Научная статья на тему 'ПОНЯТИЕ, ВИДЫ НЕЗАКОННЫХ ФИНАНСОВЫХ ОПЕРАЦИЙ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ ИМ'

ПОНЯТИЕ, ВИДЫ НЕЗАКОННЫХ ФИНАНСОВЫХ ОПЕРАЦИЙ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ ИМ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
162
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
финансовая операция / цифровая экономика / международные стандарты борьбы с незаконными финансовыми операциями / ФАТФ / ЕАГ / финансовый ресурс / отмывание денег / незаконное обналичивание / финансовые инструменты / трансграничные переводы. / financial transaction / digital economy / international standards for combating illegal financial transactions / FATF / EAG / financial resource / money laundering / illegal cashing / financial instruments / crossborder transfers.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Курбанов Маъруфжон

В статье рассматриваются преступления, связанные с легализацией доходов, полученных преступным путем, путем незаконных финансовых операций, роль и значение незаконных финансовых операций, их виды и вопросы, связанные с международными стандартами борьбы с ними.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE CONCEPT, TYPES AND INTERNATIONAL STANDARDS OF COMBATING ILLEGAL FINANCIAL OPERATIONS

The article deals with crimes related to the legalization of proceeds from criminal activities through illegal financial transactions, the role and significance of illegal financial transactions, types of illegal financial transactions and issues related to international standards of combating them.

Текст научной работы на тему «ПОНЯТИЕ, ВИДЫ НЕЗАКОННЫХ ФИНАНСОВЫХ ОПЕРАЦИЙ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ ИМ»

UDC: 343.9 (042)(575.1)

Курбанов Маъруфжон

Тошкент давлат юридик университети «Криминалистика ва суд экспертизаси» кафедраси мудири в.б.

E-mail: m.qurbonov@tsul.uz

НОЦОНУНИЙ МОЛИЯВИЙ ОПЕРАЦИЯЛАР ТУШУНЧАСИ, ТУРЛАРИ ВА УЛАРГА ЦАРШИ КУРАШИШНИНГ ХАЛЦАРО

СТАНДАРТЛАРИ

Аннотация. Мацолада ноцонуний молиявий операциялар орцали жиноий фаолиятдан олинган да-ромадларни легаллаштириш жиноятининг содир этилиши цамда бунда ноцонуний молиявий операция-ларнинг урни ва ащмияти, ноцонуний молиявий операциялар турлари ва уларга царши курашишнинг халцаро стандартларига оид масалалар ёритилган.

Калит сузлар: молиявий операция, рацамли ицтисодиёт, ноцонуний молиявий операцияларга царши курашишнинг халцаро стандартлари, FATF, ЕАГ, молиявий ресурс, пул маблаглари, гайрицонуний нацдлаштириш, молиявий воситалар, трансчегаравий утказиш.

Курбанов Маъруфжон

и.о. заведующего кафедры «Криминалистика и судебная экспертиза» Ташкентского государственного юридического университета

ПОНЯТИЕ, ВИДЫ НЕЗАКОННЫХ ФИНАНСОВЫХ ОПЕРАЦИЙ И МЕЖДУНАРОДНЫЕ

СТАНДАРТЫ ПРОТИВОДЕЙСТВИЯ ИМ

Аннотация. В статье рассматриваются преступления, связанные с легализацией доходов, полученных преступным путем, путем незаконных финансовых операций, роль и значение незаконных финансовых операций, их виды и вопросы, связанные с международными стандартами борьбы с ними.

Ключевые слова: финансовая операция, цифровая экономика, международные стандарты борьбы с незаконными финансовыми операциями, ФАТФ, ЕАГ, финансовый ресурс, отмывание денег, незаконное обналичивание, финансовые инструменты, трансграничные переводы.

Kurbanov Marufjon

Independent Researcher, Tashkent State University of Law

THE CONCEPT, TYPES AND INTERNATIONAL STANDARDS OF COMBATING ILLEGAL

FINANCIAL OPERATIONS

Abstract. The article deals with crimes related to the legalization of proceeds from criminal activities through illegalfinancial transactions, the role and significance of illegalfinancial transactions, types of illegal financial transactions and issues related to international standards of combating them.

Keywords: financial transaction, digital economy, international standards for combating illegal financial transactions, FATF, EAG, financial resource, money laundering, illegal cashing, financial instruments, cross-border transfers.

Жамиятдаги мулкий та^симот узгариши, ка-питалларнинг сано^ли мулкдорлар ^улида тупла-ниши, щтисодий жиноятчилик таркиби х,амда муайян хдцисаларнинг ижтимоий хавфлилигини ^айта бах,олаш бозор муносабатлари шароитига хос хусусият саналади.

Тад^и^отчилар фикрига кура XIX асрда тад-биркорлик, XX асрда эса менежмент щтисодий таравдиётнинг локомотиви булган булса, XX аср сунгида ра^амли и^тисодиётнинг шаклланиши навбатдаги и^тисодий усишга хизмат ^илди [1].

XXI асрда миллий молия бозорлари уз нисбий муста^иллигини са^лаб долган булсада, лекин жах,он молия бозорлари билан чамбарчас богла-ниб бормовда. Жах,он молия бозорларининг бар^арор суръатларда усиши туфайли кенг имко-ниятларнинг мавжудлиги ва тобора мобиллашиб бориши хал^аро и^тисодий муносабатлар тизи-мидаги мух,им сохдлардан бирига айланди.

Шундан келиб чивдан х,олда жах,он молия бо-зорининг таркиби ва ривожланиш хусусиятлари буйича назарий-услубий асосларини хориж и^ти-содчи олимлардан Е.В. Михайлова, Л.Л. Игони-на, У.Ф. Шарп, Л.Дж. Гитман, М.Л. Джон, Н.С. Гуськов, С.С. Гуцериев, Н.В. Игошин, А.М. Мар-голин. Мамлакатимиз олимлари А.В. Вахабов, Н.Х. Жумаев, У.А. Бурханов, Э.Ш. Шодмонов, А. Боймуратов, Д^. Fозибеков, Т.М. Крралиев, СР. Умаров, А.А. Авлия^улов, С. Тухтаева, Б.З. Шахриёров, А.Б. Намозов ва Г.Н. Махмудова-лар томонидан урганилган.

