CC BY
142"QISQA KOPAYTIRISH FORMULALARI" BOBIDA ORGANILGAN BILIM, KONIKMA VA MALAKALARNI BAHOLASH USULLARI Ra'no Qurbanova Shavkatovna
Fizika-matematika fakulteti 4-bosqich talabasi, Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika
universiteti https://doi.org/10.5281/zenodo.7927486
Anatatsiya. Maqolada 7-sinf algebra darsida o'quvchilar bilimlarini baholashning zamonaviy usullari "Qisqa ko paytirish formulalari" bobiga asoslangan holda bayon etilgan va nazorat materiallaridan na muna keltirilgan.
Kalit so'zlar: Bilim, ko nikma, malaka, qisqa ko'paytirish formulalari, topshiriq.
Ilm o'rganish har bir inson uchun hayot yo'llarida asqotadigan, odamlar orasida uni ajratib turadigan, yolg'iz qolgan paytlarida yo'ldosh bo'lib, tushkunlikka tushganida doimo madadkor bo'luvchi yengilmas quroldir. Shu nuqtai nazardan bugun har birimiz ilm olishimiz, mukammal bilim egallab, kasb-hunar o'rganishimiz va bu orqali o'z kelajagimizni o'zimiz yaratib, mamlakatimiz gullab yashnashi, ravnaq topishi uchun o'z hissamizni qo'shishimiz zarurdir.
Matematikani o'qitish ta'limiy va tarbiyaviy maqsadlarga xizmat qiladi. Bizga ma'lumki, matematika darslarining asosiy maqsadi oquvchilarda anglangan bilimlar hosil qilish va darsda olingan nazariy bilimlarni amaliyotda, kundalik hayotda qollash hisoblanadi. Matematika darslarida o'quvchilarning har bir mavzuni to'liq o'rganish uchun bu mavzuga mos bo'lgan turli qiyinchilikdagi misol, masalalarni ko'proq yechishi o'quvchilar xotirasini mustahkamlashga va mavzuni chuqurroq o'zlashtirib olishlariga yordam beradi. Dars jarayonida olingan malumotlarni mustahkamlash maqsadida darslikda berilgan topshiriqlarga qoshimcha sifatida turli xil matematik misol va masalalar toplamlaridan foydalanish maqsadga muvofiq. Oquvchilarda olingan bilimlarni tekshirish ham talim jarayonining ajralmas qismi hisoblanib, turli xil usul va korinishlarda tashkil etish mumkin. O'quvchilarning olgan bilimlarini tekshirish maqsadni aniq shakllantirish orqali erishiladi. O'qituvchining vazifasi o'quvchilarda ishga qiziqish va iloji boricha yaxshiroq bajarish istagini uyg'otadigan topshiriqlarni tuzishdir yoki topishdir. Ba'zi mavzularda mashqlar nisbatan kamroq berilgan bo'lib, ular past o'zlashtiruvchi, qiyin tushunadigan o'quvchilarning mavzuni yaxshi o'zlashtirolmaganliklariga sabab bo'ladi. Turli topshiriqlarni tashkil etish bilan o'qituvchi bu muammolardan xalos bo'ladi. O'quvchining fanga bo'lgan qiziqishini ortiradi, chuqur bilimlarni egallashiga, ularning bilim qobiliyatini rivojlantirishga, bilimlarni mustaqil ravishda qo'llay olishga yordam beradi.
Quyida 7-sinf algebra darsida "Qisqa ko'paytirish formulalari" bobini o'tish davomida ya'ni qisqa ko'paytirish formulalarining har biri turiga oid nazariy bilimlar berilib, mavzu mustahkamlangandan keyingi olingan bilim va konikmalarni mustahkamlash darsida o'quvchilarning har biriga quyida ko'rsatilgan tartibda misollar varaqasini tarqatish mumkin. Har bir olingan bilimlarni mustahkamlash darslari yakunida bu berilgan misollar varaqasidagi mavzuga oid misol yechib o'qituvchiga topshiriladi. O'qituvchi shu tariqa har dars, bob yakun bo'lguncha darsda variantni tarqatib, o'quvchilar salohiyatini tekshirib oladi. Savollar varaqasidagi misol va topshiriqlar tugagandan so'ng esa har bir o'quvchi uchun ularning natijalari tekshiriladi. Olingan natijalar tahlil etilib bobning qaysi qismini o zlashtirishda kamchiliklar borligi aniqlanadi va kamchiliklarni bartaraf etish maqsadida qo shimcha ishlar tashkil etiladi. Yuqori natijaga erishgan o'quvchilar rag'batlantiriladi.
O'tilgan mavzuni mustahkamlash uchun quyidagi ko'rinishdagi boshqotirmalardan foydalanish mumkin.
1. (a + b)2 = a2 + 2ab + •••.
2. (3 + c)2 = 9 + 6c + •.
3. (a -b)2 = a2 - 2ab + •.
4. (2a + c)2 = 4a2 + 4ac + ....
