CC BY
18
УДК 655.4(476)
У. I. Кулiковiч, К. Т. TapaceBi4
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверспэт
ПРАБЛЕМЫ ПАПУЛЯРЫЗАЦЫ1, ПРАСОУВАННЯ I СТАТЫСТЫЧНАГА УЛ1КУ БЕЛАРУСКАМОУНЫХ МАСТАЦК1Х ВЫДАННЯУ
Артыкул прысвечаны асноуным тэндэнцыям у галше папулярызацып, прасоування i статыс-тычнага утку беларускамоуных мастацкiх выданняу. Устаноулены наступныя адмоуныя трэн-ды: штогадовае скарачэнне колькасцi выданняу мастацкай лiтаратуры, стабiльна невысок! пра-цэнт беларускамоуных кшг на айчынным рынку, зшжэнне чытацкай актыунасщ беларусау. Акрэслены асноуныя прычыны iснуючай сiтуацыi: защкауленасць дзяржавы перш за усё ва удасканаленш сютэмы адукацыi i падрыхтоуцы квалiфiкаваных кадрау, цяжкасцi з распаусюдам беларускамоунай лiтаратуры праз кшгагандлёвыя сети, недахоп дзяржаунай падтрымкi нацыя-нальнага кнiгадруку, няздольнасць беларускай кит канкурыраваць з расiйскiмi выданням! i не-каторыя шшыя. Вызначаны магчымыя шлях! вырашэння гэтых праблем: правядзенне большай колькасцi мерапрыемствау, нак1раваных на папулярызацыю чытання на роднай мове, удасканаленне астэмы статыстычнага улшу выданняу, што друкуюцца у Беларуа, а таксама больш эфектыунае выкарыстанне рэкламнай функцьи элементау кшп, закладзеных у саму прыроду выдання. Сярод !х аутарам! вылучаны шфармацыйныя складнЫ (элементы апарата выдання, тэкставыя блок1, вынесеныя на вокладку i асобныя старонш кшп); элементы мастацкага афармлення (шюстрацып на вокладцы i унутры выдання, партрэт аутара, выдавецкая марка, шрыфтавыя кампазщын, выдзяленш i г. д.); палпраф!чнае выкананне (пераплёт, вокладка, супервокладка, якасць паперы i друку, фармат, тыраж i шш.; дадатковыя укладш: рэкламныя календары, закладш, CD-дыск з аудыявераяй i г. д.).
Ключавыя словы: мастацкая лггаратура, беларускамоуная лпаратура, рэклама кшп, знеш-н!я i унутраныя элементы кшп, мастацтва кшп.
U. I. Kulikovich, K. T. Tarasevich
Belarusian State Technological University
POPULARIZATION, PROMOTION AND STATISTICAL PROBLEMS OF BELARUSSIAN FICTION BOOKS
The article is devoted to the main trends in the field of publicity, promotion and statistical accounting of Belarusian art publications. Established the following negative trends: an annual reduction in the number of fiction titles, consistently low percentage of Belarusian-language books in the domestic market, reducing of Belarusian reader's activity. Outlined the main reasons for this situation: the state's interest above all in the improvement of education and training of qualified personnel, difficulties with the spread of Belarusian literature through book-selling network, the lack of state support to national publishing, the failure of the Belarusian books to compete with Russian publications, and others. The possible solutions to these problems: conducting more activities aimed at promoting reading in their native language, improving the statistical system editions, printed in Belarus, as well as more efficient use of the advertising function of the elements of the book, being in the very nature of the publication. Among them, the authors highlighted the information components (elements edition device, blocks of text rendered on the cover and some pages of the book); elements of decoration (illustration on the cover and inside the magazine, a portrait of the author, publishing brand, font composition, allocation, and so on.); printing performance (binding, cover, dust jacket, the quality of paper and printing, format, circulation, etc., additional tabs, promotional calendars, bookmarks, CD-ROM with audio versions, and so on.).
Key words: fiction, Belarusian-language books, book advertising, exterior and interior book elements, book art.
Уводзшы. Згодна з меркаваннем даследчы-кау, айчыннае кшгавыданне сёння знаходзщца на этапе стабшзацып пасля фшансавага крызюу 2009 г., кат наз1ралася рэзкае падзенне тыра-жоу, у тым л1ку перакладной лпаратуры, а кшжны б1знес стау маларэнтабельным [1, с. 57]. Сярод агульных тэндэнцый беларус-
кага кшгадруку 2016 г. — павел1чэнне коль-касщ выдавецюх структур, зшжэнне уплыву выдауцоу-манапалютау, прасяданне паказчыкау выпуску кшг па назвах, рост тыражу з тэндэн-цыяй яго стабшзацып да канца года, рост коль-касщ кшг у сегменце малатыражнай лпарату-ры [2]. Беларускамоуным выданням у статыс-
тычных звесткaх нaдaеццa aсaблiвaя yвaгa. Для мaлaдой незaлежнaй кpaiны, мовa i ш^ттль-тая iдэя цягaм некaлькiх стaгоддзяy не pa3Bi-вaлiся aктыyнa, зaхaвaнне здaбыткay, aдкpыццё новых гiстapычных кpынiц i apтэфaктay, a тaксaмa фapмipaвaнне сyчaснaй aйчыннaй кyльтypнaй пpaстоpы — aсноУныя зaдaчы. Вывyчэнне спецыфiкi paзвiцця белapyскaмоy-нaгa кнiгaвыдaння як aсобнaй гaлiны тацыя-нaльнaгa друку дaпaможa пpaaнaлiзaвaць сa-цыяльныя i фiлaсофскiя прыярытэты ^a-мaдствa i вызнaчыць дaлейшыя нaкipyнкi paз-вiцця yсёй дзяpжaвы.
Мэтa дaследaвaння — yстaнaвiць aсноУныя тэндэнцыi paзвiцця корпусу белapyскaмоУнaй мaстaцкaй лiтapaтypы y aгyльнaй сiстэме тацы-янaльнaгa кнiгaвыдaння.
Для дaсягнення мэты выpaшaлiся дзве пры-вaтныя зaдaчы:
1. Анaлiз aктyaльнaгa стaнy стгарэння, pa^ пayсюдy i стaтыстычнaгa улшу белapyскaмоy-ных кнiг.
2. Вызтачэнне aсaблiвaсцяy выкapыстaння pэклaмнaй фyнкцыi знешшх i yнyтpaных эле-ментay кшп y aфapмленнi белapyскaмоУных мaстaцкiх выдaнняy.
Папулярызацыя i статыстычны улж бе-ларускамоуных мастацкiх выданняу. Ha сён-няшнi дзень paзвiццё белapyскaмоУнaй Maera^ кaй лiтapaтypы y aгyльнaй сютэме aйчыннaгa кнiгaвыдaння aдбывaеццa y няпростых yмовaх. Аднa з тэндэнцый, тайбольш уплывовых нa белapyскaмоУны мaстaцкi друк, — знiжэнне выпуску лiтapaтypнa-мaстaцкiх твоpay. Як aд-знaчaюць дaследчыкi, добpa пpaдaеццa толькi вyчэбнa-метaдычнaя лiтapaтypa, з MaCTa^iMi кнiгaмi — тэндэнцыя сyпяpэчлiвaя [3]. Тaк, y 2011 г. лiтapaтypнa-мaстaцкiя выдaннi склaлi 16,9% aд aгyльнaгa тыpaжy i 11,3% aд aгyльнaй колькaсцi нaзвay [4, с. 39]. Дa 2015 г. кольгасць нaйменняy знiзiлaся нa 42,1%, a тыpaжы — нa 63,6% [5]. У 2016 г. кольтасць нaзвay выдaдзе-ных мaстaцкiх твоpaУ знiзiлaся нa 9,7%, a тыpaжныя пaкaзчыкi yпaлi нa 35% [6]. Сёння мaстaцкiя творы зaймaюць толькi 6% aгyльнaгa выпуску выдaнняy [2]. У той жa чaс тыpaжы вучэбтай лiтapaтypы з 2011 г. пaстyповa пaвялiчвaлiся i y вынiкy дaсягнyлi 51% (84,8% yсiх белapyскaмоУных кшг) [6].
