CC BY
14
Copyright © 2016 by the Kalmyk Institute for Humanities of the Russian Academy of Sciences
Published in the Russian Federation
Bulletin of the Kalmyk Institute for Humanities
of the Russian Academy of Sciences
Has been issued since 2008
ISSN: 2075-7794; E-ISSN: 2410-7670
Vol. 28, Is. 6, pp. 117-121, 2016
DOI 10.22162/2075-7794-2016-28-6-117-121
Journal homepage: http://kigiran.com/pubs/vestnik
UDC 398
The Origin of Multiple Heads of the Mangas
Zulantsetseg 1
1 Postgraduate Student, Department of Mongolian Folk literature, School of Mongol Studies, Inner Mongolia University (Hohhot, People's Republic of China). E-Mail: 296613839@qq.com
Abstract. The Mangas (Mong. 'demonic creature') has unique characteristics and appearances, so its image has long attracted the attention of numerous scholars. As a result, the question of origins of the Mangas's multiple heads has been a point of active disputes. So, the multiple heads make the one of the most important problems of Mongolian folklore that scholars are inclined to study. Scholars expolre the origins of the multiple heads by means of cultural anthropology and religious studies. However, the Mangas may have both one head and multiple ones. The image of the one-headed Mangas actually prevails in the Mongolian oral tradition. In most compositions of the Barag epic, the Mangas are one-headed. In the Jangar epic, the Mangas may have more than one head and often denote foreign emperors and rulers. In the Oyirad tradition of China, 'Mangas' stands for a man — strong, stout-herted, and courageous. More than anywhere else, the Oyirad people have largely maintained their traditional culture, including the Jangar epic. So, the image of Mangas can be compared to human images. And how does traditionally a Mangas look like? On the one hand, we can find the answer from historical literature, such as The Secret History of the Mongols. In it, the Mangas is discribed like a human being. On the other hand, the image of Mangas is very close to that of Cyclops widespread enough in Europe, Central and East Asia, Northeast Asia, e. g., in Turkic cultrue. Thus, the Mangas might be connected with Cyclops in terms of origins. In Mongolian oral literature, Mangas also have multiple heads, and this image can be compared to demonic beings from Indian and Tibetan folk literatures, with their negative role in the religious system of Buddhism. So, the multiple-headed image also prevails widely in Indian and Tibetan cultures. There are also variants of the image of Mangas. But so far scholars have focused only on the multiple heads of the mythological character and ignored the one-headed image. The problem of relationship between the multiple-headed demonic creature and the one-headed one is still understudied. This paper discusses the physical characteristics attributed to the Mangas before, and traces the transformation of its appearances in later Mongolian folk literature. Finally, the article attempts to discribe the reasons behind the changes in the image of the Mangas.
