Protection from CBRN contamination in the Polish Armed Forces Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

pplk dr inz. Pawel Maciejewski1 plk dr inz. Waldemar Robak2 pplk dr inz. Mariusz Mlynarczyk1

Przyjçty/Accepted/Принята: 17.01.2014; Zreœnzowany/Reviewed/Рецензирована: 22.11.2014; Opublikowany/Published/Опубликована: 31.03.2015;

Indywidualne srodki ochrony przed skazeniami w Wojsku Polskim3

Protection from CBRN Contamination in the Polish Armed Forces

Средства индивидуальной защиты от загрязнений в Вооружённых Силах

Республики Польша

ABSTRAKT

Cel: Celem publikacji jest przedstawienie zasadniczych parametröw indywidualnych srodköw ochrony przed skazeniami (ISOPS) stosowanych w Silach Zbrojnych.

Wprowadzenie: W ostatnich dwöch dekadach w Wojsku Polskim nast^pil znacz^cy skok jakosciowy w wyposazeniu indywidualnym zolnierzy, ktöre sluzy do ochrony przed skazeniami. Sprz^t ten ukierunkowany jest glöwnie na ochrony przed skazeniami pochodz^cymi od Broni Masowego Razenia (BMR), ale mozna go wykorzystywac przy innych rodzajach skazen. Przykladem takiego ekwipunku mog^ byc maski przeciwgazowe MP-5 i MP-6, w ktörych mozna stosowac filtro-pochlaniacze dedykowane do röznego rodzaju substancji niebezpiecznych. Z oczywistych wzgl^döw Sily Zbrojne w czasie pokoju s^ szkolone i przygotowywane do zapewnienia wlasciwego poziomu ochrony wojsk i zwalczania skutköw zdarzen CBRN. Tymczasem Panstwowa Straz Pozarna na co dzien zmaga si§ z zagrozeniami zwi^zanymi z uwolnieniami substancji niebezpiecznych. Niekiedy, w szczegölnosci w sytuacji wyst^pienia skazen o wielkiej skali lub charakterze przekraczaj^cym mozliwosci PSP, oczekuje si§ wspöldzialania obu podmiotöw. Jedn^ z najwazniejszych zasad wspöldzialania wojska i PSP jest zapewnienie bezpieczenstwa ratownikom uczestnicz^cym w dzialaniach, ktöre w duzej mierze zalezy od wzajemnego zrozumienia procedur, technik i mozliwosci wyposazenia wyst^puj^cego w obydwu formacjach. Jednoczesnie czynniki te stanowi^ röwniez determinanty efektu synergii, jesli cywilne i wojskowe elementy ratownicze postrzegane s^ jako kompo-nenty jednego, spöjnego krajowego systemu.

Metodologia: W artykule zastosowano metod^ analizy i krytyki pismiennictwa oraz obserwacji. Autorzy bazowali przede wszystkim na instrukcjach fabrycznych producentöw sprz^tu oraz doswiadczeniach uzytkowniköw sprz^tu. Wnioski: W artykule zostalo przedstawione najnowsze wyposazenie zolnierzy Wojska Polskiego, ktörzy w wyj^tkowych sytuacjach b^d^ wspierac inne elementy wykonawcze Systemu Zarz^dzania Kryzysowego kraju. Podstaw^ takiej wspölpracy b^dzie wzajemne zrozumienie procedur, technik i mozliwosci wyposazenia wyst^puj^cego w obydwu formacjach, a szcze-gölnie mozliwosci realizacji zadan w warunkach skazen przez poszczegölne podmioty. Z powyzszego wynika, ze podczas wspölnego dzialania elementöw wykonawczych reagowania kryzysowego w warunkach skazen zasadnicze znaczenie dla skutecznego i bezpiecznego planowania, kierowania dzialan oraz ich realizacji b^dzie m.in. znajomosc mozliwosci ochron-nych indywidualnego wyposazenia uczestniköw (zolnierzy) w zakresie zagrozen CBRN.

Slowa kluczowe: ochrona przed skazeniami, ISOPS, obrona przed zdarzeniami CBRN Typ artykulu: artykul przegl^dowy

Akademia Obrony Narodowej, Polska; [email protected] / The National Defence University of Warsaw, Poland;

Centrum Szkolenia Wojsk Inzynieryjnych i Chemicznych im. gen. Jakuba Jasinskiego we Wroclawiu / Wroclaw Engineering and Chemical Defence Troops Training Centre, Poland;

Wklad merytoryczny w powstanie artykulu / Percentage contribution: P. Maciejewski - 40%, W. Robak - 30%, M. Mlynarczyk - 30%;

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

ABSTRACT

Aim: The aim of the article is to present the essential parameters of personal protective measures against contamination, used by the Polish Armed Forces. Authors anticipate that exposed issues will improve the effective co-operation between services. Introduction: In the last two decades there was a significant qualitative leap in the provision of personal protection equipment to individual soldiers of the Polish Armed Forces. This equipment, in the main, is intended to provide protection against contamination from Weapons of Mass Destruction (WMD), but the equipment can also be used in other hazardous environments. An illustration of alternative uses may be found with MP-5 and MP-6 respirators, which allow for the use of combined filters intended for use in the presence of all kinds of hazardous substances. For obvious reasons, military formations are trained and prepared to deal with consequential hazards associated with chemical, biological, radiological and nuclear (CBRN) warfare, and to secure an appropriate level of protection for military personnel. Simultaneously, the State Fire Service (SFS) struggles on a daily basis with hazards caused by the release of dangerous toxic substances. At times, specifically during major incidents or emergencies, which exceed the capability of SFS, both the Armed Forces and SFS are expected to co-operate and mitigate the consequences of a CBRN release. One of the most important principles of inter service co-operation concerns the safety of rescue personnel, which, to a large extent, depends on mutual understanding of procedures, techniques and availability of suitable equipment to both formations. These factors impact on synergy if civilian and military rescue elements are viewed as components of a single, unified national rescue system.