Як бaчым, yдaскaнaленне сютэмы aдyкaцыi i пaдpыхтоУкa квaлiфiкaвaных кaдpay — прыя-рытэтныя дзяpжayныя зaдaчы. Прычым тай-больш зaпaтpaбaвaнымi сёння з'яуляюцвд спе-цыялiсты тэхнiчнaгa профшю. TaMy y кpaiне пpaводзiццa пaлiтыкa, нaкipaвaнaя нa твель чэнне нaбоpaУ y тэхнiчныя ВНУ (aдпaведнa, скapaчaюццa нaбоpы нa гyмaнiтapныя спецыя-льтасщ). Мiж тым якaснaя мaстaцкaя лiтapaтy-
pa, aсaблiвa нa pоднaй мове, пaвышaе aгyльнyю культуру чaлaвекa, paзвiвaе эстэтычны густ i вучыць крытычтаму мысленню, тaмy янa не можa быць цaлкaм зaмененaя пaдpyчнiкaм щ хpэстaмaтыяй пa лiтapaтypы.
Пpaцэнт белapyскaмоУных выдaнняy нa a^ чынным кшжным рынку зaстaеццa стaбiльнa невысокiм. Як aдзнaчылa А. Iвaновa, нa ^a^^ 2001-2010 гг. доля кнiг m белapyскaй мове y aгyльнaй кольтасщ выдaнняy зaстaвaлaся пpaктычнa aднолькaвaй — 8,5% [7, c. 9]. У 2011 г. пaкaзчыкi зменшылiся m 1,2% пa нaзвaх i m 27,5% пa тыpaжaх [8, c. 51]. Меpa-прыемствы, пpaведзеныя y кpaiне y 2012 г., CTa^yHa пayплывaлi нa белapyскaмоyны друк: кольгасць нaйменняy неперыядычных выдaн-НЯУ пaвялiчылaся нa 14,4%, тыpaжы — та 36,6% [9, c. 48]. У 2013 г. рост кольтасщ белa-pyскiх нaзвay кнiг пpaцягнyУся (плюс 7,3%), aднaк пaкaзчык тыpaжоУ знiзiyся нa 2,3%. Доля белapyскaмоУнaй лiтapaтypы y aгyльнaй коль-кaсцi pэспyблiкaнскaй кнiжнaй пpaдyкцыi y вынiкy ск^та Усяго 10,1% [4, c. 39]. Сёння кольгасць белapyскaмоУных выдaнняy нязтач-нa пaвялiчылaся: 11,7% пa нaзвaх i 16,2% пa тыpaжaх. Гэтa фaктычнa пayтapaе вынiкi 2015 г. [6].
Прычын пaдобнaй з'явы некaлькi:
1) цяжкaсцi з paспayсюдaм белapyскaмоy-нaй лiтapaтypы, aсaблiвa пpaдyкцыi недзяpжay-ных выдaвецкiх apгaнiзaцый, пpaз кшгагандлё-выя сеткi (нягледзячы нa aктыyнaе paзвiццё ш-тэpнэт-гaндлю, якi чaстковa выpaшaе гэтую пpaблемy). Эксперты aдзнaчaюць, што сiстэмы paспayсюдy нямa як тaкой. Пpaдyкцыя мaлень-кiх выдaвецтвay (большaй чaсткi yсiх сyб'ектay гaспaдapaння з лiцэнзiяй нa выдaвецкyю дзей-нaсць) пaстyпaе y буйныя дзяpжayныя сеткi (Белкнiгa, Белсaюздpyк) y мaлых aб'ёмaх, тaмy не фapмipyе спецыяльтага aсapтыментy для прыцягнення yвaгi та^пш^. npas некaтоpы чaс 60% aсобнiкay вяpтaюццa y выдaвецтвa, прычым дaлёкa не y нaйлепшым выглядзе, бо умовы зaхоУвaння i pэaлiзaцыi пpaдyкцыi у кнiгapнях чaстa не aдпaвядaюць нaлежным [10, c. 21]. Асноуныя гaндлёвыя кpопкi зта-ходзяццa у Мшску i aблaсных цэнтpaх, aле у шмaтлiкiх paённых цэнтpaх пayнaвapтaсныя кнiгapнi aдсyтнiчaюць, што не дaе мaгчымaсцi у поуным aб'ёме зaдaвaльняць пaтpэбы тасель-нiцтвa i paспayсюджвaць нaвaт сaцыяльнa зтач-ную лiтapaтypy [11, c. 48-49];
2) зшжэнне цiкaвaсцi белapyсay дa чытaння та pоднaй мове (згоднa з сaцыялaгiчнымi ami-тaннямi 2011 i 2014 гг.). Асноутая пpычынa гэ-тaгa, нa думку pэспaндэнтay, — недaскaнaлaе ведaнне yлaснaй мовы i aдсyтнaсць кaмyнiкa-тыyнa-пpaгмaтычных, пpaктычных чыннiкay
яe вывучэння [12]. 7,2% aran'amix выкaзaлi нeзaдaвaльнeннe якacцю бeлapycкaмoyныx твo-pay. Бoльшacць yдзeльнiкay caцaпытaння ж змaглi нaзвaць iмëны бeлapycкix пicьмeннiкay, штo cвeдчыць пpa нeдacтaткoвyю ^arara^^ нaшыx кнiг, acaблiвa твopay мaлaдыx ayтapay. Лiтapaтypы нa poднaй мoвe aддaюць пepaвaгy тoлькi 5% pэcпaндэнтay [3];
3) нeдaxoп дзяpжayнaй пaдтpымкi. Aцэньвa-ючы дзeйнacць дзяpжaвы y paзвiццi кyльтypы чытгння, тpaцiнa УдзeльнiкaУ caцaпытaнняy 2011 i 2014 гг. aдзнaчылa, штo дзяpжaвa poбiць нeдacтaткoвa [3]. З мepкaвaннeм гpaмaдcтвa згoдныя выдayцы i pacпaycюднiкi бeлapycкaмoy-ныx выдaнняy: шмaт выдaвeцкix apгaнiзaцый нeдзяpжayнaй фopмы yлacнacцi, кaб ожьЩЦЯУ-ляць пpaфeciйнyю дзeйнacць, чacaм вымyшaныя звяpтaццa пa зaмeжныя гpaнты [10, c. 12];
4) няздoльнacць бeлapycкaй кнiгi кaнкypы-paвaць з paciйcкiмi выдaннямi y кoлькacным ДО-чы^нш i y плaнe paзнacтaйнacцi тэмaтыкi. Aд-нaк згoднa з aнaлiзaм выпycкy pycкa- i бeлa-pycкaмoУныx выдaнняy зa 2015 г., дoля ВЫДОН-НЯУ пa-бeлapycкy выpacлa y двa paзы, a cяpэднi тамад бeлapycкaмoyнaй кнiгi пepaвыciy pycкaмoУны (3151 cy^a^ 1945). Кaлi y 2010 г. нaймeнняy мacтaцкaй лiтapaтypы та pycкaй мoвe былo y 6,4 paîb бoльш, чым нa бeлapyc-кaй, тo y 2015 — ycягo нa 30%. У 2010 г. тьфгж мacтaцкix кнiг m pycкaй мoвe 6by у 86 (!) paîoy бoльш, чым та бeлapycкaй. У 2015 — ycя-гo нa 27%. Aлe дaдзeнaя ciтyaцыя вынiкae нe з pocry кoлькacцi бeлapycкaмoУныx выдaнняy, a з пaдзeння aб'ëмay выпycкy кнiг та pycкaй мoвe [13]. Hяглeдзячы та pocт пoпытy нa кнiгi бeлapycкix ayrapay [14], дoля paciйcкix ВЫДОН-НЯУ зacтaeццa выcoкaй. Bыcтaвы нoвыx кнiг у Haцыянaльнaй бiблiятэцы Бeлapyci y гэтым пepaкoнвaюць: 90-95% ycix кнiг — гэтa тoe, што выдaeццa y Pacii [10, c. 25].