Keywords: written sources, Buddhism, shamanism, Mongolian folk literature
Bulletin of the KIH of the RAS, 2016, Vol. 28, Is. 6
Mom^brn aмaн зoxиoл дaxь мaнгac oлoн тoлгoйтoй бaйдaг нь эрдэмтдийн xa-лyyнтaй cyдaлcaн cэдвийн нэг Mern Marn гac нь oлoн толгойтой бaйxын учир шaлт-raam^ эрдэмтэд бээр отёл xYн ЗYЙ, шaшин шYтлэгийн YYДнээc тaйлбaрлaж бaйв. Эр-дэмтэн Х. Бyянбaт Yзэxээр «Marnac oлoн aрвин тoлгoйтoй бaйx нь эртний xYMYYCийн тoлгoйн тyxaй CYCЭг бишрэл, xYMYYCийн CYг CYнcний oraro^oxyy^ эртний xYMYYCийн ДYP бYтээлгийн xэв зyршилтaй xoлбoгдoнo» [Бyянбaт 1988: 4] xэмээв. Эрдэмтэн Гэрэл-жaв бээр « Бaлaй эртний xYн толгой дээрээ yc зacaж эвэр xa^ax буюу CYYл xaтгax бoл эртний нэг ЗYЙлийн зacaл юм. Тууль „Жaнгaр" дaxь Marn^b^ 15 толгойтой, 25 тoлгoйтoй гэж дYрcэлcэн нь яг энэxYY тoлгoй дээрээ eд буюу эвэр xaтгaж, эрx CYрийн бэлгэ тэмдэг бoлгocoн aймгийн axлaгчийн уг дYрcийг xa-рyyлcaн юм. 12, 25 тoлгoй гэдэг нь толгой дээрээ eд буюу эвэр xaтгacaн дYрcийн yрлaг ДYрcлэл бoлox нь дaмжиггYЙ» [Гэрэлжaв 1988: 3] xэмээжээ. Эрдэмтэн П. Дaмбипэл-жид бээр мaнгac oлoн толгойтой бaйдaг нь «Анx эxэндээ ямaр нэгэн caxиyлaнтaй xoл-бoгдcoн бaйж мэднэ» [Дaмбипэлжид 1988: 3] xэмээж, эрдэмтэн Ринчиндoрж бээр Marn racbrn oлoн тoлгoйтoй бaйx ДYP xэлбэр нь «Бee мeргeлийн xaр ЗYгийн caxиyлcaнтaй oйрoлцoo oнцлoгтoй бaйнa» [t^Ä^^ 2001: 24] xэмээв. Эрдэмтэн Хacaнтyяa бээр «Mama^rn тoлгoйн тoo xийгээд aмин тoo нь тэнцYY яригдaж бaйx нь бeeгийн мaлгaйн eдний тoo xийгээд aмин тoo нь уул бeeгийн yreaami Yеийн TOO бa yreaami бeeгийн шa-вийн тooтoй тoxирoлцoн нэгддэг Yзэлтэй ямaр нэгэн xoлбooтoй бaйж мaгaд гэжээ» [Хacaнтyяa 2004: 30] гэж Yзжээ. Эрдэмтэд ЖиY Юе бээр бac Myнa уулын xaдны зyрaг дaxь xYн, aмьтны xeрeг бa Marn^b^ xaрьцyyлж «Maнгac бa бeeгийн oнгoдын xeргийн бycдaч элемент нь иx тecтэй, Morn голын буюу aлтaй xэлтний eвeг дээдcийн дoмoглoг cэтгэxYЙ нь xий xoocнooр 3oxm-oн гaргacaн xaчин coнин ДYP биш, тYYний тYшиглэн YYCCЭн бoдит aмьдрaлын Yндэc бoлoн бeeгийн шaшны Yзэл yxaMCPbrn cy-yрьтaй» [Жщ ЮYЭ 2005: 95] гэжээ. Эдгээр cyдaлгaaнд мaнгacын oлoн тoлгoйтoй 6O-лoxын учрыг цeм мoнгoлчyyдын эрт дээр Yеийн дoмoг cэтгэxYЙ буюу шYтлэг бишрэл-тэй xoлбoн тaйлбaрлacaн бaйнa.
Moнгoл aмaн зoxиoл дaxь мaнгac xэмээx ДYPД oлoн толгойтой Mam-ac бaйдaг мeртee гaнц толгойтой Marnac бac бaйдaг. Гэxдээ эрдэмтэд бээр oлoн тoлгoйтoй мaнгacыг л corn^xorn cyдaлж бaйcнaac биш, ганц тол-
гoйтoй мaнгacыг cyдaлгaaндaa xaрин OM-гoйлcoн бaйнa. ИйнxYY MaOTacbm гaнц тол-гoй бoлoн oлoн тoлгoйн xooрoндox xaрьцaa xoлбooны тaлaaр нэн ч aнxaaрaн шинжилcэн бээр YГYЙ юм. Tyc eгYYлэлд Morn^ aмaн 3o-xиoл дaxь Marn^achm тoлгoй нь yyлдaa ямaр ДYP xэлбэртэй бaйcaн, CYYЛДЭЭ ямaр ДYP xэлбэртэй бoлcoн бa xyвирaлт гaрaxын учир шaлтгaaн нь юу бoлox зэрэг acyyдлyyдыг тaйлбaрлaxaaр зoрив.
