CC BY
15
44
AZ9RBAYCAN KÍMYA JURNALI № 1 2015
UOT 678.674.742.22.13.01+678.043
PROPANTRÍOL 9SASINDA EPOKSÍAKRÍLAT OLÍQOEFÍRL9RÍNÍN
SÍNTEZÍ V9 XASS9L9RÍ
A.M.Mustafayev, R.í.ísmayilova, í.9.Hüseynov, E.A.Ramazanov, A.M.Qarayeva,
G.Í.Süleymanova
Azdrbaycan MEA Polimer Materiallari institutu
ipoma@science.az
Redaksiyaya daxil olmu§dur 11.07.2014
Tarkibinda qlisid efirlari olan epoksiakrilat oliqomerlarinin alinma üsullan i§lanib hazirlanmi§dir. Mü-эууэп edilmiíjdir ki, reagentlarin molyar nisbatini va reaksiyanin temperaturunu dayi§makla prosesi mono-, di- va triakril oliqoefirlarinin alinmasi istiqamatina yonaltmak olar. Sintez olunan epoksiakrilat oliqomerlari ED-20 epoksid qatrani ügün modifikator kimi istifada oluna bilar.
Agar sozlar: propantriol, 1-xlor-2,3-epoksipropan, akril tur§usu, epoksiakrilat, modifikator, ED-20 qatrani, polietilenpoliamin, BED-anhidridi.
Giri§
Epoksid tarkibli oliqomerlarin akril tur§u-lan ila efirla§masindan alinan epoksiakrilat oli-qoefirlari foto- va radiasiyaya hassas kompo-nentlar va ham da epoksid qatranlarinin modifi-katoru kimi geni§ tatbiq olunur [1-3]. Onlardan a§agi ozlülüya malik plastifikatorlar va reaksiyaya qabil modifikatorlar kimi istifada etmakla a§agi qaliq garginliya, yüksak elastikliya, adgeziyaya malik zarbaya davamli polimer materiallar alinir.
Doymami§ oliqoefirlarla müxtalif epoksid oliqomerlarin qan§igi tokma va hopdurucu kom-pozisiyalarin ozlülüyünü tanzimlamaya imkan verir, §ü§aplastiklar ü9ün alaqalandiricilarin va digar mayevari kompozisiyalarin barkidilmi§ halda fiziki-mexaniki xassalarinin yax§ila§masi-na va tatbiq sahalarinin geni§lanmasina sabab olur. Kompozision materiallarin alinmasinda va tatbiq olunmasinda doymami§ oliqoefirlar kimi oliqoefirmaleinatlardan, oliqoefirakrilatlardan ge-ni§ istifada olunur. Oliqoefirmaleinatlarda ikiqat rabitalar adatan makromolekul zancirinin daxi-linda olduguna gora reaksiyaya (homo- va ya sopolimerla§maya) girma qabiliyyatlari zaif olur. Odur ki, oliqoefirmaleinatlarin zancirini tikmak ü9ün adatan vinil tarkibli monomerl ardan, masalan stiroldan, metil(met)akrilatdan, vinilasetat-dan, qlikollarin dimetakrilat efirlarindan va s. istifada olunur. Oliqoefirakrilatlarda ikiqat rabita makromolekulun sonunda yerla§dirildiyindan on-larin reaksiyayagirma qabiliyyati yüksak olur. Bundan ba§qa oliqoefirakrilatlardan amala galan torvan qurulu§ polimer da daha müntazam qu-rulu§lu olur [4-7].