Аммо х,озирги шароитда республикамизда молия бозорларининг таркиби буйича назарий-услубий асослар тули^ урганилмаган. Бу жих,ат-дан шиддат билан ривожланаётган ра^амли и^ти-содиётда мух,им ахдмиятга эга криптовалюта ва криптоактивлар, уларни тартибга солишга ^ара-тилган ^онун ^ужжатларини такомиллаштириш, миллий ^онунчиликда репатриация масаласини ^у^у^ий тартибга солиш заруратини алох,ида ^айд этиш лозим.

Маълумки, бугунги кунда жах,он и^тисодиёти чу^ур тизимли ин^ироз шароитида булиб, фонд ва банк тизимининг ищирозига учраши туфайли и^тисодиётнинг барча тармо^ларига таъсир кур-сатди [2].

Жах,он молия бозорининг шаклланиши миллий ссуда капиталининг хал^аро операциялар ор^али байналминаллашуви туфайли юз беради.

Бу жараён XX асрнинг 60-йилларига тугри кела-ди. Бунгача деярли 40 йил давомида 1929-1933 йиллардаги жах,он и^тисодий ищирози, иккинчи жах,он уруши, валюта чекловлари, бозор депозит-лар буйича ставкалар ва бош^алар ^атти^ назорат остида булганлиги сабабли молиявий бозор деярли фаолият юритмас эди. Буюк депрессия даври-дан бошлаб, пул бозорлари ^атъий назорат филина бошланди. Масалан, АКЩда банклар депозитлар буйича, фоиз туловлари 1 % дан 2,5 % гача чега-ралаб ^уйилган эди. Бунда кредитлар буйича бозор ставкалари анча ю^ори булиб, капиталларни хорижий банкларга ^уйилишига ундарди. Жах,он молия бозори ривожланишининг объктив сабаби хужалик ало^аларининг хал^аро даражага кута-рилиши ва миллий молия бозорларининг хал^аро операцияларини амалга ошириш имкониятлари-нинг чекланганлиги х,исобланади [3].

XX асрнинг 80 йилларига келиб жиноий фао-лиятдан олинган даромадларни легаллаштириш алох,ида жиноят сифатида дастлаб АКЩ ^онунчи-лигида уз аксини топди.

Дастлаб, 1920 йил 16 январдан АКЩ Конс-титуциясига 18-узгартириш кучга киргач, бутун мамлакат ва АКШ юрисдикциясига буйсунувчи барча ^удудларда маст ^илувчи ичимликларни ис-теъмол ^илиш ма^садида ишлаб чи^ариш, сотиш, ташиш, олиб кириш х,амда олиб чи^иш та^и^лан-ди. Бу эса маст ^илувчи ичимликларни яширин равишда ишлаб чи^ариш ва контрабанда ^илишга шароит яратиб, миллионлаб доллар даромадга эга булган бутлеггерлар ташкилотларининг вужудга келиши, коррупция ва зуравонликнинг авж оли-шига олиб келди. Натижада, но^онуний фаоли-ятдан олинган даромадларини "тозалаш" - легал-лаштиришга э^тиёж тугилди [4].

Алох,ида ^айд этиш керакки, жиноий фаолият-дан олинган даромадларни легаллаштириш жи-нояти но^онуний молиявий операциялар ор^али амалга оширилар эди. Шу йул билан молиявий бозорларда юзага келган ноани^лик, хусусан, валюта ва ^имматли ^огозларнинг курсларидаги ноани^ли^ рискларини бош^ариш механизмла-рини ривожлантиришга туртки берди. Анъана-вий молиявий дастаклар янги турдаги ^имматли ^огозлар ва мажбуриятлар бош^а ^имматли ^огоз-ларнинг х,осиласи х,исобланиб, ушбу бозорнинг хусусияти шундан иборатки, молиявий операция-лар олиб борадиган айрим иштирокчиларни ^айта

таксимлаш оркали унинг фаолияти умумий риск-ли тизимнинг ошиб кетишига олиб келди. Дери-вативлар билан олиб бориладиган транзакциялар, амалда, ^укукий бошкарув тизимига буйсун-масдан кенг микёсдаги спекулятив операцияларга йул очиб, молия, валюта молия, сохдсининг реал иктисодиётдан ажраб чи^иши жараёнини жадал-лаштирди. Молиявий операциялар сохдсида капи-тални аккумуляция килиш даражаси тобора усиб борди, натижада бундай аккумуляция окибатида тугридан-тугри инвестицияларининг спекулятив активларга айланиши юз берди. Шундай килиб, жах,он молия ва иктисодиёт дунёсида "совун пу-фаги" феномени юзага келди [5].

Шу жихдтдан бугунги кунда банк-молия ти-зими иктисодиётнинг асосий бугини булиб, ушбу жих,ат сох,ани тез ва самарали ривожланишида энг мух,им фактор вазифасини бажармокда.

Узбекистан Республикасининг жиноят ко-нунчилигида, бизнингча, ЖКнинг 175-модда (Узбекистон Республикасининг манфаатларига хилоф равишда битимлар тузиш), 1881-модда (пул маблагларини ва (ёки) бошка мол-мулкни жалб этишга доир ноконуний фаолият), 243-модда (жи-ноий фаолиятдан олинган даромадларни легал-лаштириш)ларида назарда тутилган жиноятлар содир этилишида аксарият лолларда ноконуний молиявий операциялар усули кулланилади.

Кайд этилганидек, замонавий банк-молия ти-зими фаолияти турли молиявий операциялар асо-сига курилган. Шу сабабдан х,ам суз юритилаётган ноконуний молиявий операциялар тушунчасини изохлашдан олдин конуний молиявий операция-лар нималардан иборат эканлигини аниклашти-риш мух,им.