Нэг. Мангас ганц толгойтой байсан
нь
Morn^ aMarn зoxиoлд гaнц тoлгoйтoй Mama^rn ДYP мaш тYгээмэл илэрдэг. Хэ-дэн жишээ тaтвaл, бaргын «Арвaн тaвaн нacтaй aврaлт бoгд xaarn» [ввeр мoнгoлын xэл зoxиoл cyдлax гaзaр], «Шилин гглзуу бaaтaр» [Ринчиндoрж], «Бгян бoлд eвгeн» [Ринчиндoрж], «Гyрвaн нacтaй гyнaxaн yлa-aн бaaтaр» [Ринчиндoрж] зэрэг тууль бoлoн oйрaдын «YYЛэн тeв xaн бee Mern^ TYДЭг ЛYгээ ax дуу бaрилдcaн нь» [Ринчиндoрж] xэмээx туульд Marnac нь цeм гaнц толгой-той бaйдaг. Эртний coёлын шинжийг xaP^ цaнгyй бYрэн тeгeлдeр xaдгaлж ирcэн тууль «Жaнгaр»-т гaнц тoлгoйтoй Marnac бaйдгa-aP Yл бaрaм Marnac нь зaримдaa xaрь гYрний xaam^ шууд нэрлэн зaaнa. Дaрyй, Marnac нь мeн ч xYн бoлнo.
Эрдэмтэн Д. Meнxзaяa бээр «I^^aa-ны мoнгoлчyyд ид xYчтэй xYMYY^m- „Marn гac" xэмээн xэлж <...> мaнлaй бaaтaр Xorn гoрыг 6O^ Жaнгaр „xYчтэй мaнгac" гэж ЗYЙрлэж xэлcэн yдaa буй» [Meнxзaяa 1987: 14] xэмээн дyрдcaн бa эрдэмтэн Ойрaдбa-яр бээр «Шинжaaнд oдoo „caйнaac caлбac. мyyгaac мaнгac" гэж зaрим „^йн эцэг"-ээc „caróac caлбac" гэcэн муу xeвгYYн тeрж, „муу xYн"-ээc мaнгac мэт ид чaдaлтaй caйн XYY тeрexийг xэлдэг юн» [Ойрaдбaяр 1984: 4:30] гэж тэмдэглэган бaйдaг. Шинжaaн ну-тaгт ид чaдaлтaй xYнийг oдoo ч гэган Marna-caaP тeлeeлYYлэн зaaдгaac Yзэxэд мaнгac нь ДYP тeрxийн тaлaaр xYн xaриyцyyлж бoлox тaлтaй гэдэг нь тoдoрxoй юм.
Maнгac нь yyлдaa чyxaм ямaр ДYP xэл-бэртэй бaйcaн тyxaйг cyдлaxaд тYYxэн cyP-вглж бичгYYДЭЭЭC эш бaримт xaйx нь xaмaг нaйдвaртaй aPra бoлнo. 13-дyгaaр зуунд зoxиoгдcoн «Morn^bffl нууц тoвчooн»-д мaнгacaaр xYнийг xoëP yдaa ЗYЙрлэдэг. Нэг нь ЭYЛэн эxээc эцэг нэг эx eeP ДYY Бэгтэ-рээ xaрвaн aлcaн TэмYжин, Хacaрыг xaтyy Yгээр шYYмжлэн xэлcэн Yгc «aмьд зaлгиc rex Marnac мэт» [Бгяр гaлиглacaн 1981: 150155] xэмээн илэрнэ. Heroe нь TэмYжин бээр нaймaны Тгян xaныг тaйлax Yед, Жaмyxaaр
Таян ханд ТэмYжиний хYчирхэг чанга цэр-гийн хYчнийг танилцуулж шYлэглэсэн Yгст Хасарыг «герлех мангас терсен, ЖYч Хасар хэмээгдэюY» [Баяр галигласан 1981: 839847] хэмээн дYрсэлжээ. Энэ хоёр ЗYЙлээс Yзэхэд «Мангас нь гадар дYP байдлын тала-ар ендер том, бех хатуу, хYДэр зузаан бие бялдартай. Зан чанарын талаар долгин дог-шин, балмад хэрцгий, шинж онцлогийн та-лаар аварга их хYчтэй» [Зуланцэцэг 20136: 35] юм байна. Онцгойлон Хасарыг мангас мэт терев хэмээсэн нь Хасар болон мангас нь харьцуулагдах талтай байж, Хасарын шинж терхеес мангасын дYP байдал, онцлог шинжийг мэдэж болно. Даруй мангас нь хYн терхтэй болохыг тесеелж болно.
