CC BY
45POKISTONDA OLIY TA'LIM TIZIMINIG SHAKLLANISH MUAMMOLARI
Shaxnoza Ibroximovna To'xtasinova
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti magistranti
ANNOTATSIYA
Pokiston dunyo bo'ylab aholining o'sish sur'atlari bilan ajralib turuvchi davlatlardan biridir. Hozirda 212 million kishilik dunyodagi oltinchi o'rinda turuvchi eng ko'p aholiga ega davlat. Hozirda qariyb 2 foiz stavka sekinlashayotganiga qaramay, mamlakat aholisi 2050 yilga kelib 403 millionga yetadi (BMTning o'rtacha proektsiyasi). Bugungi kunda Pokistonda yoshlar o'z tarixidagi har qanday davrga qaraganda ko'proq va eng katta yoshlar populyatsiyasining biriga ega, hozirda 30 yoshga to'lmagan pokistonliklar 64 foizni tashkil qiladi.
Kalit so'zlar: oliy ta'lim, fan va texnologiyalar, islomshunoslik, talabalar, universitet.
PROBLEMS OF HIGHER EDUCATION SYSTEM IN PAKISTAN
Shakhnoza Ibrokhimovna Tukhtasinova
Master of Tashkent State University of Oriental Studies
ABSTRACT
Pakistan is one of the fastest growing countries in the world. It is currently the sixth most populous country in the world with a population of 212 million. Despite the current slowdown of about 2 percent, the country's population will reach 403 million b y 2050 (average UN projection). Today, Pakistan has more young people than ever before and one of the largest youth populations, with 64% of Pakistanis under the age of 30 now.
Keywords: higher education, science and technology, Islamic studies, students, university.
KIRISH
Pokiston ushbu o'sib borayotgan yoshlar sonini o'qitishni va malakasini oshirishni uddalasa, bu mamlakatning iqtisodiy o'sishi va modernizatsiyasini ta'minlashga yordam beradigan ulkan yoshlar dividendidan foydalanishi mumkin. Pokiston mustaqil mamlakat sifatida tashkil etilgandan so'ng, hukumat yangi tashkil etilgan respublikaga, ayniqsa, fan va texnologiyalarga hayotiy ko'nikmalar berish uchun bir nechta
universitetlar faoliyat olib bormoqda. Pokistonning ta'lim tizimi asosan Islom dini va Buyuk Britaniyaning tarixiy ildizlaridan kelib chiqib rivojlandi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Pokistonda 170 dan ortiq davlat va xususiy oliy o'quv yurtlari mavjud[1]. Ko'plab universitetlar ilm-fan, tibbiyot va texnologiyalarga katta e'tibor berishmoqda.Pokistonning qaysi shaharlarida universitetlar soni ko'proq?-degan savolga javob topamiz.
