Научная статья на тему 'ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИ'

ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Электротехника, электронная техника, информационные технологии»

CC BY
95
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бахчевые культуры / почва / корпус / направляющая пластина / поливная борозда / пласт / растительные остатки / комбинированная машина / оборот пласта / melons / soil / body / guide plate / irrigation furrow / stratum / plant residues / combined mashine / stratum turnover

Аннотация научной статьи по электротехнике, электронной технике, информационным технологиям, автор научной работы — Чуянов Д.Ш., Эргашев Ғ.Х., Шодмонов Ғ.Д.

В статье приведены результаты экспериментальных исследований корпусов с паправляющими пластинами для обработки посевных зон бахчевых культур.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article presents the results of experimental studies of housings with guide plates for the treatment of sowing zones of melons and gourds.

Текст научной работы на тему «ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОҚНИ ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИ»

2. Коликов А.П., Тилавов Ю.С. и др. Математическая модель термонапряженного состяния технологического инструмента при ковке труднодеформируемых материалов. Деп. ВИНИТИ. № 5. 1994.

3. Коликов А.П., Левицкий И.А., Тилавов Ю.С. и др. Математическая модель теплообмена и термонапряженного состяния в системе заготовка- рабочий инструмент при обработке тугоплавких металлов. Изв. Вузов. Черная металлургия. - 1994. № 9.

4. Вардияшвили А.А., Тилавов Ю.С., Уроков К.Х.. Анализ результатов расчета параметров температурного и термонапряженного состояния в системе заготовка-инструмент при радиальной ковке. Научно-технический журнал ФерПИ. 2020., Том 24. №5. с. 213-216.

УУК 631.312 Чуянов Д.Ш., Эргашев F.X., Шодмонов Г.Д.

ПОЛИЗ ЭКИНЛАРИ ЭКИШ УЧУН ТУПРОЦНИ ТАЙЁРЛАЙДИГАН КОМБИНАЦИЯЛАШГАН АГРЕГАТ КОРПУСЛАРИНИНГ ПАРАМЕТРЛАРИ

Чуянов Д.Ш. - т.ф.д.; Эргашев F.X. - катта укитувчи; Шодмонов F-Д. - ассистент (КарМИИ)

В статье приведены результаты экспериментальных исследований корпусов с паправляющими пластинами для обработки посевных зон бахчевых культур.

Ключевые слова: бахчевые культуры, почва, корпус, направляющая пластина, поливная борозда, пласт, растительные остатки, комбинированная машина, оборот пласта.

The article presents the results of experimental studies of housings with guide plates for the treatment of sowing zones of melons and gourds.

Key words: melons, soil, body, guide plate, irrigation furrow, stratum, plant residues, combined mashine, stratum turnover.

Кириш. Полиз экинларини экиш учун тупрокка минимал энергетик харажатлар билан сифатли ишлов бериш муаммолари купгина илмий ишларда куриб чикилган [1-18]. Полизчилик учун машиналар яратиш, конструкциясини асослаш ва уларнинг иш органлари параметрларини асослаш буйича В.Г.Абезин [7], В.И.Малюков [8], А.Д.Эм, В.Н.Жуков [9] ва бошкалар томонидан тадкикотлар олиб борилган. Полиз экинларини етиштиришда тупрокка экиш олдидан ишлов берадиган ва экадиган машиналарнинг конструкцияси ва параметрлари В.Г.Абезин, Н.В.Алдошин [10] ва В.И.Малюковлар томонидан асосланган. А.Д.Эм ва В.Н.Жуковларнинг тадкикотлари асосан полиз экинлари катор ораларига ишлов бериш машиналарини ишлаб чикишга йуналтирилган. Я.П.Лобаческий, Ф.М.Маматов ва И.Т.Эргашевлар палахсани уз эгати чегарасида 180 градусга агдариш жараёнларини урганган [ 1-5; 11]. Ушбу тадкикотларда агрегатнинг бир утишида полиз экинлари экиш учун экиш худуди палахсаларини корпус ёрдамида уз эгати чегарасида агдариш билан бир вактда сугориш аригини шакллантириш масалалари куриб чикилмаган.

Тадкикотнинг максади комбинациялашган агрегат корпусининг параметрларини асослашдан иборат.

Масаланинг куйилиши ва тадкикот усули. Полиз экинларининг экиш худудига ишлов берадиган йуналтирадиган пластинали корпуслар тадкикотнинг объекти хисобланади. Комбинациялашган машина йуналтирадиган пластинали корпусларининг технологик иш жараёнларини урганиш адабиёт манбалари ва дала шароитларида текшириш натижалари буйича амалга оширилди.