Мен тухайн Yeийн мангасын дYP терхийн онцлог шинж нь дэлхийн олон Yндэстний соёлын тYYxэнд ул мерее Yлдээж ирсэн хYн иддэг аварга хYний дYртэй маш ойрхон байдаг. ХYн иддэг аварга хYний дYP нь Европ, Дундад Ази, ЗYYн Ази, ЗYYн Хойд Ази болон Турк терлийн олон Yндэстний аман зохиолд цем буй. Хэлбэр терх нь ганц нYДтэй, аварга том биетэй байдаг. Хэдий-гээр «Монголын нууц товчоон»-д тэмдэ-глэсэн мангасын дур нь ганц нYДтэй болж тесеелегдсешуй боловч уул дурд хYн иддэг аварга хYн шигээр «хYн» хэмээх тодотгол байхгYЙ боловч уул дур нь бие бялдарын аварга том, хYн иддэг ба хYнтэй ойролцоо ДYP терхтэй байх онцлогоороо хYн иддэг аварга хYнтэй ойролцоо байна. ИйнхYY энэ хоёр дур нь ижил нэг терлийн дурд харьяа-лалтай гэдэг нь эргэлзээ^й юм. Даруй энэ хоёр дур нь бYДYYлэг хийцтэй, хYнтэй ой-ролцоо тул ганц толгойтой байдгаараа ижил терелд хамаарагдаж байна. Дээрх задлалту-удаас Yзэхэд, мангасын уул ДYP нь ганц тол-гойтой байлаа.
Хоёр. Мангас олон толгойтой болсон
нь
Монгол аман зохиол дахь «Арван таван толгой нь атийгаад, атгар дервен хех соёо нь гэлийгээд» [Ринчиндорж нар 2009: 1233] гэх буюу «Арван таван толгойтой, андлай шар мангас, хорин таван толгойтой, хонд-лой шар мангас давхиж иржээ, хелийнх нь хумс нь, хедее тийш гажанхай, гарынх нь хумс, гадаа тийш гажанхай, ган темер гох адил» [Ринчиндорж нар 2007, 1: 412], «хYрэн эрээн могой бээр, хYЗYYгээрээ оро-олгосон, дан хYний махыг дэлэнбYYгээр тэг-нэсэн, дан эрээн могойгоор, давсан дээгYYP ороолгосон» [Ринчиндорж нар 2007, 1: 412] хэмээх мангасын тухай дYрслэл нь энэтхэ-гийн аман Yлгэр, шашны систем доторх эс-
рэг ДYP болон теведийн аман Yлгэр, бурхан шашны эсрэг дYPYYДтэй харьцуулж болох талтай байдаг.
Энэтхэгийн «Рамаяна» [ДамдинсYрэн 1976] дахь эсрэг ДYP рагшисын хаан Рав-нан бол 10 толгойтой, 20 гартай, зэс улаан нYДтэй, гялалзсан арзгар шYДтэй, уулнаас том биетэй, хор хенеел ихтэй, олон янзаар хувилж чаддаг, арван толгойн дундах морин толгойг нь харвахад сая Yхнэ, уул туульд бу-сад толгойн тухай дYрслэл нь тодорхойгYЙ байдаг. «Махабарада»-д тэмдэглэснээр Тасахарива рагшист арван толгой хорин гар, ганган ховчлолтой. Рагшисууд далайн хойг дахь темер хотонд сууж, бясалгагч аршуудад харш саад учруулан, тэднYYCийг зенегшYYлДэг буюу барьж иддэг [Менхзаяа 1987: 4] байна. Эрдэмтэн Чень Ган Лун бээр «Мангасын Yлгэр» дэх янз бYрийн нэртэй мангас ба «Рамаяна» дахь рагшисыг харьцу-улан судлаад тус хоёр ДYP нь «ДYP терхийн талаар маш олон ойролцоо тал байна» [РР ЩЖ 2003: 341] гэжээ. Эрдэмтэн Неклюдов бээр «Мангасын толгойн тоо нь харилцан адил бус, ердее эдгээр олон толгойн доторх ганц толгой нь гол болдог байж, еер бусад толгойнууд нь дэмий чухал^й байдаг. YYний шалтгаан нь гол болдог тэр нэг толгойд амь насны хYчин байдаг, даруй CYHC байдгаас болжээ» [Ш-Ж-Ш^ШФ^ 1991 : 136] хэмээн Yзсэн нь рагшис болон мангасын ДYP терх нь адилхан болсныг ха-руулна.
