CC BY
32
Dr Miladin Nikotić, pukovnik, dip!, inž. Ct&o SmiJjinić,
pukovnik, dip!, inž.
VP 1089-1. Beograd
PR1MENA L0GIST1ČK0G PRISTUPA U ORGANIZACUI SNABDEVANJA P0G0NSK1M SREDSTVIMA I ODRŽAVANJA POGONSKE OPREME
UDC: 355.415:662.75
Rezime:
V radu su prikazane osnovne postavke logističke podrike Vojske Jugoslavije sa posebnim osvrtom na organizaciju snabdevanja pogonskim sredstvima i odriavanja pogonske opreme. U skladu sa iskustvima savremenih oruianih snaga ukazano je na pravce razvoja logističke podrike Vojske Jugoslavije i, s rim u vezi, na razvoj sistema snabdevanja pogonskim sredstvima i odriavanja pogonske opreme. Posebno je ukazano na ulogu i značaj informatićke podrike.
Kljuine reii: pozadinsko obezbeđenje, logisrička podrška, snabdevanje pogonskim sredstvima, odriavanje pogonske opreme.
APPLICATION OF THE LOGISTIC APPROACH IN ORGANIZING SUPPLY OF FUELS, OILS AND LUBRICANTS AND IN MAINTAINING THEIR EQUIPMENT
Summary:
The article presents basic characteristics of the Yugoslav Army logistic support with the special emphasis on the organization of fuel, oil and lubricant supply and fuel, oil and lubricant equipment maintenance. In accordance with the experiences of modern fighting forces, the article points out tendencies in the development of YA logistic support, especially in the system of supplying fuels, oils and lubricants and in their equipment maintenance. The role and the importance of information support are stressed in particular.
Key words: logistic support, supply of fuels, oils and lubricants, maintenance of fuel, oil and lubricant equipment.
Uvod
Novija istorija ratovanja pokazuje da su napadi agresora iz vazduSnog pro-stora najčešće ključni činioci strategijskih i taktičkih borbenih dejstava, što je potv-rdila i agresija NATO na Jugosiaviju.
Nova koncepcija podrške savremenih ratova zasniva $e na logističkom pri-stupu u organizaciji vojske, što naiaže
potrebu za što brži prelazak na logistički princip organizacije i u Vojsci Jugoslavije. Na ovaj princip organizacije prelaze, ili su prešle, sve zemlje u našem okmženju, ko-risteći njegove prednosti u odnosu na po-stojeći sistem pozadinskog obezbedenja.
Komparacija pozadinskog obezbedenja (PoOb) Vojske Jugoslavije i iogističke podrške (LP) izvršena je prema slcdećim elementima:
vojnotehniCki olasnik 2/2000.
125
Ilpcdoli 1 2FCOGLI laKXXHJ
Anfea starja crgarizabje logistKke pocfcSe savrenm 06 i sstenafoOb AnafaapceicjeSh strata irnodda zaoptnrizaom Razvq modda za cptim-zac^orgsrizadjetog.
D£iisanjencgu5hvarijafti
legistiacccrgprizaajc
Dcfinsaffje strategy i modda zaoptintzactogjst^orgariz
leu* Mini
Ocenavaljancsti defiitsanh vargarikgstiScorgarizadje
IzbcrivcrifikadjaopUrrBinog modda log&iSe argarizadje
SI. J - Strukiuru dljevu zo optiinizuciju hgističke podrške
- pojmovnom odredenju,
- ciljevima,
- kriterijumima za ocenu funkcioni-sanja,
- principima za izgradnju organiza-
cije,
- podsistemima i funkcijama,
- sistemima komandovanja,
- karakteristikama organizacije i funkcionisanja.
Rezultat izvršene komparacije su za-ključci i predlozi koji predstavljaju smer-nice za dalji rad na ovoj problematic!.
Analizom i obradom sličnosti i razli-ka, odnosno prednosti i nedostataka ova dva sistema, preko kojih sc realizuje materijalna i zdravstvena zaštita, može se doći do zaključka o nužnosti prelaska na logistički pristup podrške oružanih snaga.
Iako su sistem PoOb i sistem LP (u širem smislu logistike) namenjeni za materi-jalnu i zdravstvenu podršku OS, bitno se razlikuju ne samo po nazivu (pojmu) već i po sveobuhvatnosti (širini), obimnosti (dubini) i načinu organizovanja i funkcionisanja.