Назарий тадкикотлар натижаларини эътиборга олган холда лаборатория-дала тажрибаларини утказиш учун экиш худудига агдаргичли ишлов бериш учун йуналтирадиган

пластинали корпуслар билан жих,озланган тажриба курилмаси ясалди. курилманинг техник тавсифи 1-жадвалда келтирилган.

Экспериментал тадкикотларда йуналтирадиган пластинанинг узунлиги ва ишлов бериш чукурлиги корпусларнинг иш курсаткичларига таъсири буйича масалалар урганилди. Тадкикотлар ^ашкадарё вилоятининг Сертепа фермер хужалигида утказилди.

Экиш худудидаги усимлик колдикларининг кумилиш туликлиги тупрок юзасида кумилмасдан колган усимлик колдиклари ва бегона утлар массаси буйича аникланди. Кумилмасдан колган усимлик колдиклари ва бегона утларни х,исобга олиш узунлиги 5 м ва кенглиги корпуслар камраш кенглигига тенг булган майдончаларда амалга оширилди. Кумилмасдан колган усимлик колдиклари йигиб олинди ва тарозида ±10 г хатолик билан тортилди.

1-жадвал

Экиш худудига аFдаргичли ишлов бериш учун тажриба курилмасининг техник

тавсифи

Курсаткичларнинг номланиши Курсаткичларнинг киймати

^амраш кенглиги, м 0,90-1,05

Ишлов бериш чукурлиги, см 20-27

Корпуслар сони, дона 2

Корпуслар камраш кенглиги, см 45-52,5

Корпуслар ишчи юзаси тури Винтсимон

Йуналтирадиган пластиналар сони, дона 2

Усимлик колдикларининг кумилиш чукурлиги корпуслар камраш кенглиги буйича шудгор тик киркилиб, шудгор юзасидан усимлик колдикларининг юкориги жойлашиш чегараларигача булган масофани улчаш йули билан аникланди. Х,ар бир утишда иккитадан тик кесим килинди. Улчовлар ±0,5 см аниклик ва турт карраликда утказилди.

курилма корпусларини энергетик бах,олаш уларни агротехник бах,олаш билан бирга утказилди. Тажриба даврида курилманинг умумий тортишга каршилиги Р, курилма утган йул £ ва тажриба вакти I аникланди. Йуналтирадиган пластинали корпусларнинг умумий каршилиги курилма осиш механизмида урнатилган тензобармоклардаги кучланишлар оркали аникланди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокамаси. Таклиф килинган технологияни амалга оширишда, яъни палахсаларни сифатли агдарилиши билан дастлабки сугориш аригини шакллантиришга корпусларнинг камраш кенглиги, йуналтирадиган пластина узунлиги ва ишлов бериш чукурлиги таъсир курсатади.

Йуналтирадиган пластина узунлигининг корпуслар энергетик ва сифат курсаткичларига таъсирини аниклашда ишлов бериш чукурлиги а=25 см, курилма тезлиги 1,72 м/с, х,ар бир корпуснинг камраш кенглиги 52,5 см ва курилманинг камраш кенглиги 105 см ни ташкил килди.

Тажрибалар учун х,ар хил узунликдаги йуналтирадиган пластиналар ясалди.

Тажрибавий тадкикотлар натижаларига кура (1-расм ва 2-жадвал) палахсаларнинг агдарилишига ва шудгорнинг профилига йуналтирадиган пластинанинг узунлиги сезиларли таъсир курсатиши аникланди.

Корпуслар йуналтирадиган пластинасиз ишлаганда палахсалар асосан мос равишда унг ва чапга ишлов берилмаган дала юзасига ёткизилади. Бунда ишлов берилган худуд уртаси буйича кенглиги 103,2 см ва чукурлиги 31,8 см булган очик эгат х,осил булади. Йуналтирадиган пластина узунлиги /з=40 см булганда палахса тулик агдарилмаслик х,олатлари кузатилди ва 91,6 см кенгликдаги, 29,8 см чукурликдаги очик эгат х,осил булди. Йуналтирадиган пластина узунлиги янада оширилганда технологик жараён ишончли кечди.

Йуналтирадиган пластинанинг узунлиги камайиши билан корпусларнинг тортишга каршилиги хам камаяди (1-расм). Чунки йуналтирадиган пластина булмаганда маълум холатгача палахса факат корпус таъсирида булади, сунгра эса инерция кучи таъсирида агдарилади. Бунда палахсани агдаргичга босими камаяди ва йуналтирадиган пластинанинг каршилиги булмайди. Йуналтирадиган пластина узунлигининг ортиши билан унинг тортишга каршилиги ва ишчи юзаси буйича ишкаланиш кучлари киймати ошиб боради. Бу эса палахсани агдарилишига сарфланадиган энергия сарфини ошишига олиб келади.