Теведийн бурхан шашны «догшин ДYрээр байдаг бурхдын олонх нь аварга том биетэй, охор бегеед бYДYYн том мечтэй, хYн терхтэй сахиулсан мен, тэдгээрийн ихэнх нь олон толгойтой, олон мецтэй» Ш'^^ШШ'ШШЦШ 1993] байдаг. Эрдэмтэн Чень Ган Лун бээр ЗYYн орны гал тагтар мангасыг бурхан шашны догшидтой харьцуулж Yзээд «гал тагтар мангасын ДYP терхийн дYрслэлийн ирэл гарал нь Yнэхээр бурхан шашны догшидын дYртэй харьцаа холбоотой юм» [РРЩЖ 2003: 124] гэсэн байна. Тевед «Гэсэр» дахь «дYДийн хаан Лузан нь уул мэт биетэй, есен толгойтой, арван найман эвэртэй, зан нь хэдэр догшин, гар хелд нь гучин зургаан гох мэт хумс ур-гаж, амнаас хар утаа баагиад хамраас нь хорт салхи татдаг, бYх биеэр нь хилэнцэт хорхой арзагнаж, бYCЛYYPээр нь есен эрээн могой ороолгож байдаг» [Менхзаяа 1987: 4] гэнэ. ИйнхYY монгол аман зохиол дахь за-рим мангасын арзгар барзгар терхтэй, олон толгойтой, хуруу хумс нь хойшоо ургасан, CYHC шилжYYЛэх рид увьдастай, жигшYY
Bulletin of the KIH of the RAS, 2016, Vol. 28, Is. 6
xYpraM муухай дYртэй байдаг дYрслэлYYД нь теведийн шашны Yлгэр буюу аман Yлгэр дэх эсрэг дYртэй ойролцоо мертее тYYнтэй холбоотой байх нь тодорхой юм.
Энэтхэг тевдийн эдгээр дурууд нь бур-хан шашны монгол оронд дэлгэрэхийг да-галдан ирж, улмаар монгол аман зохиол дахь мангасын дYPД нелее егсен байна. Эрдэмтэн Д. Менхзаяа бээр «мангасын улам-жлалт дур нь зохих хэмжээний еерчлелт гарсан ба энэхуу хувиралтын явцад харийн соёлын нелеег хYртэв» [Менхзаяа 1987: 14] хэмээн Yзсэн байдаг. Сурвалж бичгYYД дэх мангасын дYрийн илрэлээс Yзэхэд 17-дуга-ар зуунаас хойшоо мангасын дYPД хувиралт гарч эхэлжээ. Энэ Yеэс «мангасын дYPД харь Yндэстний Yлгэр домгийн дYP ба бурхан шашны догшидын шинж улмаар нэмэгдэж, монголчуудын язгуур ойлголт дахь манга-саас нэлээд еер болж хегжсен байна» [Зу-ланцэцэг 2013а: 10].
Дээрх энэтхэг, тевед, монгол гурван орны аман Yлгэр дэх эсрэг дYPYYДийн тухай жишээнээс Yзэхэд, олон толгойтой байдаг нь тэдгээрийн нэгэн нийтлэг тал нь болно. Толгойн тоо нь олон болж нэмэгдсэн нь мангасын дYP терхийн хувиралтын нэгэн агуулга болсон нь илэрхий байна. Ийнхуу мангасын олон толгой нь энэтхэг, тевдийн шашны дYртэй холбоотойгоор ууссэн уч-раас тууний эх сурвалжийг монголчуудын эртний домог сэтгэхYЙ буюу шYтлэг бишрэ-лээс эрж сурвалжлах нь найдвар^й юм. ДYгнэлт
Монголчуудын уугуул сэтгэхуй дэх ман-гас нь дэлхийн олонх Yндэстний аман зохиол дахь ганц нYДтэй аварга хYнтай адилха-наар ДYP ДYPслэлийн талаар дехем бYДYYлэг мертее хYний хэлбэртэй байв. Мангасын ДYPД хувиралт гарсныг бурхан шашин монгол оронд хYчтэй дэлгэрсэн 17-дугаар зуунаас ярих нь ЗYЙтэй. Мангас нь олон толгойтой болсон нь энэхуу хувиралтын дундах нэг агуулга нь болно. Даруй, бурхан шашны агуулга болон шашны уран зохиолын YP нелеегеер монгол аман зохиол дахь мангасын ДYP нь ганц толгойтой байснаасаа олон толгойтой болж хувирсан байна.