"Операция" лотинча оретИо сузидан олин-ган булиб, лугавий жихдтдан "амалга ошириш" маъносини билдиради. Иктисодий истилохда эса муайян коида ва курсатмалар асосида амалга ошириладиган молиявий мах,сулотлар муомаласи тушунилади. Молиявий операцияларнинг амалга оширилиши буйича молиявий мах,сулотлар савдо-си ва уларга хизмат курсатиш турлари мавжуд.

Мах,сулот (лотинча prodactus - "ишлаб чика-рилган") - инсон мех,нати самараси, предмет, гоялар, илмий кашфиётларнинг узида мужассам-лаштиради. Мах,сулот молия бозорида узини молиявий мах,сулот сифатида намоён килади. Молиявий мах,сулот мураккаб мах,сулот хисобланиб

ва узининг таркибига банк мах,сулотлари, сугурта мах,сулотлари, кучмас мулк ва бошкаларни олади.

Банк мах,сулотлари эса бу банк хизматлари-ни хом ашёли расмийлаштирилган кисми булиб, улар валюта, кимматбах,о металл ва табиий тош-лар, пул, кимматли когоз х,амда кредит бозорида сотиш учун мулжалланган булади.

Банк мах,сулотлари савдоси тижорат банкла-рида, кредит ташкилотларида, биржаларда (валюта, фонд, фьючер) амалга оширилади [6].

Конун чикарувчи бундай операцияларнинг банк ва валюта операциялари каби турларини фарклайди.

Жумладан, Узбекистон Республикасининг "Банклар ва банк фаолияти тугрисида'ги кону-нига кура банклар маблаг эгаси ёки маблагни тасарруф этувчи билан тузилган шартномага би-ноан пул маблагларини бошкариш, чет эл валюта-сини накд пул ва накд булмаган пул шаклларида юридик х,амда жисмоний шахслардан сотиб олиш ва уларга сотиш, молиявий лизинг, шунингдек, халкаро банк амалиётига мувофик, лицензияда махсус курсатилган бошка операцияларни х,ам амалга оширади [7].

Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 де-кабрдаги "Валютани тартибга солиш тугрисида"-ги 556-И-сонли 6-моддасига асосан куйидагилар валюта операциялари х,исобланади:

- валюта бойликларига булган мулк ^укуки-нинг ва бошка ^укукларнинг узга шахсга утиши х,амда валюта бойликларини тулов воситаси сифатида ишлатиш билан боглик операциялар;

- валюта бойликларини Узбекистон Респуб-ликасида олиб кириш ва жунатиш, шунингдек, Узбекистон Республикасидан олиб чикиш ва жунатиш;

- халкаро пул жунатмаларини амалга оши-риш;

- резидентлар ва норезидентлар уртасида миллий валютадаги операциялар [8].

"Молиявий операциялар" тушунчаси Узбекис-тон Республикаси Олий суди Пленумининг "Жи-ноий фаолиятдан олинган даромадларни легал-лаштиришга оид ишлар буйича суд амалиётининг айрим масалалари тугрисида'ги 2011 йил 11 фев-ралдаги 1-сонли карорида куйидагича изо^ланган: "Молиявий операцияларга капитал маблагларни ^аракатлантириш юзасидан амалга ошириладиган операциялар, жумладан, пул маблагларини х,исоб-

га киритиш, уларни турли банклардаги жамгарма хисобварагларига булиб жойлаштириш, бош^а валютага утказиш, ^онунсиз топилган пулларга ^имматли ^огозлар сотиб олиш, пул маблагларини банкдаги жамгарма хисобварагига ^айтариш ма^-садида чегарадан таш^арига чи^ариш ва хк." [9].

Узбекистон Республикасининг "Жиноий фао-лиятдан олинган даромадларни легаллаштириш-га, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий ^иргин ^уролини тар^атишни молиялаштириш-га ^арши курашиш тугрисида'ги ^онунининг 11-моддасида пул маблаглари ёки бош^а мол-мулк билан богли^ операциялар тушунчаси берилган. Унга кура юридик ва жисмоний шахсларнинг пул маблаглари ёки бош^а мол-мулкка нисбатан уз мулкий ху^у^лари ва мажбуриятларини белги-лашга, узгартириш ёхуд тугатишга ^аратилган ха-ракатлари пул маблаглари ёки бош^а мол-мулк билан богли^ операциялар пул маблаглари ёки бош-^а мол-мулк билан богли^ операциялар сифатида белгиланган.

Шунингдек, ушбу уринда ^онун чи^арувчи пул маблаглари ёки бош^а мол-мулк билан богли^ операцияларни амалга оширувчи ташкилотларни хам ани^лаштиради [10].

Бундан таш^ари, айрим идоравий хуж-жатларда молиявий операциялар руйхати хам келтирилган. Жумладан, Узбекистон Респуб-ликаси Молия вазирлиги, Марказий банки Бош^аруви ва Давлат соли^ ^умитасининг 2013 йил 29 апрелдаги 38, 8/1, 2013-15-сонли ^а-рори иловасида ^ушилган ^иймат солигидан озод этиладиган молиявий хизматларга тааллу^ли опе-рацияларнинг ^уйидаги руйхати келтирилган:

- кредитлар, заёмлар буйича фоизларни хи-соблаб чи^ариш ва ундириш, кредитлар, заёмлар бериш, кафилликлар (кафолатлар), шу жумладан банк кафолатлари бериш буйича;

- депозитлар ^абул ^илиш, юридик ва жисмо-ний шахсларнинг банк хисобвара^ларини, шу жумладан вакил банкларда хисобвара^ларини очиш ва юритиш буйича;

- туловлар, утказмалар, ^арз мажбуриятлари, чеклар ва тулов воситалари билан богли^ опера-циялар, инкассо буйича;

- миллий валюта ва чет эл валютаси билан богли^;

- юридик ва жисмоний шахсларнинг, шу жумладан инвестицион воситачиларнинг ^иммат-

ли ^огозлар депо-хисобвара^ларини очиш хамда юритиш билан богли^;

- ^имматли ^огозлар (акциялар, облигация-лар ва бош^а ^имматли ^огозлар) билан богли^;

- юридик шахсларнинг, жисмоний шахсларнинг ^имматли ^огозларни, юридик шахсларнинг устав фондидаги (устав капиталидаги) улушларни (пайларни) реализация ^илиш буйича ва бош^а-лар [11].

