CC BY
22
НАРКОЛОГИЯ И ПСИХИАТРИЯ NARCOLOGY AND PSYCHIATRY
УДК 615.015.6-055.2-071-058-084.3
М.Ш. ДЖАМАНТАЕВА, Н.Е. ДУНЕНБАЕВ, А.Т. КОНИСБАЕВА
С.Д.Асфендияров атындагы Цаз¥МУ, психиатрия жэне наркология бойынша интернатура жэне резидентура кафедрасы
ПСИХОАКТИВТ1 ЗАТТАРFА ТЭУЕЛД1Л1К ДИСПАНСЕРЛ1К ЕСЕБ1НДЕ Т¥РАТЫН ЭЙЕЛДЕРДЩ КЕЙБ1Р КЛИНИКО-ЭЛЕУМЕТТ1К СИПАТТАМАЛАРЫ
Бул жумыста "медико-элеуметтж тузетудщ Цалалъщ наркологиялъщ орталыгында" диспансерл!к есепте туратын ПАЗ-ды цолдану салдарынан дамыган психикалык жэне !с-эрекетт!к бузылыстар диагнозымен Алматы цаласыныц б!р ауданындагы кейб!р клинико-элеуметт!к,сипаттамалар кврсетлген.
Tyumdi свздер: психоактивтi заттар, тэуелдшк, диспансерл!к есеп,клинико-элеуметт!к сипаттамалар.
Ел1м1здщ наркологиялык кызметшщ мадызды
мэселелершщ 6ipi ейртгаге тэуелдШп бар наукастаргаамбулаторлык кемек керсету болып табылады.Емханалыкнаркологиялык кемектiн Heri3ri келемiн мемлекеттш медициналык уйымдар керсетедШсихоактив™заттарды(ПАЗ) колдану нэтижейнде диспансерлiк есепте психикалык жэне мшез кулыктыд бузылысымен тiркелген наукастардыд клиникалык жэне элеуметтiк демографиялык сипаттамаларын
аныктау.Наркологиялык емхана кемек жагдайында тиiмдi жэне жетси емдiк-реабилитациялык шараларды уйымдастыруга септшн тигiзедi.
Зерттеудiн максаты: есiрткiге тэуелдшт бар наукастыд кейбiр клинико-элеуметтiк демографиялык
сипаттамаларын аныктау болып табылады. Зерттеу материалдары мен тэслдер №025 формалык емхана картамен диспансерлшесепте «Калалык Наркологиялык Медико-Элеуметтш Сауыктыру Орталыгы» 2014жылдан
ейртга заттарды колдану бойынша психикалык жэне мшез кулык бузылыстар диагнозымен туратын Алматы каласы ТYркiсiб ауданыныд барлык эйелдерi ретроспективтi зерттеу тэжiрибесiне алынды.
Зерттеудiн корытындысы 01.01.2014 жылгы есеппен 143 эйел ейртга заттарды колдану бойыншапсихикалык жэне мшез-кулык бузылыстар диагнозымен диспансерлш есепте тiркелген. Бiрiншi жарты жылда 57 наукас есептен шыгарылган. Олардыд iшiнде 12 наукас уакытылы емханага келiп дэрiгерге каралган, туракты ремиссиясы Yшiн сауыккан деп есептен шыгарган.11 наукас жергiлiктi туратын жерш баска ауданга кешуiне байланысты сол ауданга ауыстырылган.7 наукас бас бостандыктарынан айырылган Yшiн есептен шыгарылган. 9 наукас мезгШнен бурын кайтыс болуымен. 18 наукастан ешкандай мэлiметтер болмаган сод есептен шыгарылган.Осыган байланысты 01.07.2014ж. Алматы каласы ТYркiсiб ауданында диспансерлш есепте 86 эйел наукас ^ркеуде.
Кесте 1 - Психоактивт заттарды колдану салдарынан дамыган психикалык жэне к-эрекеттшбузылыстар (П1Б) диагнозымен
АХК-10 бойынша диагноз шифры Абсолюттiксаны %
F11- опиаттар колдану салдарынан П1Б 60 69,8
Р12-сораны колдану салдарынан П1Б 1 1,2
F13- седативт жэне уйкы шакыратын заттарды колдану салдарынан П1Б 2 2,3
F19- баскалар немесе жогарыдагы аталгандардыд бiрлесуi колдану салдарынан П1Б 23 26,7
Барлыгы 86 100
Бiрiншi кестеде керш турганымыздай диспансерлiк есепте туратын 10 эйелдщ 7-еуi опиаттарга тэуелд^эйресе героин кек тамырга колданады.Калган топтардагы психикалык жэне iс-эрекеттiк бузылысы бар эйелдер ейртганщ аралас
Кесте 2 - Наукастардыд элеуметтiк-демографиялык сипаттамасы
Атауы Абсолюттiк саны %
Жасы
21-30 8 9,3
31-40 49 56,9
41-50 20 23,3
51-60 8 9,3
61-70 1 1,1
¥лты
Казак 6 6,98
Орыс 78 90,7
¥йгыр 2 2,3
Бiлiм дедгейi
Бiлiм алмаган 1 1,16
Орта аякталмаган 15 17,4
Орта арнайы 24 27,9
Орта бгшм 38 44,2
Аякталмаган жогары 5 5,8
Жогары бiлiм 3 3,5
Мамандыгы
Физикалык едбек 3 3,5
жэне ПАЗ-дыд баска TYрiн колданады 26,7,тагы кек тамырга седативт жэне уйктаткыш эсерi бар ПАЗ-ды колданады. Сораны бiр наукас колданады.