Уcë бoльш яcкpaвa вылyчaeццa тэндэнцыя знiжэння чытaцкaй aктыyнacцi. Haйxyтчэй ^a-цэc aдбывaeццa y мoлaдзeвым i пaдлeткaвым acяpoддзi (xoць cяpoд cтyдэнцкaй мoлaдзi кнiгa нe гyбляe cвaëй aктyaльнacцi) [15, c. 112]. Ami-тaннe, пpaвeдзeнae y Бeлapyci y 2012 г., выявiлa: тpaцiнa нaceльнiцтвa нiкoлi нe бяpэ y pyкi кнiгy [16]. Пaвялiчвaeццa кoлькacць чытaчoУ, якiя нe збipaюццa зaxoyвaць кнiгi, — i гэтa тэндэнцыя, xapaктэpнaя для ycëй пocтcaвeцкaй пpacтopы. Тaк, у Pacii 40% чытaчoУ нe нaбывaюць кнiгi для yлacныx xaтнix бiблiятэк. Aднaчacoвa ipa-мaдcкaя бiблiятэкa гyбляe cвaю знaчнacць як caцыяльны iнcтытyт [17]. Уcë бoльш кнiг тpaп-ляe нa cмeтнiк: мiнчaнe тoлькi пpaз кaнтэйнepы "Бeлгiпc-ЭКО" выкiдвaюць 1,5 тыcячы дoбpыx кшг у мecяц. Пpычым cяpoд ix чacaм знaxo-дзяццa yнiкaльныя, papbrrerabra выдaннi: тaк, у
2016 г. у кaнтэйнepax для збopy мaкyлaтypы былi знoйдзeны чaтыpы pэдкiя кит, aднa з ix былa craoparn 250 гaдoУ тaмy [18]. Тaкiм чынaм, мoжнa кaзaць пpa пaдзeннe caцыяльнaгa i куль-тypнaгa ^эстыжу чытaння [15, c. 112].
Для пaпyляpызaцыi чытaння i пaдтpымкi та-цыянaльнaгa кнiгaвыдaння дзяpжayныя opгaны Улaды, пpывaтныя пpaдпpыeмcтвы i пpocтa rea-быякaвыя фyндaтapы pacпpaцoУвaюць aдпaвeд-ныя мepaпpыeмcтвы. Cяpoд ix тaкiя ^aeRra, як Кглядны дaбpaчынны бaль кнш, "Лeтa з дoбpaй кнiгaй", "Жывгя клaciкa" (apгaнiзaтap — Mimc-тэpcтвa iнфapмaцыi Pэcпyблiкi Бeлapycь); та-poднae гaлacaвaннe "Кнiгa гoдy", фecтывaль "Bepшы нa acфaльцe", пpэмiя Цëткi (Caюз бeлa-pycкix пicьмeннiкay); caцыяльнa-кyльтypны ^ae^ MOVABOX (кaмпaнiя Velcom) ды шш. Hoвы штypшoк paзвiццю бeлapycкaгa кнiгaдpy-ку дay пpaвeдзeны y 2012 г. ^д кнiгi. Ён твы-ciy cтaтyc кнiгi, пacпpыяy кyльтypнaмy, пaлi-тычнaмy, caцыяльнaмy i экaнaмiчнaмy cramy-лeнню нaшaй кpaiны, aкaзay cтaнoУчы УПЛЫУ нa выдaвeцкyю, пaлiгpaфiчнyю i кнiгaгaндлëвyю гaлiны, cтвapыy дoбpyю мaгчымacць дзeля ix yмaцaвaння i paзвiцця [11, c. 46]. У 2016 г. пpaдcтayнiкaмi aйчыннaй выдaвeцкaй гaлiны былa выкaзaнa дyмкa, што зaцiкayлeнacць чы-тaчoy у дpyкaвaнaй кнiзe вяpтaeццa [19]. Aднaк дacлeдчыкi yпэyнeныя, штo ëcць яшчэ pэзepвы, задумы, i яны чaкaюць cвaйгo пpaктычнaгa aжыццяyлeння [11, c. 46].
Ha^biraa^ нeaбxoднa пaвыciць якacць ОП-paцoУкi cтaтыcтычныx дaныx гaлoУнымi дзяp-жayнымi apгaнiзaцыямi i aйчыннымi CMI. Bocь тoлькi нeкaтopыя paзыxoджaннi y iнфapмaцыi, пaдaдзeнaй бeлapycкiмi iнтэpнэт-пapтaлaмi, з aфiцыйнaй cтaтыcтыкaй:
— выдaвeцкaя apгaнiзaцыя нeдзяpжayнaй фopмы yлacнacцi "Чaтыpы чвэpцi", згoднa з пaвe-дaмлeннeм Бeлapycкaгa тэлeгpaфнaгa aгeнцтвa (БeлТA), нa ro^ypce "Мacтaцтвa кнiгi - 2013" 6brna Узнaгapoджaнa дыплoмaм пepшaй cтyпeнi зa тpы выдaннi 2012 г.: "1вгн Мicькo: cкyльптypa", "Оcкap Мapикc. 1890-1976" i "Macra^ napbra:-cкaй штолы з Бeлapyci" [20]. У aфiцыйным cтaтыcтычным збopнiкy "Дpyк Бeлapyci", дзe былi aпyблiкaвaны вынiкi 2013 г., iнфapмaцыя пpa Узнaгapoдy aдcyтнiчae [21, c. 72-73] (вдаць, пpaз TOe, штo cклaдaльнiкi збopнiкa пaлiчылi ^мэтозгодным змяшчaць пaдpaбязныя звecткi npa адш з гaлoyныx для кнiжнaгa cвeтy Бeлapyci мepaпpыeмcтвa i aбмeжaвaлicя толью cцiплым пepaлiкaм кнiг-пepaмoжцaУ i выдaвeцтвay, яюя aтpымaлi гpaн-пpы кoнкypcy);
— у npau3ce acвятлeння кoнкypcy "Macтaцтвa кнiгi - 2013" жypнaлicты адзтачыл^ штo дыплoм пepшaй cтyпeнi ^bicy^anbi выдaвeцrвy 'Tэxнa-лoгiя" ЗО выпуот двyxтoмнiкa Улaдзiмipa Лixaдзe-
дава, Уладзiмiра Пяфцiева i Юрыла Сокала "1812: храналопя Айчыннай вайны на старых паш-тоуках i у графщы", "1812: помнiкi Айчыннай вайне на старых паштоуках" [20]. У зборшку "Друк Беларусi" такая iнфармацыя адсутшчае, затое зафiксавана перамога кнiгi "Страницы истории пожарной службы Беларуси" у намь нацыi "У люстэрку часу" [21, с. 73]. Аднак такой намшацьп у пералiку пераможцау конкурсу, паводле паведамлення БелТА, не было [20].
Некаторыя разыходжаннi былi зафшсаваны у iнфармацыi, пададзенай адной дзяржаунай статыстычнай арганiзацыяй (Нацыянальнай кнiжнай палатай Беларуа) у дзвюх розных базах даных. У афiцыйным статыстычным зборш-ку "Друк Беларусi" з данымi 2012 г. адзначаец-ца, што у прыватных выдавецтвах "Тэхналопя" i "Чатыры чвэрцi" у 2012 г. выпушчана адпа-ведна 11 i 68 новых адзiнак кшжнай прадукцыi [22, с. 20-21]. Электронная база даных Нацыянальнай кшжнай палаты "1973-2014" утрымль вае шфармацыю пра 10 i 72 розныя выданнi ад-паведна. Да таго ж у таблщах гэтай базы некаторыя найменш кнiг паутараюцца [23].
