Научная статья на тему 'ПОНЯТИЕ ТЕРМИНА “БРЕНД” И ВОПРОСЫ ЕГО ПРАВОВОГО УПОРЯДОЧЕНИЯ СОГЛАСНО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ НЕКОТОРЫХ ИНОСТРАННЫХ ГОСУДАРСТВ'

ПОНЯТИЕ ТЕРМИНА “БРЕНД” И ВОПРОСЫ ЕГО ПРАВОВОГО УПОРЯДОЧЕНИЯ СОГЛАСНО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ НЕКОТОРЫХ ИНОСТРАННЫХ ГОСУДАРСТВ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
89
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
бренд / “Mc” / “Mac” / “Mac Dog” / “Mac Cat” / Парижская конвенция / Всемирная организация интеллектуальной собственности / США / Великобритания / Intelmark / Intel / Европейский суд / Китай / Мексика / “известные” / “всеизвестные ” / “Adidas”. / brand / Mac / Mac / Mac Dog / Mac Cat / Paris Convention / World Intellectual Property Organization / United States / Great Britain / Intelmark / Intel / European Court of Justice / China / Mexico / "famous" / "All known" / "adidas".

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Бабакулов Зафар Курбаназарович

в статье раскрывается правовой статус брендов, а также толкование юридического статуса «бренда» в законодательстве некоторых зарубежных стран, в частности, в законах США и Великобритании. Изучаются и интерпретируются судебные дела, связанные с «брендом»,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE CONCEPT OF THE TERM “BRAND” AND ITS LEGAL REGULATION IN THE LEGISLATION OF SOME FOREIGN COUNTRIES

the article revealed the legal status of brands, as well as the interpretation of the juridical status of the "brand" in the legislation of some foreign countries, particularly, in the laws of the United States and Great Britain. The court cases related to the "brand" were studied and interpreted.

Текст научной работы на тему «ПОНЯТИЕ ТЕРМИНА “БРЕНД” И ВОПРОСЫ ЕГО ПРАВОВОГО УПОРЯДОЧЕНИЯ СОГЛАСНО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ НЕКОТОРЫХ ИНОСТРАННЫХ ГОСУДАРСТВ»

THE CONCEPT OF THE TERM "BRAND" AND ITS LEGAL REGULATION IN THE LEGISLATION OF SOME FOREIGN

COUNTRIES

Z.BABAKULOVa

Tashkent state University of law, Tashkent, 100047, Uzbekistan

ПОНЯТИЕ ТЕРМИНА "БРЕНД" И ВОПРОСЫ ЕГО ПРАВОВОГО УПОРЯДОЧЕНИЯ СОГЛАСНО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ НЕКОТОРЫХ

ИНОСТРАННЫХ ГОСУДАРСТВ

З.БАБАКУЛОВ"

Ташкентский государственный юридический университет, Ташкент, 100047, Узбекистан

"БРЕНД" АТАМАСИ ТУШУНЧАСИ ВА УНИ АЙРИМ ХОРИЖИЙ ДАВЛАТЛАР КОНУНЧИЛИГИГА КУРА ХУКУКИЙ ТАРТИБГА

СОЛИШ МАСАЛАСИ

З.БАБАКУЛОВ"

Тошкент давлат юридик университети, Тошкент, 100047, Узбекистон

Аннотация: ма^олада"бренд"нинг ху^у^ий таърифи очиб берилади, шунингдек айрим хорижий давлатлар, хусусан, А^Ш ва Буюк Британия давлатлари ^онунчилигида "бренд" товар белгиларининг ху^у^ий ма^оми ва унинг тартибга солиниши, "бренд" билан боглщ суд амалиётлари ва уларнинг мазмуни шархланади.

Калит сузлар: бренд, "Mc", "Mac", "Mac Dog", "Mac Cat", Париж конвенцияси, Бутунжахон интеллектуал мулк ташкилоти, АКШ, Буюк Британия, Intelmark, Intel, Европа суди, Хитой, Мексика, "маълум", "хаммага маълум", "adidas".

Аннотация: в статье раскрывается правовой статус брендов, а также толкование юридического статуса «бренда» в законодательстве некоторых зарубежных стран, в частности, в законах США и Великобритании. Изучаются и интерпретируются судебные дела, связанные с «брендом»,

Ключевые слова: бренд, "Mc", "Mac", "Mac Dog", "Mac Cat", Парижская конвенция, Всемирная организация интеллектуальной собственности, США, Великобритания, Intelmark, Intel, Европейский суд, Китай, Мексика, "известные", "всеизвестные ", "Adidas".

Annotation: the article revealed the legal status of brands, as well as the interpretation of the juridical status of the "brand" in the legislation of some foreign countries, particularly, in the laws of the United States and Great Britain. The court cases related to the "brand" were studied and interpreted.

Keywords: brand, Mac, Mac, Mac Dog, Mac Cat, Paris Convention, World Intellectual Property Organization, United States, Great Britain, Intelmark, Intel, European Court of Justice, China, Mexico, "famous", "All known", "adidas".

Кириш. Товар белгиси бозорда муомала воситаси сифатида амал килар экан, истеъмолчилар томонидан айрим х,олатларда товар белгиси эмас, балки "бренд" (brand) товар белгиси сифатида тилга олинади.

Сунгги йилларда товар бозорида айрим компаниялар узлари илгари фойдаланган товар белгисидан фойдаланишни маъкул куришмокда. Бунга сабаб истеъмолчиларни мах,сулот олдингиси каби сифатли эканлигига ишонтириш[1]дир. Мазкур амалиётни куллаш брендга иктисодий мазмунда яхши тавсиф бериш оркали компания обрусини оширишдан иборат. Одатда, "омадли" брендлар узининг узок ривожланиш тарихига эга булганлиги ва унинг эгасига юкори фойда келтириши билан узининг кимматлилиги билан ажралиб туради. Бундай брендлар жумласига IVORY™ (кир ювиш воситалари), EVEREADY™ (батарейка), NABISCO™ (бисквит), KELLOGG™ (ёрма мах,сулотлари), KODAK™ (фотоаппаратлар), GILETTE™ (сокол олиш ускунаси ва унинг кушимчалари), COCA-COLA™ (алкоголсиз мах,сулот), "Mc DONALD'S" кабиларни мисол килиб келтиришимиз мумкин [2].