Ой енбеп - -
жумыссыз 80 93
инвалид 1 1,2
зейнеткер 2 2,3
Отбасы жагдайы
Турмыста 18 20,93
Турмыс курмаган 22 25,58
Ажыраскан 36 41,86
Жейр Б 5,8
Азаматтык неке Б 5,8
Отбасындагы балалары
бар Б3 61,6
жок 33 38,4
^ылмыстык жауапка тартылгандары
Жауапка тартылмаган 27 31,4
Б1р рет 48 55,8
Кеп рет 11 12,8
Наукастардьщ 21-50 жас аралыгында кеб1 жумыска кабшетп-77(89,6%), калгандары 51 жастан жогары 9 (10,4%). ¥лт курамына байланысты басым кеб1 орыс улты 78 эйел(90,7%).К^азактардан диспансерлш есепте 6(7%) наукас есепте турса, уйгыр улты 2(2,3 %)наукас т1ркелген. БШм денгей керсеткМ 89,5% наукас орта-арнайы орта бШм1 бар. Сонын ¡шшде арнайы орта-24 (27,9%),орта 38 (44,2%), аякталмаган орта15 (17,4%).8 наукас аякталмаган жогары- 9,3%, б1р наукас окъмаган. Наукастардын кеб1 жумыссыз -80,уш наукас физикалык жумыс,калган екеу1 зейнет жасында,б1реу1 соматикалык ауруына байланысты
мугедек алган наукас. Отбасылык жагдайы 36 наукас ажыраскан (41,9%)турмыста, азаматтык занды некеде туратын23 наукас(20,9%),22 -турмыс курмагандар (25,6%),53 эйелдщ балалары бар(61,6%),ал 33 наукастын балалары жок(38,4%). Барлык эйелдер отбасы мен ата-анасынын ушнде,куйеу1мен немесе балаларымен турып жатыр. 86 наукастын ¡шшде 59-ы кылмыстык жауапка тартылгандар(68,6%),онын ¡шшде 48 алгаш рет болса, калган 11 кайта жауапкершткке тартылгандар (12,8%). 27 эйел кылмыстык жауапкершткке тартылмагандар (31,4%).
Кесте 3 - Наукастардын клиникалык сипаттамасы
Атауы | Абсолюттш саны | %
Тукым куалауга бешмдШк
Аффективт психоз 1 1,2
Алкоголизм 4 4,6
Наркомания 1 1,2
Акпарат жок 80 93
Психоактивт заттарды ен алгаш колданган жас керсеткМ
14-17 12 13,95
18-20 26 30,2
21-30 30 34,9
31-40 14 16,3
41-50 3 3,5
51-60 0 0
61-70 1 1,16
Аурудын узактыгы
1-жылга дешн 4 4,65
1-3 жыл 9 10,5
3-6 жыл 19 22,09
6жылдан аса 54 62,8
Стационарда ем алуы
1 реткедейш 50 58,14
1-3 рет 30 34,9
4-тен кеп 6 6,98
Психоздын болуы
ия 3 3,5
жок 83 96,5
Коморбидткоматоневрологиялык патологиясы
АИВ 28 32,6
Вирусты гепатит С 27 31,4
Вирусты гепатит В 5 5,8
Артериалыкгипертензия 1 1,16
ЖИА (стенокардия, миокард инфаркт!) 1 1,16
Энцефалопатия 1 1,16
Сифилис 1 1,16
Хламидия 2 2,3
Туберкулез 1 1,16
80 наукаста тукым куалаушылык туралы мэл1мет жок^Б ауырган, ал б1р наукастын туысында аффективт бузылыс
наукаста туыстары ПАЗ колдану себебшен П1Б-мен болган. Кеп эйелдер ПАЗ-ды ен алгаш жасесшр1м 14-20
жаста 38 наукас (44,2%) пайдаланган,14 эйел 31-40 жасында (16,3%) жэне сирек ПАЗ-ды 40 жастан аскан наукастар пайдалана бастаган. Наркотикалык затты кунделшт колдану узактыгы наукастардын жартысында 6ip жылдан асады-(62,8%). Наукастар алган негiзгi емдерi амбулаторлы жагдайда болган. Жартысынан кеп эйелдер -50 (58,1 %) -бiрiншi рет стационарлык емдi алган, 30 наукас (34,9)стационарлык емдi кайта алган.