Method: This study contains a critical review of literature and includes outcomes from observation. In the main, the study utilized manufacturers' equipment instructions and information gained from user experience.

Conclusions: The article illustrates the latest equipment available to soldiers of the Polish Army who, in exceptional circumstances, support other formations involved with National Crisis Management System operations. The basis for such co-operation will be a mutual understanding of procedures, techniques, access to suitable equipment by both organisations and, in particular, the prospect of a successful discharge of responsibility in a hazardous environment by respective entities. From the aforementioned, it may be deduced that during joint rescue operations, the critical factor for safe and effective planning, management of operations and successful outcomes will be, inter alia, awareness of personal protective equipment potential, currently made available to personnel (soldiers) engaged in CBRN hazard operations.

Keywords: CBRN physical protection, CBRN personal protective equipment, CBRN defence, defence against CBRN hazards,

force protection

Type of article: review article

АННОТАЦИЯ

Цель: Целью публикации является представление основных параметров средств индивидуальной защиты от загрязнений (ISOPS), которые используются в Вооруженных Силах.

Введение: За последние два десятилетия в Вооруженных силах Республики Польша значительно повысилось качество средств индивидуального оборудования солдат, предназначенного для защиты от загрязнений. Данное оборудование направленно прежде всего на защиту от загрязнений, вызванных оружием массового поражения (ОМП), но оно также может использоваться при других видах загрязнений. Одним из таких примеров могут быть противогазы MP-5, MP-6, в которых можно использовать комбинированные фильтры, преданаченные для разного вида опасных веществ. По очевидным причинам Вооруженные силы в мирное время проходят обучение и подготовку для обеспечения ими соответствующего уровня защиты войск и ликвидации последствий химического, биологического, радиологического и ядерного оружия (ХБРЯ). Между тем, Государственная Пожарная Служба Республики Польша (PSP) ежедневно борится с угрозами, связанными с высвобождением опасных веществ. Иногда, особенно в ситуации крупномасштабного загрязнения или если его характер превышает возможности Государственной Пожарной Службы (PSP), ожидается сотрудничество обоих субъектов. Одним из важнейших принципов сотрудничества армии и Государственной Пожарной Службы (PSP) является обеспечение безопасности спасателям участвующим в действиях, которая в значительной степени зависит от обоюдного понимания процедур, техник и вариантов оснащения обеих групп. В то же время эти факторы являются определяющими во взаимодействии, если гражданские и военные спасательные элементы рассматриваются как компоненты единой, согласованной национальной системы.

Методология: В статье использован метод анализа и критики литературы, а также наблюдений. Авторы принимали за основу заводские инструкции производителей и опыт пользователей данного оборудования. Выводы: В статье было представлено современное оснащение солдат Вооруженных сил Республики Польша, которые в чрезвычайных ситуациях будут поддерживать другие исполнительные субъекты Системы Кризисного Управления страны. Основой такого сотрудничества будет взаимное понимание процедур, техник и возможностей оборудования обеих формаций, в частности возможность выполнения задач в условиях загрязнений отдельными субъектами. Из вышеприведенного следует, что во время совместного действия исполнительных субъектов кризисного реагирования в условиях загрязнений основное значение для эффективного и безопасного

ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ 001:10.12845/Ьйр.37.1.2015.9

планирования, управления действиями а также их реализации будет иметь знание о защитных возможностях индивидуальных средств защиты участников (солдат) в сфере угроз химического, биологического, радиологического и ядерного характеров (ХБРЯ).

Ключевые слова: защита от загрязнений, средства индивидуальной защиты от загрязнений (КОР8), защита от ХБРЯ Вид статьи: обзорная статья

1. Wprowadzenie

Katastrofy naturalne i cywilizacyjne oraz niekiedy towarzysz^ce im skazenia chemiczne, promienio-twórcze i biologiczne wymagaj^ podjfcia dzialañ ratowniczych przez odpowiednio przygotowane sily posiadaj^ce specjalistyczne wyposazenie. Organi-zacja dzialañ ratowniczych a nastfpnie usuwanie skutków powstalych skazeñ, wymagac moze zaan-gazowania dostfpnych sil i srodków (adekwatnie do skali zdarzenia), wchodz^cych w sklad Systemu Zarz^dzania Kryzysowego, a w szczególnych wypad-kach takze niewchodz^cych w sklad Systemu. Zgodnie z ide^ funkcjonowania systemu [1], w sytuacji gdy srodki te okaz^ sif niewystarczaj^ce, istnieje moz-liwosc uzycia potencjalu Sil Zbrojnych RP [2, 3, 4]. Z tego wzglfdu w celu optymalnego wykorzystania dostfpnych zasobów nalezy konsekwentnie i bez-kompromisowo d^zyc do osi^gnifcia efektu synergii, pamiftaj^c jednoczesnie o obowi^zku przecwiczenia wczesniej zaplanowanych dzialañ. Zadecyduje to bowiem o tzw. zgraniu calego systemu, odzwiercied-laj^cego poziom uzyskanej synergii. Pomimo iz nie sposób przygotowac sif na wszelkie antycypowane zagrozenia, z pewnosci^ mozna okreslic wlasciwe procedury dzialania, opieraj^ce sif przede wszystkim na znajomosci realnych mozliwosci dostfpnych sil i srodków elementów wykonawczych, ze szczegól-nym uwzglfdnieniem ograniczeñ w tym zakresie. W obszarze ratownictwa chemiczno-ekologicznego bez w^tpienia pierwszoplanow^ rolf odgrywa Kra-jowy System Ratowniczo-Gasniczy, który w razie koniecznosci otrzyma niezbfdne wsparcie. Istotf bezpiecznej wspólpracy w tym przypadku stanowi wiedza o potencjale drugiej strony, przede wszystkim w zakresie dostfpnych zasobów, sil i srodków, poziomu wyszkolenia i procedur dzialania oraz wy-posazenia ochronnego i ratowniczego. O ile kieruj^cy akj ratownicz^ bfdzie znal doskonale mozliwosci wlasnych elementów wykonawczych (Pañstwowej Strazy Pozarnej, wspieranych przez Specjalistyczne Grupy Ratownictwa Chemiczno-Ekologicznego [5, 6]), o tyle mog^ wyst^pic trudnosci w zakresie spraw-nego i pelnego wykorzystania potencjalu elementów wspieraj^cych (wspólpracuj^cych) wydzielonych przez SZ RP. Swiadomosc zasad ich uzycia wydaje sif

