Научная статья на тему 'Пути повышения качества оказания медицинской помощи при гипертонических кризах (по результатам фармако-эпидемиологических исследований)'

Пути повышения качества оказания медицинской помощи при гипертонических кризах (по результатам фармако-эпидемиологических исследований) Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
61
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Some approaches for improvement of medical assistance quality in hypertensive crisis (according to pharmaco-epidemiologic examination results)

The pharmacoepidemiology of hypertensive crisis have been studied in Andizhan city; 1800 patients at the age of 1570 years old with hypertensive crisis have been examined and analyzed. It was determined that pharmacoepidemiological dis-accordances have been revealed in 84,2% of patients; it can be estimated as a riskfactor for hypertensive crisis. Therapeutic programme based on the analyses of pharmacoepidemiology improves anti-hypertensive urgent strategy, sharply reduces the "peak point" related to hypertensive crisis among the population of Andizhan city.

Текст научной работы на тему «Пути повышения качества оказания медицинской помощи при гипертонических кризах (по результатам фармако-эпидемиологических исследований)»

УДК: 616.12-008.331.1-083.98

ГИПЕРТОНИЯ КРИЗЛАРИДА ТИББИЙ ЁРДАМ КУРСАТИШ СИФАТИНИ ОШИРИШНИНГ АЙРИМ ЙУСИНАЛАРИ (ФАРМАКОЭПИДЕМИОЛОГИК ТЕКШИРУВ НАТИЖАЛАРИ БУЙИЧА)

Н.С.МАМАСОЛИЕВ, Ш.Б.НУРДИНОВ

Some approaches for improvement of medical assistance quality in hypertensive crisis (according to pharmacoepidemiologic examination results)

N.S. MAMASOLIEV, SH.B. NURDINOV

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Андижон филиали, АндДавТИ

Гипертония кризининг (ГК) фармакоэпидемиологияси (ФЭ) Андижон шароитида урганилди ва шу максадда 1800 нафар 15-70 ёшли ГК билан беморлар текширилиб тахдил килинди. Маълум булдики, ФЭ номувофик,ликлар 84,9% беморларда аникланади ва буни ГК ни хатар омили сифатида эътироф этилса максадга мувофик булади. ФЭ тахлилга асосланиб даволаш дастурларини тузиш ва олиб бориш антигипертензив ургент стратегияни самаралаштиради, ГК билан борлик "охирги нукталар"ни ахоли орасида кескин камайтиради.

The pharmacoepidemiology of hypertensive crisis have been studied in Andizhan city; 1800 patients at the age of 1570 years old with hypertensive crisis have been examined and analyzed. It was determined that pharmacoepidemiological dis-accordances have been revealed in 84,2% of patients; it can be estimated as a risk-factor for hypertensive crisis. Therapeutic programme based on the analyses of pharmacoepidemiology improves anti-hypertensive urgent strategy, sharply reduces the "peak point" related to hypertensive crisis among the population of Andizhan city.

Калит сузлар: гипертоник кризлар, гипертония касаллиги, фармакоэпидемиология

Маълумки, эпидемиологиянинг янги бир шажараси охирги йилларда фанга ва амалиётга кенг кириб кела бошлади. Бу фармакоэпидемиология (ФЭ) булиб, унинг асосий вазифаси инсонлар катта гуруди ёхуд популяция даражасида доривор моддаларнинг кулланилишини ва уларнинг самараларини урганиш булиб дисобланади (Доривор моддалардан фойдаланиш буйича Федерал кулланма. IX нашри. — 2008. — Москва). ФЭ тадкикотлар натижалари даволаш амалиётини замонавий стандартлар даражасига олиб чикишга кумаклашади, нохуш ва салбий дорилардан буладиган ёки полипрагмазия билан борлик асоратларни камайтиради ва бундан ташкари, фармаконазорат дамда фармакоиктисодийт сифатини ошириб нафакат тиббий, балки ижтимоий-иктисодий талофатларни дам йукотиб/камайтириб самара келтиради

[1,4].