Асосий кисм. Товар белгиларининг ^аммага маълумлилик хусусиятининг ошиши ундан мунтазам фойдаланиш натижасида вужудга келади. Товар белгиси юкори даражада оммалашишида бир катор талабларга жавоб бериши лозим: маълум ах,оли катламининг хабардорлиги [3]; х,ар кандай куринишдаги товар белгисининг маълум географик ^удудда фойдаланилиши [4]; товар белгисини турли усулларда (реклама ёки презентация шаклида) оммалаштириш [5]; товар белгиси сифатида руйхатга олинганлиги ёки руйхатдан утказиш учун талабнома берилганлиги [6] ; товар белгисидан фаол фойдаланганлиги тугрисида маълумотларнинг мавжудлиги [7]; белгининг канча микдорда бах,оланганлиги [8]. Хдммага маълум товар белгиларининг халкаро ^укукий мух,офазаси айнан унинг хдммага маълумлилиги ва доимий ривожланиб бориши нуктаи назаридан амалга оширилади [9].

Суд амалиётидан.

Маълумки, "Mc Donald's Corporation" фирмаси (даъвогар) "Mc" ва "Mac" ("Mc Donald's", "BIGMAC") товар белгилари остида ишлаб чицариладиган гамбургер маусулотлари билан бутун дунёга машуур.

Ишнинг мазмунига кура, "Mc" ва "Mac" товар белгиларининг эгаси ушбу белгиларни Германия давлатида руйхатдан утказган.

Шу билан бирга, "Dieter Rahmer" фирмаси (жавобгар) уам узида "Mac" сузларини ифодалаган "Mac Dog" ва "Mac Cat" белгиларидан кучук ва мушукларучун цоришма озуцаларини ишлаб чицараётганлиги асосида Германия патент идорасига руйхатдан утказиш учун мурожаат цилади.

"Dieter Rahmer" фирмасининг "Mac Dog" ва "Mac Cat" белгиларининг "Mc Donald's Corporation" фирмасига тегишли узида "Mc" ва "Mac" сузларини ифодалаган товар белгиларига ухшаш белгилардан фойдаланаётганлиги уамда ушбу уолат инсофсиз рацобат сифатида намоён булиш важи билан Германиянинг "Инсофсиз рацобатни чеклаш тугрисида"ги Цонунининг 1-моддасига асосан Мюнхен мауаллий судига мурожаат цилади.

Даъвогарнинг фикрича, "Dieter Rahmer" фирмаси онгли равишда "Mac" сузининг кенг истеъмолчилар орасида машуурлигидан фойдаланиб, унинг йиллар давомида тупланган обрусини тукиш мацсадида "Mac Dog" ва "Mac Cat" белгиларидан товар маусулотларини ишлаб чицариш учун фойдаланиб келган. Даъвогар уз сузида давом этиб, узида "Mac " сузини ифодалаган товар белгилари кенг истеъмолчилар оммаси куз олдига гамбургер маусулотлари келишини, жавобгар эса ушбу сузлар ифодаланган белгилардан кучук ва мушуклар учун озуца маусулотларини тайёрлаб келганлиги ва уни сотганлини, бу эса унинг товар бозоридаги обрусига жиддий путур етказишини алоуида цайд этиб утади.

Даъвогарнинг важига жавобгар уз эътирозларини билдириб, бир турда булмаган маусулотлар ишлаб чицарилаётганлиги, шу сабабли уам даъвогар фаолият олиб бораётган жойда унинг обрусига путур етказмаслигини маълум цилади.

Шу асосларга кура Мюнхен мауаллий суди даъвогарнинг даъвосини рад цилади, лекин Мюнхен аппелияция суди даъвогарнинг эътирозларини цабул цилади.

Натижада "Dieter Rahmer " фирмаси Германия Федерал Олий судига апелляция цароридан норози булиб шикоят цилади. Германия Федерал Олий суди апелляция шикоятини цуллаб-цувватлаб шундай хулосага келган: 1983 йилдан бери узида "Mac" сузини ифодалаган товар белгиларидан фойдаланиб, ушбу белгининг эгаси бозорда юксак обруга эришган. Жавобгар томонидан "Mac" сузидан фойдаланган уолда кучук ва мушуклар учун озуца маусулотларининг тайёрланиши ва сотилиши, уз навбатида, ушбу белги остида ишлаб чицарилаётган

гамбургерларни истеъмол цилувчиларнинг иштауасига салбий таъсир этиши мумкинлигини уисобга олиб, инсофсиз рацобат сифатида бауоланиши лозимлиги тугрисида царор чицаради [10].

Хдммага маълум товар белгиларини хал^аро ху^у^ий мухофаза ^илиш масаласи илк бор Париж конвенциясига аъзо давлатлар уртасида 1920 йиллар давомида мухокама этилади ва тез орада 1925 йилда Гаагада булиб утган конференцияда Париж конвенциясининг 6-бис-моддасида уз аксини топади [11]. Хдммага маълум товар белгиларини ху^у^ий мухофаза ^илишнинг иккинчи норматив асоси 1994 йилда ^абул ^илинган "Интеллектуал мулк ху^у^ининг савдо жихатлари тугрисидаги келишуви"нинг 16(1) ва (2)-моддаси хисобланади [12]. Шунингдек, хаммага маълум товар белгиларининг ху^у^ий химоясини узида намоён этган Бутунжахон интеллектуал мулк ташкилоти курсатмалари (Хдммага маълум товар белгиларини химоя ^илишнинг БИМТ бирлашган курсатмалари шартлари тугрисида) [13] хам уз аксини топади.

Одатда биз, яъни истемолчилар товар белгиси билан хаммага маълум будган товар белгисининг ани^ ху^у^ий ма^омини билмасдан, ажратмасдан товар белгисига нисбатан "бренд" сифатида ^араймиз. Аслида ушбу сузнинг мазмуни товар белгиси билан бир хил булса хам, лекин ху^у^ий мухофаза ^илиш хусусиятига кура бир-биридан фар^ ^илади. Бунда мутла^ ху^у^ эгасига тегишли товар белгисини хаммага маълум товар белгиси сифатида эътироф этиш ва уни ху^у^ий мухофаза ^илиш, бир ^атор шартлар асосида Узбекистон Республикасининг Интеллектуал мулк агентлиги томонидан амалга оширилади.