Айнан "но^онуний молиявий операциялар" тушунчаси эса Узбекистон Республикаси Хуку-мати ва Россия Федерацияси Хукумати уртаси-да 1997 йил 22 декабрда тузилган "Но^онуний молиявий операцияларга, шунингдек но^ону-ний йул билан олинган даромадларни ^онуний-лаштириш (ажратиб олиш) билан богли^ булган молиявий операцияларга ^арши кураш сохаси-да хамкорлик ва узаро ёрдам тугрисида"ги Би-тимда акс этган. Унга кура но^онуний молиявий операциялар - жисмоний ва юридик шахс, резидент ёки норезидентларнинг жиноий, маъмурий ёки фу^аролик-ху^у^ий жавобгарликка олиб келувчи Томонлардан хар бирининг миллий ^о-нунларини бузиш билан амалга оширилган, улар билан богли^ булган фу^аролик ху^у^ ва мажбуриятларини ани^лаш, узгартириш ёки тугатишга ^аратилган, уларни амалга ошириш шакли ва усулидан ^атьи назар, пул маблаглари, ^иммат-бахо ^огозлар ва тулов хужжатлари билан кели-шув ва бош^а харакатлар эканлиги ани^лашти-рилган [12].

Биро^ мазкур хужжатларда но^онуний молия-вий операцияларнинг умумий тушунчаси ёри-тилиб, улар конкретлаштирилмаган, шунингдек, амалдаги жиноят ^онунининг "Атамаларнинг ху^у^ий маъноси" деб номланадиган Саккизинчи булимида хам ушбу тушунча маъноси келтирил-маган.

Но^онуний молиявий операцияларни турлар-га ажратиш уларнинг банк-молиявий хусусиятига богли^. Содда ^илиб айтганда, ю^орида келтирилган молиявий операцияларнинг но^онуний амалга оширилиши банк-молия операцияларини но^онуний деб топилишига сабаб булади. Биро^ мутахассислар но^онуний молиявий операцияларнинг ^уйидаги турларини фар^лашади:

- пул маблагларини но^онуний йуллар билан давлат чегарасидан чи^ариш билан богли^ операциялар;

- солик органларидан яширган х,олда мам-лакат фукароларининг хорижий банклардаги пул маблаглари ва бошка кимматликлари, шунингдек хорижий молиявий ресурслардан фойдаланиш ва уларга эгалик килиш билан боглик операциялар [13].

Бирок бошка олимлар ноконуний молиявий операциялар тури сифатида асосан куйидагилар-ни кайд этишади:

- пул маблагларини гайриконуний накд-лаштириш билан боглик операциялар;

- пул маблаглари ва молиявий воситаларни трансчегаравий утказиш билан боглик операциялар;

- микромолиявий ташкилотлар билан билан боглик операциялар;

- давлат хизматчиларининг хорижда банк х,и-собраками очиши ва турли хорижий активларга эгалик килиши билан боглик операциялар [14].

Айрим мутахассислар эса ноконуний молиявий операцияларни пул маблагларини легал-лаштириш, валюта тугрисидаги конун талаблари-ни бузиш, пул маблагларини хорижга утказишда сохта ^ужжатлардан фойдаланиш, пул маблагла-рини контрабанда килиш каби операциялар билан богликликда тушунтиради [15].

А.Н. Ляскало пул маблагларини гайриконуний накдлаштириш ва пул маблагларини транзит утказиш билан боглик операцияларни х,ам ноконуний молиявий операция сифатида эътироф этади [16]. Бунда у пул маблагларини транзит утказиш билан боглик операцияларга эътибор каратиб, бу банк х,исоблариаро пул маблагларини утказиш эканлигини таъкидлайди. Агар, пул маблаглари иктисодий жихдтдан асосли тарзда накд пулсиз х,исоб-китоблар доирасида бир банк х,исобидан бошка банк хисобига утказилса, транзит конуний х,исобланади. Бирок, агар пул бир банк х,исобидан бошка банк х,исобига утказилса, реал мавжуд бул-маган битимлар ва сохта ^ужжатлар асосида пул маблаглари хдракат йуналиши узгартирилиб, ке-йинчалик пулни накд килиш ёки хорижий давлат юрисдикциясига чикариш максадида амалга оши-рилган транзит ноконуний х,исобланади.

Юкоридагилардан келиб чикиб айтиш мум-кинки, ноконуний молиявий операциялар жисмо-ний ва юридик шахс, резидент ёки норезидент-ларнинг юридик жавобгарликка сазовор шаклда пул маблагларини ноконуний йуллар билан дав-

лат чегарасидан чикариш, солик органларидан яширган х,олда хорижий банкларда пул маблагла-ри ва бошка кимматликлар, шунингдек хорижий молиявий ресурслардан фойдаланиш ва уларга эгалик килиш, пул маблагларини гайриконуний накдлаштириш, пул маблаглари ва молиявий воситаларни трансчегаравий утказиш х,амда пул маблагларини гайриконуний накдлаштириш ва уларни транзит утказиш билан боглик операция-ларда ифодаланади.

Ноконуний молиявий операциялар оркали жиноий даромадларни легаллаштириш хуфёна иктисодиётнинг асосини ташкил килиб, давлат-ларнинг иктисодий хавфсизлигига ва молиявий баркарорлигига зарар етказади, жиноятларни фош этишни кийинлаштиради, жиноий гурухлар-га (уюшмаларга) уз ноконуний фаолиятларини амалга ошириш имконини беради. Шу жихдтдан ноконуний молиявий операциялар билан боглик килмиш сифатида жиноий йул билан топилган да-ромадларни легаллаштиришга оид жиноий фао-лият халкаро, трансчегаравий аспектларга эга булиб, ушбу глобал тахдидга карши курашиш учун бутун жах,он хдмжамиятининг кучларини бир-лаштиришни такозо этади. Шу муносабат билан, халкаро хдмжамият жиноий йул билан топилган пул ёки бошкача тарздаги мол-мулкни трансмил-лий легаллаштиришнинг олдини олиш учун сама-рали чора-тадбирлар ишлаб чикиш борасида бир катор хужжатлар кабул килди.