Naticalarin müzakirasi
Taqdim olunan i§ epoksid qatranlarinin 9e§idini geni§landirmaya, maya dayarini a§agi salmaga, epoksid kompaundlarin emal texnolo-giyasini yax§ila§dirmaga, barkidicilarla barkit-makla yüksak mexaniki barkliya va elastikliya malik, istiliya dozümlü, yanmaya qar§i davamli polimer materiallarini almaga hasr olunmu§dur. Bunun ü9ün bioman§ali yaglarin va karbohidro-gen yanacaqlarinin istehsalinda (Biodizel) 9oxlu miqdarda yan mahsul kimi alinan va 9ox mah-dud miqdarda tatbiq sahasi olan qliserinin 1-xlor-2,3-epoksipropanla ü9flüorborun etil efiri-nin i§tiraki ila kondensla§masindan alifatik qu-rulu§lu a§agi ozlülüya malik epoksid qatraninin alinma üsulu i§lanib hazirlanmi§dir.
Propantriol molekulunda olan ü9 hidrok-sil qrupundan ikisi birli vaziyyatda, biri isa ikili vaziyyatda oldugundan propantriolun 1-xlor-2,3-epoksipropanla qar§iliqli reaksiyasindan av-valca birli, sonra isa ikili hidroksil qrupunun ar-dicilliqla reaksiyaya girma ehtimali oldugundan proses ardicilliqla a§agida gostarilan sxem üzra aparilmi§dir:
OH
I
PROPANTRiOL eSASINDA EPOKStAKRiLAT OLiQOEFiRL9RiNiN
45
Tacrubalar naticasinda muayyan edilmi§-dir ki, reaksiyanin ardicilliqla getmasi va xlor-hidrin efirlarinin 91x1ml reaksiyanin aparilma §araitindan 90X asilidir. Bela ki, 363-373 K-da 8-10 saat muddatinda va propantriolun 1-xlor-2,3-epoksipropana molyar nisbati 1:3 olanda propantriolda olan ikili hidroksil qrupunun 15-20%-i reaksiyaya girmami§ qalir [8, 9].
Reaksiya 463-473 K-da 3 saat muddatinda, 1-xlor-2,3-epoksipropanin propantriola molyar nisbati 3:1 oldugu §araitda aparilarsa, propantriolda olan hidroksil qrupunun U9U da kon-densla§ma reaksiyasina daxil olur va 92% 9i-ximla u9xlorhidrin (I) efiri alinir.
Sintez edilmi§ propantriolun u9xlorhidri-nini ekvimolyar miqdarda NaOH (suda 40%-li mahlulu ila) dioksan muhitinda 323-333 K-da 3-4 saat muddatinda qari§dira-qari§dira qizdir-maqla propantriolun u9qlisid efiri (II) sintez edilmi§dir:
OH
OH
+ NaOH -
qatraninin modifikatoru kimi geni§ tatbiq oluna bilar [8, 10]. Onlarin a§agi ozluluya malik plas-tifikatorlar va reaksiyaya girma qabiliyyatina malik modifikatorlar kimi tatbiqi a§agi qaliq gar-ginliya malik, yuksak elastikliya, adgeziyaya va zarbaya davamli polimer materiallarin alinma-sina imkan verir. Adatan modifikator xassasina malik oliqoefirakrilatlar saxlayan kompozisiyalar kimyavi strukturla§ma zamani epoksid qatraninin molekulu ila alaqaya girir. Bu da materiallarin bir ne9a gostaricisinin yax§ila§masina va asasan da uzun muddat istifada olunanda xassa-larinin stabilliyinin artmasina sabab olur.