Шунинг учун амалиётда ФЭ текширувлар натижалари охирги йилларда купайли ва кизикиш уйБота бошлади. Аммо уларнинг аксариятлари артериал гипертония (АГ) ва бошка касалликларга баБишланган булиб [2,3], ГК га оид ФЭ ишларни йукдиги эътиборни жалб килади. Шу боис, ФЭ конуниятларидан келиб чикиб ва усулларидан фойдаланиб Андижон шароитида шундай мазмунли ФЭ текширувни биринчи бора амалга оширдик.

Материалар ва усуллар

2006 йилнинг 1 январидан то 31 декабригача РШТЁИМ Андижон филиали булимларига ва шадар тез тиббий ёрдамига ГК билан мурожаат килган мижозларда скринингли ретроспектив фармакоэпидемиологик текширув утказилди. Жами 1800 та ГК билан Андижон шадри ва Андижон вилоятидан келган 15-70 ёшли беморлар текширилди. Текширув баённомаси анкета-суровномани тулразиш, антропометрия ва АБ ни улчашни уз ичига олди. Олинган маълумотлар "АГ ни бирламчи мониторинги" дастури тарзида шакллантирилди. АБ ни <140/90 мм

сим.уст.га тенг даражасида утказилаётган антигипертензив терапия самарали деб бадоланди. Текширилувчини буйи бир марта, пойафзалсиз ва тик долатида то 1,0 см гача аниклик билан улчанди. Тана вазни дам бир маротаба то 100г гача аниклик билан улчанди ва бадоланди. Ретроспектив тадлил усулидан фойдаланиб клиник аудит уч йуналишда утказилди: 1) яхши даволаш амалиётини стандартлари ва протоколларини аникдаш дамда бадолаш, 2) объектив асосларни систематик тарзда антигипертензив ургент терапияга мувофикдаштириб туплаш, 3) олинган маълумотларни стандартларга киёслаб бадолаш (Страчунский Л.С. ва даммуал., 2001; Hygnes, Yumphri es, 1990).

ГК турлари Н.Х. Багманова (2006) томонидан тавсия этилган махсус шкала буйича аникланди.

Текширув натижаларини статистик тадлили компьютерда Microsoft Excel 97 ва Windows учун мулжалланган 6,0 версияли Statistica дастурларидан фойдаланиб утказилди. Олинган маълумотлар Мёт куринишида келтирилди, кайсики М — курсаткичларни урта даражаси, m — уртача даражани стандарт обиши. Эпидемиологик курсаткичлар частотаси c2 усули буйича киёсланиб бадоланди. Стьюдент мезонидан (t) фойдаланиб олинган натижаларни ишончлилик даражалари аникланди.

Натижа ва тах,лил

Тадкикотнинг мудим вазифаларидан бири — турли синфларга мансуб гипотензив препаратларни шифокорлар томонидан буюрилиши частотасини ва мижозлар томонидан ишлатиладиган антигипертензив препаратларни реал фойдаланиш куламини дамда терапиянинг номувофиклиги сабабларини Андижон популяциясида урганишдан иборат булди.

Улардан маълум буладики, артериал гипертонияни даволаш ва гипертония кризини бартарафлаш учун, биринчидан, бевосита уларга алокадор булган препаратлар ва иккинчидан,

Гипертония кризларида тиббий ёрдам курсатиш сифатини оширишнинг айрим йусиналари

билвосита (к,ардош касалликлар ва ГК уткир асоратланишларини даволаш учун) адамият касб этувчи дори-дармонлар шифокорлар томонидан кенг ишлатилган. Хусусан, турли бу туркум препаратлар даволаш муассасаларида ва тез тиббий ёрдам булимларида куйидагича даражаларда шифокорлар томонидан фойдаланилган: дибазол — 14,7 ва 34,6 фоиздан (Р<0,05), магний сульфат — 14,8 ва 16,3 фоиздан (Р>0,05), эуфиллин — 1,6 ва 3,2 фоиздан (Р<0,05) ва фуросемид - 8,1 ва 11,8 фоиздан (Р<0,05).