Pokiston Islom Respublikasida 128 dan ortiq shaharlar mavjud. Bulardan 7ta katta shaxarlarda Islomobod - 21ta, Belujiston- 8, Xayber-Paxtun va - 41ta, Panjob -70ta, Sind -57ta, Azad-Jammi va Kashmir - 7ta, Gilgit-Baltistan - 2ta universitetlar tashkil qilingan. Har bir Universitetning aloHida shiori bor ekan masalan, Pokistonda eng birinchi universitetlardan biri1860- yilda tashkil topgan "King Edvard tibbiyot universiteti"ning shiori "Ulkan maqsadlar sari" va 1864 yilda tashkil topgan "Lahor kolleji hukumat universiteti"shiori esa "Ertangi kunimiz yoshlar qo'lida[2]. Ushbu universitetlar Osiyodagi yetakchi oliy o'quv yurtlaridan biri hisoblanadi. Pokistondagi onlayn ta'lim yoki Masofaviy ta'lim Pokistonda juda faol va mamlakat taraqqiyotida muhim rol o'ynaydi. Bulardan Allama Iqbol universiteti, Sarxad nomli axborot va texnologiyalar universiteti,Feysalobod Davlat Universiteti shular jumlasidandir. 1981 yildan boshlab oliy ta'lim muassasalari o'quv rejasiga majburiy predmetlar sifatida islomshunoslik va pokistonshunoslik fanlari xam kiritilgan.Kursning maqsadi-Pokistonning paydo bo'lish zaruriyatini mantiqiy asoslab berish.Yoshlarda vatanparvarlik ruhi va e'tiqodini mustahkamlashga qaratilgan[3]. Oliy ta'lim uchun yozilgan islomshunoslik bo'yicha darsliklardan birida "dunyoda faqat ikki millat mavjud-musulmonlar va musulmon emaslar"
Pokistonga mehmon talabalar. Pokistonning siyosiy beqarorligi, zaif iqtisodiyoti va uning oliy ta'lim tizimidagi kamchiliklarini hisobga olgan holda, Pokiston xalqaro talabalar uchun muhim mamlakat emas. Lekin, Somali, Sudan, Yaman va asosan, qo'shni Afg'oniston kabi mamlakatlardan ko'plab xalqaro talabalar kelib Pokistonda o'qib kelmoqda. Bu yerda ular o'z uylaridan ko'ra yuqori sifatli bilim va ma'lumotlar olishlari mumkin.
MUHOKAMA
Pokiston hukumati afg'onlarga oliy ma'lumot olish imkoniyatini berish uchun kamida bir necha harakatlarni amalga oshirdi[4]. 1999 yilda Peshavardagi Afg'oniston universiteti, bugungi kunda Shayx Zayd universiteti nomi bilan mashhur bo'lib, afg'on talabalariga ta'lim berish uchun maxsus tashkil etilgan. 2019 yilda Pokiston Oliy Ta'lim Komissiyasi Afg'onistonlik talabalariga Pokiston OTMlarida tibbiyot, muhandislik,
qishloq xo'jaligi, kompyuter fanlari va biznesni boshqarish kabi sohalarda tahsil olishlari uchun 3000 ta stipendiya ajratishini e'lon qildi.Bundan tashqari Pokistonda yaxshi ta'lim olish uchun Saudiya Arabistoni, Afrika, Xitoy, Amerika va Yevropadan ham talabalar kelmoqda. Natijada Pokistondagi barcha davlat universitetlarida standart oliy ma'lumot ingliz va urdu tillarda olib borildi. Umumiy ta'lim xarajatlari, shu jumladan maktab tizimi bilan bog'liq xarajatlar, hatto Janubiy Osiyo standartlari bo'yicha juda past[5]. O'ylab ko'ring, Pokiston 2017 yilda YaIMning atigi 2,9 foizini ta'limga sarflagan, Nepal esa 5,1 foizini ajratgan. Taqqoslash uchun Hindiston 2016 yilda YaIMning 4,6 foizini ta'limga sarflagan. Pokistonning 2017 yilgi Milliy Ta'lim Siyosati xarajatlarni 4 foizgacha oshirishni nazarda tutgan bo'lsa-da,lekin amalga oshmadi.
Talabalar eksporti. Pokiston dunyo miqyosida xalqaro talabalarning muhim eksportchisi hisoblanadi. YuNESKO statistik ma'lumotlariga ko'ra, so'nggi o'n yil ichida Pokistondan chet elga talabalar safi 70 foizga o'sdi.