bye niezbfdna do racjonalnego i zgodnego z przezna-czeniem wykorzystania calosci sil i srodków znajdu-j^cych sif w dyspozycji kieruj^cego akj ratownicz^. Wychodz^c z zalozenia, ze zapewnienie wlasciwej ochrony zasobów uczestnicz^cych w akcji ratowniczej warunkuje ich sprawne i przede wszystkim bezpieczne dzialanie, w niniejszym artykule skoncentrowano sif wyl^czne na standardowych, indywidualnych srodkach ochrony przed skazeniami, znajduj^cych sif na wyposazeniu Sil Zbrojnych RP. W kolejnej publikacji zaprezentowane zostan^ mozliwosci woj-skowego podsystemu ratownictwa ze szczególnym uwzglfdnieniem pododdzialów wojsk chemicznych, na bazie których tworzone s^ Chemiczno-Radiacyjne Zespoly Awaryjne [7, 8].

2. Indywidualna ochrona przed skazeniami w wojsku

Indywidualna ochrona przed skazeniami w wojsku to dzialalnosc polegaj^ca na wyposazeniu kazdego zolnierza w maskf przeciwgazow^ oraz izolacyjne lub filtracyjne srodki ochrony skóry celem zapewnienia mu bezpieczeñstwa podczas realizacji zadañ w warunkach zagrozenia skazeniami lub skazeñ. Indywidualne srodki ochrony przed skazeniami (ISOPS) obejmuj^:

a) sprzft dozymetryczny,

b) maskf przeciwgazow^ i odziez ochronn^,

c) srodki do udzielania pierwszej pomocy,

d) indywidualne pakiety do likwidacji skazeñ [9].

Na pocz^tku XXI wieku w Wojsku Polskim nast^-

pil technologiczny przelom w zakresie indywidualnej ochrony przed skazeniami. Maski MP-4 i SzM-41 zostaly zast^pione nowoczesn^ mask^ MP-5, a izo-lacyjna odziez ochronna OP-1 - odziez^ filtracyjne FOO-1. Zmienilo sif takze pojmowanie pojfcia ISOPS. Wprowadzona w 2004 r. doktryna obronna DD/3.8 (znowelizowana w 2014 r. [9]) rozszerzyla to pojfcie o indywidualne pakiety do likwidacji skazeñ, srodki do udzielania pierwszej pomocy i sprzft dozymetryczny. Zmiany te ustanowily now^ jakosc w indywidualnej ochronie zolnierza przed skazeniami oraz wymusily zmiany w sposobie eksploatacji tych srodków, a co za tym idzie - w szkoleniu zolnierzy w ich uzytkowaniu.

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

Aktualnie w SZ RP stosuje sif nast^puj^ce ISOPS:

a) sprzft dozymetryczny:

- dawkomierz indywidualny SOR/T-012,

b) maski przeciwgazowe i odziez ochronn^:

- filtracyjn^ maskf przeciwgazowa MP-5 i MP-6,

- lekk^ izolacyjn^ odziez ochronn^ LIOO-1,

- filtracyjn^ odziez ochronn^ FOO-1 oraz uzu-pelniaj^ca j^,

- narzutkf ochronna NO-1,

c) srodki do udzielania pierwszej pomocy:

- indywidualny pakiet medyczny zolnierza (IPMed),

d) indywidualne pakiety do likwidacji skazeñ:

- indywidualny pakiet do likwidacji skazeñ IPLS-1.

2.1. Sprz^t dozymetryczny

Dawkomierz elektroniczny SOR/T (ryc. 1) przezna-czony jest do pomiaru promieniowania gamma i neu-tronowego: impulsowego (w czasie wybuchu j^drowego, w trybie rfcznym) oraz wtórnego gamma (promie-niowanie wtórne - od opadu promieniotwórczego lub innych zródel promieniotwórczych, w trybie zdalnym).

Ryc. 1. Dawkomierz indywidualny SOR/T - widok z przodu (z lewej) i z tylu 1 - przycisk (wl^cznik, sterowanie), 2 - wyswietlacz (6 pol), 3 - brz^czyk, 4 - zl^cze elektroniczne, 5 - pokrywa baterii, 6 - miejsce na zamocowanie klipsa, 7 - sznurek do przenoszenia na szyi, 8 - tabliczka znamionowa Fig. 1. Personal individual dosimeter SOR/T - front view (from the left) and back view 1- button (turn on, steering), 2 - display (6 signs), 3 - sound signal, 4 - electronic connection, 5 - battery's cover,

6 - clip, 7 - neck lanyard Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

Dawkomierz ma szczeln^ obudowf chroni^c^ za-równo przed cieczami, jak i przed pylem. W górnej czfsci obudowy znajduje sif otwór do zamocowania klipsa oraz otwory na sznurek nosny, który mozna szybko podl^czyc za pomocy zatrzasku.