Бренд - товар белгисининг сифат жихатдан ортирма даражаси булиб, ушбу хусусиятдаги товар белгиси кенг истеъмолчилар оммасига маълумлилик жихатдан, ху^у^ий мухофаза ^илиш ну^таи назаридан алохида тушунча хисобланади.

Бренд - инглизча "brand-name" сузининг америкалашган шаклидир [14]. "Бренд" ёки "хаммага маълум товар белгиси" (кейинги уринларда "бренд" сифатида тилга олинади) тушунчаси дастлаб XIX аср урталарида айрим Европа давлатларида прецендент ху^у^и тизимида кенг ^улланилган. Мазкур тушунчанинг ху^у^ий асоси илк бор 1925 йил 6 ноябрда Гаагада булиб утган Саноат мулкини мухофаза ^илиш буйича Париж конвенциясининг ^айта куриб чи^илиши натижасида белгиланган [15].

Париж конвенциясидан кейин хаммага маълум товар белгисини ху^у^ий мухофаза ^илиш 1994 йилда тузилган Интеллектуал мулк ху^у^ининг савдо жихатлари тугрисидаги келишув (ТРИПС)да белгиланди хамда мазкур келишув:

биринчидан, Париж конвенциясида белгиланган хаммага маълум товар белгисини ху^у^ий химоя ^илиш ^оидасига кура ^улланилади хамда мазкур тартиб хаммага маълум булган хизмат курсатиш белгиларига нисбатан хам амал ^илади;

иккинчидан, бир турда булмаган товар ва хизматлар учун хаммага маълум булган товар белгиларидан фойдаланиш холатини та^и^лаш;

учинчидан, мазкур келишув узида хаммага маълум товар белгиси сифатида белгилашда ^атъий холатни узида мужассам этиб, товар белгисини маълум даражада реклама ^илиш натижасида белгиланган доирада хаммага маълумлилик (шу билан бирга, ушбу келишувга ^ушилган давлатлар) хусусиятига эътибор ^аратишни узида мужассам этди.

Адабиётларда "бренд" тушунчасининг узига хослиги таъкидланиб, унга кура бренд ^уйидаги туртта хусусиятга эга булиши керак:

- белгидан кенг ми^ёсда фойдаланилиши ва унинг реклама ^илиниши;

- белгининг обруси;

- ^имматлилиги;

- ху^у^ий жихатдан химоя ^илинганлиги [16].

Бренднинг узига хослигини тад^и^ этган Г.Боденхаузен Париж конвенциясининг 6-бис-моддасини шархлашда, жумладан, "товар белгиси у ёки бу давлатда хаммага маълум булиши белгидан фойдаланилмасдан олдин, хаттоки ушбу белгини давлат руйхатидан утказилмасдан олдин хам хаммага маълум булиши мумкин", деган фикрни билдиради [17]. Г.Боденхаузен томонидан илгари сурилган мазкур фикрга ^ушилган холда шуни таъкидлаш мумкинки, товар белгиси одатда икки хил мазмунда истеъмолчилар уртасида маълум ва машхур булиши мумкин. Биринчиси, товар белгисини шахсийлаштирган шахс уни йиллар давомида товар ишлаб чи^ариш ва реализация ^илиш муносабатларида кенг фойдаланиб келиши, иккинчиси, шахсийлаштирувчи дунёга машхур бирон-бир шахснинг расми ёки унинг номидан, шунингдек тарихдан маълум ва машхур булган турли ташкилотларнинг номлари ёки узида бош^а жихатлар билан машхур булган объектлардан фойдаланган холда товар ишлаб чи^арилиши. Ушбу иккинчи холатда товарнинг истеъмолчилар уртасида маълум ва машхур булиши товар белгиси сифатида ифодаланган суз, тасвир, ранг, ра^ам ёки бош^ача шаклдаги белгилар билан бевосита богли^.

Ю.И.Свядосцнинг фикрича, белгининг маълум бир давлатда фойдаланилиши ёки руйхатдан утказилганлик фактидан ;атъи назар, у аъзо давлатлар дудудида даммага маълум товар белгиси сифатида эьтироф этилади ва ду;у;ий мудофаза ;илинади [18].

Л.Афанасьеванинг фикрича, "товар белгиси ва Бренд тушунчалари маркетолог ва бренд менежерлари томонидан синоним сузлар сифатида фойдаланилади. Бренд сузи товар белгиси сузидан фар;ли уларо;, маркетинг билан бевосита богли; булиб, юридик атама дисобланмайди ва у, уз навбатида, ду;у;ий мудофаза остига олинмайди" [19].

Л.Г.Загорскийнинг фикрича, бренд кенгро; тушунча булиб, у товар белгисини дам уз ичига ;амраб олади [20].

1997-2008 йилларда Бутунжадон интеллектуал мулк ташкилотининг бош директори булган Камил Идрис брендни "бугунги кунда бренд - бу товар белгисининг синоними" сифатида эьтироф этади. Унинг таъкидлашича, бренд ;иймати товар белгисининг молиявий жидатини узида намоён этиб, айни тижорат ташкилотининг "гудвилл" (ёки ишчанлик обруси)ни яратиш имконини беради [21].

А.Ю.Зоткин дам бренднинг узига хослигини тад;и; этишга даракат ;илган. Унинг фикрича, бренд - савдо белгиси ор;али товарнинг имижини, техник ва бош;а жидатларини ифодалаганлиги, унинг эгасига айни белги ор;али товар ва хизматларнинг товар бозорида мудим урин олишига ёрдам берадиган дамда айни белгидан товар ёки хизмат сифатида фойдаланиш имконини беради [22]. А.Ю.Зоткининг брендга берган мазкур таьрифи Л.Г.Загорскийнинг фикрини ;айсидир маьнода ;уллаб-;увватлайди. Бунда иккала муаллиф товар белгисига нисбатан бренднинг кенгро; тушунча эканлигига эьтибор ;аратади.