Прычына, на нашу думку, палягае у недас-каналай сiстэме фiксавання Нацыянальнай кшжнай палатай Беларус абавязковых асобш-кау; недысцыплiнаванасцi некаторых выдауцоу, яюя падаюць у арганiзацыю ведамасныя ста-тыстычныя справаздачы з памылкамi; недахопе квалiфiкаваных кадрау, якiя маглi б палепшыць функцыянаванне электронных баз даных на сайце арганiзацыi i правесщ якасны статыстыч-ны аналiз.
Таюм чынам, на развiццё лгаратурна-мас-тацкай галшы айчыннага кнiгадруку уплыва-юць наступныя трэнды:
1) знiжэнне аб'ёмау выдання мастацкай т-таратуры па найменнях i тыражах на фоне паве-лiчэння колькасных паказчыкау вучэбнага кш-гавыдання;
2) стабiльна невысокi працэнт беларуска-моуных выданняу на айчынным рынку;
3) агульнае зшжэнне чытацкай актыунасцi.
У той жа час актуальная станоучая для бе-
ларускамоунай мастацкай лiтаратуры тэндэн-цыя — падзенне аб'ёмау выпуску рускамоуных кнiг, што дае магчымасць выданням на роднай мове запоунщь вызваленую нiшу. Нягледзячы на зшжэнне чытацкай актыунасщ, павысiлася цiкавасць да культурнага жыцця Беларусi у цэ-лым i да айчыннай лгаратуры у прыватнасцi. На думку даследчыкау, гэтаму паспрыяла атры-манне у 2015 г. С. Алексiевiч Нобелеускай прэ-мii па лiтаратуры [24]. Таму далейшае развiццё нашага кшгадруку бачыцца ва узмацненнi па-пулярызацып выданняу кнiг на роднай мове. Больш эфектыуна, на нашу думку, да гэтай
справы спрычыняюцца прыватныя установы i аб'яднаннi. Адна з прычын палягае у самой спецыфщы развiцця кнiгадруку на постсавец-кай прасторы. У сярэдзiне 1990-х гг. Прафе-сiяналы з былых савецюх выдавецтвау пе-райшлi у прыватныя аргашзацыи. Шматлiкiя па-збауленыя кадрау i прызвычаеныя да маруднай працы дзяржауныя выдавецтвы не здолелi прызвычащца да iснуючых рыначных рэалiй [15, с. 112]. У параунанш з iмi прыватныя вы-давецкiя аргашзацып больш увагi надаюць такiм паняццям як "кан'юнктура рынка", "трэнд", "мэйнстрым" i, адпаведна, хутчэй рэагуюць на змены у чытацкiм асяроддзi [25]. Аднак ад-сутнасць належнага дзяржаунага фiнансавання абмяжоувае магчымасць правядзення марке-тынгавых мерапрыемствау i выносщь на першы план праблемы выкарыстання рэкламнай функ-цыi кнiжнага афармлення, больш падрабязна раскрытыя у наступным раздзеле.
Асаблiвасцi рэкламнага афармлення беларускамоуных мастацк^х кнiг. На сучасным этапе (другое дзесяцiгоддзе ХХ1 ст.) пытанш прасоування беларускамоуных мастацкiх выданняу на айчынным кнiжным рынку патрабу-юць новага падыходу з улшам iснуючых умоу. Вострая канкурэнцыя памiж буйнымi холдын-гамi i малымi выдавецтвамi, абмежаванне фi-нансавых сродкау на рэкламу выдавецкiх пра-ектау, нiжэйшы у параунаннi з кнiгамi на рус-кай мове чытацю попыт на выданнi беларусюх аутарау прадвызначылi новую праблему: выка-рыстанне рэкламнай функцыi знешнiх i унутра-ных элементау кнiгi у распрацоуцы афармлення выдання. Пад такiмi элементамi структуры кнiгi, якiя сёння усё часцей носяць рэкламны характар, мы будзем разумець:
1) шфармацыйныя складнш: элементы апа-рата выдання (звестю на тытульным аркушы, прадмова ды iнш.); тэкставыя блокi, вынесеныя на вокладку, i асобныя староню кнiгi (iмя аута-ра i назва кнiгi, найменне выдавецкай аргашза-цыi, анатацыя, цытаты з твора, выказванш аута-рытэтных людзей аб кшзе, спiс кнiг серыi, рэк-ламныя слоганы);
2) элементы мастацкага афармлення: шюст-рацып на вокладцы i унутры выдання, партрэт аутара, выдавецкая марка, шрыфтавыя кампазi-цыi, выдзяленнi i г. д.;
3) палiграфiчнае выкананне: пераплёт, вок-ладка, супервокладка, якасць паперы i друку, фармат, тыраж ды iнш.; дадатковыя укладкi: рэкламныя календары, закладкi, СБ-дыск з ау-дыяверсiяй i г. д.
Сучасныя беларускiя выдауцы па-рознаму падыходзяць да распрацоум афармлення кнiгi. Адзiн з найважнейшых фактарау — род лггара-турнага твора.
Так, у кшгах прозы г драматурги савецкага перыяду, а таксама апошшх гадоу XX ст. было популярным выкарыстанне на вокладцы абстрактных выяу, звязаных са зместам твора (пера-выданнi творау А. Макаёнка "Выбачайце, калi ласка" (1992), I. Навуменка "Смутак белых на-чэй" (1985), "Гасцiнiца над Прыпяццю" (1994); У. Караткевiча "Каласы пад сярпом тваiм" (1998), "Хрыстос прызямлiуся у Гароднi" (1998)).
Аднак у апошшя гады з'явiлася новая тэн-дэнцыя, характэрная для уах выданняу бела-рускага кнiгадруку: iмкненне да мшмалютыч-нага афармлення выдання, дзе перавага аддаец-ца сродкам тыпаграфш (кнiга А. Макаёнка "Зацюканы апостал" (2006), выданнi серыi "Мая беларуская кшга" (2015), збор творау I. Навуменю (2015)).
Афармленне тэкставых блокау не адрозшва-ецца самабытнасцю. У большасцi выданняу вы-карыстоуваюцца традыцыйныя шрыфтавыя i колерныя вылучэнш iменi аутара i назвы твора. Рэкламныя анатацыi i выказваннi крытыкау на вокладцы, якiя маглi б дапамагчы чытачу за-гадзя зразумець спецыфшу кнiгi i яе месца у айчыннай лiтаратуры, сустракаюцца нячаста.
Станоучай тэндэнцыяй унутранага афарм-лення выданняу прозы з' яуляецца уключэнне у структуру выдання шмуцтытулау, яюя стано-вяцца дадатковай прасторай для мастацкага асэнсавання змешчаных творау i аблягчаюць успрыманне вялiкiх па аб'ёме тэкстау (яскравы прыклад — выданш творау I. Навуменкi 2000 i 2002 гг.; "Памiж небам i зямлёй: этнаастрано-мiя" Ц. Авшша (2015)).
Нягледзячы на апошнiя праую у ДАСТ 7.42009 "Выданш. Выхадныя звесткi", згодна з яюм анатацыя у складзе макета каталожнай карткi з'яуляецца факультатыуным элементам, працягваецца яе актыунае уключэнне у склад выдання. Аднак таюя тэкставыя паведамленнi захоуваюць чыста даведачную функцыю i часта не адпавядаюць патрабаванням да анатацьп як да iнфармацыйнага жанру (адсутшчаюць звест-кi пра чытацкi адрас, аутара i перыяд напiсання твора, дакладныя месца i час падзей). Мова iх сухая i безэмацыйная, для прываблiвання па-купнiка выкарыстоуваюцца толькi некаторыя клiшэ з мэтай падкрэслщь унiкальнасць выдання i талент аутара ("такога яшчэ не было", "адзш з найлепшых", "па-майстэрску узнау-ляе"), а таксама асобныя простыя сродкi воб-разнасцi: шэраг аднародных эпiтэтау, антытэзы. Так, анатацыи у перавыданнях рамана У. Карат-кевiча "Каласы пад сярпом тваiм" 1995-2002 гг. аднолькавыя i утрымлiваюць наступную харак-тарыстыку: "Кастусь Калшоусю i трагiчнае паустанне 1863 года прыцягнулi увагу Каратке-вiча-празаiка. Пры усёй спрэчнасцi аутарскiх
трактовак i палажэнняу такой шырынi ахопу вызначанай гiстарычнай эпохi яшчэ не было у беларускай прозе".