Propantriolla epixlorhidrinin qar§iliqli re-aksiyasindan propantriolun u9xlorhidrini I va u9qlisid efiri II sintez edilmi§dir. Propantriolun xlorhidrini ila akril tur§usunun qar§iliqli reak-siyasi asasinda tarkibinda xlor atomlari olan xlorhidrinin akril efirinin alinmasinin optimal §araiti oyranilmi§dir. £oxsayli tacrubalar asasinda muayyan edilmi§dir ki, reagentlarin molyar nisbatindan asili olaraq efirla§ma reaksiya-sini mono- (III), di- (IV) va triakrilat (V) oliqomerinin alinmasi istiqamatinda aparmaq olar:
OH
O
O
O ^ O
YX
O
II
OH
I +CH2=CH-COOH
OH
Sintez edilmi§ oliqoepoksiefirlarin quru-lu§lari iQ va 1H NMR spektroskopiya vasitasila tayin edilmi§dir. iQ spektrda sada efir qrupunu xarakteriza edan 1125 sm-1, OH qrupunu tasdiq-layan - 3496 sm-1, -C-Cl rabitasini gostaran 724-748 sm-1, epoksid qrupunu tasdiq edan 1256-912 sm-1 dalga uzunluqlari a§kar edilmi§-dir [10]. 1H NMR spektrinda -CH2Cl, -CH2O-, -CH-O- fraqmentlarinda olan protonlarin siqnal-lan 3.4-4 m.h. sahasinda a§kar edilmi§dir [10, 11].
Tarkibinda epoksid qrupu saxlayan oliqo-merlarin akril tur§ulari ila eterifikasiyasindan ali-nan epoksiakrilatlar ham foto-, ham da radiasi-yaya hassas komponentlar va ham9inin epoksid
+ CH2=CH-COOH -
CK^ O O
O
O
+ CH2=CH-COOH -
Cl^f O-O-
O
IV
I
+
+
46
A.M.MUSTAFAYEV va b.
Sanayeda epoksiakrilatlarin geni§ tatbiq olunmasini, bunlarin asasinda yüksak fiziki-me-xaniki xassalara malik polimer materiallarin alinmasini asas götürarak va nahayat, epoksiak-rilat oliqomerlarinin çeçidini artirmaq maqsadi ila yeni epoksiakrilat oliqomerlarinin alinma üsul-lanni içlayib hazirlamaq ham elmi va ham da praktiki cahatdan maraq dogurur. Odur ki, taq-dim olunan i§da propantriolun qlisid efirlari ila akril tur§usunun kondensasiyasi asasinda epoksiakrilat oliqoefirlari sintez edilmi§dir.
II + CH2=CH-CO2H
■ ' -v^ +
+ CH2=CH-CO2H
O
VII
Pr HO -O-
OH ^ OH
O
+ CH2=CH-CO2H
VIII
Propantriolun ûçqlisid efirinin akril tur-§usu ila eterifikasiyasini toluol mühitinda piri-dinin içtiraki ila (reagentlarin ümumi miqda-rinin 0.15 mol%) aparilir. Reaksiyanin gediçina akril turçusunun sarfi ila, titrlamakla nazarat edilir (0.1 N KOH-in sulu mahlulu, indikator -bromtimol göyü).
Aparilan tacrüba naticasinda müayyan olundu ki, çevrilma daracasi va reaksiya mah-sullarinin çiximi reagentlarin molyar nisbatin-dan, temperaturdan va reaksiya müddatindan asilidir.
Reaksiyadan alinan mahsullarin miq-darinin tayini, fardi çakilda ayrilmasi, analiz va identifikasiya olunmasi alüminium oksidi içtirakinda kolon xromatoqrafiyasi ila aparil-miçdir. Eluent kimi efir-etilasetat istifada olunmuçdur (1.5:3).
Optimal çaraitda müvafiq epoksiakrilatlarin (VI, VII) çiximi 83 va 94% taçkil edir.
Sintez olunmuç birlaçmalarin quruluç formulu ÍQ va 1H NMR spektroskopiya üsullari ila tasdiq edilmiçdir. VI, VII birlaçmalarin ÍQ spektrinda 1620 sm-1-da ikiqat rabitaya uygun gal an udulma zolagi vardir. 1180 va 724-748 sm-1-daki udulma zolaqlari C-O-C va C-Cl rabitalarinin, 1715 sm-1-daki xarakterik udulma zolagi mürakkab efir qrupunun karboksil fraq-mentinin varligini göstarir. 915 sm-1-daki zaif zolaq isa II, VI, VII birlaçmalardaki epoksid halqasinin oldugunu müayyan edir. ÍQ spektrda 3460 sm-1-daki geni§ udulma zolagi VI-VIII birlaçmalarda ikili hidroksil qrupunun oldugunu bildirir [10].