Sistem PoOb rešava zadatke materi-jalne i zdravstvene podrške samo unutar Vojske Jugoslavije. Organizovan je po odgovarajućim podsistemima (slika 2), (TOb, InOb, SnOb, VtOb, SbOb, GrOb i OPP) na štabno-sektorskom principu (koji su sve savremene oružane snagc napustile), a u osnovi ima ulogu servisa za zadovoljenje potreba vidova i rodova, što ga u sistemu komandovanja stavlja u ulogu objekta komandovanja.
U ovakvoj organizaciji PoOb i sistema komandovanja Vojske Jugoslavije,
126
VOJNOTEHNICKI GLASNIK 2/2000.
poslovima materijalne i zdravstvene podrške izvan pozadine bave se neki drugi organi u okviru GŠ VJ i SMO.
Za razliku od sistema PoOb, sistem logističke podrSke (koji u mnogim oruža* nim snagama obuhvata samo materijalnu podršku, dok je zdravstvena podrška di-rektno vezana za komandovanje, kao funkcija od poscbnog značaja) ravnopra-van je sa strategijom, operatikom i takti-kom kao jedan od osnovnih elemcnata ratne veštinc i ima ulogu subjekta u sistemu komandovanja oruianim snagama (slika 3). U skladu s tim izgraduje se relativno autonomna logistička organi-zacija u oružanim snagama, ministarstvu odbrane, pa i u društvu. Ona na sveobu-hvatan način rešava probleme materijalne podrSke oružanih snaga, pri čemu se još u procesu razvoja-nabavke, primenom procedure tzv. integralne logističke podr-ške, sagledavaju ukupne obaveze za čitav
životni vek sredstava naoružanja i vojne opreme (razvoj, proizvodnja-nabavka, eksploatacija. održavanje i otudivanje).
SI. 3 - Veza hgistike sa strategijom, operatikom i taktikom
VOJNOTEHNIĆKI OLASN1K 2^000.
127
U vezi sa tim ostvaruje se veza vojne logistike sa nacionalnom i medunarod-nom logistikom (slika 4).
Komandovanje i upravljanjc savre-menim omžanim snagama zasniva se na funkcionalnom principu, pri čemu se za-dovoljava pet osnovnih funkcija: perso* nalna, obaveštajno-bczbednosna, opera-tivna, logistička i civilni poslovi (slika 5). U skladu sa tim organizuje se i logistička podrška, u okviru pet iogističkih funkcija: snabdevanje, održavanje, transport, op-šte logističke delatnosti i logistička infra-struktura (slika 6).
Konkretna organizacija logističkih struktura u pojedinim oružanim snagama, pored primene osnovnih načefa, zasniva se na karakteristikama koje nameću oru-žane snage i šire društveno okruženje.
Osnovu logističke organizacije svih oružanih snaga čine: logistički organi (ko-mandni, upravni i izvršni), logistička sredstva (osnovna i potrošna-lična i ener-getska: UbS, PgS i obroci hrane) i logi-stički nivoi (zaokružene logističke organi-
se 4 - Veza vojne logistike sa nacionalnom i medunarodnom logistikom
SI. 5 - Osnovne Junketje (sjere delatnosti/ ku-mandi
OSNOVNI CIU LOGISTIČKE PODRŠKE:
obezbeđenje materijalnotehničkih i zdravstvenih uslova za ostvarivanje udame modi vojske FUNKCIJF LOGISTIKE:
OSNOVNI LOOISTlCKl ZAOAU:
- snabdevanje osnovnim MS
- snabdevanje UbS
- snabdevanje PgS
- održavanjc
SI. 6 - Cilj, funkeije i osnovni zadaci logistiike podrSke
128
VOJNOTEHNICKI GLASNIK »2000.
zacione strukture koje obezbeduju podr-šku za odgovarajući komandni nivo). U osnovt, logistička podrška se organizuje na tri nivoa: strategijskom, operativnom i taktičkom (nivo puka-brigade i bata-Ijona-diviziona). U mirnodopsko vreme logistička podrSka se zasniva na strategijskom i taktičkom nivou (nivo brigade), a u ratu se potpuno razvijaju operativni i bataljonski-divizionski nivo.