13

Р, кН 12 '

11 ■

10 ■

1 1 ^f*000^ ^ р

100

л % 80

60

40

20

0 20 40 60 80 . 100

13, СМ

1-расм. Корпусларнинг тортишга каршилиги Р ни ва усимлик колдиклари массасининг кумилиш туликлиги Д ни йуналтирадиган пластина узунлигига боглик равишда узгариши.

Йуналтирадиган пластина узунлиги /з=93 см булганда хар бир палахса уз эгати чегарасида агдарилди, ишлов бериш худуди уртаси буйича хосил булган арикнинг чукурлиги 9,8 см ни ташкил килди. Бунда йуналтирадиган пластина палахсани кутарилиши бошланишидан тулик агдарилишига, яъни 160-1700 агдарилгунга кадар таъсир курсатади.

2-жадвал

Йуналтирадиган пластина узунлигининг курилма иш курсаткичларига таъсири

Курсаткичлар номи ва Йуналтирадиган пластина узунлиги, м

улчамлари 0 0,20 0,40 0,60 0,80 0,93

Агрегат тезлиги, м/с 1,72 1,72 1,72 1,72 1,72 1,72

Ишлов бериш чукурлиги, см: Мср 24,9 24,7 24.6 24,3 24,2 24,2

±о, см 1,8 1,7 1,5 1,4 1,4 1,3

^амраш кенглиги: Мср 101,5 104,5 104,3 105,4 105,7 105,9

±а, см 4,8 4,4 3,8 3,5 3,3 3,3

Арикнинг эни, см 103,2 96,2 91,6 78,2 60,2 21,6

Арик чукурлиги, см 31,8 30,3 29,8 29,1 28,8 9.8

Усимлик колдикларининг кумилиш 49,8 59,3 66,0 79,5 90,3 92,3

туликлиги, %

Усимлик колдикларининг уртача 3,3 3,9 7,2 10,4 11,3 13,2

кумилиш чукурлиги, см

Тупрокнинг уваланиш даражаси, % 37,1 48,6 64,8 71,5 73,2 77,9

Тортишга каршилиги, кН 9,6 9,9 10,6 10,8 11,1 11,6

HyHa.THpagHraH n.acTHHaHHHr y3yH.Hru 13=80 cm Gy.raHga KeHr.uru 60,2 cm Ba nyKyp.uru 28,8 cm Gy.raH apuK x,och. Gy.gH, 6y эсa TaK.H$ KH.HHraH TexHO.orua Ta.aG.apura moc Ke.agu.

^ypu.MaHHHr KaMpam KeHr.uru 105 cm, Kopnyc.apHHHr KaMpam KeHr.Hru 52,5 cm Ba HyHa^THpaguraH n.acTHHaHHHr y3yH.Hru 80 cm Gy.raHga GeroHa yT.apHHHr KyMH.Hmu KaBapuK эгpн hh3hk GyHuna y3rapagu (2-pacM). Hm.OB Gepum nyKyp.urHHHHr 22-26 cm opa.HFHga ycuM.HK KO.guK.apu MaccacHHHHr KyMH.um Ty.HK.uru 91-93% rana, atHH Ta.aG.ap gapa^acuga Gy.gu. rpa^HKgaH (2-pacM) KypuHuG TypuGguKH, um.OB Gepum nyKyp.uru a HHHr omumu Gu.aH Kopnyc.apHHHr TopTHmra Kapmu.uru P omagu. Hm.OB Gepum nyKyp.uru a HHHr 22 gaH 30 cm ra omumu Gu.aH TopTHmra Kapmu.HK 15,3% ra omagu. fflyHgan kh.hG, Kopnyc.apHHHr paцнонa. um.OB Gepum nyKyp.uru 22-26 cm opa.HFHga, Gy opa.HKga ycuM.HK KO.guK.apu MaccacHHHHr KyMH.um Ty.HK.urH arpoTexHHK Ta.aG.ap goupacuga Gy.umu aHHK.aHgH.

95

14

P, kH 13

12

11

10

J sM

X /1

p-

& %

90 85 80 75 70

20 22 24 26 28 30 32

a, cm

2-pacM. Kopnyc.apHHHr TopTHmra Kapmu.uru P Ba ycuM.HK KO.guK.apu MaccacHHHHr KyMH.um Ty.HK.urH ff hh y.apHHHr um.OB Gepum nyKyp.urura Gof.hk paBumga y3rapumu.