Sintez olunmuç birlaçmalarin 1H NMR spektrinda ilkin götürülmü§ xlorhidrinlarin pro-tonlarinin siqnallari ila barabar [12] 1.75 m.h.-da metil qrupuna, ikiqat rabitanin protonlarina uygun galan siqnallar 5.2 m.h. va multiplet çaklinda mürakkab efir fraqmentinin protonlarina uygun galan 4.16 m.h.-da siqnallar vardir. VI, VII bir-laçmalarin epoksid qrupunun siqnallarina uygun galan 2.64-2.73 m.h. zaif intensivliya malik qrup çaklinda siqnallar mü§ahida olunur [11].
Sintez olunmuç VI, VII epoksiakrilatlar ED-20 qatraninda antipiren-modifikator kimi yox-lanilmiçdir. Barkidilmiç kompozisiyalarin fiziki-mexaniki göstaricilari 1 va 2-ci cadvallarda ve-rilmiçdir. Barkidici kimi polietilenpoliamindan (РЕРА) 18 k.h. va 1,4,5,6,7,7-heksabrombitsik-lo[2.2.1]hept-5-en-2,3-dikarbon turçusunun an-hidridindan (BED-anhidridi) 70 k.h. istifada olunmuçdur.
Kompozisiya 353 K-a qadar qizdirilmiç ED-20 qatrani ila müvafiq miqdarda modifika-torla eynicinsli kütla alinana qadar qariçdirilir. Sonra otaq temperaturuna qadar soyudulan qari-§iga PEPA alava edarak möhkam qariçdirilir va galacak tadqiqatlar ^ün nazarda tutulan forma-lara tökülür [12, 13].
+
Cadval 2. ED-20/modifikator (VI, VII) müxtalif tarkiblarda 1,4,5,6,7,7-heksabrombisiklo[2,2,1]hept-5-en-2,3-dikarbon tur§usunun anhidridi ila barkidilmi§ (süratlandirici 4P 60612) kompozisiyasinin fiziki-mexaniki göstaricilari
PROPANTRIOL eSASINDA EPOKSIAKRILAT OLIQOEFIRL9RININ 47
Cadval 1. ED-20/modifikator (VI, VII) müxtalif tarkiblarda PEPA-la barkidilmi§ kompozisiyasinin fiziki-mexaniki göstaricilari ______
ED-20:modifi-kator:barkidici Barklik haddi, MPa Polada adgeziyasi, MPa Nisbi uzanmasi, % Xüsusi özlülüyü, kC/M2 Vikaya göra isti-liya davamliligi, 0C Oddan götürüldük-dan sonra yanma vaxti, san
dartilma ayilma sixilma
modifikator VI
90:10:18 74 129 139 19 4.3 8.3 157 24
80:20:18 87 146 151 24 7.2 10 138 19
70:30:18 70 129 143 18 14.7 8.2 110 8
modifikator VII
90:10:18 82 134 145 21 5.4 9.5 163 23
80:20:18 94 149 159 26 8.7 12 142 17
70:30:18 78 130 141 19 15.3 7.8 127 9
ED-20/PEPA
100:14 43 ±4 101±5 111±5 13 1.8±0.2 10.8±2.0 91 yanir
ED-20:modifi-kator:barkidici Barklik haddi, MPa Polada adgeziyasi, MPa Dartilma zamani nisbi uzanmasi, % Vikaya göra isti-liya davamligi, 0C Oddan götürüldük-dan sonra yanma vaxti, san
dartilma ayilma sixilma
modifikator VI
90:10:70 79 144 155 21 3.7 165 19
80:20:70 91 154 163 23 5.1 147 sönür
70:30:70 77 131 139 17 11.7 115 sönür
modifikator VII
90:10:70 81 152 158 19 3.7 175 21
80:20:70 92 159 172 25 6.8 147 sönür
70:30:70 81 137 155 18 12.7 117 sönür
ED-20
100:70 54±4 135±5 80±5 15 2.3 123 yanir
Barkima müddati otaq temperaturunda 24 saat, 353 K-da 8 saat, 383 K-da 3 saat va 393 K-da 4 saatdir. BED-anhidridi ila barkima aparil-diqda axirinci 383 K-a qadar qizdinlmi§ kompo-zisiyaya alava olunur va eynicinsli mahlul alina-na qadar qari§dirihr. Barkima müddati 393 K-da 6 saat, 423 K-da 5 saat, 443 K-da 3 saat ta§kil edir. Kompozisiyanin barkima daracasi xirdalan-mi§ nümunanin Sokslet aparatinda 6-8 saat ase-tonla ekstraksiya etmakla müayyan olunur. Tad-qiq olunan nümunalarda barkima daracasi 98-99%-dan az olmur. Müqayisa ü9ün müvafiq §a-raitda ED-20/PEPA kompozisiyasi hazirlanmi§ va sinaqdan ke9irilmi§dir.