ГК ни тухтатиш/бартарафлаш максадида таблетка шаклидаги препаратлар шифохонада 57,1 ва тез тиббий ёрдам шароитида 13,7 фоиздан (Р<0,001) даражаларда кулланилган. Алодида препаратлар ичиш учун куйидагича куламда шифохона ва тез тиббий ёрдам шароитида фойдаланилган: гидрохлортиазид — 12,9 ва 5,9 фоиздан (Р<0,05), энам (энап) — 4,1 ва 0,5 фоиздан (Р<0,001), моноприл — 5,0 ва 0,3 фоиздан (Р<0,001), нитросорбид —

1.4 ва 0,7 фоиздан (Р<0,01), нитроглицерин — 1,8 ва 2,6 фоиздан (Р<0,01), пропроналол — 5,1 ва 4,9 фоиздан (Р>0,05), атенолол — 4,1 ва 0,1 фоиздан (Р<0,001), аспирин

— 4,2 ва 0,1 фоиздан (Р<0,001), валидол —0,0 ва 0,4 фоиздан (Р<0,05), преднизолон — 0,3 ва 0,1 фоиздан (Р<0,01), кардикет — 2,3 ва 0,0 фоиздан (Р<0,001), валиум — 8,1 ва 0,1 фоиздан (Р<0,001), бисептол — 2,6 ва 0,0 фоиздан (Р<0,001), напроксин — 0,8 ва 0,1 фоиздан (Р<0,001), нифедипин — 1,2 ва 0,0 фоиздан (Р<0,01), нормодипин — 0,7 ва 0,1 фоиздан (Р<0,001), кордарон — 0,3 ва 0,0 фоиздан (Р<0,01), манинил — 0,1 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05), циннаризин

— 1,1 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05) ва хинидин сульфат — 0,4 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05).

Спазмолитикларни шифохона ва тез тиббий ёрдам шароитида ГК ни бартарафлашда кенг кулланилганлиги

— 26,0 ва 31,5 фоизданга етиб (Р<0,05), эътиборни тортади. Шубдасиз, бу долат терапевтик стратегияни уртача 28,3 фоизга етиб "мулжаллатиш" ёки замонавийлаштириш зарурияти борлигини курсатади. Бу препаратлар кулланиш географияси ва даражаси шифохона ва тез тиббий ёрдам булимларида куйидагича булган: папаверин — 15,5 ва 30,8 фоиздан (Р<0,05), но-шпа — 1,1 ва 0,4 фоиздан (Р<0,05), баралгин — 1,0 ва 0,4 фоиздан (Р<0,05) ва платифиллин — 0,2 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05).

Антиагрегантлар ва микроциркулятор бузилишларга карши препаратларни 8,8 фоиз (шифохона — 8,4 фоиз ва тез тиббий ёрдамга — 0,4 фоиздан, Р<0,001) даража билан кулланилганлиги кузатилади. Бу максадда 4 туркум препаратлардан шифохона ва тез тиббий ёрдам шароитида куйидагича фойдаланилган: пирацетам — 3,2 ва 0,3 фоиздан (Р<0,001), милдронат — 4,9 ва 0,0 фоиздан (Р<0,001), солкосерил — 0,1 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05) ва реополиглюкимн — 0,2 ва 0,0 фоиздан (Р<0,05).

Седатив препаратлар шифохона ва тез тиббий ёрдам врачлари томонидан — 5,8 ва 25,5 фоизга етиб фойдаланилган (Р<0,001). Бу максадда асосан димедрол —

5.5 ва 25,2 фоиздан (Р<0,001) ва дроперидол — 0,3 ва 0,3 фоиздан ишлатилган.

Тадлилдан яна аён буладики, нитратлар ГК ни бартарафлашда 13,3 фоиз даражада (19,9 фоиз шифохонада ва 0,4 фоиз тез тиббий ёрдамда, Р<0,001) ишлатилади. Чунончи, даволаш муассасалари булимлари ва тез тиббий ёрдам шифокорлари перлинганитни — 8,5 ва 0,4 фоиздан (Р<0,001), кардикетни — 2,3 ва 0,0 фоиздан (Р<0,001) ва изокетни — 2,1 ва 0,0 фоиздан (Р<0,01) куллашлари маълум булади.