БМТнинг 1988 йилдаги Вена ша^рида кабул килинган "Гиёх,ванд воситалар ва психотроп мод-даларнинг ноконуний айланишига карши кура-шиш тугрисида'ги Конвенцияси [17] ноконуний молиявий операциялар билан боглик жиноий да-ромадларни легаллаштиришга карши курашиш-нинг асоси булди. У БМТнинг иштирокчи давлат-лар учун жиноий даромадларни легаллаштиришга карши курашишни ташкил этишга глобал ёнда-шув тамойилларини урнатди, шунингдек, "жино-ий даромадларни легаллаштириш" тушунчасини аниклаштирди. "Гиёх,ванд воситалар ва психотроп моддаларнинг ноконуний айланишига карши курашиш тугрисида'ги Конвенциянинг 3-моддаси-га кура иштирокчи давлатлар уз конунчилигига биноан ноконуний молиявий операцияларни, шу жумладан жиноий даромадларни легаллаштириш хдракатларини куйидаги килмишлар касддан со-дир этилганда жиноят сифатида бах,олайди:

- мулк тугридан-тугри жиноий деб эътироф этилган хар ^андай жиноят натижасида ёки жи-ноят манбасини яшириш ёки яшириш учун ёки бирон-бир ху^у^бузарлик ёки жиноятда ишти-рок этиш натижасида олинган булса, ёки бундай жиноятни ёки жиноятларни содир этишда бево-сита иштирок этган хар ^андай шахсга уз хатти-харакатлари учун жавобгарликдан ма^садида мулкни конвертация ^илиш ёки утказиш;

- жиноят деб эътироф этилган хар ^андай ^илмиш натижасида олинган ёки жиноятда иштирок этиш натижасида кулга киритилган мулкни ёки унинг мансублигига нисбатан ха^и^ий юридик табиатини, манбани, жойлашувини, тасар-руф этиш усулини, харакатланишини, ха^и^ий ху^у^ларини яшириш;

- уз конституциявий асослари ва ху^у^ий тизимининг асосий тамойилларини хисобга ол-ган холда: мулкни сотиб олиш, эгалик ^илиш ёки ундан фойдаланиш, агар у олинган вактда бундай мулк тугридан-тугри тан олинган хар ^андай жи-ноят натижасида ёки жиноятда иштирок этиш на-тижасида олинганлиги маълум мулк булса;

- ушбу моддага мувофщ эътироф этилган хар ^андай жиноятни содир этиш, бундай жиноятни содир этишга уриниш, шунингдек, уларни содир этишда ёрдам бериш, рагбатлантириш ёки маслахат бериш ма^садида жиноят ишида ^атна-шиш, иштирок этиш ёки жиноятчиларни ^уллаб-^увватлаш; мазкур Конвенциянинг 3-моддасига мувофщ "содир этилган жиноятнинг ижтимоий хавфлилигига ^араб иштирокчи давлатларнинг жиноятчига турмага ^амаш, озодликдан махрум ^илиш, жарима хамда муол-мулкни мусодара ^и-лиш" тахдидининг мавжудлиги.

Но^онуний молиявий операциялар билан бог-ли^ жиноятларни таджик ^илган айрим олимлар жиноий даромадларни легализация ^илишнинг хал^аро хамжамият томонидан эътироф этилади-ган концепциясини очиб берувчи ^уйидаги маж-бурий белгиларни ажратиб курсатадилар: конвертация ^илиш ёки бош^а хисобга утказиш билан богли^ харакатлар ва жиноий ^асдни амалга оши-риш: жиноий йул билан орттирилган мол-мул-книнг (даромаднинг) жиноий манбасини яшириш ёки жиноий фаолиятдан олинган даромадни легализация ^илиш жиноятини содир этишда иштирок этган хар ^андай шахсга жавобгарликдан ^о-чиш учун ёрдам бериш [18].

Шунингдек, Конвенциянинг 1-моддасига асо-сан "даромад" ва "мулк" тушунчаларига таъриф берилган булиб, унга кура жиноий даромадлар - жиноят натижасида бевосита ёки билвосита олинган ёки ^улга киритилган хар ^андай мол-мулкдир. Мулк - моддий, номоддий, кучар, куч-мас мулклар, моддий ёки номоддий активлар, шу-нингдек, бундай активларга ёки уларда иштирок этиш ху^у^ини тасди^ловчи - норматив ху^у^ий хужжатлар ёки уларга нисбатан эгалик ху^у^ини англатувчи хужжатлар.

Шундай ^илиб, БМТнинг ю^орида келтирил-ган Конвенцияси жиноий даромадларни легал-лаштиришга ^арши хал^аро ми^ёсда курашни ташкил этишнинг ювиш билан хал^аро курашни ташкил этиш тамойилларини белгиловчи ^атор норма-принципларни узида мустахкамлади.

Юридик адабиётларда суз юритилаётган Вена Конвенциясида акс этган "легаллашти-риш" (ювиш) таърифи [19] жахон жамоатчили-ги томонидан или^ ^арши олинди, хатто 1990 йилдаги Страсбургда ^абул ^илинган "Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллашти-риш (ювиш), ани^лаш, олиб ^уйиш ва мусодара ^илиш тугрисида"ги Европа Кенгаши Конвенциясида [20] хам худди шу мазмунга ухшаш ифода баён ^илинди (Конвенциянинг 6-моддаси, 1-бан-ди).

Биро^ ушбу таърифга ^ушимча равишда, мазкур Конвенция жиноий даромадларни легал-лаштириш (ювиш)га ^арши курашиш билан бог-лик; факультатив ^оидаларни хам жорий ^илди. Шундай ^илиб, Конвенциянинг 6-моддаси 3-бан-дига асосан хар бир иштирокчи лозим холларда уз ички ^онунчилигига мувофи^ ^илмишни ёки унинг айрим ^исмларини жиноят сифатида бахо-лаш учун узига богли^ барча бевосита чораларни куради, агар шахс: мулкнинг но^онуний равишда олинган даромад эканлигини олдиндан билиши лозим булган булса; фойда олиш ма^садида хара-кат ^илган булса; жиноий фаолиятни давом этти-ришга ёрдам берган булса.