Психоздар сирек кездескен, оньщ шшде екi жагдайда наркотикалык заттармен алкогольдi бiрге кабылдаганда жэне тагы бiр жагдайда сораны колданган жаFдайда.Зерттелiп отырган топта кеп кездесетiн коморбидтi патология,ол -АИВ-28 наукаста( 32,6%),ВГС 32 наукаста диагностикаланады (37,2%), ал ВГВ 5 наукаста (5,8%) кездес^.Журек-кантамыр ауруларымен 2 наукас, сифилис,туберкулез жэне баскада соматовенерологиялык патология бiрен-саран жагдайда кездеседi. Талдау жэне корытынды. ПАЗ-ды колдану салдарынан болган психикалык жэне iс-эрекеттiк бузылыстар бойынша диспансерлiк есепте турган эйелдердщ клинико-элеуметтiк сипаттамасынын зерттеу нэтижелерi бойынша кеп наукастар жумыска кабыетп жаста, орта жэне орта-арнайы бiлiмi бар,ПАЗ-ды колдану узактыгы 6 жылдан асады.Зерттелш отырган эйелдердiн жартысынан кебi кылмыстык жауапкершiлiкке тартылган. Кеп кездесетiн коморбидт патологиялар -АИВ жэне ВГС. ПАЗ-ды колдану салдарынан болган психикалык жэне к-эрекеттш бузылыстар бойынша диспансерлiк есепте турган
эйелдерде керсетшген клинико-элеуметтш сипаттамалар наукастардын элеуметтш бтмдШпнщ курылымдык динамикалык сипаттамасына эсер етед жэне амбулаторлык-наркологиялык кемек ретшде емдш-реабилитациялык шаралардын багытын
аныктайды.Наукастардын кебга б1ршш1 рет ПАЗ-ды жасесшр1м балгын шактарында колданганын
ескерсек,наркологиялык заттарды колданудын наукастардын басым кепшШп орта жэне орта-арнайы бтм1 болгандыктан психоэлеуметтш реабилитациялык
окытулыктренингтш багдарламаларга багытталуы керек.Сонымен катар,эйелдер ушш устап турушы, психоэлеуметтш терапия, отбасынын карым-катынастын стилшщ калыпка тусу1 жэне элеуметтш дагдылардьщ тренингтерш етгазу,жумыска орналасуга кемектесу керек. Ейртгаге тэуелд эйелдер жш занга карсы эрекеттер жасауына байланысты наркодиспансер кукык коргау органдарымен тыгыз карым катынаста болуы керек,кукыктык бШмдерш жогарылатып,элеуметтш колдау, терапевтикалык когамга араласуы.Коморбидп патология болуы непзп аурудын астениялык аффективт жэне ¡с-эрекеттш бузылыстарынын агымын ауырлатады. Инъекциялык ейртгаш колданатындар арасында коморбидтшатологиялардан АИВ,ВГС жэне ВГВ кептеп кездесу осы денгейдеп наукастардын терапиясында интенсивт медикоментозды жэне психотерапевтш коррекцияны манызды етедь
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1 С.А.Алтынбеков. Основные пути развития службы психического здоровья в Республике Казахстан. - Алматы: 2009. - С13-14.
2 Огурцов П.П. Патология внутренних органов при наркологических заболеваниях: клинико-генетические аспекты. //Вопр. наркологии. - 2006. - №1. - С.55-64.
3 Опийная наркомания, ассоциированная с вирусным гепатитом "В" и "С" (клинико-динамический аспект) [Текст] / И. В. Савонова // Наркология. - 2005. - № 12. - С.58-61.
М.Ш. ДЖАМАНТАЕВА, Н.Е. ДУНЕНБАЕВ, А.Т. КОНИСБАЕВА
КазНМУ им С.ДАсфендиярова, кафедра интернатуры и резидентуры по психиатрии и наркологии
НЕКОТОРЫЕ КЛИНИКО-СОЦИАЛЬНЫЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ЖЕНЩИН, СОСТОЯЩИХ НА ДИСПАНСЕРНОМ УЧЕТЕ С ЗАВИСИМОСТЬЮ ОТ ПСИХОАКТИВНЫХ ВЕЩЕСТВ
Резюме: в работе представлены некоторые клинико-социальные характеристики женщин одного из районов города Алматы c диагнозом: психические и поведенческие расстройства вследствие употребления психоактивных веществ, состоящих на диспансерном учете в «Городском наркологическом центре медико-социальной коррекции».
Ключевые слова: психоактивные вещества, зависимость, диспансерный учет, клинико-социальные характеристики.
M. SH. JAMANTAEVA,N.E.DUNEMBAEV, A.T.KONISBAEVA
SOME CLINICAL AND SOCIAL DESCRIPTION OF WOMEN REGISTERED AS DEPENDENT ON PSYCHOACTIVE SUBSTANCES
Resume: The article presents some clinical and social description of women living in one Almaty districts and diagnosed as mental and behavioral disorders owing to taking psychoactive substances. The patients were registered at the "Municipal narcological center for medical and social correction".
Keywords: psychoactive substances, dependence, dispensary registration, clinical and social description.