ГК билан мижозларда бир вактда фон-кардош касалликлар кенг кайд килинади ва шунинг учун ГК ни даволаш дастурига киритилмаган бошка гуруд препаратлари дам шифокорлар томонидан кенг — 35,7

Р<0,001

□ Номунтазам даволаниш

□ Даволаш утказилмаган

□ Мунтазам ва самарали даволаниш

1-расм. ГК гача булган даврда антигипертензив фаолият тавсифи (%).

Р<0,05

2-расм. Турли ёшли а%оли гурухларида антигипертензив терапия кулами (%).

фоизга (24,8 фоиз шифохонада ва 10,9 фоиз тез тиббий ёрдамда, Р<0,01) етиб ишлатилган.

Замонавий антигипертензив препаратлар гурудларига кирмайдиган дори-дармонлар 1,4 фоиз даражада кулланилади ва бу борада "эскича антигипертензив ёндошув", оз булсада, сакланиб колганлиги аникданади. Хусусан, шифохона ва тез тиббий ёрдам шифокорлари раунатиндан — 0,0 ва 0,1 фоиздан (Р<0,05), рибоксиндан — 0,0 ва 0,2 фоиздан (Р<0,05), клофелиндан — 0,6 ва 0,3 фоиздан (Р<0,01) ва адельфандан — 0,0 ва 0,4 фоиздан (Р<0,01) фойдаланишган.

Клофелиндан ГК ни тухтатиш учун эмас, балки антигипертензив дори сифатида кенг кулланилганлиги эътиборни жалб килади ва бу борада дам алодида стратегик халкаро амалиётни фаолият учун кабул килиб олиш зарурияти борлиги сезилади.

Текширув натижалари курсатдики, 32,3 фоиз беморлар шифохонага криз долати билан ёткизилганларига кадар, умуман, АГ билан даволанишмаган, 52,6 фоиз беморлар эса номунтазам даволанишган. Антигипертензив терапияга берилиш ёш утиб бориш билан то 55,8 фоизга етиб (60 ёшдан ошганларда) яхшиланган (Р<0,05).

Бу борадаги тадлиллар 1- ва 2-расмларда умум-лаштирилиб акс эттирилган.

Вестник экстренной медицины, 4, 2009

WWW.STA.UZ

31

Н.С.Мамасолиев, Ш.Б.Нурдинов

100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0

86,4

47,2

13 6

Монотерапия

Комбинацияланган антигипертензив терапия

"Эски"

препаратларни куллаш

3-расм. Илк антигипертензив терапия тавсифи (%).

Тез тиббий ёрдамда мувофик терапия

¿о 12,4 I I

Станционарда стандартларга мувофик терапия

Шифохона1да Тиббий ёрдам

ГКни таянч булимида таянч

касаликларига касаликлар

буюрилган терапияси терапия

4-расм. Гипертония кризларини стандартларга мувофик, даволаш курсаткичлари (%).

Андижон популяциясида, расмлар маълумотларида акс эттирилганидек, ГК ни сабабларидан асосийси, бу — илк антигипертензив терапияга беморларни тулик, жалб этилмаганлиги булиб дисобланади. Чунончи, 84,9 фоиз беморлар криз долатига "тусикдарсиз" келадилар ёки ушбу мижозларда гипертонияни даволаш кисман ва номунтазам амалга оширилади ва демак, самарасиз булиб колади.

Тадлиллар яна шадодатлик берадиларки, 86,7 фоиз беморларда монотерапия ва 13,6 фоиз мижозларда комбинацияланган антигипертензив терапия утказилган, асосан "эски" препаратлар билан (раунатин, адельфан, клофелин, рибоксин, дибазол, магний сульфат, эуфиллин, папаверин) даволаш амалиёти (47,2 фоиз) олиб борилган (3-расм).