Konfiguracja dawkomierza odbywa sif przy uzyciu czytnika XOM/T-012 (jeden na szczeblu pododdzialu), natomiast odczyt jest mozliwy w dwóch trybach: rfcz-nym (Manual mode) lub zdalnym (Hands free mode). Uwaga! Odczyt w trybie zdalnym jest mozliwy, gdy odleglosc dawkomierza od czytnika nie przekracza 40 cm. Tryb zdalny umozliwia przekazywanie danych zarejestrowanych przez dawkomierz (numer dawkomierza, tozsamosc uzytkownika, zarejestrowane dawki, numer identyfikacyjny i nazwisko). Tryb rfczny umozliwia uzytkownikowi odczyt wybranych informacji.

Dane taktyczno-techniczne:

- temperatura pracy: od -40°C do +50°C,

- wymiary: 80,4 x 48 x 9,2 mm,

- waga: 50 g,

- czas pracy na jednej baterii: 9 miesifcy, (pomiar - impulsowe promieniowanie gamma i neutronowe podczas wybuchu j^drowego)

- zakres pomiarowy impulsu promieniowania gamma i neutronowego: 5 cGy - 10 Gy,

- dokladnosc pomiaru ± 30%,

- zakres energii do 14 MeV (dla promieniowania neutronowego),

(pomiar - wtórne promieniowanie gamma - z opadu promieniotwórczego, broni radiologicznej lub innych zródel promieniowania jonizuj^cego)

- zakres pomiarowy dawki - od poziomu tla do 10 Gy,

- zakres pomiarowy mocy dawki - od 1 ^Gy/h do 10 Gy/h,

- pomiar promieniowania w przedziale energe-tycznym - od 50 keV do 6 MeV,

- dokladnosc pomiarów < ± 5% w calym zakresie pomiarowym od zródla Cs-137.

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ

Szczegöktwe dane zamieszczono w instrukcji fabrycz-nej. Jak dotychczas nie wydano instrukcji wojskowej.

2.2. Maski przeciwgazowe

Filtracyjne maski przeciwgazowe MP-5 i MP-6 przeznaczone s^ do ochrony drög oddechowych, oczu i twarzy zolnierza przed bojowymi srodkami truj^cymi (BST), aerozolami biologicznymi oraz pylem pro-mieniotwörczym (ryc. 2). Wymagany czas nalozenia dla obu masek do polozenia bojowego wynosi do 9 s, a ich czas ochronnego dzialania w rejonie skazonym aerozolami BST to minimum 24 godziny. Omawiane maski ze standardowym filtropochlaniaczem s^ jed-nak mniej skuteczne w ochronie przed toksycznymi srodkami przemyslowymi (TSP), a szczegölnie wobec toksycznych srodköw chemicznych (TSC) stosowanych w przemysle, a ktöre w przeciwienstwie do srodköw bojowych z reguly bçd^ wystçpowac w atmosferze w duzych stçzeniach. Dlatego w przypadku takich skazen trzeba stosowac selektywne lub wielogazowe filtropochlaniacze (tab. 1), odpowiednie do konkret-nych TSC. Przedstawiony wykaz filtropochlaniaczy dotyczy oferty dla uzytkowniköw „cywilnych".

W konstrukcji maski MP-6 uwzglçdniono wnio-ski wyplywaj^ce z eksploatacji MP-5 w celu poprawy parametröw uzytkowych i ochronnych. Aby ulatwic obslugiwanie broni, filtropochlaniacz mozna podl^czyc do czçsci twarzowej z lewej lub prawej strony. Takie rozwi^zanie umozliwia röwniez podl^czenie dwöch filtropochlaniaczy, przez co zwiçksza siç ergonomia maski dziçki obnizeniu oporu przeplywu powietrza, co jest szczegölnie istotne w dzialaniach bojowych wymagaj^cych zwiçkszonego zapotrzebowania na tlen, np. podczas intensywnego wysilku. Okulary maski wykonano z poliwçglanu o wlasciwosciach odlamko-odpornych, a ich uzupelnienie stanowi^ dodatkowe, nakladane filtry, np. przed swiatlem lasera. Maska MP-5 dostçpna jest czterech, a maska MP-6 - w trzech rozmiarach zapewniaj^cych ich szczelne dopasowanie do röznych ksztaltöw twarzy. Ponadto umozliwiaj^ pobieranie plynöw bez koniecznosci zdejmowania maski. Szczegölowe dane dostçpne s^ w instrukcjach fabrycznych oraz w Instrukcji filtracyjnej maski prze-ciwgazowej MP-5, Chem. 399/2007. Jak dotychczas nie wydano instrukcji wojskowej maski MP-6.

Ryc. 2. Maska przeciwgazowa MP-5 (gora) i MP-6 1 - czçsc twarzowa z naglowiem tasmowym, 2 - filtropochlaniacz, 3 - urz^dzenie do przyjmowania plynow,

4 - torba nosna, 5 - manierka Fig. 2. Gas mask MP-5 (upper part) and MP-6 1 - facial part of the headgear belt, 2 - filter, 3 - drinking device, 4 - carrying bag, 5 - container for drinking device

Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

Nalezy podkreslic istotny, a czfsto pomijany, fakt, ] ze filtracyjna maska przeciwgazowa, jak sama nazwa i wskazuje, oczyszcza powietrze, ale nie wytwarza ]

tlenu! Dlatego mozna stosowac pod warunkiem, i

ze w atmosferze znajduje sif, co najmniej 17% tlenu. 1

Nalezy zachowac rowniez ostroznosc w stosowaniu ]

Tabela 1. Wykaz filtropochlaniaczy selektywnych i wielogazowych Table 1. List of selective and multi-gas filters

maski filtracyjnej w czasie pozarów przestrzennych, szczególnie podczas wchodzenia do pal^cych sif pomieszczeñ (obnizony poziom tlenu). Ponadto standardowy filtropochlaniacz nie chroni przed tlenkiem wfgla (czadem), który powstaje podczas pozarów.