Konkretna organizacija logističke podrSke analizirana jc na uzorku od pet-naest oružanih snaga, na osnovu čega je sačinjen sažeti prikaz razlika POb i LP. Na osnovu toga zaključeno jc da primena logističkog pristupa ima niz prednosti u odnosu na sistem PoOb.
Primena logističkog pristupa u raz-radi logističke organizacije Vojske Jugo-slavije, koja treba da sc realizuje, zahteva da se zadrže sva organizaciona rešenja u sistemu PoOb koja na racionalan način obezbcduju matcrijalnu i zdravstvenu podršku.
Pogonska sredstva
Pogonska sredstva, kao cncrgenti či-jim se utroškom ostvaruje pokretljivost sredstava ratne tehnike, imaju poseban značaj u sistemu podrške oružanih snaga u ratu. Snabdevanje pogonskim sred-stvima jedan je od najznačajnijih logistič-kih zadataka.
Od ukupno 10 klasa (grupa) materi-jalnih sredstava za snabdevanje, pogonska sredstva su svrstana u treću klasu.
Klase (grupe) materijalnih sredstava za snabdevanje
Klasa 1: životne namirnice (artikli is-
hrane), uključujući i vodu. Klasa II: odeća i obuća, lična oprema,
togorska oprema, kompleti i pribori alata, ručni alati i si.
Klasa HI: pogonska goriva; sve vrste ulja, maziva, sredstava za za-štitu (konzervaciju) i sredstava protiv zamrzavanja; tečni gasovi i gasovi pod pri-tiskom; hemijski proizvodi; komponentc proizvoda ove klase i ugalj.
Klasa IV: građevinsko-inžinjerijski ma-tcrijai za gradnju objekata za smeštaj i materijali za gradnju fortifikacijskih objekata (o-bjekti utvrdivanja i prepreke), podrazumcvajući i svu ncop-hodnu opremu za instalacije.
Klasa V: ubojna sredstva svih vrsta za
klasično i rakctno naoružanjc (uključujući hcmijska. radiolo-ška i drugs specijalna sredstva); bombe, eksplozivi i mine i pojedini elementi ubojnih sredstava, uključujući raketno gorivo i pirotehnička sredstva.
Klasa VI: artikli za ličnu upotrebu (ci-vilna prodaja).
Klasa VII: osnovna formacijska sredstva: složeni sistemi naoružanja i vojnc oprcme, naoružanje, borbena i neborbcna vozila, inžinjcrijska sredstva, ABH sredstva, sredstva veze, po-kretnc radionice i druga osnovna sredstva iz taktičke nadležnosti rodova i službi.
Klasa VIII: Sanitetski materijal, uključu-jud i delove za popravku mc-dicinskih instrumenata.
Klasa IX: rezervni delovi, podsklopovi
i sklopovi za remont cclokup-nog naoružanja i vojnc opre-me.
Klasa X: materijalna sredstva za obe-
zbedenje civilnih programs (npr. poljoprivreda i ekonom-ski razvoj), koja nisu obuhva-ćena klasama I do IX.
VOJNOTEHNIČKI GLASN1K 2^000.
129
Slično kao i u sistemu PoOb, zadaci u vezi sa obezbeđenjem pogonskih sred-stava (PgS) za potrebe oružanih snaga, u logističkoj podršci rešavaju se u okviru četiri od pet logističkih funkcija, i to: snabdevanja PgS, održavanja pogonske opreme, transporta PgS i izgradnji skladi-šnog prostora i druge infrastrukture.
Snabdevanje PgS obuhvata: planira-nje potrcba, proizvodnju-nabavku, skla-dištenje, raspodelu po normama utroška i dotur do potrošača.
Za PgS u celini« kao i za pojedinc grupe, podgrupe i vrste. propisuju se norme sledovanja i procedure snabdevanja. Posebne procedure propisuju se za specijalne vrste PgS i pogonske opreme.
