Научная статья на тему 'ПОМИДОР ЭКИНИДАГИ ПОМИДОР ЗАНГ КАНАСИ (ACULOPS LICOPERSICI)НИНГ ЗАРАРИ ВА УНГА КАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ'

ПОМИДОР ЭКИНИДАГИ ПОМИДОР ЗАНГ КАНАСИ (ACULOPS LICOPERSICI)НИНГ ЗАРАРИ ВА УНГА КАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
179
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
VEGETABLE / PEST / RUST MITE / NYMPH / TEMPERATURE / GENERATION / CONTROL

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Эргашова Х.И.

Помидор аҳоли томонидан энг кўп ва ёқтириб истеъмол қилинадиган сабзавотдир. Помидор экини зараркунандаларидан занг канасининг биоэкологияси, зарари, авлод бериши ва қарши кураш чоралари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DAMAGE OF ACULOPS LICOPERSICI IN TOMATO CULTIVATION AND MEASURES AGAINST IT

Tomato is the most popular vegetable. Bioecology, damage, reproduction and control measures of rust beetle from pests of tomato crop are given.

Текст научной работы на тему «ПОМИДОР ЭКИНИДАГИ ПОМИДОР ЗАНГ КАНАСИ (ACULOPS LICOPERSICI)НИНГ ЗАРАРИ ВА УНГА КАРШИ КУРАШ ЧОРАЛАРИ»

Эргашова Х.И. ассистент

Андижанский институт сельского хозяйства и агротехнологий

ПОМИДОР ЭКИНИДАГИ ПОМИДОР ЗАНГ КАНАСИ (ACULOPS

LICOPERSICI)HHHr ЗАРАРИ ВА УНГА КАРШИ КУРАШ

ЧОРАЛАРИ

Аннотация: Помидор ауоли томонидан энг куп ва ёцтириб истеъмол цилинадиган сабзавотдир. Помидор экини зараркунандаларидан занг канасининг биоэкологияси, зарари, авлод бериши ва царши кураш чоралари келтирилган.

Ergashova H.I. assistant

Andijan Institute of agriculture agrotechnologies

DAMAGE OF ACULOPS LICOPERSICI IN TOMATO CULTIVATION

AND MEASURES AGAINST IT

Abstract: Tomato is the most popular vegetable. Bioecology, damage, reproduction and control measures of rust beetle from pests of tomato crop are given.

Keywords: Vegetable, pest, rust mite, nymph, temperature, generation, control.

Сабзавот экинлари каторида помидор хам инсон хаётида катта ахамиятга эга ва озик-овкат рационида мухим урин тутади. Шу билан бирга куп холларда экин усув даврида ва кейинчалик хосилни омборхоналарда саклаш пайтида, хар хил зарарли организмлар таъсирида, помидор хосилининг анча кисми нобуд булади ва сифати кескин пасаяди. Х,имоя чоралари ва бошка тадбирларни мунтазам кулламаслик натижасида зараркунандалар, айникса шахсий томоркаларда, куп учрайди ва катта зарар келтиради.

Помидор ахоли томонидан энг куп ва ёктириб истеъмол килинадиган сабзавотдир. Барча сабзавот майдонини карийб ярмини ва тайёрланаётган йиллик махсулотнинг 65% ни помидор ташкил этади. Бу бежиз эмас албатта. Помидор таркибида инсон учун энг зарур булган озик моддалар, тузлар ва витаминлар мавжуд.

Помидор занг канаси - Aculops licopersici Massee, Каналар (Acariformes) туркумининг турт оёкли каналар Tetraphodili тунгич оиласига, Eriophyidae оиласига мансубдир. Каналарнинг кенг таркалган тури. Улар

асосан помидор кучати билан таркалиши мумкин. К^иска масофаларга учадиган турли хашаротларнинг ва кушларнинг танасига ёпишиб таркалади. 1980 йилларгача Узбекистонда бу кананинг зарари сезилмасди.1990 йилларга келиб ушбу зараркунанданинг республикамизда таркалган ареали деярли барча вилоятларни уз ичига олди. Помидор занг канаси хозирги кунда помидор ва картошканинг энг асосий зараркунандаларидан бирига айланган.