Л.Г.Загорский "бренд" ва "товар белгиси" тушунчалари уртасидаги нисбатни янада ани;лаштиришга даракат ;илиб, унинг фикрича, бренд "..алодида мадсулотга (бренд товар) ёки бутунлай компанияга (корпоратив бренд)" тааллу;лидир [23]. Шуни ;айд этиш лозимки, ю;оридаги олимлар, жумладан, А.Ю.Зоткин ва Л.Г.Загорскийлар томонидан бренд тушунчасини очиб бериш билан богли; фикр-мулодазаларига ;ушилиб булмайди. Чунки бренд дам ду;у;ий, дам и;тисодий тушунчадир.

Одатда бренднинг товар мадсулоти ор;али оммалашиши, истеъмолчилар уртасида харидоргир булиб кетиши натижасида ишлаб чи;арувчига маълум моддий даромад келтириши билан богли; ижтимоий муносабат дисобланади. Бу уринда Л.Афанасьеванинг "бренд бозор муносабатлари билан богли; тушунча" деган фикрига ;ушилса булади. Лекин "бренд юридик атама дисобланмайди ва ду;у;ий мудофаза остига олинмайди" мазмунидаги таърифига ;ушилиб булмайди. Чунки, "бренд" (даммага маълум товар белгиси) тегишли давлатлар ;онунчилигида алодида шартлар мавжуд булгандагина эътироф этилади ва ду;у;ий мудофаза ;илинади. Акс долда у оддий товар белгиси сифатида эътироф этилади.

Ю;орида ;атор тад;и;отчиларнинг "бренд" сузига берган таърифларидан фар;ли уларо;, "бренд" и;тисодий тушунча сифатида юридик атама дисобланган даммага маълум товар белгиси билан синоним сузлардир. Аксарият давлатларнинг ушбу содани тартибга солиш билан богли; ;онун дужжатларида "бренд" атамаси "даммага маълум" тушунчаси билан бирга келади. Масалан, Буюк Британиянинг 1994 йилдаги "Товар белгилари тугрисида'ги ;онунининг 6-бис-моддасида, Швейцариянинг ушбу содани тартибга солиш билан богли; ;онунчилиги 3-моддасида даммага маълум товар белгиси сифатида тушунчаси белгиланган.

Товар белгисининг даммага маълумлилик хусусиятини урганиш и;тисодий маркетинг объекти булиб, одатда мазкур товар белгиси остида ишлаб чи;арилаётган мадсулотнинг маълум ва машдурлиги дамда ушбу ном остида реализация ;илинаётган товарнинг дажмидан келиб чи;;ан долда муайян малакага эга булган мутахассислар томонидан бадоланади. Шу сабабли дам мутла; ду;у; эгаси узига тегишли товар белгисини бренд белги сифатида руйхатдан утказишда унинг истеъмолчилар уртасида ;анчалик даражада маълум ва машдурликка эга булганлиги билан богли; бир ;атор эксперимент ва далилларга асосланиб, ду;у;ий бадо беради ва бренд товар белгиси сифатида ду;у;ий мудофаза лаё;атига эга булади.

Айрим адабиётларда товар белгисининг оммавийлашганлиги "маълум" ёки "даммага маълум" товар белгиси каби иккига ажратилади. Хусусан, 1897 йилда асос солинган Саноат мулки объектларини мудофаза ;илиш буйича Хал;аро ассоциация вакиллари 1990 йилда товар белгисини "маълум" ва "даммага маълум" товар белгиси сифатида тафовутлашни таклиф этишади. Товар белгисини таснифлаш буйича берилган мазкур таклифга жавобан Европа давлати вакиллари турли фикр ва мулодазаларни илгари суришади. Лекин айрим давлатлар, хусусан, Буюк Британия товар белгисини мазкур тартибда таснифлашга ;арши чи;ади. Бунга сабаб товар белгисини

бундай тор доирада таснифлаш суд жараёнида "passing off' [24] деликтини куллашда хаддан ташкари кийинлашишига олиб келади [25].

Франциянинг Интеллектуал мулк кодексида товар белгилари "хаммага маълум белги" (well-known trademark) ва "машхур белги"ларга (famous trademark) ажратилади. Бунда "хаммага маълум белги" кенг истеъмолчилар оммасига маълум булганлиги, ушбу товар хусусиятини курсатиб берадиган белги тушунилса, "машхур белги" халкаро ва бутун дунё микёсида маълум ва машхурлиги [26]дан далолат беради.

АКШ давлат конунларида хам товар белгилари "хаммага маълум белги" (well-known trademark) ва "машхур белги" (famous trademark)ra ажратилади. Шунга карамай, ушбу давлат конунчилигида уларнинг узаро фаркланиши аник курсатиб утилмаган. Бунда "машхур белги"га караганда "хаммага маълум белги" тушунчаси расмий хисобланади.

АКДТда 1995 йилда кабул килинган "Федерал савдо белгиларини узаро уйгунлаштириш тугрисида'ги Крнуннинг [27] 3-булимига мувофик, "хаммага маълум белги" (well-known trademark) агар у руйхатдан утказилганидан сунг маълум муддат ичида бошка шахслар худди шу белги билан бир хил ёки ухшаш товар белгиси ёки савдо белгиси сифатида фойдаланишлари мумкин эмас. "Машхур белги"га (famous trademark) нисбатан эса ушбу коида белгиланмаган.

Умуман олганда, адабиётларда "хаммага маълум товар белгилари" тушунчасини "обру-эътиборга эга товар белгилари" (reputation), "машхур" (famous), "жуда машхур" (highly renowned), "жуда обру-эътиборга эга" (highly reputed), "мутлако машхур" (exceptionally well-known) [28] каби куринишларда учратишимиз мумкин. Бир сузнинг конунчиликда бу каби турлича ифодаланиши, аввало, дунё давлатлари маркетинг ва олди-сотди муносабатларидаги хусусияти билан бевосита богликдир.

