CC BY
12Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
POKISTON YOSHLARIDA KASHMIR MUAMMOSI BILAN BOG'LIQ HIND
FILMLARINING TA'SIRI
Madinaxon Baxtiyor qizi Samiyeva
Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti
ANNOTATSIYA
Ma'lumki, hind filmlari ko'p sabablarga ko'ra Pokistonda, ayniqsa, yosh avlodda juda mashhur. Ushbu maqolada Hind filmlarining Kashmir muammosiga alohida e'tibor qaratilib, pokistonlik yoshlarga ta'sir ko'rsatishiga bag'ishlangan. Kashmir muammosi ikki qo'shni davlat - Hindiston va Pokiston o'rtasidagi asosiy muammodir. Ushbu muammoga bag'ishlangan filmlarni tomosha qilgandan so'ng, pokistonlik yoshlar hind filmlarining sahnalari, qo'shiqlari va boshqalar ta'sirida bu masalada o'z nuqtai nazarini o'zgartirganmi yoki yo'qmi, tahlil qilinadi. Yosh avlod o'z vatani Pokiston uchun qandaydir vatanparvarlik tuyg'usiga ega bo'ldimi, ular hind nuqtai nazarining tarafdorlariga aylanishdimi yoki yo'q. Shu maqsadda 2000 yildan keyin chiqarilgan filmlarning mazmuni tahlil qilindi. Natijalardan so'ng, tadqiqotchilar 95,2 % pokistonlik yoshlarning hind filmlari targ'ibotidan ta'sirlanmasligini aniqlangan va Kashmir Hindistonning bir qismi bo'lmasligi kerak deb javob berishgan.
Kalit so'zlar: Hind filmlari, Kashmir muammosi, Pokiston yoshlari, Mustaqil Kashmir fronti (IKF), Inter xizmatlari (ISI).
Kashmir - Janubiy -Sharqiy Osiyodagi ikki davlat, Hindiston va Pokiston o'rtasidagi asosiy va bahsli masala bo'lib, u 1947 yil 14 avgustdan buyon hal qilinmagan, har ikki mamlakat ingliz imperializmidan ozod bo'lgan. Ko'pgina tarixchilarning fikriga ko'ra, Britaniya hukmdorlari bu qit'ani asossiz ravishda bo'lishgan. Natijada ikkala davlat ham Kashmirni uning ajralmas qismi deb da'vo qilmoqda. 5aW#1948 yildagi urushdan keyin Hindiston 43% ni, Pokiston esa Jammu va Kashmir hududining 36% ni egalladi. Hind-Pokiston hukumatining ssenariysidan qat'i nazar, Hind kino sanoati tomonidan ishlab chiqarilgan filmlar - Bollivud Pokiston jamoatchiligida mashhur bo'lib qolmoqda. Ba'zi kino tarixchilarining fikricha, mojarolar va urushlar paytida, ayniqsa 1965 va 1971 yillardagi Hind-Pokiston urushlaridan keyin, hind filmlari Pokiston hukumatlari tomonidan rasman taqiqlangan bo'lsada, pokistonliklar bu filmlarni tomosha qilishda davom etgan. Biroq, bu filmlar noqonuniy ravishda dengiz porti orqali yoki chet eldagi pokistonliklar orqali olib o'tilgan. Bu jarayon General Zia-ul-Haq rejimi davrida videokassetani (Videomagnitafon) qonuniylashtirishgacha davom etgan.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
Hozirgi kunda, Internet dunyosida, chegaradan tashqarida hamma joyda filmlarning barcha turlariga kirish juda oson va juda keng tarqalgan.