Planiranje potreba PgS zasniva se na primeni dve osnovne operativno-prora-čunske jedinice, a to su:
- snabdevački dan, koji predstavlja kompleksnu količinu potroSnih sredstava (sem UbS), potrebnih za čoveka, životi-nju ili osnovno sredstvo za jedan prosečni (standardni) dan, na osnovu čega se di-menzionišu potrebne rezerve za odre-denu jedinicu ili komandni nivo, odnosno za oružane snage u celini. Koiičine potro-Šnih sredstava za snabdevački dan izraža-vaju se u standardnim mernim jcdinicama (kg, I, m, komad i si.);
- borbeni dan, koji predstavlja kompleksnu količinu potrošnih sredstava, potrebnih za snabdevanje jedinica u odrede-nom danu ili konkretnom danu izvodenja borbenih dejstava. ProraČunava se prime-nom koefieijenata intenziteta naprezanja, ljudi, životinja i osnovnih sredstava (po-trošača pogonskih sredstava) na snabde-vački dan (standardni dan).
Na osnovu navedenog, primenom normi sledovanja potrošnih sredstava za snabdevački dan (standardni dan) i krite-rijuma sledovanja po komandnim nivoi-
ma, odnosno koefieijenata naprezanja u toku borbenih dejstava, i korišćenjem savremenih sredstava informatičke teh-nologije, vrlo brzo se mogu utvrditi potrebne količine potrošnih sredstava, koje se ešeloniraju u sistemu komandovanja ili koje su neophodne za izvrSenje kon-kretnih borbenih zadataka.
Radi ilustracije navode se kriterijumi sledovanja, PgS, UbS i obroka hrane, koji u KoV većine oružanih snaga zapad-nih zemalja iznose ukupno za:
- nivo bataljona-diviziona 2-3 dana,
- nivo brigade 5 dana,
- nivo korpusa 15 dana,
- nivo vojišta 20 dana,
- nivo vrhovne komande 30-35 dana.
Sve količine koje su veće od navede*
nih, a neophodne su za vođenje oružane borbe, u nadležnosti su državnih organa izvan oružanih snaga, čuvaju se u obliku gotovih proizvoda ili sirovina za proi* zvodnju, a dimenzioniraju se, načelno, za joŠ oko tri meseca, a za pojedine sirovine i za duži period.
Uskladištene rezerve PgS vantrup-nog nivoa najčešće su u nadležnosti stra-tcgijskog nivoa komandovanja i upravlja-nja u miru i ratu, dok su taktičke rezerve u nadležnosti odgovarajućih taktiČkih ko-mandi. U toku rata, u skladu sa plano-vima upotrebe oružanih snaga i defmisa-nim utrošcima, obavlja se postepeno, a u nuždi interventno „spuštanje4* rezervi PgS do potrošača, pri čemu se, u zavisnosti od usvojcne organizaeije snabdevanja po-jedini komandni nivoi ,,preskačuu sve dok rezerve ne stignu do potrošača, na-doknađujući im utrošak. Pri tome se obim rezervi za dotur i periodika dotura usklađuju sa dinamikom potrošnje i „in-tervalom strpljivosti” (periodom autono-mije).
Tokovi rezervi PgS u sistemu snabdevanja u neposrednoj su vezi sa odgova-
130
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 20000.
rajućim transportnim aktivnostima. One podrazumevaju upotrebu odgovarajućih transportnih i manipulativnih sredstava za ubrzanje utovara, istovara, pretovara i obavljanja drugih radova.
Tokovi PgS se u mimodopsko vreme realizuju prvenstvcno primenom principa „integralnog transporta" (proizvođač -krajnja lokacija), a u ratu pretežno primenom „etapnog transporta14.
Na strategijskom i operativnom ni-vou funkcije snabdevanja i transporta PgS realizuju se putem autonomnih orga-nizacionih struktura. Međutim, na taktič-kom nivou snabdevanje i transport čine jedinstvenu snabdevačko-transportnu funkciju (koja obuhvata sve grupe mate-rijalnih sredstava), za čiju reaiizaciju se formiraju snabdevačko-transportne jedi-nice u jedinicama ranga brigade-puka i bataljona-diviziona.
Održavanje naoružanja i vojne opreme spada u osnovnu funkciju logi-stičke podrške čijom se efikasnom reali-zacijom ostvaruju bitne pretpostavke bor-bene gotovosti oružanih snaga. Ono, u osnovi, obuhvata:
- održanje naoružanja i vojne opreme u što dužem periodu u operativ-noj raspoloživosti, kroz reaiizaciju pro-grama preventivnog održavanja;
- dovođenje neispravnog - ošteće-nog sredstva u stanje operativne raspolo-živosti za što kraće vreme, realizacijom korektivnog održavanja;
- modernizaciju i poboljšanje fun-kcionalnosti i podobnosti naoružanja i vojne opreme, realizacijom programa modifikacije i adaptacije.