У апошнiя гады у афармленнi беларуска-моуных мастацкiх выданняу паступова вылуча-ецца новы вщ анатацый, адрозны ад вышэйак-рэсленых. Яны звычайна змяшчаюцца на вокладцы i носяць выключна рэкламны характар. Такiя паведамленнi часта не утрымлiваюць кан-крэтных звестак пра выданне, аднак у той жа час прываблiваюць чытача вобразнай i эмацы-янальнай ацэнкай творчасщ аутара, запiсанай з вуснау вядомых крытыкау i лiтаратуразнауцау, пэуна акрэслiваюць чытацкую аудыторыю. Анатацыi на другой старонцы вокладкi больш характэрныя для выданняу у серыi ("Школьная бiблiятэка", "Я кнiгу маю"), аднак сустракаюцца i у монавыданнях. Так, для апiсання перавы-дання У. Караткевiча 2002 г. было абранае наступнае выказванне В. Быкава: "Творы Ула-дзiмiра Караткевiча з захапленнем чытаюць розныя людзi, рознага веку i густау, але, мне думаецца, большасць ягоных кнiг знойдзе свой самы удзячны водгук у маладых сэрцах". У выданнi вершау С. Панiзьнiка "Гасцiнцы з пуцявш-гасцшцау" 2016 г. анатацыю распра-цоувала выдавецтва: "Сяргей Панiзьнiк — вядомы беларускi паэт. Нарадзiуся у вёсцы Бабышкi Мёрскага раёна Вiцебскай вобласщ. Шмат пiша для дзяцей i моладзi. Сярод кнiг, што выйшлi з-пад ягонага пяра, пяць — пра свет маленства i юнацтва. Аутар мае шчаслiвы дар дзщячага светауспрымання, таму добра ведае, што щкава маладому пакаленню".
Сярод сродкау палiграфiчнага афармлення асноУнымi можна назваць якасную паперу i пераплётныя матэрыялы. Аднак для асобных выданняу, асаблiва серыйных (напрыклад, у серыi "Школьная бiблiятэка" (да другой пало-вы 2000-х гг.), "Мая беларуская кшга"), усё яш-чэ характэрна выкарыстанне таннай, але ня-якаснай газетнай паперы, што можа адмоуна адбщца на канчатковым рашэннi пакупнiка, у свядомасцi якога кшга — прадмет калекцыя-навання i добры падарунак.
Фармат для празаiчных творау часцей за усё вы^раецца стандартны, хоць паступова папу-лярнасць набiраюць характэрныя для еурапейс-кага кнiгавыдання "покетбукi". Часам можна убачыць цiкавыя фактурныя рашэннi: щсненне фольгай (больш папулярнае у савецюя часы i у 90-я гг. мшулага стагоддзя) на тытульных элементах (выданш у серыях "Мая беларуская кшга" i "Беларусю кнiгазбор"), а таксама на ка-рашку (перавыданне рамана У. Караткевiча "Хрыстос прызямлiуся у Гароднi" 2000 г.).
Вялшая колькасць сучасных беларускамоу-ных кнiг прозы, асаблiва творау нашых класi-
кау, адрасавана школьнiкам сярэдняга i ста-рэйшага школьнага узросту. Стваральнiкi такiх выданняу мусяць не толью напоунщу раскрыць змест тэксту праз афармленне, але i прывабщь маладых чытачоу, натхнщь ix на да-лейшае вывучэнне роднай лiтаратуры. Та-му для прасоування выданняу на апошшх ста-ронках практыкуецца размяшчэнне рэкламы шшых кнiг школьных серый. Аднак часам яна падбiраецца без улшу чытацкага адраса. Так, у перавыданш твора I. Навуменкi "Гуканне над верасамГ', адрасаваным падлеткам i юнакам, змешчана рэклама выданняу для дашкольшкау i малодшых школьшкау.
Выданнi паэзй XX ст. у афармленш утрым-лiвалi прыродныя матывы ("Вершы" М. Танка (1967)), нацыянальныя сiмвалы ("Выбраныя вершы" М. Танка (1947)), а спалучэнне колерау адпавядала дзяржаунаму сцягу БССР ("Выбраныя вершы" М. Танка (1940)). Важным элементам канструкцьп кшп была супервокладка, якая стала дадатковай пляцоукай для эксперы-ментау тагачасных мастакоу (зборнiкi М. Танка "Мой хлеб надзённы" (1962), "Глыток вады" (1964), "Ключ жураулiны" (1972), "Прайсщ праз вернасць" (1979)).
Сёння выкарыстанне сiмвалiзму прыродных элементау у кшгах паэзй захоуваецца, аднак су-первокладка выкарыстоуваецца рэдка. Паэтыч-ныя выданнi часцей, чым празаiчныя i дра-матычныя, маюць нестандартны памер, набль жаны да "покетбукау" (зборнiкi "Мой каучэг" (1994), "Errata" (1996), "Абвяржэнне" Максiма Танка (2012); "Нясвiжскi альбом" Францiшкi Уршулi Радзiвiл (2011)).
У дадзеным выпадку гэта робщца для падк-рэслiвання вартасщ, элiтарнасцi змешчаных у кнiзе творау — i такi прыём для чытача натуральны. Сучасныя ж выданш прозы i драматур-rii выходзяць пераважна у стандартным фарма-це 60^90/16. Мяккая вокладка пакуль застаецца непапулярнай сярод беларускix пакупшкоу, часцей за усё паэтычныя выданш, гэтак жа, як празаiчныя i драматычныя, выходзяць у цвёр-дым пераплёце. Можна сцвярджаць, што у свя-домасцi чытача — былога грамадзянiна СССР — стандартны фармат i наяунасць перап-лёту сведчыць аб якасщ змешчанага у кнiзе твора [26, с. 846]. Мяккая вокладка, наадварот, асацыпруецца з нiзкiм грашовым i штэлектуаль-ным коштам прадукцыi. Напрыклад, пасля вы-хаду творау У. Караткевiча у фармаце "покет-бук" (серыя "Мая беларуская кнiга") некаторыя пакупнiкi выказвалi жаданне набыць любiмыя кнiгi у цвёрдым пераплёце [27].
Таюм чынам, можна вылучыць наступныя тэндэнцыi рэкламнага афармлення беларускамоуных мастацюх кнiг:
1) пашырэнне выкарыстання шмуцтытулау;
2) паступовы адыход ад успрыняцця аната-цыi як выключна iнфармацыйнага жанру тэкс-тавых паведамленняу;
3) размяшчэнне на апошшх старонках серы-яльных выданняу для школьнiкаУ рэкламы ш-шых кнiг гэтых серый;
4) усё больш яскравае праяуленне стылю-тычнага мiнiмалiзму у афармленнi сучасных выданняу; перавага сродкау тыпаграфiкi над iлюстрацыйнымi матэрыяламi;
5) перавага пераплёту над мяккай вокладкай;
6) пакуль неактыунае выкарыстанне цiка-вых палiграфiчных рашэнняу для аздобы кнiгi;
7) паступовая папулярызацыя фармату "по-кетбук" (больш актыуная у выданнях паэзii i менш — прозы i драматурги).