Alinan kompozisiyalarin fiziki-mexaniki göstaricilari cadval 1 va 2-da verilmi§dir. Apa-rilan müqayisalar göstarir ki, epoksiakrilatlarin (VI, VII) i§tiraki ila alinan ham PEPA va ham da BED-anhidridi ila barkidilmi§ kompozisiyalarin fiziki-mexaniki xassalari ED-20 qatrani va PEPA asasinda alinan kompozisiyalardan üs-tündür. Bütün nümunalarda modifikatorun miq-darini 30 k.h.-na qadar artirdiqda kompozisiya-
nin deformasiya xassalari kifayat qadar yüksal-sa da, onun möhkamlik xassalari modifikatorun 20 k.h. miqdarinda maksimum hadda olur.
Cadval 2-dan görünür ki, BED-anhidridi ila barkidilmi§ kompozisiyalar ham yüksak isti-liya davamliliq va ham da öz-özüna sönma xas-sasi verir.
Tacrübalarin naticalarinin analizi göstarir ki, tarkibinda hidroksil va akrilat qruplari saxlayan modifikatorlar torvari qurulu§a malik polimerlarin formala§masina sabab olurlar.
Göstarilmi§dir [3] ki, polikondensla§ma proseslarinda hidroksil qrupunun olmasi nainki oliqomerlarin reaksiyayagirma qabiliyyatini ka-talitik artiraraq ü9öl9ülü torvari qurulu§un alin-masina sabab olur, ham da prosesin istiqamatina aktiv tasir edir.
Cadval 1-dan görünür ki, tadqiq olunan epoksiakrilatlarla PEPA asasinda stabil va yüksak göstaricilara malik kompozisiyalar alinir. Güman etmak olar ki, buna sabab kimi epok-siakrilat oliqomerlarinin tarkibinda epoksid, hidroksil va akril qruplarinin olmasidir.
48
A.M.MUSTAFAYEV уэ b.
Belalikla, alda olunan naticalar góstarir ki, VI, VII birla§malar epoksid kompozisiyalar-da torvari qurulu§un formala§masinda aktiv i§-tirak edir va onlara yüksak fiziki-mexaniki, is-tiliya davamliliq va yüksak adgeziya xüsusiy-yatlari ila barabar kompozisiyaya óz-ózüna son-ma xassasini verir.
Tacrübi hissa
Sintez olunmu§ maddalarin ÍQ spektrlari "UR-20" markali spektrometrda 4000-400 sm-1 udulma zolaginda NaCl, KBr, LiF prizmalarin-da alinmi§dir. Nümunalar vazelin yaginda sus-penziya va mahlullarda (CCl4, CHCl3 va s.) ha-zirlanmi§dir. 1H NMR spektrlar "Bruker-300" (300 MHs) markali spektrometrda AVANCE sisteminda CD3COCD3 mahlulunda 9akilmi§, da-xili standart kimi TMS-dan istifada olunmu§dur.