Источники
Баяр галигласан. Монголын нууц товчоо. Хеххот: ввер монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1981. 1467 х. Монгол Yндэстний утга зохиолын материалын эмхэтгэл. 3-дугаар дэвтэр. Баатарлаг туульс (нэг). Хеххот: ввер монголын ардын хэвлэлийн хороо, 1983. 307 х.
Ринчиндорж нар. Монгол баатарлаг туульсын чуулган. Боть 1. Хеххот: Yндэстний хэвлэлийн хороо, 2007. 1329 х.
Ринчиндорж нар. Монгол баатарлаг туульсын чуулган. Боть 2. Хеххот: Yндэстний хэвлэлийн хороо, 2007. 1340 х.
Ринчиндорж нар. Монгол баатарлаг туульсын чуулган. Боть 4. Хеххот: Yндэстний хэвлэлийн хороо, 2009. 1317 х.
Литература
Буянбат X Мангасын судлал // ввер монголын багшийн их сургуулийн эрдэм шинжилгээ-ний сэтгуул. 1987. № 4. 1988. № 2. Х. 56-67; 31-49.
Дамбипэлжид П. Монгол Yндэстний баатрын тууль дахь мангасын дурийн „хоёрдмол шинж"-ийн тухай // ввер монголын их сургуулийн эрдэм шинжилгээний сэтгуул, 1988. № 3. Х. 13-29.
ДамдинсYрэн Ц. Рамаяна ба тууний дэлгэрсэн нь. Улаанбаатар:1976. 389 х.
Жщ Юуэ. Монгол баатарлаг туульс дахь шалгах урагийн тухай соёл ЗYЙл тайламж: ввер мон-голын ардын хэвлэлийн хороо, 2005. 245 х.
Зуланцэцэг. Монголын туухэн сурвалж бичиг дэнх мангасын тухай // Баруун монгол судлал. 2013а. № 5. Х. 7-12.
Зуланцэцэг. Монгол туухэн сурвалж бичиг дэх энэтхэг, теведийн туухэнд холбогдсон мангасын туухийн тухай // Дундад улсын монгол судлал. 2013б. № 5. Х. 35-43.
Менхзаяа Д. Монгол аман зохиол дахь мангасын ДYP // ввер монголын их сургуулийн эрдэм шинжилгээний сэтгуул. 1987. № 4. Х. 8-17.
Ойрадбаяр. Жангар чухам аль Yеийн ямар бYтээл болох тухай шинэээр судлах нь // ввер монголын нийгмийн шинжлэх ухаан сэтгуул. 1984. № 4. Х. 24-30.
Хасантуяа. Ойрад «Гэсэр» дэх мангас дарсан шинж // ввер монголын их сургуулийн сэтгуул. 2004. № 4. Х. 27-32.
штш^ттп ,тт
2001 ^ 4 йЛ„^23-28^
ВтЖ //
2003 ^5 ИоШ236^
// ЙЖ
1991
[шттй^йшш^ттт. ш
ШФШПМ! // ШШАКЖШ±, 1993^5 Sources
Bayar galiglasan. Mongolyn nuuts tovchoo [The Secret History of the Mongols. Transcribed by Bayar]. Hohhot, Inner Mongolia People's Publ. House, 1981, 1467 p. (In Mong.).
Mongol undestniy utga zokhiolyn materialyn emkhetgel. 3-dugaar devter. Baatarlag tuul's (neg) [A collection of materials on Mongolian literature. Heroic tales. Book 1]. Hohhot, Inner Mongolia People's Publ. House, 1983, 307 p. (In Mong.).
Rinchindorzh et al. Mongol baatarlag tuul'syn chuulgan. Bot' 1 [A collection of Mongolian heroic tales. Vol. 1]. Hohhot, State Publ. House, 2007, 1329 p. (In Mong.).
Rinchindorzh et al. Mongol baatarlag tuul'syn chuulgan. Bot' 2 [A collection of Mongolian heroic tales. Vol. 2]. Hohhot, State Publ. House, 2007, 1340 p. (In Mong.).