Lp. Rodzaj czynnika szkodliwego Type of harmful factor Oznaczenie filtropochlaniacza Indication of filter Dopuszczalne st^zenie obj^tosciowe Acceptable volume concentration Typ i klasa Type and class

Barwa naklejki Color of the sticker Symbol Symbol

1 Organiczne pary i gazy o temp. wrzenia powyzej 65°C Organic gases and vapors with a boiling point above 65°C BR4ZOWA BROWN FP 211/1-P3/A 0,5% A2

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

2 Nieorganiczne pary i gazy (z wyj^tkiem tlenku wfgla) Inorganic gases and vapors (except for carbon monoxide) SZARA GREY FP 211/1-P3/B 0,5% B2

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

3 Dwutlenek siarki i inne kwasne pary i gazy Sulfur dioxide and other acid gases and vapors ZOLTA YELLOW FP 211/1-P3/E 0,5% E2

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

4 Amoniak i pochodne organiczne amoniaku Ammonia and organic ammonia derivatives ZIELONA GREEN FP 211/1-P3/K 0,5% K2

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

5 Tlenki azotu Nitrogen oxides NIEBIESKA BLUE FP 211/1-P3/NO 0,25% NO

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

6 Pary rtfci Mercury vapor CZERWONA RED FP 211/1-P3/Hg 1,6 ml/m3 Hg

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

7 Organiczne pary i gazy o temp. wrzenia powyzej 65°C Organic gases and vapors with a boiling point above 65°C BR4ZOWA BROWN FP 211/1-P3/W 0,5% A2

Nieorganiczne pary i gazy (z wjtkiem tlenku wfgla) Inorganic gases and vapors (except for carbon monoxide) SZARA GREY 0,5% B2

Dwutlenek siarki i inne kwasne pary i gazy Sulfur dioxide and other acid gases and vapors ZÓLTA YELLOW 0,5% E2

Amoniak i pochodne organiczne amoniaku Ammonia and organic ammonia derivatives ZIELONA GREEN 0,5% K2

Pyly i aerozole Dusts and aerosols BIALA WHITE P3

Zrodlo: Maskpol S.A. Katalog sprz^tu ochronnego Source: Maskpol S.A. Protective equipment catalog

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ

2.3. Odziez ochronna

2.3.1. Lekka izolacyjna odziez ochronna

Lekka izolacyjna odziez ochronna LIOO-1 (w komplecie z mask^ przeciwgazow^) przezna-czona jest do ochrony skory i ukladu oddechowego uzytkownika przed dzialaniem BST oraz TSP (w tym biologicznych), wystfpuj^cych w powietrzu w postaci par, aerozoli, pylu, kropel. Ponadto stanowi skutecz-n^ barierf dla promieniowania alfa oraz czfsciow^.

- przed promieniowaniem beta. Odziez wykonano z materialu barierowego TYVEK F (ktory posiada wlasciwosci samogasn^ce) i dostfpna jest w trzech rozmiarach, a jej masa w opakowaniu wynosi ok. 1,5 kg. LIOO-1 zostala tak zaprojektowana, aby mozna j^ bylo swobodnie nalozyc na mundur i obuwie oraz zapewnic minimum 12 godzin ochrony przed BST. Szczegolowe dane zamieszczono w instrukcji fabrycz-nej. Jak dotychczas nie wydano instrukcji wojskowej.

Ryc. 3. Lekka izolacyjna odziez ochronna LIOO-1 1 - bluza z kapturem, 2 - r^kawice gumowe z wkladem ocieplaj^cym, 3 - spodnie z kaloszami Fig. 3. Lightweight insulating protective clothing LIOO-1 1 - hooded sweatshirt, 2 - warming gloves, 3 - pants and galoshes Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

2.3.2. Filtracyjna odziez ochronna FOO-1

Filtracyjna odziez ochronna FOO-1 (l^cznie z mask^ przeciwgazow^) przeznaczona jest do in-dywidualnej ochrony zolnierza przed skazeniami chemicznymi, biologicznymi i promieniotworczymi, wystfpuj^cymi w powietrzu w postaci par, aerozoli i pylow. Ponadto stanowi skuteczn^ barierf dla promieniowania alfa oraz czfsciow^ - dla promieniowania beta. Ubranie zastfpuje, przy temperaturze powietrza powyzej 5°C, mundur polowy i moze bye wkladane bezposrednio na bieliznf. Ponizej 5°C FOO-1 nalezy wkladac na dres lub bezposrednio na mundur polowy. Celem poprawy ochrony

przed cieklymi srodkami truj^cymi oraz opadem promieniotworczym na FOO-1 nalezy dodatkowo zalozyc narzutkf ochronn^. Ubranie wykonane jest w szesciu, a buty i rfkawice w trzech rozmiarach, co zapewnia optymalny komfort uzytkownikowi. W temperaturze otoczenia ponizej 18°C odziez uzyt-kuje sif jak ubranie polowe, a czas pracy w odziezy limituj^ jedynie przerwy na odpoczynek. Powyzej 18°C liczba odpoczynkow powinna byc zwifkszo-na, podobnie jak czas ich trwania w porownaniu z uzytkowaniem zwyklego munduru polowego, po-niewaz FOO-1 gorzej odprowadza cieplo i pot niz to umundurowanie.