5. a2 + 6a + • = (a + —)2.
6. p2 - 0.5py + •- = (p - •- )2.
7. ... - 8cd + 4d2 = (... - 2d)2.
8. ... + dfc + fc2 = (... + fc)2.
Quyida biz "Qisqa ko'paytirish formulalari" bobida olingan bilim, konikma va malakalarni tekshirish uchun tuzilgan savol varaqasidan namunalarni taqdim etamiz.
Sinf: 7 Familiya: Ismi:
O'zlashtirish varaqasi. "Qisqa ko'paytirish formulalari"
1-variant
(x + 1)2 =
(7 - a)2 =
(x- 1)(x + 1) =
4 - 36a2 =
a3 + 8 =
216 -m3 =
(x2 - 2)3 =
(2x + p)3 =
Yana o'quvchilar bilim, salohiyatini tekshirish uchun mustaqil ishlar to'plamidan foydalansak bo'ladi.
Variant savollari Ko'phadni ko'paytuvchilarga ajrating Kasrlarni qisqartiring Hisoblang Soddalashtiring.
Bundan tashqari, matematika darslarida turli boshqotirmalardan ham foydalanish mumkin.
Yoki o'quvchilarning bilim, salohiyatlarini tekshirish maqsadida quyidagi ko'rinishdagi testlardan ham foydalanish mumkin. Testlar.
1. a = 25 + 2-5 va b = 25 — 2-5 bo'lsa, a2 — b2 nimaga teng?
a.
b.
c.
d.
a.
b.
c.
d.
3.
a.
b.
c.
d.
4.
a.
b.
c.
d.
5.
a.
b.
c.
d.
6.
a.
b.
c.
d.
i 2.
0. 4. 2.
2. Soddalashtiring. (1 - 2a)2 + (1 + 2a)(2a - 1)
4a2 — 2a 2a
—2a + 2 8a2 -4a
a2 + = 22 bo'lsa, a — - nimaga teng.
a2 a
2. -З ±4 3
a2 + b2 ni ab va a + b orqali ifodalang. (a + b)2 — ab (a + b)2 — 2ab (a + b)2 - 4ab (a + b) • ab
2a2 — 2b2ni ab va a + b orqali ifodalang. —4ab - 2(a + b)2 4ab + 2(a + b)2 4ab - 2(a + b)2 2(a + b)2 - 4ab
Agar 5Z + 5-z = 7 bo'lsa, 25z + 25-z ning qiymati nimaga teng bo'ladi?
47
29
51
49
7. Ushbu (8 + (2x — 4))(8 — (2x — 4))ifoda xning qanday qiymatida eng katta
qiymatga erishadi?
a.
b.
c.
d. 8.
a.
b. c.
keltiring.
a.
b.
c.
d. 10.
a.
b.
c.
d.
2.5 -2 2
1.5.
Ushbu (4x — 3)2 — x(4x + 1)ifodani ko'phadning standart shakliga keltiring. 8x2 — x + 7 12x2 — 25x + 9 2x2 + x — 9
d. 4x2 — 13x. 9. Ushbu (x — 1)(2
x) + (2x — 3)2 ifodani ko'phadning standart shakliga
3x2 — 9x + 7 12x + 4 — x2 3x2 — 8
1)2 ifoda, fcGW da qaysi raqamlarga qoldiqsiz bo'linadi?
5x2 + 9x — 7 (2fc + 1)2 — (2fc 4 8
2; 4; 8 2
Shunday qilib, o'quvchilarning olgan bilimlarini tekshirish maqsadni aniq shakllantirish orqali erishiladi. O'qituvchining vazifasi o'quvchilarda ishga qiziqish va iloji boricha yaxshiroq bajarish istagini uyg'otadigan topshiriqlarni tuzishdir yoki topishdir. Ba'zi mavzularda mashqlar nisbatan kamroq berilgan bo'lib, ular past o'zlashtiruvchi, qiyin tushunadigan o'quvchilarning mavzuni yaxshi o'zlashtirolmaganliklariga sabab bo'ladi. Turli topshiriqlarni tashkil etish bilan o'qituvchi bu muammolardan xalos bo'ladi. O'quvchining fanga bo'lgan qiziqishini ortiradi, chuqur bilimlarni egallashiga, ularning bilim qobiliyatini rivojlantirishga, bilimlarni mustaqil ravishda qo'llay olishga yordam beradi.
REFERENCES
1. Alimov Sh.A., Xolmuhamedov O.R, Mirzaahmedov M.A. "Algebra" 7-sinf uchun darslik "O'qituvchi" T: 2017-190-bet.
2. Alimov.Sh.A, O.R.Xolmuhamedov, M.A.Mizaahmedov. Algebra. Umumiy o'rta ta'lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik. "O'QITUVCHI" nashriyot-matbaa ijodiy uyi. Toshkent-2019. -240 b.
3. Богомолов.Н.В. практическая занятая по математике. Учеб.пособидля техникумов,-М. Виш. Школа, 1993.-399 ст.