Можна сцвярджаць, што рэкламны патэн-цыял знешнiх i унутраных элементау кшп вы-карыстоуваецца выдауцамi недастаткова поуна, а праблемы якаснага афармлення беларускамоуных мастацюх выданняу застаюцца прадме-там далейшых даследаванняу.
Заключэнне. Беларускае кнiгавыданне мае глыбоюя каранi. Сёлета мы адзначаем пящсот-годдзе з таго моманту, калi знакамiты палача-нiн Франщшак Скарына распачау у Празе бела-рускi i, шырэй, усходнеславянскi кшгадрук [28]. Аднак даследчыкi мяркуюць, што роскв^ айчыннага кнiгавыдання адбыуся значна паз-ней, дакладней, ужо у апошнiм стагоддзi, а на-бытю мiнулых дзесяцiгоддзяу з'яуляюцца тры-валым грунтам, на якiм сёння мацуецца беларускае кнiгавыданне [29, с. 256-257].
Станауленне маладой незалежнай крашы, якая пачала развiццё па уласнай мадэлi, правi-льнае функцыянаванне грамадсюх структур i сацыяльных iнстытутау немагчыма без кнiгi. Таму якасная аргашзацыя беларускага кнiга-выдання i кшгараспаусюду, правядзенне ме-рапрыемствау, накiраваных на папулярыза-цыю чытання i стымуляванне выдавецкай дзейнасцi, — прыярытэтныя дзяржауныя зада-чы. Асаблiвую актуальнасць яны набываюць сёння, ва умовах глабалiзацыi, калi чытач, стомлены вялiкiм патокам шфармацып у пра-цоуны час, усё радзей разглядае кшгу як сродак адпачынку; калi штогод зшжаецца колькасць выпушчаных мастацкiх выданняу, а працэнт беларускамоунай лiтаратуры на ай-чынным кнiжным рынку застаецца стабшьна невысокiм. Аднак калi беларускiя штэлектуа-лы будуць чытаць лiтаратуру выключна на замежных мовах, яны не змогуць культыва-ваць аутэнтычнае беларускае мысленне цi будуць ствараць яго "перакладным" чынам [10, с. 27]. Думаецца, дзяржаве варта звярнуць асаблiвую увагу на папулярызацыю айчыннай,
a то^омо зaмeжнaй лiтapaтypы та бeлapycкaй мoвe, 6o, як зaзнaчылi дacлeдчыкi, лeпш ^a-дaeццa пa-бeлapycкy тoe, чaгo нямо пa-pycкy [10, c. 38]. Bapтa узгадоць, што пpaпaгaндыc-цкгя paбoтa пaвiннa вecцicя нe тoлькi з бoкy CMI, aлe i caмiмi лiтapaтapaмi, зaцiкayлeнымi y пoпыцe но cвae твopы. Покуль у cпpaвe пaпyляpызaцыi бeлapycкaмoУнaй лiтapaтypы i ayтapы, i жypнaлicты пpaяyляюць нeдacтaткo-вую aктыyнacць (6brni cцiплыя нaмaгaннi гaзeт "Л1М", "Coвeтcкaя Бeлopyccия" ды вeльмi pэдкiя згадю y iншыx CMI, як, нaпpыклaд, но Бeлapycкiм paдыë) [11, c. 48]. До тaгo ж чо^га жypнaлicты i тавот гaлoУныя дзяpжayныя apгaнiзaцыi (нaпpыклaд, Haцыянaльнaя кшж-тая полото Бeлapyci) дaпycкaюць ждок-лодта^ пpы aпpaцoУцы cтaтыcтычныx дaныx, што aдмoУнa yплывae но пpaпaгaндy кнт, 6o блытaнiнa y iнфapмaцыi знiшчae iнтapэc cя-pэднягa чыточо до кнiгaвыдaння як тaкoгa. Aдзнaчaлacя то^омо нeaбxoднacць бoльшaй yвaгi до пытоння pacпaycюдy кнiжнaй ^одук-цыi ^оз гaндлëвыя ceткi Бeлapyci [11, c. 48]. Cяpoд мepay, якiя мoжнa пpыняць для пгляп-шэння criya^ii з ойчынтай лiтapaтypaй, но гогляд yдзeльнiкay пpaвeдзeнaгa y 2014 г. caцaпытaння, — пaвялiчыць кoлькacць зонят-коу по мoвe i лiтapaтypы y шкoлe [3], 6o вeльмi чacтa iнтapэcy до бeлapycкix твopay нe yзнiкae пpaз нeдacкaнaлae вeдaннe мoвы, но якoй гэтыя твopы нaпicaны.
У cпpaвe пaпyляpызaцыi бeлapycкaмoyнaй лiтapaтypы вялiкyю poлю нaбывae pэклaмнaя функцыя элeмeнтay выдоння, зaклaдзeнaя y ca-му пpыpoдy кнiгi. Як вядoмa, мeнaвiтa якacць aфapмлeння з'яyляeццa одным з гaлoУныx фок-тapay пaпyляpнacцi тoй цi iншaй кнш, твopa i ayтapa. Дoбpa aфopмлeнae выдaннe, бeз кapэк-тapcкa-pэдaктapcкix нeдaxoпay знoйдзe cвaйгo чыгачо тавот cяpoд aУдытopыi, нeзaцiкayлeнaй у нaвeдвaннi пpэзeнтaцый i чытaннi нaвiн лга-paтypы. npb нaяyнacцi cтaнoУчыx тэндэнцый ^acra^ae пepaacэнcaвaннe пpacтopы шмуцты-тулоу, пacтyпoвы aдыxoд ад caвeцкaй дызой-нepcкaй тpaдыцыi ды iнш.) но cëнняшнi дзeнь pэклaмны татэнцыял кнiжнaгa aфapмлeння ycë ж нe выкapыcтoУвaeццa выдayцaмi дacтaткoвa пoУнa, штo cтaвiць гошук aльтэpнaтыyныx пpыëмay pэклaмaвaння выдонняу i до^оно^ую pacпpaцoУкy выдaвeцкix cтpaтэгiй пpacoУвaння бeлapycкaмoУныx мacтaцкix кнiг у шэpaг тай-бoльш знaчныx.
Тоюм чытам, cyчacны cтaн бeлapycкaмoУнaй лiтapaтypы y огульной cicтэмe aйчыннaгa кшга-^у^вон^ мoжнa axapaктapызaвaць як aднocнa отб^ьны [29, c. 257], адтак ycë гэток жо icнye нeaбxoднacць кoмплeкcнaгa пaдыxoдy до paзвiц-ця кнiгaвыдaвeцкaй cфepы [30, c. 1]. Гэто зта-чыць, yce одзночонья нaмi тэндэнцыi пaвiнны Улiчвaццa пpы pac^a^y^ cтpaтэгiй paзвiцця кoжнaй ташой выдaвeцкaй apгaнiзaцыi y ^braa^ нacцi i бeлapycкaгa кнiгaдpyкy y цэлым.
Л^аратура
1. Кacькo У. Бeлapycкaя кшга y мiжнapoдным iнтэp'epы // Жypнaлicтыкa - 2011: cтaн, пpaблeмы, пepcпeктывы: мaтэpыялы 13-й Miжнapoднaй нaвyкoвa-пpaктычнaй кaнфepэнцыi, пpыcвeчaнaй 90-гoддзю БДУ, 8-9 cнeжня 2011 г. / Бeлapycкi дзяpжayны yнiвepciтэт. Miнcк 2011. Bып. 13. C. 56-59.
2. Пeчaтный pынoк Бeлapycи. Aкцeнты гoдa. URL: https://www.slideshare.net/arppshow/ss-70489126?smtNoRedir=1 (дото oбpaщeния: 12.03.2017).
3. Кyльтypy чытоння бeлapycay aбмepкaвaлi y Miнcкy // Caюз бeлapycкix пicьмeннiкay. Miнcк, 2014. URL: http://lit-bel.org/by/news/5345.html (дото звapoтy: 12.03.2017).