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

Ryc. 4. Filtracyjna odziez ochronna FOO-1 1 - zasobnik na komplet odziezy, 2 - opakowanie hermetyczne z odziez^ ochronn^, 2a - kurtka z kapturem, 2b - spodnie, 3 - buty ochronne, 4 - rfkawice ochronne, 5 - rfkawice ocieplaj^ce, 6 - torba nosna na buty i rfkawice ochronne

Fig. 4 . Filter clothing

1 - set of clothing tray, 2 - hermetic package with protective clothing, 2a - hooded sweatshirt, 2b - trousers, 3 - safety shoes, 4 - protective gloves, 5 - warming gloves, 6 - carrier bag for shoes and gloves Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

Dane techniczne FOO-1:

• czas bezpiecznego przebywania w atmosferze ska-zonej - 24 godziny,

• okres przydatnosci do uzycia po wyjçciu z opako-wania hermetycznego - do 30 dni,

• maksymalna liczba cykli zamoczenie - suszenie, w tym pranie - do 6 razy,

• czas ochrony:

- przed parami iperytu - 24 godziny,

- przed kroplami iperytu - 8 godzin. Ubranie uszyte jest z dwuwarstwowej tkaniny:

warstwç wewnçtrzn^ stanowi material filtrosorpcyjny, a wierzchni^ - material w kolorze maskuj^cym. 2.3.3. Narzutka ochronna NO-1

Narzutka w komplecie z filtracyjn^ odziez^ ochronna i mask^ przeciwgazow^ jest przeznaczona do ochrony zolnierza przed kroplami bojowych srodköw truj^cych, biologicznych oraz pylem promieniotwör-czym. Narzutka umozliwia zolnierzowi opuszczenie i przekroczenie strefy skazonej oraz realizacjç zadan bojowych w warunkach skazen. Zapewnia takze ochro-nç przed cieklymi wysokotoksycznymi substancjami przemyslowymi, produktami ropopochodnymi oraz opadami atmosferycznymi.

Ryc. 5. Narzutka ochronna NO-1 Fig. 5. Protective cape NO-1 Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

Narzutka jest ubiorem jednoczfsciowym, typu peleryna, nakladanym przez glowf. Narzutka ma

D01:10.12845/bitp.37.1.2015.9

ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ

zintegrowany kaptur zaopatrzony w sci^gacz ze sto-perami. Budowa narzutki umozliwia jej nakladanie przez zolnierza z zalozon^ mask^ przeciwgazow^ i helmem. Z przodu narzutki znajduj^ siç symetrycz-nie rozmieszczone otwory zabezpieczone patk^, ktore sluz^ do wyjmowania r^k z przestrzeni pod narzutk^. Masa narzutki w opakowaniu wynosi w zaleznosci od rozmiaru od 490 do 540 g. Narzutka ochronna NO-1 wystçpuje w trzech rozmiarach rozni^cych siç dlugosci^.

Szczegolowe dane zamieszczono w Instrukcji eks-ploatacji filtracyjnej odziezy ochronnej FOO-1 i narzutki ochronnej NO-1, Chem. 410/2013.

2.4. Srodki do udzielania pierwszej pomocy

Indywidualny pakiet medyczny zolnierza (IPMed) to kompletny pakiet, ktory umozliwia udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu i wstçpne opatrzenie ran oraz zatamowanie krwotoku do czasu dotarcia ratownika medycznego pododdzialu lub ewakuacji na tyly. Opakowanie pakietu zostalo wykonane z wo-doodpornej tkaniny, a system tasm przewlekanych zapewnia jego zamocowanie do oporz^dzenia taktycz-nego zgodnego ze standardem MOLLE 40/25. Torba jest zamykana za pomocn^ grubego, dwusuwakowego zamka z system latwego otwierania. Szczegolowe dane

zamieszczono w instrukcji eksploatacji dostçpnej na stronie internetowej Inspektoratu Wojskowej Sluzby Zdrowia: http://www.iwsz.wp.mil.pl/pl/71.html. Pakiet IPMed obejmuje cztery elementy:

• panel udowy - z systemem sluz^cym do mocowania i przenoszenia pakietu na udzie, pasie glownym lub kamizelce,

• pakiet w formie prostok^tnego pokrowca o wymia-rach 160 x130 x 80 mm,

• T-panel „wynosny" na medykamenty,

• pokrowiec do przenoszenia IZAS-05.

IPMed wyposazony jest w nastçpuj^ce srodki medyczne:

• opatrunek indywidualny OLAES,

• opatrunek hemostatyczny CELOX Gauze,

• gaza wypelniaj^ca (kompresowana),

• opaska uciskowa (staza taktyczna) Combat Application Tourniquet,

• opatrunek na rany penetracyjne klatki piersiowej Bolin Chest Seal (uszczelniaj^cy, zapobiegaj^cy powstawaniu odmy),

• rurka nosowo-gardlowa z zelem wodnym,

• plaster na rolce,

• nozyczki ratownicze,

• nitrylowe rçkawice ratownicze,

• zestaw autostrzykawek.

Ryc. 6. Indywidualny pakiet medyczny zolnierza IPMed 1 - panel udowy, 2- pakiet, 3 - T-panel, 4 - pokrowiec z IZAS-05

Fig. 6. Individual medical package of a soldier (IMEDP) 1 - femoral panel, 2 - package, 3 - T-panel, 4 - cover with IZAS-05 Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

Indywidualny Zestaw Autostrzykawek IZAS-05 jest zestawem srodkow farmakologicznych przeciw-dzialaj^cych skutkom zatrucia fosforoorganicznymi srodkami truj^cymi i sklada siç z trzech autostrzykawek umieszczonych w pudelku z tworzywa sztucznego (ryc. 7):

• zielonej - przeznaczonej do przeciwdzialania za-truciom BST z grupy fosforoorganicznych, np.: soman, sarin, VX itp.; zawiera: pralidoksymu chlorek

(reaktywtor AchE) - 600 mg, atropiny siarczan - 2 mg,

• zoltej - przeznaczonej do podtrzymania dzialania cholinolitycznego w zatruciach BST z grupy fosforoorganicznych (po podaniu autostrzykawki zielonej); zawiera atropiny siarczan (cholinolityk) - 2 mg,

• niebieskiej - przeznaczonej do zniesienia drgawek wywolanych BST; zawiera diazepam (srodek uspo-kajaj^cy) - 10 mg.