Rinchindorzh et al. Mongol baatarlag tuul'syn chuulgan. Bot' 4 [A collection of Mongolian heroic tales. Vol. 4]. Hohhot, State Publ. House, 2009, 1317 p. (In Mong.).
References
Buyanbat Kh. Mangasyn sudlal [Studying the mangas folklore demonic creatures)]. Ovor mongolyn bagshiyn ikh surguuliyn erdem shinzhilgeeniy setguul [Scientific Journal of Inner Mongolia Pedagogical University], 1987, iss. 4, pp. 56-67; 1988, iss. 2, pp. 31-49 (In Mong.).
Dambipelzhid P. Mongol undestniy baatryn tuul' dakh'mangasyn dYriyn „ khoerdmolshinzh "-iyn tukhay [About the second feature attributed to the mangas in the Mongolian heroic epic]. Ovor mongolyn ikh surguuliyn erdem shinzhilgeeniy setguul [Scientific Journal of Inner Mongolia University], 1988, iss. 3, pp. 13-29 (In Mong.).
DamdinsYren Ts. Ramayana ba tuuniy delgersen n' [Ramayana and its variants]. Ulaanbaatar, 1976, 389 p. (In Mong.).
Khasantuyaa. Oyrad «Geser» dekh mangas darsan shinzh [Indicators of a victory over the mangas in the Oirat Geser epic]. Ovor mongolyn ikh surguuliyn setguul [Journal of Inner Mongolia
УДК 398
University], 2004, iss. 4, pp. 27-32 (In Mong.).
Zhiü Üuüe. Mongol baatarlag tuul's dakh' shalgakh uragiyn tukhay soel züyl taylamzh [A culturological comment on the motif of hardships in Mongolian heroic tales]. Inner Mongolia People's Publ. House, 2005, 245 p. (In Mong.).
Mönkhzayaa D. Mongol aman zokhiol dakh ' mangasyn dür [Image of the mangas in Mongolian folklore]. Övör mongolyn ikh surguuliyn erdem shinzhilgeeniy setgüül [Scientific Journal of Inner Mongolia University], 1987, iss. 4, pp. 8-17 (In Mong.).
Oyradbayar. Zhangar chukham al' üeiyn yamar bYteel bolokh tukhay shineeer sudlakh n ' [New hypothesis concerning Jangafs time of origin]. Övör mongolyn niygmiyn shinzhlekh ukhaan setgüül [Sociological Journal of Inner Mongolia], 1984, iss. 4, pp. 24-30 (In Mong.).
Zulantsetseg. Mongolyn tüükhen survalzh bichig denkh mangasyn tukhay [Image of the mangas in Mongolian historical compositions]. Baruun mongol sudlal [Western Mongolian Studies], 2013a, iss. 5, pp. 7-12 (In Mong.).
Zulantsetseg. Mongol tüükhen survalzh bichig dekh enetkheg, tövödiyn tüükhend kholbogdson mangasyn tüükhiyn tukhay [Tales about the mangas connected with the history of Tibet and India in Mongolian historical sources]. Dundad ulsyn mongol sudlal [Mongol Studies in China], 2013b, iss. 5, pp. 35-43 (In Mong).
2001 ^ 4 M (In Chinese)o
?±, 2003 ^5 H (In Chinese)o
M-X.n^M^^ (Neklyudova) «m^AR fô^fê&i» , 1991
^5 H (In Chinese) o
1993
^5 H (In Chinese) o
Причины множества голов у мангаса
Зуланцэцэг1
1 аспирант, Университет Внутренней Монголии (Хух-Хото, КНР). E-mail: 296613839@qq.com
Аннотация. В статье на основе монгольского фольклора рассматривается образ мангаса. Данный образ всегда привлекал внимание ученых, став одним из наиболее изученных. Но многие исследователи в своих научных изысканиях не обращались к образу мангаса с одной головой. Также ученые не проследили связи между множеством голов и одной головой у мангаса. Исходя из этого, автор попытался проследить этапы эволюции образа от раннего до современного и ответить на вопросы о предпосылках для подобных изменений образа мангаса в монгольском фольклоре.
Ключевые слова: письменные источники, буддизм, шаманизм, монгольский фольклор