Жиноий даромадларни легаллаштиришга ^ар-шикурашишбуйичатад^и^отчилартаькидлашича, Страсбург конвенциясида илк марта легаллашти-ришда "асосий жиноят"нинг таърифи тугри берил-ган. Конвенциянинг 1-моддасига мувофи^ "асосий жиноят" келгусида легаллаштириш объекти булиши мумкин булган жиноий даромадни ^улга

киритилишга олиб келган хар кандай жиноятдир. Вена Конвенциясига караганда ушбу Конвен-цияда потенциал жиноий даромад манбаи булган жиноятлар доираси сезиларли даражада кенгайти-рилди.

Юридик адабиётларда курсатилишича, ноконуний молиявий операциялар билан боглик жи-ноятларга карши курашиш фаолиятига БМТнинг яна иккита Конвенциялари - 2000 йил 15 ноябрда кабул килинган БМТнинг "Трансмиллий уюш-ган жиноятчиликка карши" [21] хамда 2003 йил 31 октябрдаги "Коррупцияга карши" Конвенция-лари [22] хам муносиб хисса кушди. Уларда хам ноконуний молиявий операциялар билан боглик жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш жинояти халкаро характердаги жиноятлар тоифасига киритилди. Шу билан бир-га, Вена конвенциясида берилган "жиноий да-ромадларни легаллаштириш" тушунчаси саклаб колинди. Мазкур Конвенцияларда коррупция ёки трансмиллий уюшган жиноятчилик билан боглик ноконуний хатти-харакатлар "асосий жиноят" сифатида эътироф этилди.

БМТнинг "Трансмиллий уюшган жиноят-чиликка карши" Конвенциянинг 6-моддаси хамда "Коррупцияга карши" Конвенциянинг 23-моддасига мувофик "асосий жиноят"лар тегиш-ли иштирокчи давлатнинг юрисдикцияси доира-сида хамда ундан ташкарида содир этилган жино-ятларни уз ичига олади, бунда содир этилган кил-миш хар иккала давлатда жиноий жавобгарликка сазовор булиши лозим [23].

Юкорида баён килинганларни умумлашти-риб, айтиш мумкинки, БМТ тадрижий равишда ноконуний молиявий операциялар билан боглик жиноий даромадларни ювиш, коррупция хамда трансмиллий жиноятчиликка карши курашиш-нинг халкаро хукукий асосларини ишлаб чикувчи халкаро марказга айланиб борди. Шунинг билан биргаликда, ноконуний молиявий операциялар билан боглик килмишларга карши кураш соха-сида карши бу турдаги килмишларга карши ку-рашишнинг молиявий чора-тадбирларини ишлаб чикувчи хукуматлараро гурух (FATF)нинг "40 + 9 тавсиялар"и асосий стандарт сифатида кабул ки-лина бошланди.

FATF (Financial Action Task Force on Money Laundering - жиноий даромадларни легаллашти-ришга карши курашиш моливий харакати) 1989

йилнинг июль ойида "Катта еттилик" давлатлари томонидан ташкил этилган, 1990 йилда ишлаб чикилган биринчи тахрирдаги 40 тавсиялар ке-йинчалик молиявий тизимлар ва жиноий даромадларни легаллаштириш билан шугулланувчи шахсларга карши курашиш халкаро дастури си-фатида чоп этилди.

FATF мазкур 40 тавсияларни 1996 ва 2003 йил-ларда кайта куриб чикди, унда жумладан, жиноий даромадларни легаллаштирганлик учун жиноий жавобгарлик белгилаш, жиноий йул билан топил-ган мол-мулкни мусодара килиш чоралари (1-3 тавсиялар) назарда тутилган. Шунингдек, ушбу уз-гаришларда турли давлатларда молиявий разведка булинмалари, давлат молиявий тизимини жиноий максадларда ишлатиш холатларини аниклаш ва молиявий жиноятларга карши курашиш сохаси-даги конунчиликка риоя этилишини таъминлаш буйича махсус хизматларни ташкил килиш хам кайд этилган. Ушбу ташкилотнинг фаолият доира-си кенг камровли булиб, бирламчи вазифаси ноко-нуний молиявий операциялар хамда жиноий фао-лиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга карши муваффакиятли кураш олиб боришнинг зарурий мезонларини ишлаб чикиш саналади. 2000 йилда FATF уз юрисдикциясида жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллашти-ришнинг олдини олиш учун етарли чоралар кур-маган ун беш мамлакатдан ташкил топган "кора руйхат"ни эълон килди [24].

Юридик адабиётларда ФАТФ универсал таш-килот сифатида кайд этилсада, бирок ноконуний молиявий операциялар билан боглик жиноятлар, жумладан жиноий даромадларни легаллашти-ришга карши курашишнинг худудий даражадаги тизимини яратиш зарурати тугилди. Негаки, жи-ноий даромадларни легаллаштиришнинг тобора кенг таркалиши, шунингдек, жиноий фаолиятни бир мамлакатдан бошкасига кучирилиши оркали жиноий хатти-харакатларни яширишга уринила-ётганлиги юкоридаги заруратни келтириб чикар-ди. Шундай килиб, 2004 йилда МДХ худудида Россия Федерацияси ташаббуси билан жиноий даромадларни легаллаштиришга ва терроризмни молиялаштиришга карши курашиш буйича мин-такавий Евроосиё гурухи (ЕАГ) ташкил этилди. ЕАГда туккиз давлат иштирок этади, булар: Беларусь, Хиндистон, Крзогистон, Хитой, ^ирги-зистон, Россия, Тожикистон, Туркманистон ва

Узбекистон. Минта^авий гурухнинг ташкил эти-лиши ушбу сохада МДХга аъзо мамлакатлар ^о-нунчилигини такомиллаштириш ва миллий ти-зимлар узаро хамкорликда жиноий даромадларни легаллаштиришга ^арши курашишнинг амалий масалаларини уз ва^тида хал этиш имконини бе-ради [23].

