CC BY
2УДК: 347.961 (347.77)
ЖАШЫ ЖЕТЕ ЭЛЕКТЕРДИН НИКЕГЕ ТУРУУСУНУН КЕСЕПЕТТЕРИ.
Маманова Айжамал Жусупалиевна улук окутуучу, Ош мамлекеттик университети тел.: 0770587961 Ош, Кыргызстан АтамкуловаЕлена Токтоналиевна,ю.и.к.,доцент
тел.:0776173232 Ош, Кыргызстан
Аннотация: Макалада нике курагына жете элек адамдар менен Yй-бYлвлYк мамилелерди жвнгв салуучу мыйзамдардын учурдагы редакциясына арналган. 16 жашка чейин никеге турууну белгилеген "взгвчв жагдайлар" тYШYHYгY ачыкка чыгат. Макалада республикада жашы жете электердин нике курагынын взгвчвлYктврY талкууланат . Авторлор бойго жеткенге чейин никеге туруунун себептерин иликтешкен. Жашы жете электерге турмушка чыгууда ЗАГС органдарына берилиши керек болгон тутумдаштырылган документтер. Авторлор твмвн^ тыянактарга келишти. 16 жашка чейинкилер YчYн, ошондой никенин жалпы минималдуу жашын кыскартуу талаптары мамлекеттик децгээлде жвнгв салынышы керек.
Ачкыч свздвр: нике, жацы Yйлвнгвндвр, эрте нике, Yй-бYлв кодекси, кош бойлуулук, каттоо кызматы, паспорт, туулгандыгы тууралуу кYбвлYк, мамлекеттик орган.
ПОСЛЕДСТВИЯ ВСТУПЛЕНИЯ В БРАК НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИХ
Маманова Айжамал Жусупалиевна, старший преподаватель
Ошский государственный университет
тел: 0770587961 Ош, Кыргызстан Атамкулова Елена Токтоналиевна,ю.и.к., доцент Ошский государственный университет
тел: 0776173232 Ош, Кыргызстан
Аннотация: Статья посвящена актуальному на сегодняшний день вопросу о законодательном регулировании брачных отношений с лицами, не достигшими возраста вступления в брак. Раскрывается понятие «особых обстоятельств», дающих основание на вступление в брак до достижения возраста 16 лет. В статье рассматриваются особенности брачного возраста несовершеннолетних Республике. Авторами были рассмотрены причины вступления в брак до наступления совершеннолетия. Систематизированы документы, необходимые для представления в органы ЗАГСа, при вступлении в брак несовершеннолетних. Авторами сделаны следующие выводы. Условия снижения общего минимального брачного возраста в отношении лиц, не достигших 16 лет, так же как и в отношении несовершеннолетних лиц более старшего возраста, должны регламентироваться на государственном уровне.
Ключевые слова: брак, бракосочетание, молодожёны, ранний брак, семейный кодекс, беременность, ЗАГС, свидетельство о рождении, государственный орган.
107
CONSEQUENCES OF THE MARRIAGE OF MINORS
Mamanova Aizhamal Zhusupalievna, Senior Lecturer
Osh State University Phone: 0770587961 Osh, Kyrgyzstan
Atamkulova Elena Toktonalievna, assistant professor
Osh State University Phone: 0776173232 Osh, Kyrgyzstan
Abstract: The article deals with the topical issue of legal regulation of marital relations with persons under the age of marriage. The concept of "exceptional circumstances" leading to marriage before the age of 16 is revealed. The article discusses the peculiarities of the marriageable age of minors in the republic. The authors investigated the reasons for getting married before reaching puberty. The documents requiredfor submission to the registry office at the conclusion of marriage by minors are systematized. The authors draw the following conclusions. The conditions for lowering the general minimum age of marriage for persons under the age of 16, as well as for older minors, should be regulated at the State level.
Keywords: marriage, newlyweds, early marriage, Family Code, pregnancy, registration service, passport, birth certificate, state institution.