Sintez olunmu§ maddalarin kolon xroma-toqrafda ayrilmasi ü9ün alüminium oksiddan, silikageldan istifada edilmi§dir.
Propantriolun ü^xlorhidrinin (I) sintezi. Reaksiya kolbasina 50 ml dioksan, 9.2 q (0.1 mol) propantriol va 0.5 ml (reagentlarin 9akisinin 0.1% miqdarinda) borflüorü9 mahlulu tókülarak üzarina damciladici qifin komayi ila 32.38 q (0.35 mol) 1-xlor-2,3-epoksipropan alava edilir. Sonra qari-§igin temperaturu tadrican 463-473 K-a qadar qaldirilir va 3 saat qari§dirilir. Reaksiyadan 35.1 q (88.8%) madda alinir: n2D0 - 1.4987, d420 -1.2995. Tapilmi§dir, %: C 38.79, H 587, Cl 28.51. C12H23O6Cl3. Hesablanmi§dir, %: C 38.97, H 6.22, Cl 28.82.
Propantriolun ü^qlisid efirinin (II) sintezi. Reaksiya kolbasina 36.95 q (0.1 mol) ü9xlorhidrin va 30 ml dioksan yerla§dirilarak üzarina damciladici qifin komayi ila 12 q 40%-li NaOH sulu mahlulu verilir va qari§iq 2 saat qari§dirilir. Reaksiya sona 9atdiqdan sonra su ila neytral mühita qadar yuyulur, benzolla eks-traksiya edilir, qurudulur (Na2SO4). Halledici qovulduqdan sonra 23 q (88.5%) madda II alinir: nD - 1.4780 d420 - 1.2710. Tapilmi§dir, %: C 54.96, H 7.25. C12H20O6. Hesablanmi§dir, %: C 55.38, H 7.69.
Propantriolun ü^xlorhidrin efiri ila akril tur^usunun kondensasiyasi. Din-Stark aparati va aks-soyuducu ila tachiz olunmu§ reaksiya kolbasina 36.95 q (0.1 mol) xlorhidrin efiri, 50 ml benzol, 0.1 q hidroxinon, 10.8 q (0.15 mol) akril
tur§usu vэ 1.5 q ^-toluol sulfotur§u yerb§diri-1эгэк 353 К^э 8 saat qari§dirilir, sonra soyudu-luraraq 3%-li Na2CG3 шэИ1и1и ib neytralla§di-rilir, Na2SG4 üzэrindэ qurudulur. №11edici su nasosunun kóшэyi ib qovulur. 45.3 q (85%) mad-dэ V alinir. Tapilmi§dir, %: C 47.12, H 5.43, Cl 19.81. C21H30G9C13. Hesablanmi§dir, %: C 47.32, H 5.63, Cl 20.0.
Propantriolun epoksiakrilat oliqomer-larinin sintezi. a) Mexaniki qari§dirici, termo-metr, эks-soyuducu уэ damciladici qifla tэchiz olunmu§ ü9bogazli kolbaya 13 q (0.05 mol) propantriolun ü?qlisid efiri, 0.02 q (0.15 mol%) piri-din (reagent1эrin ümumi miqdarina müqabil), 50 ml toluol tókülür уэ üzэrinэ 0.9 q (0.0125 mol) tэzэ qovulmu§ akril tur§usunun 20 ml toluoldaki шэhlulu damci-damci э1ayэ olunur. Reaksiya-nin temperaturu óz-ózü^ 313 К-э qэdэr qalxir. Sonra 3.5 saat эrzindэ reaksiyanin temperaturu 343 К-э qэdэr qaldirilir. Proses sona 9atdiqdan sonra reaksiya mэhsu1u su i1э neytral mühta qэ-dэr yuyulur уэ toluolla ekstraksiya olunur. Alinan шэhsu1 Na2SO4 üzэrindэ qurudulduqdan sonra hэ11edici qovulur, kolon xromatoqrafiya üsulu i1э (A12G3, hэ11edici - efir:etilasetat=1.5:1) fraksiyala-ra ayrilir. Birinci fraksiya: 3.48 q (83.8%), nD = 1.4790. Tapilmi§dir, %: C 54.09, H 7.05. C15H24O8. Hesablanmi§dir, %: C 54.22, H 7.23. ikinci fraksiya: 0.6 q (11.9%), nD =1.4730). Ta-pilmi§dir, %: C 53.27, H 6.81. C18H28O10. Hesab-lanmi§dir, %: C 53.46, H 6.93.