DOI:1G.12845/bitp.37.1.2G15.9

Ryc. 7. Indywidualny zestaw autostrzykawek IZAS-05 Fig. 7. An individual auto-injector kit IZAS-05 Zrodlo: Opracowanie wlasne oraz http://commons.wikimedia.org/wiki/File:IZAS_05.JPG. Source: Own elaboration and http://commons.wikimedia.org/wiki/File:IZAS_05.JPG.

Dodatkowo w wyposazeniu indywidualnym znajduje siç autostrzykawka czerwona zawieraj^ca 1G mg morfi-ny bçd^cej silnym srodkiem przeciwbólowym (ryc. 8).

Szczególowe dane zamieszczono w instrukcji eksploatacji dostçpnej na stronie internetowej Inspektoratu Wojskowej Sluzby Zdrowia: http://www.iwsz.wp.mil.pl/pl/71.html.

Ryc. 8. Autostrzykawka z morfin^ Fig. 8. An auto-injector with morphine Zrodlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

2.5. Indywidualne pakiety do likwidacji skazeñ

Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPLS-1 wchodzi w sklad indywidualnego wyposazenia zol-nierza i zastçpuje dotychczas uzywane pakiety IPP-95 i PChW-G12. Pakiet przeznaczony jest do:

• profilaktycznego zabezpieczenia przed oddzialywa-niem BST oraz do prowadzenia likwidacji skazeñ odkrytych powierzchni skóry (twarz, dlonie, szyja),

• prowadzenia likwidacji skazeñ broni osobistej i wyposazenia.

W sklad pakietu wchodz^ trzy aktywne srodki do likwidacji skazeñ o róznym przeznaczeniu:

• masc profilaktyczna stosowana w przypadku zagro-zenia skazeniem BST, do zabezpieczenia odkrytych

powierzchni skóry przed skazeniem (na bazie kwa-su nadoctowego, który jest zródlem silnie utlenia-j^cego tlenu rodnikowego),

• srodek organiczny stosowany do likwidacji skazeñ BST powierzchni metalowych uzbrojenia i wyposazenia (nalezy zachowac ostroznosc ze wzglçdu na jego latwopalnosc oraz mozliwosc oparzenia skóry i uszkodzenia oczu),

• proszek stosowany do usuwania BST ze skazonej skóry i wyposazenia (wykorzystano m.in. zjawisko adsorpcji).

Szczególowe dane zamieszczono w instrukcji fabrycznej. Jak dotychczas nie wydano instrukcji wojskowej.

ТЕХНИКА И ТЕХНОЛОГИЯ DOI:1G.12845/bitp.37.1.2G15.9

Ryc. 9. IPLS - 1: po lewej - w stanie zlozonym, po prawej - rozlozony 1 - dwie serwety, 2 - glowica spryskiwacza z pompk^, 3 - zbiornik spryskiwacza z cieklym srodkiem do likwidacji skazeñ, 4 - tubka z tworzywa sztucznego z masci^ profilaktyczn^, 5 - pakiet w folii z proszkowym srodkiem do likwidacji skazeñ i rçkawica Fig. 9. IPLS - 1: left - in the assembled state, on the right - disassembled 1 - two napkins, 2 - head washer with pump, 3 - the spray tank with liquid decontamination agent, 4 - plastic tube prophylactic ointment, 5 - pack in foil with powder agent decontamination and the glove

¿ródlo: Opracowanie wlasne. Source: Own elaboration.

3. Podsumowanie i wnioski

Pomimo faktu, iz Sily Zbrojne angazowane s^ w razie koniecznosci do wspierania dzialañ sluzb cywilnych, nalezy pamiçtac, ze ich zasadniczym prze-znaczeniem jest przeciwdzialanie zagrozeniom ze-wnçtrznym. Z tego wzglçdu zasadnicza czçsc aktyw-nosci wojsk w czasie pokoju skupia siç na dzialalnosci szkoleniowej. Z powyzszej przyczyny przedstawione mozliwosci sprzçtu w znacznej mierze odpowiadaj^ potrzebom zapewnienia bezpieczeñstwa w sytuacji zagrozenia czynnikami razenia BMR. Tym niemniej wydzielone sily i srodki Sil Zbrojnych RP, w ramach Systemu Zarz^dzania Kryzysowego oraz Krajowego Systemu Wykrywania Skazeñ i Alarmowania, prowa-dz^ m.in. obserwacjç i monitoring sytuacji skazeñ na terenie kraju oraz utrzymuj^ potencjal do wsparcia sluzb cywilnych na wypadek wyst^pienia sytuacji nadzwyczajnych. Co wiçcej, analiza aktualnych wy-zwañ oraz zagrozeñ niejako zmusza do stawienia czola terroryzmowi niekonwencjonalnemu, który coraz czçsciej postrzegany jest za najbardziej mozliwy kierunek ewolucji tego zjawiska. Niezbçdna jest zatem koniecznosc przygotowania i utrzymywania odpowiednich sil i srodków ukierunkowanych na za-pewnienie bezpieczeñstwa powszechnego. Implikuje to d^zenie do wzmocnienia potencjalu krajowego