Кыргызстанда жашы жете электердин никесин расмий каттоого мыйзам тарабынан тыюу салынып, Кылмыш-жаза кодексинде жаза каралганы менен, коп жылдар бою жашы жете электердин эрте никеге туруусу боюнча каада салттарга таянышып мыйзам чегинде жазаланбай келишкен.
Светтик жана демократиялык Кыргыз Республикасында жашы жете электердин никеге туруусуна тыюу республика эгемендик алгандан 25 жыл еткенден кийин, 2016-жылдын аягында гана киргизилген.
Эрте турмушка чыгуунун кесепеттери:
ДYЙненYн дээрлик бардык елкелерYнде 18 жашка чыга элек адамдарды никеге турууга тыюу салуу, адамдар бойго жеткенге чейин жаш курагына байланыштуу никенин кесепеттерин тушуне албайт деген негизде киргизилген, ошондой эле YЙ-бYлелYк милдеттерди толук аткарууда ар кандай мучулуштуктор келип чыгуусу мумкун.
Кыргызстандын Билим берYY жана илим министрлигинин Улуу Британия элчилигинин жана ПРООНдун колдоосу менен жYргYЗген
изилдeeсYнe ылайык, турмушка чыккан кыздар кeпчYЛYк учурда окуусун таштап, окуусун кайра улантышпайт.
Билими жана адистиги жок, алар эц аз айлык акы тeлeнYYЧY жумуштарда иштеп, андан кийин аз пенсия алышат. Демек, жашы жете элек аялдардын кeбY жакырчылыкка дуушар болушат, анткени алардын eз алдынча оокат кылууга мYмкYнчYЛYктeрY чектелYY.
Эрте никеге туруулардын дагы бир кесепети болуп жашы жете электердин жана алардын урпактарынын ден соолугуна коркунуч алып келуусу эсептелет.
18 жашка чейинки кыздардын жалпы оорусу чоцдорго караганда бир жарым эсе жогору. Жашы жете электерде эндемикалык богок оорусуна чалдыгуу коркунучу тeрт эсе жогору, ал эми гормоналдык бузулуулар жана этек кирдин бузулушу ыктымалдыгы дээрлик Yч эсе жогору. Жугуштуу жана мите ооруларга чалдыгуу ыктымалдыгы эки эсеге жогору.
Кошумчалай кетсек, Кыргызстанда 20 жашка чейинки аялдардын арасында жацы тeрeлгeн ымыркайлардын eлYMY 20 жаштан 30 жашка чейинки аялдар категориясына караганда эки эсе кeп.
Натыйжада жашы жете элек аялдар кeбYнчe психикалык, физикалык жана репродуктивдYY потенциалын толук ишке ашыра алышпайт.
Эрте никеге туруу маселеси Кыргызстанда эле курч эмес. Эрте никеге туруу бут^л дYЙнeлYк трагедия.
Бириккен Улуттар Уюмунун Калкты жайгаштыруу фонду 2015-жылы 3,5 миллион бала 18 жашка чыга электе турмушка чыкканын, алардын кeбY кыздар болгонун билдирди. Алардын 4,4 миллиону 15 жашка чыга электе баш кошкон.
Кeрсe, дYЙнeдe кYHYнe 37 мицге жакын жашы жете элек никеге туруулар болот экен.
Постсоветтик мейкиндикте Кыргызстан 15-19 жаштагы аялдардын арасында жацы терелген балдардын саны боюнча алдыцкы орунда турат, бул Кыргызстанда эрте никеге тургандардын орточо курмандыгы ким экени тууралуу кеп маалымат жок. Статистикалык маалыматтарды талдоо республиканын бардык аймактарында жашы жете элек балдар менен нике кыйылганын айтууга мYмкYндYк берет. Бирок айыл жеринде эрте турмушка чыгуу шаарга караганда алда канча кеп. Ошондой эле жакыр YЙ-бYленYн кыздары 18 жашка чейин турмушка чыгуу мYмкYнчYЛYГY бир жарым эсе жогору экени белгилYY.ргызстанда эрте никеге туруу маселеси абдан курч экенинен кабар берет.