FATF тавсияларининг янгиланган версиясига кура аъзо давлатлар томонидан жиноий даромад-ларни легаллаштириш БМТнинг Конвенцияла-ри 2000 йил 15 ноябрда ^абул ^илинган "Транс -миллий уюшган жиноятчиликка ^арши" хамда 2003 йил 31 октябрдаги "Коррупцияга ^арши" Конвенциялар асосида жиноят сифатида куриб чи^илиши керак [25].

Ю^орида ^айд этилганидек, но^онуний мо-лиявий операциялар билан богли^ (ЖКнинг 175, 1881 ва 243-м.) жиноятларнинг ху^у^ий асослари сифатида Узбекистон Республикасининг Конс-титуцияси, хал^аро нормалар ва принциплар, Узбекистон Республикасининг хал^аро шартно-малари, Узбекистон Республикасининг "Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллашти-ришга ва терроризмни молиялаштиришга ^арши курашиш тугрисида'ги 2004 йил 26 августдаги УРК-660-П-сонли Конуни, Узбекистон Республикасининг Жиноят кодекси ва бош^а норма-тив-ху^у^ий хужжатларни келтириш мумкин.

Кайд этиш керакки, Узбекистон Республикасининг 2019 йил 15 январдаги УРК-516-сонли Конуни билан Узбекистон Республикасининг "Жиноий фаолиятдан олинган даромад-ларни легаллаштиришга ва терроризмни молия-лаштиришга ^арши курашиш тугрисида'ги Конуни Узбекистон Республикасининг "Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаш-тиришга, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий ^иргин ^уролини тар^атишни молиялаштиришга ^арши курашиш тугрисида'ги Конуни тахририда кабул ^илиниб, унга ^атор узгартириш ва ^ушимчалар киритилди. Жум-ладан, унда мазкур Конуннинг ^улланилиш сохаси ани^лаштирилди. Киритилган узгарти-ришга мувофи^ мазкур Конуннинг амал ^илиши Узбекистон Республикаси худудида ва ундан таш^арида Узбекистон Республикасининг хал^аро шартномаларига мувофи^ пул маблаглари ёки бош^а мол-мулк билан богли^ операцияларни амалга оширувчи Узбекистон Республикаси

фукароларига, чет эл фукаролари ва фукаролиги булмаган шахсларга, юридик шахсларга, улар-нинг филиаллари хамда ваколатхоналарига, шунингдек, Узбекистон Республикаси худудида пул маблаглари ёки бошка мол-мулк билан боглик операциялар утказилиши устидан назоратни амалга оширувчи давлат органларига нисбатан татбик этилади.

Ноконуний молиявий операцияларга карши курашиш сохасидаги халкаро ва миллий конунчи-лик нормаларини солиштириб, баён килиш шак-лига карамасдан уларда деярли бир хил мазмун акс этганлигини куриш мумкин. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 20 сентябр-даги карори билан Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялаштиришга ва оммавий киргин куролини таркатишни молиялаштиришга карши курашиш буйича идоралараро комиссия ташкил этилган [26].

Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга ва терроризмни молиялашти-ришга карши курашиш Евроосиё гурухига аъзо давлатларнинг узаро бахолашнинг 2-боскичини утказиш режасига мувофик 2019-2020 йилларда Узбекистоннинг ушбу йуналишдаги миллий ти-зимини узаро бахолаш режалаштирилган.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ушбу боскичдан муваффакиятли утиш ва Жи-ноий фаолиятдан олинган даромадларни легал-лаштиришга карши курашиш буйича молиявий чоралар ишлаб чикувчи гурухнинг (FATF) тав-сиялари ижросини таъминлаш максадида ушбу сохада фаолият юритувчи вазирлик ва идоралар иштирокида хавфларни миллий даражада бахо-лаш утказилмокда. Уларнинг мансабдор шахсла-ри зиммасига уз йуналиши буйича шахсий жавоб-гарлик юкланди.

Масалан, банклар, кредит ташкилотлари щмда цимматбауо металлар ва тошлар билан боглиц операцияларни амалга оширувчи ташки-лотлар буйича Марказий банк раисининг уринбо-сари жавобгар. Жами 6 та сектор булиб, масъул шахслар сони щм шунча.

Мазкур карор билан ташкил этилган Комиссия хавфларни бахолаш буйича ишларни ташкил этиш, ушбу сохадаги давлат сиёсатини такомил-лаштириш буйича таклифларни ишлаб чикиш, ФАТФ тавсияларини ва мазкур сохадаги халкаро хужжатларни имплементация килиш, шунинг-

дек хукукни куллаш амалиётини тахлил килиш ва хукукбузарликларни содир этиш сабабларини аниклаш билан шугулланади.

Комиссиянинг ишчи органи - Бош прокуратура хузуридаги Иктисодий жиноятларга карши курашиш департаменти кадрларни тайёрлаш ва кайта тайёрлаш, жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга ва терроризм-ни молиялаштиришга карши курашиш фаоли-ятига жалб килинган ташкилотлар - банклар, кредит, риэлторлик, лизинг ташкилотлари, адвокатура, нотариат ходимларини укитиш хамда уларнинг малакасини ошириш чоралари-ни куради [27].

Юкоридагилардан келиб чикиб, айтиш мумкинки, Узбекистон Республикасида ноконуний молиявий операциялар билан боглик жиноятчиликка карши курашиш белгиланган халкаро стандартларга мувофиклаштириш тенденция ривожланиши кузатилмокда. Бизнингча, бу борада амалдаги сохавий конун ва конуности хужжатларига, шунингдек жиноят конунчилигига Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга карши курашиш буйича молиявий чоралар ишлаб чикувчи гурухнинг (FATF) тавсиялари ижросини таъминлаш буйича тегишли узгартириш ва кушимчалар киритилиши максадга мувофик.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. Codes of Good Governance Around the World, ISBN: 978-1-60741-141-3, Editor: Felix J. Lopez Iturriaga, 2009. New York: Nova Science Publishers. - P. 18.