ratownictwa w oparciu o istniej^ce sily i srodki Systemu Zarz^dzania Kryzysowego, szczególnie w ob-liczu organizowanych imprez masowych w skali np. Euro 2G12. Mozna wiçc pokusic siç o sformulowanie swoistej filozofii przygotowania do pol^czonego rea-gowania kryzysowego, która zaklada prakseologiczne osi^gniçcie optymalnego potencjalu w tej dziedzi-nie poprzez racjonalne wykorzystanie istniej^ce-go potencjalu, zmodernizowanie jego czçsci oraz stworzenie nowych, niezbçdnych elementów oraz orientuje calosc na realizacjç zadania. Przy uwzglçd-nieniu w tej kwestii racjonalnego przejscia ze stanu istniej^cego do poz^danego nalezy siç opierac na tym, co juz istnieje, jest wlasciwie uksztaltowane i moze sluzyc swoim doswiadczeniem innym [1G]. Takim elementem jest bez w^tpienia Ratownictwo Chemiczne Sil Zbrojnych i Krajowy System Ratow-niczo Gasniczy. Obecnie celem nadrzçdnym jest potrzeba uswiadomienia sobie zbieznosci zadañ obu porównywanych podmiotów i w oparciu o istniej^ce uwarunkowania prawne, zasady i procedury dzialania oraz sily i srodki stworzyc warunki do kompatybilne-go i synergicznego dzialania wszystkich elementów wykonawczych reagowania kryzysowego. Z punktu widzenia prakseologii sytuacja ta stwarza dogodne warunki do efektywnego wzmocnienia systemu ra-townictwa krajowego.

DOI:10.12845/bitp.37.1.2015.9

Literatura

[1] Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarz^dzaniu kryzysowym (Dz. U. 07 nr 89 z pózn. zm.).

[2] Decyzja Nr Z-3/MON Ministra Obrony Narodo-wej z dnia 10 kwietnia 2006 r. w sprawie Syste-mu Zarz^dzania Kryzysowego resortu Obrony Narodowej.

[3] Decyzja Nr Z-1/MON Ministra Obrony Naro-dowej z dnia 15 lutego 2007 r. w sprawie Syste-mu Zarz^dzania Kryzysowego resortu obrony narodowej.

[4] Plan zarz^dzania kryzysowego Ministerstwa Obrony Narodowej z zal^cznikami, 2010.

[5] Maciejewski P., Pich R., Wrzesiñski J., Specja-listyczne Grupy Ratownictwa Chemiczno-Eko-logicznego Panstwowej Strazy Pozarnej - zada-nia i wyposazenie. Czgsc II, „Zeszyty Naukowe WSOWL", Vol. 155 Issue 1, 2010.

[6] Maciejewski P., Pich R., Wrzesiñski J., Specjalistycz-ne Grupy Ratownictwa Chemiczno-Ekologicznego

Panstwowej Strazy Pozarnej - zadania i wyposazenie. Czçsc II, „Zeszyty Naukowe WSOWL", Vol. 156 Issue 2, 2010.

[7] Rozkaz Szefa Sztabu Generalnego WP Nr 127З/ Oper./P7 z dnia 14 grudnia 2006 r. w sprawie funkcjonowania Podsystemu Ratownictwa Che-micznego w Silach Zbrojnych RP.

[8] Rozkaz Dowódcy Wojsk L^dowych Nr 101 z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie funkcjono-wania Podsystemu Ratownictwa Chemicznego w Wojskach L^dowych.

[9] DD/3.8(A), Obrona Przed Broni^ Masowego Razenia w Operacjach Pol^czonych, Szkol. 869/2013.

[10] Polko R., Zadania Grom w walce z terroryzmem, praca doktorska, AON, 2008.

[11] Indywidualny zestaw autostrzykawek - fotografia http://commons.wikimedia.org/wiki/ File:IZAS_05.JPG [Dostçp: marzec 2015].

* * *

pplk dr inz. Pawel Maciejewski - absolwent Wyzszej Szkoly Oficerskiej we Wroclawiu oraz Uniwersytetu i Politechniki Wroclawskiej, doktor chemii. Oficer wojsk chemicznych, starszy wykladowca Centrum Szkolenia Obrony przed Broni^ Masowego Razenia w SZ RP w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Zajmuje siç:

• problematyk^ obrony przed broni^ masowego razenia w podsystemie militarnym i niemilitarnym;

• wspólprac^ wojsk chemicznych i PSP w procesie likwidacji skazeñ;

• fizykochemicznymi metodami rozdzialu mieszanin.

plk dr inz. Waldemar Robak - absolwent Wyzszej Szkoly Oficerskiej Wojsk Chemicznych w Krakowie i Politechniki Wroclawskiej, doktor chemii. Oficer wojsk chemicznych Centrum Szkolenia Wojsk Inzynieryjnych i Chemicznych im. gen. Jakuba Jasiñskiego we Wroclawiu. Zajmuje siç:

• problematyk^ obrony przed broni^ masowego razenia w podsystemie militarnym i niemilitarnym;

• srodkami i urz^dzeniami do likwidacji skazeñ;

• modelowaniem efektów rozpuszczalnikowych w ukladach ekstrakcyjnych oraz cieklych ukladach dwufazowych woda - rozpuszczalnik organiczny.

pplk dr inz. Mariusz Mlynarczyk - absolwent Wyzszej Szkoly Oficerskiej Wojsk t^cznosci, Politechniki Warszawskiej oraz Akademii Obrony Narodowej, doktor nauk spolecznych. Oficer wojsk chemicznych, starszy wykladowca Centrum Szkolenia Obrony przed Broni^ Masowego Razenia w SZ RP w Akademii Obrony Narodowej w Warszawie. Zajmuje siç:

• problematyk^ obrony przed broni^ masowego razenia w podsystemie militarnym i niemilitarnym;

• prognozowaniem i ocen^ sytuacji skazeñ z wykorzystaniem procedur manualnych i narzçdzi informatycznych;

• zarz^dzaniem ryzykiem.