Товар белгисини мазкур тартибда таснифлаш, хам хукукни куллаш амалиётида, хам конун хужжатларида мухофаза килиш коидаларини белгилашда айрим кийинчиликларга олиб келади. Бу, энг аввало, товар белгисининг маълумлилик даражасини аниклаш ва унга тегишли хукукий мухофаза шартларини белгилаш билан бевосита богликдир. Яъни товар белгисининг истеъмолчилар орасида оммавийлашганлик даражасини аниклаш ва шунга мос равишда конунчиликда хукукий химоя килиш тартибини ишлаб чикиш ва белгилашни талаб килади. Масалан, товар белгиси кандай холларда "хаммага маълум" ва кай холларда "маълум" товар белгиси сифатида эътироф этилади. Бу холат биринчи навбатда на Саноат мулкини мухофаза килиш буйича Париж конвенциясида, на бошка ушбу муносабатни тартибга солиш билан боглик халкаро ва миллий конун хужжатларида уз аксини топган.

Товар белгисининг хаммага маълумлилик хусусиятини урганиш ва бахолаш дунё давлатлари тажрибасида турличадир. Хусусан, Германия давлатида товар белгисини хаммага маълумлилик хусусиятини белгилаш ижтимоий суров шаклида амалга оширилади. Масалан, ушбу давлатда эксперимент сифатида "AVON" товар белгисининг бренд белги сифатида эътироф этиш билан боглик низоли холат натижасида мазкур товар белгиси хаммага маълум товар белгиси сифатида суд томонидан бахоланади [29]. Утказилган ижтимоий суровда, жумладан:

- сиз мазкур товар белгисини эшитганмисиз ёки курганмисиз;

- салкин ичимликлар ичида сиз "Х" товар белгиси хакида биласизми;

- сизда бирон-бир корхона ёки фирма билан ушбу товар белгиси оркали богликдик мавжудми ёки бу хакида етарли маълумотга эга эмасмисиз мазмунидаги саволлардан иборат булган [30]. Лекин шунга карамай, Германия давлати товар белгиларини хукукий тартибга солиш билан боглик конунчилигида товар белгисининг хаммага маълумлилик хусусиятини белгиловчи аник мезонлар белгиланмаган.

Суд амалиётидан.

Маълумки, бутун дунёда компьютерлар учун микрочипларни ишлаб чицаришга ихтисослашган "Intel " компанияси (АКЩ, даъвогар) уз ичига Intel сузини цамраб олган бир цанча миллий тартибда ва Европа Иттифоцида руйхатга олинган товар белгиларига эга. Шунингдек, мазкур компания Ницца таснифининг 9, 16, 38, 42-синфларида курсатилган компьютер билан боглиц товар ва хизматлар курсатиш белгиси сифатида Буюк Британияда INTEL номи билан руйхатга олинган.

1997 йилда телефон маусулотларини сотишда етакчи булган CPMU United Kingdom компанияси (жавобгар) таснифнинг 35 синфида курсатилган маркетинг ва телемаркетинг хизматларини курсатиш учун INTELMARK номи билан Буюк Британияда руйхатга олинади. Натижада "Intel" компанияси Буюк Британиянинг товар белгисини руйхатга олувчи органига руйхатга олинган INTELMARK белгиси руйхатга олинганлиги уолати Буюк Британиянинг 1994

йилги товар белгилари тугрисидаги цонунига зид эканлигини, шунингдек INTELMARK белгисини руйхатдан утказганлик уолати айни вацтда унинг эгасига "Intel" компаниясининг товар бозоридаги илгаридан мавжуд булиб келаётган обрусидан фойдаланиши натижасида мислсиз фойда келтиришини ва унга бу борада устунлик берилишини уамда ушбу ухшаш белгидан фойдаланиш, уз навбатида, "Intel" компаниясига цонуннинг 5(3)-моддасига мувофиц зарар етказишини компания вакили томонидан алоуида таъкидлаб утилди.

Суд ушбу уолатни тегишли асослантиришларсиз (аниц мазмунга эга булмаган уолда) рад этади. Царордан норози булган "Intel " компанияси Буюк Британиянинг Аппеляция судига Европа Иттифоци товар белгилари тугрисидаги Директивининг 4(4)(а) ва 5(2)-моддаларида белгиланган товар белгисининг товар бозорида обру-эътиборга эга эканлигини ва ушбу уолатда унинг заифлашганлигини эътиборга олиб, ууцуций уимоя цилинишини сураб мурожаат цилади. Шунингдек, ушбу даъво аризасида компания вакили INTELMARK белгисининг муомалада булиши INTEL товар белгисининг тафовутланиши хусусиятини йуцца чицараётганлигини алоуида эътироф этади.

Буюк Британия Апелляция суди Европа судига ушбу ишда илгари маълум обру-эътиборга эга булган товар белгисига ухшаш булиши сабабли Директивнинг 4(4)(а)-моддасида унга зарар етказиши мумкинми ёки йуцми мазмунидаги уолатга аницлик киритиш мацсадида низоли ишнинг уолатини юборади.

Европа суди келиб тушган ишнинг моуиятини урганиш асосида уамда Директиванинг 4(4)(а)-моддасида белгиланган илгари ва ундан кейин пайдо булган товар белгиларининг истеъмолчилар тасаввурида цандайдир бир ухшашлик борлиги уолатидан келиб чиццан уолда белгиланишини таъкидлаб утади. Шу маънода, Европа суди ушбу уолатни янада аницлаштириш мацсадида цуйидаги асосларни келтиради:

1) низоли белгиларнинг узаро ухшашлик даражаси. Мавжуд алоцадорлик цанча юцори булса, шу даражада ухшашлик эутимоли уам юцори булади;

2) узаро низоли белгилар остидаги товар ва хизматларнинг бир-бирига ухшашлиги ва фарци, шу билан бирга истеъмолчилар томонидан уларни цай даражада ажратиб олиши;

3) кейинги белгининг обру-эътибори;

4) кейинги пайдо булган белгининг тафовутланиш даражаси лаёцатига эга эканлиги. Цанча фарцланиш хусусиятига эга булса, шу даражада узаро боглицлигининг эутимолий жиуати мавжуд булади;

5) оммани чалгитиш ёки янглишишга олиб келиш эутимолининг мавжудлиги.

