CC BY
128
62 -С НОМАИ донишгох л
К.Комилов
МУШКИЛОТИ ТАТБИЦИ СИЁСАТИ ИТТИЛООТЙ ДАР ШАРОИТИ ЧАХОНИШАВЙ
Вожатой калидй: ца^онишавй, Тоцикистон, сиёсати иттилоотй, фазой иттилоотй
Олимон мархилаи нави рушди чомеаи муосири чахониро "шакли нави чомеаи маънавй", "чомеаи маънавии иттилоотй" ё "рушди сеюм"-и чомеаи маънавй", "давраи иттилоотй" унвон кардаанд. Элвин Тоффлер хатто таърихи тамаддуни инсониро ба се давраи рушдтаксимнамудааст: а)аграрй(то а.XVIII). б) саноатй(то солхои 50-уми а.ХХ), в) пасосаностш (аз солхои 50-уми асри XX). Идеяи чомеаи иттилоотиро Д.Белл гузошта буд, Маршалл Маклюэн ва Эвин Тоффлер онро такмил додаанд. Профессори чопонй Ю. Хаяши дар ифодаи мохияти рушди чомеаи муосир истифодаи исгилохи "чомеаи иттилоотй"-ро пешних,од намуд, ки аз огози солхои 1960-ум ба назарияи хдмном асос гузошт (3,44; 8,11; 5.465; 1,330).
Маълум, ки чахонишавй, раванди мушкил ва пурихтилоф аст. Аз равандхои гуногуни дар дойра ва зери нуфузи чахонишавй чорй, чахонишавии иттилоот айни х,ол. аз чумлаи равандхои беш аз хама маъмули муттахиднамой махсуб ёфта, он рушди иртиботй, таъсиси сомонахои чахонии иттилоотро так,озо мекунад. Дар навбати худ тавассути сомонахои иттилоотии чахонй таъсири чахонишавии иттилоот ба тамоми кишвархои дунё, бахусус кишвархои кучак, мисли Точикистон бенихоят муассир аст.
Дар илми муосир ба масъалахои чахонишавй ду назар аст: табаддулй (револютсионй) ва тсщаввулй (эволютсионй). Чрнибдорони дигаргунии»г«б«(3(3^лг7амрикоёнР.Кеоханева Ч,.Най дар андешаанд, ки он "фардо манбаи рушду нумуъ, тинчй, тартиботи ягона барои хама, баланд шудани сатхи зиндагй" гашта, заминахои "тобеънамоии кишвархои хамсоя" бархам мехурад (9,65).
УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ - 63 -
Т.Фридман амин аст, ки чахонишавй -ягона воситаи наздикшавии кишри бойи (Гарби) чахоп бо кишри нодори он мебошад. М. Дойл менависад, ки "барои кишвархои алохида муомилоти иктисодй ба андозае мухиму пурахамият аст, ки онхо хатто аз чанг фикр кардан намехоханд" (3,359).
4,-Розенау ва А.Гидденс - чонибдорони муносибати пкщаввулй дар андешаанд, ки "давлат бештар бояд дар тобеъияти байнихдмй бошад ва хамзамон ба чахони хадцан ноороми тахаввулоти ичтимой ва сиёсй мутобик шавад, ки онхо дар мачмуъ мухтавои рушди чомеаи муосир ва тартиботи чахониро ифода мекунанд" (3,359).
Чонибдорони назари дигар ба чанбахои мусбати чахонишавй шак доранд. Намоёнтарин назарияшиносони зидцичахонишавй олимони амрикой Б.Барбер, Г.Дейли, П.Бюкенен, англис Ч-Голдсмит, рус А.А.Зиновйев ва дигарон махсуб меёбанд. П.Хирст ва У.Томпсон чахонишавиро фасона медонанд. Олимони рус В.А.Лисичкин ва Л.А.Шелепин дар чахонишавй хавф ба инсоният мебинанд. Ба андешаи онхо "тадричан таъсири чараёни бунёди хокимия I и иттилоотии ИМ А б а дигар давлатхо, минчумла ВАО-и онхо идома дорад". Ва оё Точикистон барин кишвари хурд имкони аз нуфузи ин хокимият берун будан ва ё дифоъ намудан аз онро дорад. Хдмзамон, хдпу'З маълум нест, ки ин дифоъ то чи андоза баманфиат хохад шуд (6,45).
Ворид ва мутобик шудан ба раванди чахонишавии иттилоот барои аксари кишвархо, хоса давлатхои кучак мушкилтар аст. Дар холате. ки дар Точикистон барин кишвархои пасошуравй хануз сиёсати итти-лоотй бо назардошти идеологияи давлатй ва миллй матрах нашудааст.
Мухаккикони точик А.Махмадов ва А.Мамадазимов дар он андешаанд, ки фалсафаю тафаккури миллй дар шароити чахонишавй асоси сиёсати иттилоотй ва мафкураи чомеаи ояндаи Точикистонро ташкил бояд намояд.