b) Anoloji (a) üsulla 13 q (0.05 mol) propantriolun ügqlisid efiri, 1.8 q (0.025 mol) akril tur§usu, 50 ml toluol уэ 0.02 q (0.0125 mol %) piridin 5 saat эге^э 365 K temperaturda qiz-dirilir. gixim - 7.5 q (74.4%). n2D0 - 1.4685. Ta-pilmi§dir, %: C 53.31, H 6.75. C18H28G10. He-sablanmi§dir, %: C 53.46, H 6.93.
c) Anoloji olaraq 13 q (0.05 mol) propantriolun ügqlisid efirindэn, 10.8 q (0.15 mol) akril tur§usundan 17.9 q (75.2 %) maddэ alinir. Tapilmi§dir, %: C 52.75, H 6.58. C21H32G12. Hesablanmi§dir, %: C 52.94, H 6.72.
Natica
1. Propantriolla 1-xlor-2,3-epoksipropanin qar-§iliqli reaksiyasi эsaslnda эyyэ1cэ propantriolun xlorhidrinbrinin уэ sonra isэ qlisid efirbri sintez edilmi§, tэrkibi уэ qurulu§lari óyrenilmi§dir.
PROPANTRiOL eSASINDA EPOKSÎAKRÎLAT OLÎQOEFÎRLeRÏNiN
49
2. Propantriolun xlorhidrinlari ila akril turçusu-nun qarçiliqli reaksiyasi asasinda tarkibinda xlor atomlari olan akrilat oliqoefirlarinin alin-masinin optimal çaraiti (reagentlarin molyar nisbatlarinin, temperaturun va vaxtin reaksiya mahsullannin çiximina tasiri) ôyranilmiçdir.
3. Propantriolun qlisid efiri ila akril turçusu-nun kondensasiyasi asasinda epoksiakrilat oliqoefirlari sintez edilmiç, tarkib va quru-luçlari ôyranilmiçdir.
4. Propantriol asasinda sintez olunan epoksiakrilat oliqoefirlari ED-20 qatraninda modifikator kimi yoxlanilmiç va müayyan edilmiç-dir ki, 10-30 k.h. götürüldükda (100 k.h. ED-20) kompozisiyalarin fiziki-mexaniki xas-salari yaxçilaçir.
8dabiyyat siyahisi
1. Mustafayev A.M., Mûrçûdova S.J. Flame-Retar-dant chlorine-containing aliphatic epoxide resins // XVIII Ulusal Kimya Konqresi. 2004. Kars. Türkiye. P1005.
2. Муршудова С.Д., Мустафаев А.М., Алекперов Н.А. Хлорсодержащие олигоэфирэпоксиметак-рилаты: синтез и модифицирующие свойства // Азерб. хим. журн. 2008. № 3. С. 146-150.
3. Задонцев Б.Г., Барановский Л.А., Барановская Н.Ф. Применение олигоэфиракрилатов за рубежом. "Эпоксидные смолы и материалы на их основе". М.: НИИТЭХИМ, 1978. С. 23-44.
4. Большакова Т.А., Урвелис Т.А., Фомина Н.В., Тиряева Г.В. Синтез олигомеров акрилового
ряда на основе эпоксидных смол // Пласт. массы. 1977. № 9. С. 42-43.