Европа судининг царорига мувофиц, юзага келган низоли уолат буйича Директивнинг 4(4)(а)-моддасида белгиланган, кейин пайдо булган белгининг илгаридан мавжуд булган белги билан узаро ухшашлиги оцибатида етказилган зарарни цоплаш ва илгари мавжуд булган белгини уимоя цилиш билан боглиц цоида бузилиш уолати мавжуд эмаслигини цайд этади. Агар мавжуд булса, ушбу етказилган зарарни мавжуд далиллар асосида исботлаб беришни сурайди [31].

Хитой давлатида товар белгисини даммага маълумлилик ну;таи назаридан ду;у;ий мудофаза остига олиш 1982 йил 23 августда ;абул ;илинган Хитой Хал; Республикаси "Товар белгилари тугрисида"ги ^онунининг 14-моддасида белгиланган булиб, яъни:

- ;анча муддат давомида товар белгиси савдо муносабатларида ;улланилаётганлиги;

- белгининг реклама ;илиниш давомийлиги, унинг дудудлар доирасида фойдаланиш дажми;

- товар белгисининг даммага маълумлилик жидатдан ду;у;ий димоя остига олинганлиги;

- белгининг даммага маълумлилигини курсатувчи бош;а долатлари мавжуд булганда, ушбу товар белгиси даммага маълум товар белгиси сифатида Хитой давлатида ду;у;ий мудофаза остига олиниши ду;у;ий жидатдан мустадкамланди.

Мексика давлати ;онунчилигига мувофи;, товар белгисининг оммавийлашганлиги иккига булинади, яъни "маълум" ва "даммага маълум" товар белгилари. Мазкур давлатда товар белгисини "маълум" ва "даммага маълум" тушунча сифатида бу тарзда иккига ажратиш деклоратив хусусиятга эга. Мексикада товар белгисининг маълум ва даммага маълумлилигини курсатиб бериш учун ;уйидаги талаблар ;уйилади:

- ушбу белгидан фойдаланиш давомийлиги;

- охирги беш йил давомида унинг турли телеканалларда оммавийлаштирилганлиги ва бунинг учун кетган маблаг дажми;

- белгининг муомалада булиши ва уни таниб олишнинг географик дудудлари;

- охирги уч йил давомида белгидан фойдаланган холда махсулот сотилишининг суммавий хажми;

- чет давлатларда белгининг руйхатдан утказилганлиги факти [32].

Хдммага маълум товар белгисини хукукий тартибга солиш масалалари бошка давлатлар конунчилигида белгиланганлиги каби Узбекистон Республикаси миллий конунчилигида хам уз аксини топган. Маълумки, Узбекистон 1991 йил 25 декабрдан Саноат мулкини мухофаза килиш буйича Париж конвециясининг аъзоси хисобланади хамда шу асосда ушбу конвенцияга аъзо давлатларда хаммага маълум товар белгиси сифатида тан олинади ва хукукий мухофаза килинади.

Узбекистон Республикасининг 2001 йил 30 августдаги "Товар белгилари, хизмат курсатиш белгилари ва товар келиб чиккан жой номлари тугрисида'ги Конунининг 321-моддасига мувофик, "Узбекистон Республикаси худудида руйхатдан утказиш асосида мухофаза килинадиган товар белгиси Узбекистон Республикасининг халкаро шартномасига мувофик, Узбекистон Республикаси худудида руйхатдан утказилмай хам мухофаза килинадиган товар белгиси, шунингдек товар белгиси сифатида фойдаланиладиган, лекин Узбекистон Республикаси худудида хукукий мухофазага эга булмаган белги юридик ёки жисмоний шахснинг аризасига биноан, агар бундай товар белгиларидан ёки белгидан муттасил фойдаланилиши натижасида улар аризада курсатилган санадаги холатга кура мазкур шахснинг товарлари хусусида Узбекистон Республикасида тегишли истеъмолчилар орасида кенг маълум булса, Узбекистон Республикасида хаммага маълум товар белгиси деб эътироф этилиши мумкинлиги" белгиланган.

Узбекистонда хаммага маълум товар белгисини тан олиш ва хукукий мухофаза килиш шартлари ва тартиби Узбекистон Республикасининг Интеллектуал мулк агентлигининг 2008 йил 25 декабрдаги 100-сон буйруги билан тасдикланган "Узбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг Апелляция кенгашига апелляция ва аризаларни топшириш хамда куриб чикиш" Коидалари [33] асосида амалга оширилади. Мазкур коидаларнинг 2-кисми 2-банди "в"-кичик бандига мувофик, товар белгисини хаммага маълум белги сифатида эътироф этишда ариза берувчи уз навбатида ариза билан бирга:

- товар белгисидан Узбекистон Республикаси худудида кенг фойдаланилгани хакидаги маълумот;

- товар белгисидан фойдаланилган холда товар реализация килинган ахоли пунктларининг руйхати;

- ушбу товарлар реализациясининг хажми хакида маълумот;

- ярмарка ва кургазмаларда товар белгисидан фойдаланилган махсулотлари ва/ёки хизматлар рекламаси ва такдимотини хам хисобга олган холда, товар белгисидан фойдаланиш усули хакида маълумот;

- товар истеъмолчиларининг уртача йиллик сони хакида маълумот;

- товар белгиси машхур булган мамлакатлар хакида маълумот;

- агентлик белгилаган тавсияномаларни хисобга олган холда, ихтисослашган мустакил ташкилот томонидан товар истеъмолчилари орасида утказилган суров натижалари хакидаги маълумотлар такдим этилади.

Хдммага маълум товар белгисини мухофаза килиш учун юкорида белгиланган талаблар мажбурий ахамиятга эга булиб, белгини мухофаза килиш учун тегишли хужжатларни такдим этмаган, лекин хужжатлар такдим этилган булсада, товар белгисини хаммага маълум товар белгиси сифатида эътироф этиш учун етарли ва аник асослантирилган далиллар булмаса, мутлак хукук эгасининг ушбу товар белгиси хаммага маълум товар белгиси сифатида эътироф этилмайди ва тегишли хукукий мухофаза лаёкатига эга булмайди.