Эрте никеге туруунун курмандыктары:
16-17 жаштагы кыздар;
Айылда жашайт;
Жетишпеген уй-булодон;
9-жылдык билимге гана ээ;
Тунгуч баласын 17-18 жашта торогон;
Баланын бою жана салмагы ннормага жетпейт;
Эне, баланын денсоолугу коркунучта;
Эч жерде иштебейт;
Менчик ээси эмес;
Социалдык жардамдарда чектелуу.
Эрте никеге туруунун кеп саны калктын жашы жете элек балдар менен никеге туруусу алып келе турган тобокелдиктерди - ден соолук, бала терее, билим децгээлинин темендешY жана жалпы эле бакубаттуулук децгээлинин темендешY алып келе турган тобокелдиктерди тYШYнбегендYГYHYн керсеткYЧY.
Улуттук статистикалык комитеттин изилдеесY керсеткендей, кыргызстандыктардын баары эле качан никеге туруу мыйзамдуу экенин биле бербейт. Сурамжылоого катышкан ар бир алтынчы бойго жеткен адам
110
Кыргызстанда 18 жаштан жогоркуларга гана никеге турууга уруксат берилгенин билбейт.
Бул мамлекет тарабынан нике мыйзамдары, никеге туруу Yчун минималдуу жаш курак, никедеги диний жeрeлгeлeрдY eткeрYY жоопкерчилиги, ошондой эле эрте никеге туруунун терс кесепеттери тууралуу калкка маалымат берYY боюнча жетишсиз иштер жYргYЗYЛYп жаткандыгынан кабар берет. Ошондуктан 18 жашка чейинкилер менен никеге туруу боюнча маалыматтык кампанияны кYчeтYY абдан маанилYY.
Дагы бир орчундуу кeйгeй - коомдун эрте никеге берилгендиги. Жашы жете электердин катышуусунда YЙлeнYY Yлпeт тою болгонун жубайлардын жакын туугандары гана эмес, достору, тааныштары, кошуналары, мектеп мугалимдери, милиция кызматкерлери да билишет. Коом эрте никеге туруу бутYндeй коомго жана бутYндeй eлкeгe зыян келтирYYЧY кылмыш болуп саналат деген тыянакка келмейинче, Кыргызстан жашы жете электердин катышуусундагы никелердин саны боюнча аймактагы лидерлердин бири бойдон кала берет.
2018-жылдын 13-февралында Балдардын укугун коргоочулар лигасы Кыргыз Республикасындагы ПРООНдун жана Улуу Британиянын Кыргызстандагы Элчилигинин колдоосу менен ыйгарым укуктуу мамлекеттик органдардын, эл аралык уюмдардын жана коомдук уюмдардын eкYлдeрYHYн катышуусунда тегерек стол eткeрдY. Бул кeйгeйдY жоюу Yчун жашы жете электер менен эрте никеге туруу жана алардын укуктарын коргоо боюнча иш-аракеттер жана иш-чараларды уюштурууну пландашты.
Катышуучулар жашы жете электерге нике кыюуга тыюу салуу боюнча мыйзамды ишке ашыруу боюнча Планды биргелешип ишке ашыруунун зарылдыгын кeрYшeт, бул Планды натыйжалуу ишке ашырууга алып келет, бул eз кезегинде Кыргызстанда эрте никеге турууну жоюуга eбeлгe тYзeт.
Бугкрт дYЙнеде жашы жете электердин никеси балдардын укуктарын одоно бузган басмырлоочу практика катары каралат.
2016-жылдын ноябрында КР Кылмыш-жаза кодексине жашы жете электерге карата никени ыйыктоо боюнча диний жерелгелердY еткерYYге тыюу салган жацы берене киргизилген. Жашы жете элек балага, жашы жете элек баланын ата-энесине, ошондой эле бойго жеткен кYйеесYне карата диний никеге туруу жерелгесYн аткарган адам Yч жылдан беш жылга чейинки меенетке кошумча эркиндикке жазаланат. БYГYнкY кYнге чейин жашы жете элек еспYPYм менен диний жерелгелердY еткерYYДе никеге туруу курагы боюнча мыйзамды бузгандыгы YчYн бул пункт боюнча кылмыш жоопкерчилигине тартуу жана сот тарабынан кYнеелYY деп табылган учурлар бар. ойлонбой YЙленYY. Бул кадамдын ар кандай себептери бар.