Сиёсатшинос А.Мамадазимов тавассути силсиламаколаи "Кофтукови идеяи миллй" ("А81а-Р1и8".№01. 2013) ниёз баидеяи миллй доштани чомеаи Точикистон ва ру ба фарханги миллй оварданро ба манфиат медонад.
Вале зарурати халли дигар масъала, мушкилоти нисбатан мухимтар тахияи идеологияи давлатй пеш меояд. Лекин кор дар ин самт хилофи модцаи 8- и Конститутсия аст, ки мутобик ба он чум-хурии мо гуногунмафкуравй махсуб меёбад. "Хдёти чамъиятй дар
— 64 ~С НОМАИ донишгох }
асоси равандхои гуногуни сиёсй ва мафкуравй инкишоф меёбад".
"Мафкураи хсч як хизб. иттиходияи чамъиятй, динй, харакат ва i урухе наметавонад ба хайси мафкураи давлатй эътироф шавад" (6,8).
Алхол татбики сиёсати иттилоотй бо назардошти таъсири равандхои чахонишавй ба мухити мусоиди фазой иттилоотй вобаста аст.
Фазой иттилоотии Точикистон дар асоси Конститутсия, конунхои чорй, санадхои меъёрии хукукй ва санадхои байналхалкй ташаккул ва танзим ёфтааст. Пас аз истиклолият заминаи х,укукии таъсиси фазой иттилоотии мамлакатро Конуни матбуот (1990) фарохам овард.
Хдмчунин, дар тахкими таъмини амнияти иттилоотй, ба вучуд овардани "фазой ягонаи иттилоотй" фармонхои Президенти Точикистон: "Дар бораи тадбирхои таъмини воридшавй ба шабакахои иттилоотии чахонй" (№ 1347, 16.09.1999); "Дар бораи Стратегияи давлатии технологияхои иттилоотй- коммуникатсионй барои рушди ЧД" (№ 1174, 05.11.2003с.); "Дар бораи тасдики Консепсияи амнияти иттилоотии ЧД"; "Дар бораи тасдики Консепсияи давлатии сиёсати иттилоотй" (№ 451, 03.04.2008с.) ва карорх,ои хукумат "Дар бораи ташкили шабакаи чумхуриявии ирсоли мавод ва чорах,ои мураттаб сохтани дастрасй ба шабакахои иттилоотии чахонй"( № 389, 08.08.2001); "Дар бораи таъмини амнияти иттилоотии ЧД"(№ 290,30.06.2004) ва г. мусоидат карданд.
Омузиш муайян намуд, ки мафхуми "фазой иттилоотй" хануз пурра шархд илмй наёфтааст. Т.Закупен фазой иттилоотиро чун худуди бо иттилоот, захирахои иттилоотй, зерсохторхо "пушида", "фарогирифта" медонад, ки дар доираи он хамаи субъектхо имконияти ягонаи гирифтан, пахд кардани иттилоотро доранд (2,144).
МухакикиконП.Бурде, М.Кастелс, Т.Г.Богатирева, Л.Г.Свитич фазой иттилоотиро ба сифати "фазой муносибатхои ичтимой", чун мачмуи сохторхои муайян (фардхо, гуруххо ва ташкилотхои онхо) донистаанд, ки тавассути муносибатхои иттилоотй, яъне чамънамой, истехсол, пахш ва истифодаи иттилоот муттахид шудаанд. Ба ифодаи И.М. Дзялошинский, ин "фазой муносибатхои иттилоотй" аст, ки дар он хамкории субъектхо вобаста ба иттилоот ба назар мерасад (3,161).
Огози солхои 90-уми асри XX фазой иттилоотии кишвар шароити мусоиди интиколи озоди иттилоотй ва мустакилияти BAO-
-
УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ _ 65 ~
ро фарохам оварда буд, чунки Конуни матбуот (1990) ва дигар санадхои меъёрии х,укукии Точикистон аз чумлаи демократитарин санадхои хукукй оид ба медиа махсуб меёфт. Аз чониби баъзе аз медиа, минчумла "телевизиони мардумй" суистифода аз ин арзипщои демократй ва ба мухорибаи иттилоотии хдрифона (айбчуиву айбсозй, бадномкунй) алайхд ракибони сиёсй, хукумати вак,т табдил ёфтани озодии суханро мухаккикон кайд кардаанд.
Бино ба маълумоти расмй, имруз дар кишвар 446 массмедиа ба кдйд гирифта шудааст, ки беш аз нисфи он гайрихукуматй махсуб меёбад ("ЧумхурияГ". № 34. 2012с.). Ин медиа аз руи вижагих,ои гурух,бандй гуногунанд: давлатй, чамъиятй, хусусй, хдзбй, сохдвй.
Таъсири чах,онишавй ба медиа ва ба истеъмолкунандаи иттилоот муассир аст. Истеъмолкунандаи иттилоот зери таъсири анбухд маълумоти гуногун, хоса очонсихои сатхд чахонй мемонад. Осори назарраси ин манбаъх,о ба сахдфах,о ва барномах,ои медиаи мах,аллй (чумхуриявй) ва минтакавй (Осиёи Марказй) ба назар мерасад.