Хулоса.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Хдммага маълум товар белгиси яъни замонавий суз билан айтганда бренд товар белгилари оддий турдаги товар белгисига нисбатан кенг оммавийлашганлиги натижасида уни шахсийлаштирган шахсга куп даромад келтириши билан узига хос хукукий мазмунга эга. Шу сабабли хам аксарият холатларда махсулотни калбакилаштирувчи оддий товар белгисига нисбатан хаммага маълум ва истеъмолчилар орасида кенг истеъмол муомаласида булган товар белгиларини сохталаштиришга харакат килади. Масалан, Россиянинг Москва шахрида тегишли суриштирув органи томонидан утказилган текшируви натижасида Вьетнам давлати фукаролари узининг спорт махсулотлари билан ном козонган "adidas" товар белгисидан фойдаланган холда 42.500 бирликда турли спорт буюмларини ишлаб чикарган ва товар бозорида реализация килган [34]лиги аникланган.

Назарий таклиф ва хулосалар. Шу маънода, даммага маълум товар белгисидан

фойдаланган долда товар ишлаб чи;аришда ду;у;ни бузувчи шахс хатти-даракатларини

;уйидагилар билан назарий жидатдан асослаш мумкин:

- даммага маълум товар белгисига нисбатан уни шахсийлаштирган шахс ду;у;ларини атайин ;асддан бузади ва бунинг ;онунга зид эканлигини билади;

- ду;у;ни бузувчи шахс ушбу даракати ор;али тез ва куп даромад топишни ма;сад ;илади;

- истеъмолчиларнинг "аслида" да;и;ий товар белгиси остида ишлаб чи;арилган товар мадсулоти сифатида чалгишига олиб келади;

- миллий бозорга турли контрафакт товар мадсулотларининг кириб келиши натижасида мадаллий товар ишлаб чи;арувчиларининг ду;у;лари ва манфаатлари камситилади, натижада эса хорижий давлат товар ишлаб чи;арувчиларининг миллий бозорга нисбатан ;изи;иши йу;олади.

Ю;орида санаб утилган долатларнинг олдини олиш, шахсийлаштирувчининг товар белгисига нисбатан турли ду;у;;а зид хатти-даракатларидан димоя ;илиш, шу билан бирга давлатнинг контрафакт товар мадсулотларини миллий бозорга кириб келиш долатларига чек ;уйишда:

- товар бозорида истеъмолчиларнинг контрафакт мадсулотларга нисбатан талаб ва таклиф даражасини маркетинг тад;и;оти сифатида доимий мониторингини амалга ошириш;

- ду;у;ни мудофаза ;илувчи давлат органларига контрафакт мадсулотларини чакана ва улгуржи савдо ;илувчи, сотиб олувчи, сотувчи ва ишлаб чи;арувчилар тугрисида доимий ахборот маълумотларини жамлаб бориш ва тегишли органга такдим этиш [35];

- истеъмолчилар оммасини маълум товар белгиси остида ишлаб чи;арилган контрафакт товар мадсулотлари тугрисида маълумот бериб бориш;

- даммага маълум товар белгисини ду;у;ий мудофаза ;илиш билан богли; ;онун дужжатларида белгиланган санкция ;исмини алодида даммага маълум товар белгисидан фойдаланиш ;оидаларини бузганлик ну;таи назаридан ;айта куриб чи;иш. Бунда маъмурий ва жиноий жавобгарлик ;онун дужжатларини такомиллаштиришга алодида эътибор ;аратилиши лозим.

Даммага маълум товар белгиларини димоя ;илишда мазкур тушунчанинг ду;у;ий ма;омини ани;лаштириш лозим. Айрим адабиётларда даммага маълум товар белгиси ду;у;ий димоя ;илишда, унинг ;анчалик даражада реклама ;илинганлик хусусияти дам катта адамият касб этиши таъкидланади. Хдтто бир давлат дудудида товар белгисини реклама ;илиш, ушбу товар мазкур давлатда ишлаб чи;арилмаслиги ва реализация ;илинмаслигидан ;атъи назар амалга оширилиши лозим. Шу на;таи назардан даммага маълум товар белгиларини ду;у;ий мудофаза ;илиш билан богли; шартларни ;онун дужжатларида ани; ифодалаш; даммага маълум товар белгиларидан но;онуний фойдаланган долда контрафакт товар мадсулотларини ишлаб чи;арган шахсларга нисбатан ;онун дужжатларида белгиланган жавобгарлик ;исмини ;айта куриб чи;иш ва такомиллаштириш лозим. Шунингдек, оддий товар белгисига нисбатан даммага маълум товар белгисини сохталаштирганлик учун фу;аролик ;онунчилигидаги моддий жавобгарлик билан богли; ;исмини алодида ;оида сифатида белгилаш лозим.

Амалий таклиф ва хулосалар. Бренд товар белгиларини ду;у;ий мудофаза ;илиш масаласи ю;орида таъкидланганидек, нафа;ат миллий бозорда, балки хал;аро ми;ёсда дам амалга оширилишини ;айд этиш лозим. 1883 йил 20 мартда ;абул ;илинган ва Узбекистан 1991 йил 25 декабрда аъзо булган Саноат мулкини мудофаза ;илиш буйича Париж конвенциясининг 6-бис-моддасида даммага маълум ёки содда ;илиб таъкидлаганда бренд белгиларнинг ду;у;ий мудофаза ;илиш масаласи курсатиб утилган. Мазкур Конвенция бренд товар белгиларини ду;у;ий мудофаза ;илишнинг умумий ;оидаларини белгилайди. Бренд белгиларнинг олди-сотди муносабатларида тан олишнинг ду;у;ий асослари ушбу Конвенцияда тартибга солинмаган.

Брендларни даммага маълум эканлигини хал;аро ми;ёсда тан олиш ва унга амал ;илиш масаласи 1994 йил 15 апрелда Марокашда ;абул ;илинган ва дозирги кунда дунёнинг 164та давлати аъзо булган Интеллектуал мулк ду;у;ининг савдо жидатлари тугрисидаги Келишувда уз аксини топган. Мазкур келишувда унга аъзо давлатларнинг бир товар белгисининг даммага маълум эканлигини белгилаш аъзо давлатларда узаро келишув асосида уни реклама ;илинганлик дажмидан келиб чи;;ан долда амалга оширилиши белгиланган. Узбекистон мазкур келишувнинг бугунги кунда аъзоси дисобланмайди. Шу сабабли дам брендларни хал;аро ми;ёсда тан олиш ва уни ду;у;ий мудофаза ;илишда Интеллектуал мулк ду;у;ининг савдо жидатлари тугрисидаги келишувга аъзо сифатида кириш жараёнини тезлаштириш ва миллий ;онунчиликни тегишли

KenumyBra Mocnamrapum no3HM. Ey эса, y3 HaB6aTHga, "y36eK 6peHgH"HHHr xan^apo MH^ecga OMManamumHHH Te3namTHpagu Ba aHaga MyKaMMan xy^y^HH Myxo$a3a ^unHHumuHH Ka^onaTnaMgH.