Kod pogonske opreme, kao i kod osnovnih sredstava namenjenih za više-kratnu upotrebu, pored preventivnog od-ržavanja, vrlo značajnu ulogu ima i korek-
tivno održavanje. Kod PgS, koja spadaju u grupu energetskih sredstava i name-njena su za jednokratnu upotrebu (gori-va, maziva, sredstva za hlađenje i zaštitu), dominantnu ulogu ima iaboratorijska kontrola i zanavljanjc.
Konkretna organizacija snabdevanja PgS i održavanje pogonske opreme u pojedinim oružanim snagama prilagođava se realnim potrebama i mogućnostima, uz uvažavanje određenih specifičnosti.
Efikasnost i efektivnost organizacije snabdevanja PgS i održavanja pogonske opreme u uskoj je vezi sa dostignutim nivoom informatičke podrške u praćenju kvalitativnog i kvantitativnog stanja PgS. Kvalitetna informatička podrška o stanju i tokovima PgS omogućava sistemu ko-mandovanja efikasno organizovanje snabdevanja, uz centralizaciju snabde-vačke službc, manje rezerve u sistemu ešeloniranja, smanjenje broja etapa u rcalizaciji snabdevanja od proizvodača (dobavljača) ili centralnog skladišta do krajnjeg korisnika.
Nakon upoznavanja osnovnih principa logistike, koji se ugrađuju u organi-zaciju snabdevanja PgS i održavanja pogonske opreme, može se postaviti pitanje da li su oni zastupljeni u organizaciji snabdevanja i održavanja u postojcćem sistemu PoOb? Polazeći od toga da sistem PoOb nije izgrađcn na funkcionalnom principu, kao osnovnom postulatu logi-stičkog pristupa, moglo bi se odgovoriti negativno na postavljeno pitanje. Među-tim, takav odgovor bio bi pojednostavijen i prilično grub, jer ne bi realno odražavao postojeće stanje. U stvari, postojeći si-stem PoOb, iako je u osnovi izgrađen na štabno-linijskom principu, sadrži dosta elemcnata funkcionalnog organizovanja koji se jednostavno ne smeju zanemariti.
vojnotchniCki glasnik 2/2000.
131
To sc, pre svega, odnosi na izvrSne ele-mente logističke organizacije. Sva nova organizaciona rcšenja koja su nakon 1992. godine uvedena u TS1 KoV, a posebno u oblasti snabdevanja PgS i od-riavanju pogonske opreme, odgovaraju funkcionalnom organizovanju, odnosno stvaranju racionalnc organizacije. Medu-tim, pošto sistem u ceiini nije funkcio-nalno organizovan, parcijalna rešenja težc dolaze do izražaja i ne daju pravc efekte. Zbog svega toga u daljem radu na projektu Logistika, a pre svega u razradi mogudih varijanti organizovanja logističke podrške Vojske Jugoslavije, moraju se uzeti u obzir sva pozitivna reSenja iz sistema PoOb i ugraditi ih u organizaciju logistidke podrSke.
Kada su u pitanju PgS i pogonska oprema, moraju se tražiti reSenja:
- kako na najvišem nivou Vojske Jugoslavije izvršiti centralizaciju u plani-ranju potreba, obezbedenju rezervi i pra-denju stanja PgS;
- da li funkcije snabdevanja PgS i održavanja pogonske opreme treba raz-dvajati ili ih razmatrati preko jedinstvene organizacione strukture?
U sistemu logističke podrške Vojske Jugoslavije, treba razmotriti i mogudnost centralizacije u rukovodenju i komando-vanju skladiStima PgS. Pored toga, u sklopu istraživanja nove organizacije Vojske Jugoslavije, neophodno je razrešiti i organizaciju snabdevanja PgS na opera-tivnom nivou.
Na taktidkom nivou ima najmanje problema s obzirom na to da je izvršna struktura PoOb, u osnovi, funkcionalno organizovana. Postavlja se i pitanjc da li je potrebno usavršavati organizaciju labo-ratorijske kontrole PgS.