5. Данилюк О.А., Кузнецова В.М., Токарь М.И. и др. Термостабильность радиацонно-отверж-денных эпоксиакриловых полимеров // Пласт. массы. 1989. № 11. С. 56-58.
6. Виденина Н.Г., Бондаренко П.А., Омельчен-ко С.И. Модифицирование ненасыщенных оли-гоэфиров эпоксиолигомерами различного строения // Пласт. массы. 1989. № 8. С. 17-19.
7. Берлин А.А., Кефели Т.Я., Королев Г.В. По-лиэфиракрилаты. М.: Наука, 1967. 371 с.
8. Мустафаев А.М., Муршудова С.Д., Алекперов Н.А., Ищенко Н.Я. Самозатухающие ненасыщенные эпокси(мет)акрилаты на основе по-лиоксихлорпропилентриэпоксида // Тез. докл. VI Бакинской междунар. Мамедалиевской нефтехим. конф. Баку. 2005. С. 162.
9. Мустафаев А.М., Алекперов Н.А., Муршудо-ва С.Д. Некоторые особенности синтеза и свойства хлорсодержащих олигоэфиров на основе пропантриола и 3-хлор-1,2-эпоксипропана // Азерб. хим. журн. 2006. № 2. С. 127-131.
10. Беллами Л. Новые данные по ИК-спектрам сложных молекул. М.: Мир, 1971. 318 с.
11. Эмели Д., Финей Д., Сатклиф Л. Спектроскопия ЯМР высокого разрешения. М.: Мир, 1969. Т. 2. С. 452.
12. Мустафаев А.М., Адигезалов Н.Р., Гусейнов М.М. Бромированные бициклические ангидриды в качестве отвердителей эпоксидных смол. В сб.: Исследования в области синтеза мономерных и полимерных продуктов. Баку: Элм,1987. С. 108-110.
13. Черняк К.И. Эпоксидные компаунды и их применение. Л.: Судпромгиз, 1963. 254 с.
СИНТЕЗ И СВОЙСТВА эпоксиакрилатных олигоэфиров на основе пропантриола
А.М.Мустафаев, Р.И.Исмаилова, И.А.Гусейнов, Э.А.Рамазанов, А.М.Караева, Г.И.Сулейманова
Осуществлён синтез эпоксиакрилатных олигоэфиров путём этерификации триэпоксида пропантриола акриловой кислотой. Показано, что, варьируя условия проведения реакции, её можно направить в сторону получения преимущественно моно-, ди- и триакриловых эфиров. Строение синтезированных соединений подтверждено методами :Н ЯМР и ИК-спектроскопии. Синтезированные эпоксиакрилатные олигомеры применены в качестве модификатора для эпоксидной смолы ЭД-20.
Ключевые слова: пропантриол, 1-хлор-2,3-эпоксипропан, акриловая кислота, эпоксиакрилат, модификатор, смола ED-20, полиэтиленполиамин , БЕД-ангидрид.
SYNTHESIS AND PROPERTIES OF EPOXYACRYLATE OF OLIGOETHERS ON THE BASIS
OF PROPANETRIOL
A.M.Mustafayev, RLIsmayilova, I.A.Guseynov, E.A.Ramazanov, A.M.Qarayeva, G.I.Suleymanova
Synthesis of epoxyacrylates oligoethers by way of etherification of triepoxid of propanetriol with acrylic acid has been performed. It is shown that by changing conditions of carrying out reaction it is possible to direct it towards getting mainly mono-, di- and triacrylic ethers. The structure of synthesized compounds has been proved by the methods of 1H NMR and IR-spectroscopy. The synthesized epoxyacrylates oligoethers have been applied as the modifiers in epoxidic resin ED-20.
Keywords: propanetriol, 3-chloro-1,2-epoxypropane, acrylic acid, epoxyacrylate, modifier, ED-20 resin, polyethylen-polyamine, BED-anhydride.