ГК билан беморларда кулланилган препаратларни тавсифи 4-расмда келтирилган.

4-расмдан куринадики, ГК билан беморларга асосан стандартларга мувофик долда ургент терапия утказилади. Бундай мувофик терапевтик стратегия стационаргача булган боскич — тез тиббий ёрдам шароитида 96,7 фоиз ва шифохонада — 68,6 фоизни ташкил этади (P<0,05).

Стандартлардан четлашиш жами 34,7 фоизга етиб (31,4 фоиз шифохона шароитида ва 3,3 фоиз тез тиббий ёрдамда, P<0,001) кузатилади.

Шу билан бирга аникдандики, иккинчи даражали таянч (фон) касалликларга дам асосий терапия кдторияда даволаш муолажалари шифохонада — 26,0 фоиз ва тез тиббий ёрдамда 12,4 фоизга етиб (P<0,01) шифокорлар томонидан буюриладики, бу — маълум даражада хатарли полипрагмазияга сабаб булади.

Умуман олинган натижалардан келиб чик,адики, адоли орасида гипертония кризини купайиб учраётганлигини асосий сабабларидан бири булиб илк мукобил антигипертензив терапияни етарлича утказилмаганлиги булиб дисобланади. Аксарият, номунтазам гипотензив терапия, тиббиётчиларга вак,тида мурожаат этмаслик, беморлар томонидан даволаниш масьулиятини булмаслиги ва номувофик, антигипертензив амалиёт ГК ни келтириб чикаради.

ГК да замонавий стандартларга тула мувофик шошилинч терапия 65,3 фоиз долларда шифокорлар томонидан тутри буюрилади ва 34,7 фоиз вазиятларда бундай фаолият — нотулик, ёки нозамонавий амалиёт билан амалга оширилади.

Хулосалар:

1. Фармакоэпидемиологик номувофик,ликлар (антигипертензив терапияни номукобил утказилиши, номунтазам гипотензив терапия номувофик антигипертензив фаолият) 84,9 фоиз беморларда

аникланади ва буни гипертония кризининг хатар омили сифатида эьтироф этилса мак,садга мувофик булади.

2. ФЭ мониторинг/скринингда аник,ланган фармакоэпидемиологик номувофик,ликларни бар-тарафлаш, биринчидан, антигипертензив ургент стратегияни самаралаштиради ва иккинчидан, ГК билан боглик, "охирги нук,талар"ни адоли орасида кескин камайтиради.

АДАБИЁТ

1. Беленков Ю.Н., Мареев В.Ю. Как мы лечим больных сердечно-сосудистыми заболеваниями в реальной клинической практике . Тер. арх. 2003; 8: 5-11.

2. Багманова Н.Х. Артериальная гипертония в скоро-помощном стационаре. Возможности оптимизации лечения. Автореф. дисс... канд. мед. наук. М 2006; 15.

3. Захаревич O.A., Леонова М.В. Фармакоэпиде-миологическое исследование приверженности врачей к назначению гипотензивных лекарственных средств. Качествен клин практика. 2001; 1: 61—64.

4. Матер A.A. Медико-социальный анализ и совершенствование скорой медицинской помощи в условиях крупного города. Автореф. дисс... кандмед.наук. СПб 2006.

Пути повышения качества оказания медицинской помощи при гипертонических кризах (по

результатам фармакоэпидемиологических исследований)

Н.С. Мамасолиев, Ш.Б. Нурдинов Андижанский филиал РНЦЭМП, Андижанский Государственный медицинский институт

Изучена фармокоэпидемиология (ФЭ) гипертонических кризов (ГК) в условиях Андижана. С этой целью обследованы 1800 пациентов в возрасте 15-70 лет с данным осложнением гипертонической болезни. ФЭ несоответствия выявлены у 84,9% больных, что можно считать одним из факторов риска ГК. Авторы подчеркивают, что планирование и реализация антигипертензивной ургентной стратегии должны опираться на результаты ФЭ анализа, что будет способствовать снижению частоты ГК среди населения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.