Pokistondan talabalar oqimining ko'payishi keyingi yillarda yanada ko'p o'sishi kutilmoqda. Masalan, Britaniya Kengashi, xalqaro miqyosda, Pokiston 2027 yilgacha dunyo bo'ylab o'sish bo'yicha eng yaxshi 10 mamlakat qatoriga kirishi kuzatilmoqda. Birinchidan, Pokistondagi xavfli iqtisodiy sharoitlar va ish bilan ta'minlash istiqbollari ham xalqaro talabalar, ham har yili Pokistonni tark etayotgan yuz minglab mehnat muhojirlari uchun asosiy omil hisoblanadi. Hozirda YuNESKO statistikasiga ko'ra, ingliz tilida so'zlashadigan an'anaviy xalqaro o'quv yurtlari - Avstraliya va AQSh Pokiston talabalariga eng yaxshi tanlovdir[6]. Avstraliya hukumati tomonidan e'lon qilingan ma'lumotlarga ko'ra, so'nggi o'n yil ichida pokistonlik talabalar soni qariyb uch baravarga o'sgan. Xalqaro ta'lim institutining "Ochiq eshiklar" ma'lumotlariga ko'ra, Pokiston 2018/19 yillarda AQShga 7,957 talabani jo'natdi, bu o'tgan yilga nisbatan 5,6 foizga o'sdi. Ushbu talabalarning qariyb 44 foizi bakalavriat dasturlarida, 35 foizi magistrlik dasturlarida va 4 foizi diplomsiz dasturlarda, 17 foizi ixtiyoriy amaliy mashg'ulotlarda qatnashmoqdalar.
NATIJA
Shuni ta'kidlash kerakki, Xitoy ham muhim manzil sifatida paydo bo'ldi. Aslida, endi Xitoy dunyo bo'ylab eng ko'p sonli pokistonlik talabalarni qabul qilishi mumkin. YuNESKO Xitoy haqida ma'lumot bermagan bo'lsa-da, va Xitoy hukumatining raqamlarini taqqoslash qiyin bo'lsa-da, Pokiston hozirgi kunda Xitoy statistikasiga ko'ra 28000 talaba bilan Xitoyga jo'natuvchilar soni bo'yicha uchinchi o'rinda turadi. Qo'shni Hindistonda bo'lgani kabi, ko'plab pokistonlik talabalar tibbiy ma'lumot olish uchun Xitoyga borishadi. Pokiston va Xitoy o'rtasidagi siyosiy va iqtisodiy hamkorlikning
kengayishi va xitoylik stipendiyalarni moliyalashtirish ham muhim rol o'ynashi mumkin.
XULOSA
Umuman olganda, so'nggi yillarda pokistonlik talabalar o'zlarining xalqaro o'quv yo'nalishlarini tobora diversifikatsiya qilishmoqda. Masalan, Kanadada so'nggi o'n yil ichida pokistonlik talabalar soni ikki baravar ko'paydi (2019 yilda 4050 talaba). Yana bir diqqatga sazovor mamlakat - Germaniya, bu erda Pokiston hozirda bir yil ichida ro'yxatdan o'tganlar soni bo'yicha 28 foizga ko'tarildi.
REFERENCES
1. Yarmatov, R. (2020). Uzluksiz ta'lim tizimida bolajak tarix oqituvchilarining kasbiy metodik tayyorgarligini takomillashtirish tizimining modeli. Архив Научных Публикаций JSPI.
2. Saitqosimov, A. (2020). OLIY TA'LIM TIZIMINI INNOVATSION RIVOJLANTIRISHNING IJTIMOIY-FALSAFIY ASOSLARI. Научно-просветительский журнал" Наставник".
3. Karimullo, M. The Activities of Imam Abu Hanifa on the Science of Hadis. JournalNX, 441-444.
4. Гаврищук, Е. А. (2013). Особенности организации процесса обучения на курсах РКИ в вузах Пакистана. Русский язык за рубежом, (3), 81-85.
5. Паничкин, Ю. Н., & Мусаев, Ф. А. (2013). Пуштунский этнос в государстве Пакистан. Фундаментальные исследования, 1(4).
6. Кузьмичкин, В. (2017). Председатель сената парламента Исламской Республики Пакистан Миан Раза Раббани посетил БГУ (33 фото).