Эрте никеге туруу кепчYЛYк учурда бактылуулукка алыпкелбейт, алардын 90% ажырашуу менен аяктайт.
Эрте турмушка чыгуунун кемчиликтери:
- Биринчи жолу жубайлар чыныгы адамдык жашоого туш болушат, кYHYмдYк иштерди ез алдынча аткарууга туура келет;
- Жаш курак жаштардын ац сезимин булуттайт;
- 16-18 жашында кыздын организми кош бойлуулукка толук даяр эмес;
- Бала озунун баласына туура тарбия бере албайт;
- баланын терелYШY менен шартталган езгерYYлер;
- Yй-бYле куруунун татаалдыктарын туура эмес тYШYHYY;
- Психологиялык келишпестик
- Жыныстык каалоолордун туура келбегендиги
ДYЙнедегY жашы жете электердин никелери.
Кээ бир олколордо расмий нике 9-18. Парагвай, Испания, Эквадор жана Канадада 12 жаштагы кыздар келин боло алат. ТYндYк Американын айрым штаттары YЧYн кыз турмушка чыгуу YЧYн 13 жашта болушу керек, жана 14
жашында Колумбия, Аргентина, Перу жана Италия жарандары турмушка чыга алышат.
Ислам дYЙнeсYHYн eлкeлeрYндо маселе алда канча олуттуу. Мисалы, дээрлик
Афганистан менен Непалдын дээрлик бардык калктуу пункттарында 14—15 жаштагы уландар жана кыздар эрте турмуш куруп, официалдуу турде ез союзуна меер коё алышат.
Бирок Индияда эц кеп айылдар бар кичинекей кыыздар 10 жашта эле келин болгон. Мындай уйлонуу улпет тYндe, тымызын уюштурулат жана шаардын окулдорунон администрация жана полиция катыша алат.
Социологдор, психологдор жана педагогдор тарабынан жYргYЗYлгeн кептеген изилдеелер уй-було, жаштардын уй-булолук турмушуна белгилуу даярдыгы менен тузулушу мумкун деп эсептейт.
«Уй-бYлeлYк жашоого даяр болуу» TYШYHYГY социалдык жактан да камтылуусу зарыл, мисалы, моралдык, мотивациялык, психологиялык-педагогикалык даярдыгы.
Адабияттар:
1. Беспалов Ю.Ф. Семейные отношения и семейные споры в практике судов РФ. Научно-практическое пособие. - М.: Проспект, 2020.
2. Булаевский Б.А., Елисеева А.А. Семейное право. Фонды оценочных средств. Учебно-методическое пособие. - М.: Проспект, 2019.
3. Савельев Д.Б. Все о семейном праве. Сборник нормативных правовых и судебных актов. - М.: Проспект, 2020.
4. Гришаев С.П. Семейное право. Учебник. - М.: Проспект, 2019.
5. Карибян С.О. Семейно-правовая ответственность: сущность и правоприменение: монография. - М.: Юстицинформ, 2019.
6. Комментарий к Семейному кодексу Российской Федерации (учебно-практический) (постатейный) / О.Г. Алексеева, Л.В. Заец, Л.М. Звягинцева и др.; под ред. С.А. Степанова. - Москва: Проспект; Екатеринбург: Институт частного права, 2019.
7. Конобеевская И.М. Семейное право. Уч.пос. - М.: Проспект, 2020.
8. Краснова Т.В., Кучинская Л.А. Семейное право. Практикум. Учебное пособие. -М.: Юрайт, 2019.
9. Летова Н В. Семейный статус ребенка: проблемы теории и практики: монография. -М.: Проспект, 2020.