4. Cпpaвoчнo-aнaлитичecкaя инфopмaция o дeятeльнocти oтpacли CMИ и течо™ в 2013 г. / Mиниcтepcтвo инфopмaции Pecпyблики Бeлapycь. Митек, 2014. 122 c.
5. Книгoиздaниe — 2015 // Haциoнaльнaя книжтая полото Бeлapycи. Mинcк, 2015. URL: natbook.org.by/assets/files/knigoizdanie-2015.pdf (дото oбpaщeния: 11.03.2017).
6. Becялyxa M. 3a мiнyлы год у ^arne зapэгicтpaвaнa 9581 нозво кнiг // Звяздо: элeктpoн. вepciя гоз. 2017. 28 cтyдзeня. URL: http://www.zviazda.by/be/news/20170127/1485532908-za-minuly-god-u-kraine-zaregistravana-9581-nazva-knig (дото звapoтy: 11.03.2017).
7. Becялyxa M. Ha мяжы дзecяцiгoддзяy // Лiтapaтypa i мacтaцтвa. 2012. 6 cтyдзeня. C. 9.
8. Cпpaвoчнo-aнaлитичecкaя инфopмaция o дeятeльнocти oтpacли CMИ и пeчaти в 2011 г. / Mиниcтepcтвo инфopмaции Pecпyблики Бeлapycь. Mинcк, 2012. 145 c.
9. Cпpaвoчнo-aнaлитичecкaя инфopмaция o дeятeльнocти oтpacли CMИ и течо™ в 2012 г. / Mиниcтepcтвo инфopмaции Pecпyблики Бeлapycь. Mинcк, 2013. 161 c.
10. Бeлapycкiя выдоуцы i pacпaycюднiкi a6 пepcпeктывax кшжтага pынкy: cepыя iнтэpв'ю // ARCHE. 2012. № 4. C. 9-41.
11. Лоп^так I. ^д кшп — дacягнeннi i пpaблeмы // Бeлapycкaя думко. 2013. № 1. C. 46-49.
12. Кyлiкoвiч У. Mararna^rn apфaгpaфiчнa гpaмaтнaгa пicьмa пa-бeлapycкy cяpoд шкoльнiкaУ i cтyдэнтay // Poднae cлoвa. 2014. № 2. C. 52-55.
13. Жвалеуск У. Доля выданняу па-беларуску вырасла у два разы, сярэднi наклад белмоунай кшп перавьгау рускамоуны // Наша Шва: электр. версiя газ. 2016. 03 лютага. URL: http://nn.by/?c=ar&i=164541 (дата звароту: 12.03.2017).
14. Спрос на книги белорусских авторов растет // Звязда: электр. вершя газ. 2017. 24 января. URL: http://zviazda.by/ru/news/20170124/1485272924-spros-na-knigi-belorusskih-avtorov-rastet (дата обращения: 12.03.2017).
15. Зылевич Д. Современные издательские тенденции в области художественной литературы // Труды БГТУ. 2015. № 9. Издательское дело и полиграфия. С. 110-114.
16. Абрамович П. Книга — в мусор. Почему белорусы перестали читать // Белорусский журнал. 2015. 29 октября. URL: http://journalby.com/news/knigi-v-musor-pochemu-belarusy-perestali-chitat-492 (дата обращения: 12.03.2017).
17. Павел Абрамовiч пра Год Кшп // Саюз беларусюх шсьменшкау. Мшск, 2012. URL: http://lit-bel.org/by/news/3029.html (дата звароту: 14.03.2017).
18. Солонович А. Угодившие в макулатуру старинные книги переданы в Алмаз знаний // Naviny.by. Белорусские новости. Минск, 2016. URL: http://naviny.by/article/20160915/1473941283-ugodivshie-v-makulaturu-starinnye-knigi-peredany-v-almaz-znaniy (дата обращения: 12.03.2017).
19. Ананич Л. Интерес читателей к печатной книге возвращается // Новости Беларуси — БЕЛТА. Минск, 2016. URL: http://www.belta.by/opinions/view/interes-chitatelej-k-pechatnoj-knige-vozvraschaetsja-4636/ (дата обращения: 12.03.2017).
20. Пераможцы Нацыянальнага конкурсу "Мастацтва кнiгi - 2013" названы у Мiнску // Новости Беларуси — БЕЛТА. URL: http://blr.belta.by/all_news/society/i_13685.html (дата звароту: 12.03.2017).
21. Друк Беларусь Статыстычны зборнiк / Мшстэрства iнфармацыi Рэспублiкi Беларусь, Нацы-янальная кнiжная палата Беларусi. Мшск: НКП Беларуси 2014. 75 с.
22. Друк Беларусь Статыстычны зборшк / Мшстэрства iнфармацыi Рэспублiкi Беларусь, Нацы-янальная кнiжная палата Беларусь Мшск: НКП Беларус^ 2013. 75 с.
23. Государственная библиографическая информация On-line // Национальная книжная палата Беларуси. URL: http://natbookcat.org.by/isgbi/welcome.do (дата обращения: 14.03.2017).
24. 1гар Логвшау: "Настау час узмацнщь гучанне беларускай лггаратуры у свеце" // Культура i крэатыунасць: праграма ЕС i Усходняга партнёрства. URL: https://www.culturepartnership.eu/be/ article/logvinov (дата звароту: 14.03.2017).
25. Квяткоуск С. Belaruskaja litaratura w adbitku vitryny dzjarzhawnaj knigarni // Белорусский журнал. 2016. 14 июня. URL: http://journalby.com/news/belaruskaya-litaratura-u-adbitku-vitryny-dzyarzhaunay-knigarni-196 (дата звароту: 14.03.2017).
26. Передний Д. М. Реклама: место в оформлении книги // Исследовано в России: электр. версия науч. журн. 2005. С. 841-860. URL: http://zhurnal.ape.relarn.ru/articles/2005/081.pdf (дата обращения: 12.03.2017).
27. Короткевич Владимир. Дзшае паляванне караля Стаха // Издательство Попурри на OZ.by. URL: http://oz.by/books/more10442037.html (дата обращения: 12.03.2017).
28. Сузор'е беларускага памежжа: беларусы i народжаныя у Беларус i у суседнiх краiнах. Эн-цыклапедычны даведнiк. Завяршальны этап работы // 1нстытут культуры Беларусi. URL: http://inbelkult.by/by/activity/cooperation/projects (дата звароту: 14.03.2017).
29. Анашч Л. Сучасны стан беларускага кшгадрукавання // 480 год беларускага кшгадрукаван-ня: матэрыялы Трэцiх Скарынаусюх чытанняу. Мiнск, 1998. C. 256-259.
30. Овец Т. "Радуюся кожнай новай кшзе!": гаворка з першым намеснiкам мiнiстра iнфармацыi нашай крашы Лiлiяй Ананiч // Лiтаратура i мастацтва. 2014. 3 лютага. С. 1.
References
1. Kas'ko U. Belarussian book in an international interior. Zhurnalistyka - 2011: stan, prablemy, perspektyvy: materyaly 13-y Mizhnarodnay navukova-praktychnay kanferentsyi, prysvechanay 90-goddzyu Belaruskaga dzyarzhaunaga universiteta [Journalism - 2011: the state, problems and prospects. Materials of 13 th International scientific-practical conference dedicated to the 90th anniversary of the Belarusian State University]. Minsk, 2011, vol. 13, pp. 56-59 (In Belarussian).
2. Pechatnyy rynok Belarusi. Aktsenty goda [Belarussian printed market. Accents of the Year]. Available at: https://www.slideshare.net/arppshow/ss-70489126?smtNoRedir=1 (accessed 12.03.2017).
3. Kul'turu chytannya belarusau abmerkavali u Minsku [The culture of reading was discussed in Minsk]. Available at: http://lit-bel.org/by/news/5345.html (accessed 12.03.2017).