Bez obzir a na to koja de organizaciona rešenja, u odnosu na PgS, biti
prihvadena u budućoj organizaciji logi-stičke podrike Vojske Jugoslavije (čija de izgradnja i uhodavanje potrajati desetak godina), sigurno je da de informatička podrška sve više dobijati na znadaju, a sve dešde će se postavljati zahtevi za podacima u realnom vremenu. Zbog toga, i pored svih objektivnih i subjektivnih poteškoda koje postoje, rad na realizaciji projekta Pracenje kvalitativnog i kvanti-tativnog stanja PgS, koji je ranije započet, mora se intenzivirati i što pre završiti. Isto tako, projekat vodenja operativne evidencije materijalnih sredstava, u okviru kojeg se prate i PgS, mora što pre potpuno da zaživi i da isključi ,,ručno“ vodenje. Stavljanje u operativnu funkciju ova dva projekta bitno će unaprediti komandovanje i upravljanje u oblasti snabdevanja PgS.
Zaključak
Snabdevanje PgS predstavlja jedan od osnovnih elemenata PoOb-LP oruža-nih snaga, i bitan je činilac za ostvarivanje udame modi. Zbog toga planiranju potreba, obezbedenju rezervi, njihovom održa-vanju u operativnoj raspoloživosti u $to dužem periodu i racionalnoj potrošnji izuzetan značaj pridaju ne samo pozadin-ski - logistički organi već i organi opSte-vojnog komandovanja.
U sprovodenju informacionih pro-cesa povezanih sa utvrdivanjem potreba, pradenjem stanja uskladištenih PgS, pla-niranjem i pradenjem utroška, kao i spro-vodenjem drugih procesa vezanih za snabdevanje PgS, sve vedu primenu ima informatidka podr$ka u realnom vremenu. U skladu s tim u svim savremenim oružanim snagama postoje posebno raz-radeni informacioni sistemi, koji su na
132
VOJNOTEHNIĆKI GLASNIK ZC000.
odgovarajući način uvezani u posebne komandno-informacione sisteme.
Zahvaljujući primeni dostignuća sa* vremene informatičke tehnologije omo-gućeno je da se tokovi kretanja PgS u sistemu snabdevanja sve više ubrzavaju, rezerve PgS u sistemu snabdevanja sma-njuju, a integralni transport nade sve veću primenu. Sve to nameće potrebu za izgradnjom racionalnije organizacije snabdevanja PgS. U skladu sa tim i u Vojsci Jugoslavije treba intenzivirati rad na informatičkoj podršci u ovoj oblasti, a paralelno sa tim istražiti i uspostaviti racionalniju organizaciju snabdevanja PgS.
Liuraium:
|l| Studlja Analiza stanja PoOb Vojske Jugoslavia. SP G$ VJ. 1997.
(2) Studija Lognt&ka podrtka savrcmcnih oruJmh snaga. $P G$ VJ. 1997.
(3) Ekb. (.ogrttikaunacjonajnojodbrani. Beograd. VJZ. 1964.
(4) Blanchard, S. B.: Logistics engineering and management. Preutice-hak. New Jersey. 1986.
(5] Logbtika (Logistics, FM $4-10, prevod s engleskog). Beograd. TU SSNO. 1981.
(6] Nikotk. M.: Efikasnoat funkcKmisanja sisiema tchnitkog obezbedenja zdntženih taktkkrh jedinica u onižanof borbi. doktonka dtsenaeija, Zagreb. VVTS KoV. 1989.
(7] Logistika oruZanih snaga Iialije (prevod s italijanskog). Beograd. SSNO. 1987.
(8) The Bundcswebr Logistics sisicm (Principks. Procedures. Organization). Bon. 199S.
(9] Kunjaiti array Logistics sistera: Organizacron and Funkcion. KLF-supcom maintenance department. 1995.
(lOJ Lukk. i.: Pozadinsko obezbedenje u »trategiji projeketje snaga. Beograd. Voino dek>. 3/1996.
[1!) Fokusinna togisnka (prevod imemica (okusirane logistike) OPU SP G$ VJ. 1998.
VOJNOTEHNIČKI GLASNIK 2/2000.
133