References:

1. «Sozdaniye (ili vozmojnoye razrusheniye) megabrenda» // gazeta "NewYorkTimes", 22 iyulya 2001, obsujdeniye trudnostey, svyazannix s rasshireniyem ustoyavshegosya brenda na noviye izdeliya.

2. Tomas S. Vurster «Vedushiye brendi: 1925-1985 godi», izdaniye Perspectives, Bostonskaya Konsaltingovaya gruppa 1987. Sm. Takje Koli «Markirovaniye potrebitelskix tovarov s pomoshyu brendov».

3. Derived from Article 2(1)(b)(1) of the WIPO Recommendation.

4. Ibid, derived from Article 2(1)(b)(2).

5. Ibid, derived from Article 2(1)(b)(3).

6. Ibid, derived from Article 2(1)(b)(4).

7. Ibid, derived from Article 2(1)(b)(5).

8. Ibid, derived from Article 2(1)(b)(6).

9. See for example, Maniatis, S, Trade Marks in Europe: A Practical Jurisprudence (London, Sweet &Maxwell, 2009); Tritton, G, Intellectual Property in Europe (London, Sweet & Maxwell, 2007) andPhillips, J, Trade Mark Law: A Practical Anatomy (Oxford, Oxford University Press, 2003), WIPO,Introduction to Intellectual Property: Theory and Practice (London, Kluwer Law International, 1997),Cornish, W, and Llewelyn, D, Intellectual Property: Patents, Copyright, Trade Marks and AlliedRights (London, Sweet & Maxwell, 2007).

10. Mc Donald's Corporation and Mc Donald's Deutchland v Dieter Rahmer IIC 1999. - V. 30. - P. 326332.

11. See JPO Protection of Well-Known and Famous Trademarks Japan Patent Office Asia-Pacific Industrial Property Center, JIII, 1999). A full text of this is to be found at(Last accessed on 18 January 2010).

12. TheAgreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights 1994See Chapter 2, Section 2.3.1.4, and Chapter 3, Section 3.2.2.

13. The WIPO Joint Recommendation concerning Provisions on the Protection of Well-Known Marks.Doc. 833(E). See supra note 14, Chapter 3, Section 3.2.4 for the WIPO Recommendation.

14. Myuller V.K. 70 000 slov i virajeniy. Izd. 14-ye, stereotip. - M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1969.-S.912.

15. Junqin Z. Protection of well-known in China // China Patents and Trademarks. - 2001. - V. 66. - № 3. - P. 40-44.

16. Ariyevich Ye.A. Patenti i litsenzii. - 2001 g. - №9. - S.8.

17. Bodenxauzen G. Parijskaya konvensiya po oxrane promishlennoy sobstvennosti. Komentariy. - M.: Progres, 1977.

18. Svyadoss Yu.I. Pravovaya oxrana tovarnix znakov v kapitalisticheskix stranax. - M.: SNIIPI. 1969.

19. Afanasyeva L. MMK potratil 1,2 mlrl rubley na tovarniy znak //www.chelpress <http: //www .chelpress>.ru

20. Zagorskiy L.G. Problemw kommersializatsii ob'yektov intellektualnoye sobstvennosti // www.sumtech.ra

21. Idris K. Intellektualnaya sobstvennost - moshniy instrument ekonomicheskogo rosti // - S.180.

22. Zotkin A.Yu. Brend kak osnova uspeshnogo sovremennogo biznesa. www.aup.ru

23. Zagorskiy L.G. Problemi kommersializatsii ob'yektov intellektualnoye sobstvennosti // www.sumtech.ra

24. www.en.rn.wikipedia.org. "Passing off' delikti - boshqa shaxsning nomidan foydalanib tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish. Bunda tovar belgisidan foydalanib boshqa shaxslarning tovar ishlab chiqarishi va uni realizatsiya qilishi tushuniladi. Ushbu delikt Angliya, Avtraliya va Yangi Zellandiyada keng qo'llaniladi.

25. Pirogova V. Yevropeskiy opwt oxranw obshyeizvestnix znakov. IS. // Promishlennaya sobstvennost. -№ 3, - 2006. - S.22.

26. Law dated January 4, 1991, codified into Chapter VII of the French Intellectual PropertyCode, last amended by the Act No. 2003-706 dated August 1, 2003.

27. In March 1995, the Federal Trade mark Dilution Act of 1995 (H.R 1295) was introduced byRepresentative Carlos J. Moorhead, the chair man of the House Judiciary Subcommittee onCourts and Intellectual Property.

28. Frederick Mostert, "Famous and Well-known Marks - An international Analysis",(Butterworths 1997), - P. 18.

29. GRUR. - 1991. - P.863.

30. Pirogova V. Yevropeyskiy opit oxrani obshyeizvestnix znakov. IS. // Promishlennaya sobstvennost. -№ 3, - 2006. - S.24.

31. ForsythEm. ECJ provides guidance on what constitutes trade mark dilution in EU // WIPR. - 2009. -V. 23. - № 1. - P.5-7.

32. Molet J., Taro Seo L. The good and bad for well-known and famous marks // Managing Intellectual Property. - 2005. - June. - P. 63-66.

33. Mazkur qoidalar O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligidan 2009 yil 24 yanvarda 1889-son bilan ro'yxatga olingan.

34. Solomanidin V. Opit realizatsii programmi zashiti tovarnogo znaka «Adidas» v Rossii // «IS. Promishlennaya sobstvennost», - № 3, - 2003. - S.33.

35. O'sha joyda. - S.33.

Carter T. What price fame? And just what makes a trademark well-known? Trademark World. - 2007. -№195. - P.39.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.