4. Ministry of information of the Republic of Belarus. Spravochno-analiticheskaya informatsiya o deyatel'nosti otrasli SMI i pechati v 2013 g. [Reference and analytical information on media and press activities in 2013]. Minsk, 2014. 122 p.
5. Knigoizdanie — 2015 [Book publishing - 2015]. Available at: natbook.org.by/assets/files/ knigoizdanie-2015.pdf (accessed 11.03.2017).
6. Vesyalukha M. Over the past year, 9581 book titles has been registered in the country. Zvyazda, 2017, 28 January (In Belarusian). Available at: http://www.zviazda.by/be/news/20170127/1485532908-za-minuly-god-u-kraine-zaregistravana-9581-nazva-knig (accessed 11.03.2017).
7. Vesyalukha M. At the decades' boarders. Litaratura i mastatstva [Literature and Art], 2012, 6 January, p. 9 (In Belarusian).
8. Ministry of information of the Republic of Belarus. Spravochno-analiticheskaya informatsiya o deyatel'nosti otrasli SMI i pechati v 2011 g. [Reference and analytical information on media and press activities in 2011]. Minsk, 2012. 145 p.
9. Ministry of information of the Republic of Belarus. Spravochno-analiticheskaya informatsiya o deyatel'nosti otrasli SMI i pechati v 2012 g. [Reference and analytical information on media and press activities in 2012]. Minsk, 2013. 161 p.
10. Belarusian publishers and booksellers talks about prospects of the book market: interview series. ARCHE, 2012, no. 4, pp. 9-41 (In Belarusian).
11. Laptsjonak I. The Book Year — achievements and problems. Belaruskaya dumka [Belarusian thought], 2013, no. 1, pp. 46-49 (In Belarusian).
12. Kulikovich U. Motivation of the correct Belarusian letter spelling among schoolchildren and students. Rodnae slova [Native word], 2014, no. 2, pp. 52-55 (In Belarusian).
13. Zhvalewski U. The proportion of Belarusian-language publications has doubled, the average circulation of the Belarusian-language book exceeded the Russian-language ones. Nasha Niva [Our cornfield], 2016, 3 February (In Belarusian). Available at: http://nn.by/?c=ar&i=164541 (accessed 12.03.2017).
14. The demand for Belarusian authors' books is growing. Zvyazda, 2017, 24 January (In Russian). Available at: http://zviazda.by/ru/news/20170124/1485272924-spros-na-knigi-belorusskih-avtorov-rastet (accessed 12.03.2017).
15. Zylevich D. Contemporary publishing trends in the field of fiction. Trudy BGTU [Proceeding of BSTU], 2015, no. 9: Printing and Publishing, pp. 110-114 (In Russian).
16. Abramovich P. Kniga — v musor. Pochemu belorusy perestali chitat' [Book in the trash. Why Belarusians stopped reading]. Available at: http://journalby.com/news/belaruskaya-litaratura-u-adbitku-vitryny-dzyarzhaunay-knigarni-196 (accessed 12.03.2017).
17. Pavel Abramovich pra God Knigi [Pavel Abramovich talks about the Book Year]. Available at: http://lit-bel.org/by/news/3029.html (accessed 14.03.2017).
18. Solonovich A. Ugodivshie v makulaturu starinnye knigi peredany v Almaz znaniy [The old books crouched in the waste paper were transferred to the Knowledge Diamond]. Available at: http://naviny.by/article/20160915/1473941283-ugodivshie-v-makulaturu-starinnye-knigi-peredany-v-almaz-znaniy (accessed 12.03.2017).
19. Ananich L. Interes chitateley k pechatnoy knige vozvrashchaetsya [Readers' interest in a printed book returns]. Available at: http://www.belta.by/opinions/view/interes-chitatelej-k-pechatnoj-knige-vozvraschaetsja-4636/ (accessed 12.03.2017).
20. Peramozhtsy Natsyyanal'naga konkursu "Mastatstva knigi - 2013" nazvany u Minsku [The winners of National book art competition were named in Minsk]. Available at: http://blr.belta.by/all_news/society/ i_13685.html (accessed 12.03.2017).
21. Ministry of information of the Republic of Belarus, National Book Chamber of Belarus. Druk Belarusi. Statystychny zbornik [Print of Belarus. Statistical Yearbook]. Minsk, NPK Belarusi Publ., 2014. 75 p.
22. Ministry of information of the Republic of Belarus, National Book Chamber of Belarus. Druk Belarusi. Statystychny zbornik [Print of Belarus. Statistical Yearbook]. Minsk, NPK Belarusi Publ., 2013. 75 p.
23. Gosudarstvennaya bibliograficheskaya informatsiya On-line [State online bibliographical information]. Available at: http://natbookcat.org.by/isgbi/welcome.do (accessed 14.03.2017).
24. Igar Logvinaw: "Nastaw chas uzmacnic' guchanne belaruskaj litaratury w svece " [Igor Logvinov: "It's time to enhance the sounding of Belarusian literature in the world"]. Available at: https://www.culturepartnership.eu/be/article/logvinov (accessed 14.03.2017).
25. Kvyatkouski S. Belaruskaya litaratura u adbitku vitryny dzyarzhawnay knigarni. Belarussian literature in reflection of the state bookshop storefront. Available at: http://journalby.com/news/ belaruskaya-litaratura-u-adbitku-vitryny-dzyarzhaunay-knigarni-196 (accessed 14.03.2017).
26. Peredniy D. M. Advertising: a place in the book design. Issledovano v Rossii, 2005, pp. 841-860 (In Russian). Available at: http://zhurnal.ape.relarn.ru/articles/2005/081.pdf (accessed 12.03.2017).
27. Karatkevich Uladzimir. Dzikae palyavanne karalya Stakha» [The Wild Hunt of King Stach]. Available at: http://oz.by/books/more10442037.html (accessed 12.03.2017).
28. Suzor'e belaruskaga pamezhzha: belarusy i narodzhanyya u Belarusi i u susednikh krainakh». Entsyklapedychny davednik. Zavyarshal'ny etap raboty [Constellation of Belarusian borderland: belarusians and those who was born in Belarus and in the neighbor countries]. Available at: http://inbelkult.by/by/activity/cooperation/projects (accessed 14.03.2017).
29. Ananich L. Modern state of Belarusian book publishing. Materyyaly Tretsikh Skarynauskikh chytannyau "480 god belaruskaga knigadrukavannja" [Materials the Third Scorina's readings "480 years of Belarusian book publishing"]. Minsk, 1998, pp. 256-259 (in Belarusian).
30. Sivets T. Rejoice at every new book. Litaratura i mastatstva [Literature and Art], 2014, 3 February, p. 1 (In Belarusian).
lH$apMa^iH a6 ayTapax
Ky^iKOBiH Xnafl3iMip ¡BaHaBiM — KaHgwgaT ^inanarinHbix HaByK, ga^Hr, 3aragHbiK Ka^egpbi рэrцaкцbIннa-вbIrцaвецкiх тэхнanоriн. EenapycK g3ap^ayHbi тэхнanariннbI ymBepcroT (220006, r. MiHCK, Byn. CBapgnoBa, 13a, Рэcпy6пiкa Eenapycb). E-mail: kulikovich@belstu.by
TapaceBiM Kcema TapacayHa — MaricTpaHTKa. EenapycK g3ap^ayHbi тэхнanariннbI yнiверсiтэт (220006, r. MiHCK, Byn. CBapgnoBa, 13a, Рэcпy6пiкa Eenapycb). E-mail: Tarasevich.Ksu@yandex.by
Information about the authors
Kulikovich Uladzimir Ivanavich — PhD (Philology), Associate Professor, Head of the Department of Editing and Publishing Technologies. Belarusian State Technological University (13a, Svyardlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: kulikovich@belstu.by
Tarasevich Kseniya Tarasovna — master's degree student. Belarusian State Technological University (13a, Svyardlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: Tarasevich.Ksu@yandex.by
nacmyniy 15.08.2017