Помидор занг канасиПомидор занг имагоси канасининг зарари

Помидор занг канаси жуда майда, оддий куз билан куриб булмайдиган бугимоёкли жонивор булиб, нимфаси 100 мк (микрон), етук зоти эса - 135160 мк келади. Ранги тиник саргишгача. Танаси чузик, цлиндрсимон, орка учу торайиб тукчала билан якунланаган, 2 жуфт оёклари бор.

Помидор занг канаси йил давомида ривожланиши хам мумкин. Бунда очик ердаги экинлардан кузда иссикхоналарга утиб ривожини давом этади. Куп кисми ёзда каерда ривожланган булса, уша ерда кишлаб колади. Бунда ернинг устки катламида, хасчуплар орасида нимфа холатида кишлайди. Зараркунанда учун энгт макбул шароит - бу хаво хароратининг 25-300 С, намлигининг эса 30-40% булишидир. Ушбу шароитларда кана ривожланишининг бир бугини 7 кунда адо этилади. Бир мавсумда кана15 дан 25 тагача бугин бериши мумкин, шулардан 10-15 таси июн-августда утади.

Утказилган махсус тадкикотлардан маълум булишича, помидор занг канаси асосан помидор ва картошкада бемалол, тез ривожланади. Ундан кейинги уринларни кора ва кизил итузум, куйпечак ва баклажон эгаллайди. Долган экинларда занг кана ривожлана олмаслиги тасдикланган.

Кана усимлик баргларининг хам устки, хам остки тарафини босиши мумкин. Дастлаб усимликнинг пастки барглари, новдалари зарарлана бошлайди. У аста-секин юкорига таркаб кетади. Зарарланган новда кунгир була тусга эга булиб силликлашади, баргларида эса сарик доглар пайдо булиб, умумий туси кунгир була бошлайди. Зарарланган гул ва майда мева нишоналари хамда барглари куриб тукилиб кетади, йирик меваларнинг юзида тур сингари расм пайдо булиб, тиришиб ёрилади.

Помидор занг канаси йилига 15-25 марта авлод бериб ривожланади ва тухум шаклида кишлаб чикади..

Помидор занг канаси асосан помидор ва картошкада бемалол хамда тез ривожланади. Ундан кейинги уринларни кора ва кизил итузум, куйпечак ва баклажонни эгаллайди. Долган экинларда занг кана ривожлана олмаслиги аникланди.

Кураш чоралари: Помидор ва картошка экинларини узаро узокрок масофада жойлаштириб экиш. Усимликларни бардошли, яъни бакувват килиб устириш, улардаги бошка зараркунандаларга карши уз вактида кураш олиб бориш, хосил йигиштирилгандан кейин усимлик колдикларини даладан олиб чикиб ташлаб, ерни шудгорлаш ва кишда яхоб сувини бериш.

Кимёвий кураш сифатида куйидаги акарицидлардан фойдаланиш мумкин: Ниссоран 5% эм.к. препарати 2,5 л/га, пилора 24% сус.к. 0.5 л/га, Омайт 57% с.э.эм.к. 1.5 л/га, Олтин водий 57% эм.к 1.5 л/га.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Остонакулов Т.Э. Сабзавот экинлари биологияси ва устириш технологияси. -Т.: 1997. -Б. 300-335 б.

2. Остонакулов Т.Э. Сабзавот экинлари биологияси ва устириштехнологияси. - Самарканд. 2008. -207 б.

3. Хужаев.Ш.Т "Энтомология, кишлок хужалик экинларини химоя килиш ва агротоксикология асослари" Тошкент, 2010 йил.

4. Хужаев Ш.Т "Усимликларни зараркунандалардан уйгунлашган химоя килишнинг замонавий усул ва воситалари" Тошкент 2015 йил.243 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.