2. Алладустов Р.Д. Жахон молия бозорининг таркиби ва ривожланиш хусусиятлари // "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. - 2016. - № 5 - Сентябрь-октябрь.

3. UNCTAD Handbook of Statistics 2015. - P. 4-5.

4. История США (1918-1945) / Под ред. Г.Н. Севастьянова - М., 1985. - Т. 3. - С. 108.

5. Фролова Е.В. Мировой финансовый рынок: до и после кризиса. // ЭКО, № 6, 2015. - С. 136,164.

6. Хожиев Э. ва бошк. Молия хукукии. - Т.: Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси, 2012. - Б. 34.

7. Узбекистон Республикасининг "Банклар ва банк фаолияти тугрисида"ги конуни. Конун хуж-жатлари маълумотлари миллий базаси, 19.04.2018 й., 03/18/476/1087-сон, 04.10.2018 й., 03/18/494/ 1992-сон; 16.01.2019 й., 03/19/516/2484-сон.

8. Валютани тартибга солиш тугрисида: Узбекистон Республикасининг конуни. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.07.2018 й., 03/18/486/1559-сон; 16.01.2019 й., 03/19/516/2484-сон.

9. Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга оид ишлар буйича суд амалиё-тининг айрим масалалари тугрисида: Узбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2011 йил 11 февралдаги 1-сонли карори.

10. Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялашти-ришга ва оммавий киргин куролини таркатишни молиялаштиришга карши курашиш тугрисида: Узбекистон Республикасининг Конуни. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 16.01.2019 й., 03/19/516/2484-сон.

11. Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги, Марказий банки Бошкаруви ва Давлат солик ку-митасининг 2013 йил 29 апрелдаги 38, 8/1, 2013-15-сонли карори. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 20.06.2018 й., 10/18/2460-1/1370-сон.

12. Узбекистон Республикаси Хукумати ва Россия Федерацияси Хукумати уртасида 1997 йил 22 декабрда тузилган "Ноконуний молиявий операцияларга, шунингдек, ноконуний йул билан олинган даромадларни конунийлаштириш (ажратиб олиш) билан боглик булган молиявий операцияларга карши кураш сохасида хамкорлик ва узаро ёрдам тугрисида"ги Битим.

13. Лопашенко Н.А. Преступления в сфере экономической деятельности: теоретический и прикладной анализ: Моногр. / Н.А. Лопашенко. - Юрлитинформ, 2015. - С. 535-536.

14. Финансовый мониторинг. Учеб. пособ. для бакалавриата и магистратуры: Том I / Под ред. Ю.А. Чиханчина, А.Г. Братко. - М.: Юстицинформ, 2018. - С. 279.

15. Ананикян Д.С. Перспективы развития системы противодействия легализации (отмыванию) денежных средств / Д.С. Ананикян. - М.: Закон и право, 2012. - № 11. - С. 115-119.

16. Ляскало А.Н. Уголовная ответственность за незаконные операции по обналичиванию и транзиту денежных средств. - http://lexandbusiness.ru/view-article.php?id=5232

17. О борьбе против незаконного оборота наркотических средств и психотропных веществ: Конвенция ООН от 19 декабря 1988 года (Венская Конвенция) // СПС Консультант Плюс.

18. Денисов И.К. Понятие легализации (отмывания) денежных средств или иного имущества в отечественном уголовном праве / И.К. Денисов // Адвокат. - 2011. - № 4. - С. 22-24.

19. О борьбе против незаконного оборота наркотических средств и психотропных веществ: Конвенция ООН от 19 декабря 1988 года (Венская Конвенция), ратифицирована Постановлением Верховного Совета СССР от 09.10.1990 года № 1711-I [электронный источник] // СПС Консультант Плюс.

20. Об отмывании, выявлении, изъятии и конфискации доходов от преступной деятельности: Конвенция Совета Европы от 08.11.1990 (Страсбургская Конвенция) // СЗ РФ. 2003. N 3. Ст. 203 [Электронный ресурс] // СПС Консультант Плюс.

21. Против транснациональной организованной преступности: Конвенция ООН (принята в г. Нью-Йорке 15.11.2000 Резолюцией 55/25 на 62-ом пленарном заседании 55-ой сессии Генеральной Ассамблеи ООН), ратифицирована ФЗ от 26.04.2004 № 26-ФЗ [электронный источник] // СПС Консультант Плюс.

22. Против коррупции: Конвенция ООН (принята в г. Нью-Йорке 31.10.2003 Резолюцией 58/4 на 51-ом пленарном заседании 58-ой сессии Генеральной Ассамблеи ООН), ратифицирована ФЗ от 08.03.2006 № 40-ФЗ [электронный источник] // СПС Консультант Плюс.

23. Журбин Р.В. Борьба с легализацией преступных доходов: теоретические и практические аспекты / Р.В. Журбин. - М.: Волтерс Клувер, 2011. - С. 112-115.

24. Филатова М.А. Легализация (отмывание) денежных средств или иного имущества, приобретенных преступным путем: некоторые аспекты обозначения в российском и зарубежном праве / М.А. Филатова // Вестник Московского университета. - 2012. - № 5. - С. 84-94.

25. Корчагин О.Н. Проблемные вопросы имплементации новой редакции Рекомендаций ФАТФ в национальное законодательство Российской Федерации и практику противодействия легализации доходов, полученных от незаконного оборота наркотиков / О.Н. Корчагин // Наркоконтроль. - 2013. -№ 4. - С. 6-11.

26. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 20 сентябрдаги ПК-3947-сонли "Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштиришга, терроризмни молиялаштиришга ва омма-вий ^иргин ^уролини тар^атишни молиялаштиришга ^арши кураш буйича идоралараро комиссияни ташкил этиш тугрисида'ги карори. Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 21.09.2018 й., 07/18/3947/1947-сон.

27. Заманов О. Жиноий фаолиятдан олинган даромадларни легаллаштириш ва терроризмни молия-лаштириш билан боглик хавфлар миллий даражада бахоланади // https://www.norma.uz/

28. Musaev B. The importance and pecularity of legal regimes applying to the subjects of labour relations in international private law // Review of law sciences. - 2017. - 1(1). - Р. 16.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.