Xy^oca. HyHa.THpaguraH n.acTHHa.H KopnycHHHr TopTHmra Kapmu.uru yHHHr KOHCTpyKTHB napaMeTp.apu, um TapTuGu Ba TynpoKHHHr xocca.apura Gof.hk paBumga y3rapum KOHyHH^T.apu aHHK.aHgu. KaM энepгнa cap$ kh.hG, na.axca.apHH Gup-Gupura HucGaTaH aFgapum Ba gacT.aGKH cyFopum apuFHHH maK..aHTupum Kopnyc.apHHHr KaMpam KeHr.uru 52,5 cm Ba HyHa.THpaguraH n.acTHHaHHHr y3yH.uru 80 cm Gy.raHga TatMHH.aHagu.

A^ABHETtfAP

1. Mirzaev B, Mamatov F, Chuyanov D, Ravshanov X, Shodmonov G, Tavashov R and Fayzullayev X. Combined machine for preparing soil for cropping of melons and gourds XII International Scientific Conference on Agricultural Machinery Industry. doi.org/10.1088/1755-1315/403/1/012158.

2. Mirzaev B, Mamatov F, Ergashev I, Ravshanov H, Mirzaxodjaev Sh, Kurbanov Sh, Kodirov U and Ergashev G. Effect of fragmentation and pacing at spot ploughing on dry soils E3S Web of Conferences 97. https://doi.org/10.1051/e3sconf/201913501065.

3. Mirzaev B, Mamatov F, Tursunov O. A justification of broach-plow's parameters of the ridge-stepped ploughing https://doi.org/10.1051/e3sconf/20199705035

4. Mirzaev B, Mamatov F, Avazov I , Mardonov S. Technologies and technical means for antierosion differentiated soil treatment system E3S Web of Conferences. https://doi.org/10.1051/e3sconf/20199705036

5. Mirzaev B, MaMatov F Ergashev I, Islomov Yo, Toshtemirov B, Tursunov O. Restoring degraded rangelands in Uzbekistan Procedia Environmental Science, Engineering and Management 2019. № 6. - pp. 395-404.

6. Chuyanov D., Shodmonov G.,Avazov I., Rashidov N, Ochilov S. Soil preparation machine parameters for the cultivation of cucurbitaceous crops // CONMECHYDRO - 2020 IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 883(2020) 012139 IOP Publishing doi:10.1088/1757-899X/883/1/012122

7. Абезин В.Г. и др. Механизация возделывания бахчевых // Картофель и овощи. - 1977. - № 5. - С. 44-45.

8. Малюков В.И. Механизация бахчеводства. - Волгоград, Ниж.-Волж. Кн. изд-во, 1982. - С. 6-14.

9. Эм А.Д., Жуков В.Н., ^одиров А.Э. и др. Рекомендации по применению механизированной технологии и комплекса машин для возделывания бахчевых культур. -Тошкент, 1989. - С.1-13.

10. Mirzaev B, Mamatov F, Aldoshin N and Amonov M. Anti-erosion two-stage tillage by ripper Proceeding of 7th International Conference on Trends in Agricultural Engineering 17th-20th September (Prague Czech Republic) - pp 391-396.

11. Лобачевский ЯП. Семейство фронтальных плугов для гладкой вспашки: Дисс. ... докт. тех. наук. - М., 2000. - 444 с.

12. Патент РУз № 1АР 04004. Способ обработки почвы и посева / Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш., Худояров Б.М., Эргашев Г.Х., Гулбоев С.И. // Расмий ахборотнома. - 2009. - №9.

13. Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш. Энерго-ресурсосберегающий комбинированный агрегат для подготовки почвы к посеву бахчевых культур // European Applied Sciences. - Stutgart, 2015.

- № 10. - pp 55-57.

14. Mamatov F.M., Shodmonov G.D., Chujanov D.Sh., Ergashev G.X. New technology and combined machine for preparing soil for sowing gourds. Вена: European science review, 2018.

- No.1-2. - рр. 234-236.

15.Toshtemirov S,J., Mamatov F.M., Chujanov D.Sh., Botirov Z.L., Ergashev G.X., Badalov S.M. Energy-resource-saving technologies and machine for preparing soil for sowing Вена: European science review, 2018. - No.3-4. - рр. 284-286.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

16. Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш., Мирзаев Б.С., Эргашев F.X. Агрегат для новой технологии подготовки почвы под бахчевые культуры // Картофел и овощи. -Москва, 2011. - №1. - С. 27.

17. Маматов Ф.М., Чуянов Д.Ш., Мирзаев Б.С., Эргашев F.X. Агрегат для предпосевной подготовки почвы // Сельский механизатор. -Москва, 2011. - №7. - С. 12-14.

18. Чуянов Д.Ш., Шодмонов F^., Абдурахмонов У.Н. Полиз экинлари етиштириш учун энергия-ресурстежамкор технология ва машина // Innovatsion texnologiyalar. - ^арши, 2020. -Махсус сон. - Б.78-82.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.