Tax,.!ил нишон дод, ки дар навбати худ истифодабарандагони иттилоот низ нисбат ба маводи BAO талаботи катъй пеш мегузоранд. Назарсанчии гайрирасмии сомонаи www. News.tj ('Asia- Plus" № 98 ,2012c.) гарчанде сатхд бошад хдм, то андозае ба ин масъала равшанй меандозад.
Аз 1159 нафар корбарони сомона ба суоли "Шумо кадом рузномах,оро мехонед?" 30 дарсад чавоб додаанд, ки рузномах,о маводи хонданй надоранд. Лекин кариб нисфи корбарони сомона (49%) ба сифати манбаи маълумот интернетро номбар кардаанд. 19 дарсад арз карданд, ки гапх,о матбуоти мустакил мехонанд, х,амагй 2 дарсад изхор доштанд, ки аз матбуоти давлатй маълумот мегиранд.
Дар ин назарсанчй ашхосе иштирок доштанд, ки аз маълумоти интернет фаровон истифода мекунанд. Назарсанчй муайян накардааст, ки иштирокчиёни пурсиш сомопахои интернетии матбуоти мустакил ва ё шакли мукаррарии ин нашриях,оро мехонанд. Х,амчунин, маълум нест, ки опх,о аз кадом манбаъх,ои интернетй маълумот мегиранд.
Ба назар гирем, ки хдр нафари дуюм маълумот аз интернет мегирад ва кариб хдр нафари сеюм умуман рузнома мутоила намекунад, пас маълум мешавад, ки аз панч кас чор нафар умуман матбуот намехонанд. Аз ин маълумот бармеояд, ки як кисми фаъоли корбарони иттилоот аз нобоварй ба ВАО-и мукаррарй ру ба маводи
— 66 ~С __ НОМАИ донишгох . 3
интернет овардаанд. Бегаразона мебуд гуем, ки агар айнан чунин назарсанчй байни хонандагони нашрияхои давлатй гузаронида шавад, манзара ранги дигар мегирад, ки ин табий аст. Таихо пурсиши холис манзараи вокеиро нисбатан сахех мегуяд. Лекин як делел бебахс аст, ки бо мурури аз чониби тамоми кишрхои чомеа бештар истифода шудани технологияи электронии иртиботй-интернет, ки он ногузир аст, сафи истифодабарандагони иттилооти виртуалй бемайлон меафзояд. Дар чунин холат мушкилоти дигар пеш меояд, истифодабарандагони иттилоот на хама вакт метавонанд мустакилона аз анбухи фаровони иттилооти гуногунмазмуну гуногунманфиати интернета сахех ва баманфиат будани иттилоотро интихоб кунанд.
Новобаста ба ин имруз фаъолияти бобарори як катор медиахолдингхои кишвар: медиа-гурухи "Asia-Plus", ЧДММ-хои "Чархи гардун" ва "Оила" далолат медиханд, ки расоиахои ахбори оммаи мукаррарй хаиуз дар фазой иттилоотии Точикистон накш ва макоми муассир доранд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Белл Д. Социальные рамки информационного общества//Новая технократическая волна на Западе. -М.,1988
2. Закупень Т.В. Законодательные акты в области информации и информатизации, принятые в рамках СНГ //Журнал российского права. -М„ 1998.№6
3. Информационная политика. -М„ 2003
4. Кабальная независимость: Кто наполнит бюджет Узбекистана?// Asia-Plus. 2013. 5 августа
5. Кастельс М. Информационная эпоха: экономика, общество, культура. М. 2000
6. Лисичкин В.А. Шелепин Л.А. Глобальная империя Зла. М„ 2001
7. Тоффлер Э. Метамарфозы власти. -М. 2001
8. Уткин А.И. Глобализация: процесс и осмысление. -М.,2001
Проблемы реализации информационной политики е условиях глобализации К. Комилое
Ключевые слова: глобализация, Таджикистан, информационная политика, информационное пространство
^ _ УЧЕНЫЕ ЗАПИСКИ - 67 -
В статье рассматриваются проблемы реализации информационной политики в информационного простаранства Таджикистана. Информационная безопасность в сложном и противоречивом процессе информационной глобализации во многом зависит от государственной информационной политики. Автор отмечает, что в Таджикистане ещё не разработана эта политика, так как она упирается в необходимость решения другой, более существенной проблемы: разработки государственной идеологии, которая запрещена статьей 8 Конституции, где говорится, что ни одна идеология не может бвть признана как государственная.
К. Komilov
Problems of Informational Politics Realization in Tajikistan under Globalization Conditions
Key words: globalization, Tajikistan, informational politics, informational space
The article dwells on the problems of informational politics realization in the informational space of Tajikistan. Informational security in the complicated and contradictory process of informational globalization depend in much on state informational politics. The author notes that this politics has not been elaborated yet as it can't be solved previously than another problem being much more important and essential: elaboration of state ideology prohibited by article 8 of the Constitution: the former runs to the effect that not a single ideology can be recognized as a state one.