So'nggi bir necha yil davomida Pokiston hukumati ko'plab sabablarga ko'ra hind filmlarining Pokiston kinoteatrlarida namoyish etilishiga qo'yilgan taqiqni olib tashladi. Aslida, bu pokistonlik aktiyor-aktrisalar va qo'shiqchilarga Bollivud filmlarida ishlashga ruxsat berdi. Ko'p filmlar Pokiston va Hindistonda bir xil darajada mashhur bo'lgan, shu jumladan "Mening ismim Xon, Fanaa, Fiza, Yo'lbars, Barfi" va boshqalar. Bu filmlar Internetda mavjud. Hind filmlari mahalliy ommaviy axborot vositalari tomonidan chiqarilgan va Pokiston kinoteatrlarida namoyish etilgan. Millatchilik va vatanparvarlik elementlari Bollivudning romantik, urush va aralash filmlarining asosiy qismidir. Tahririyatlar ommaviy axborot vositalarida eng samarali urushlarning ta'siri haqida shunday yozadilar: "Shubhasiz, ommaviy axborot vositalarida urushlarning kuchli kuchidan tashvish va hayajon bor, bir tomondan, bu tashvish va qo'rquvni oqlaydi, ommaviy axborot vositalarining ta'siriga ishonish esa ularni tashviqot maqsadiga
aylantiradi ......To'g'ri-siyosati har doim ommaviy axborot vositalariga millatchilik va
vatanparvarlik konservativ g'oyalarini targ'ib qilish deb qaragan ... " hamda muharrirning hind filmlaridagi his -tuyg'u va aql, ularning hind fuqarolariga ta'siri va his -tuyg'ulari haqida quyidagi fikrlari keltirilgan: "Tabiiyki, hind kinosi millatchilikni birlashtiruvchi va ko'taruvchi tuyg'uni tarbiyalashga ulkan hissa qo'shdi. Vatanparvarlik filmlari hind kinosining o'ziga xos va hayratlanarli janrlari sifatida xalqimizga katta ta'sir ko'rsatdi, dinlar, mintaqaviy, lingvistik va iqtisodiy o'ziga xosliklarni kesib o'tdi. Hind millatchiligi va vatanparvarlikning ikkita elementi, oxir -oqibat, Hindiston tashqi siyosatining ikkinchi yuzi bo'ldi. Subkontinent bo'linib ketganidan beri. Kashmir masalasi har doim Hindiston tashqi siyosatining eng muhim nuqtasi bo'lib qoldi. Hind kino ijodkorlari bu muhim nuqtani ba'zi filmlarida aks ettirishga harakat qilmoqdalar.1 Bollivud sanoati Kashmir mojarosi va uning muammolarini deyarli e'tiborsiz qoldirib, sevgi hikoyalariga sodiq qolgani bois, Kashmir muammosi, uning madaniyati va odamlari bilan bog'liq filmlari kam. Kashmir bilan bog'liq bo'lishi mumkin bo'lgan filmlarga "Kashmir missiyasi", "Fanaa", "Lamhaa", "Sikander va Tahan" filmlarini keltirish mumkin. Kashmir haqidagi mashhur filmlardan ba'zilari "Kashmir missiyasi" va "Fanaa" hisoblanadi. Kashmir bilan bog'liq boshqa ko'plab filmlar Blockbusterda ham, Pokistonda ham unchalik qadrlanmaydi. Ulardan ba'zilari hatto Pokistonda ham taqiqlangan. Biroq, Kashmir haqidagi bu filmlar Bollivudning Kashmir haqidagi pozitsiyasini va Hind tashqi siyosatining Bollivud tarkibiga ta'sirini, Kashmirni Pokiston emas, balki Birlashgan Hindistonning bir qismi bo'lishini yoki mustaqil
1 https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203150351-6/genre-development-age-markets-nationalism-war-film-kishore-budha
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
qolishini taxmin qilishda muhim vazifani bajarishda davom etmoqda. Hindistonda katta byudjetli Bollivud va bir asrdan ortiq tarixga ega ulkan kino sanoati mavjud. U nafaqat hind mifologiyasini, dinini, urf -odatlarini, madaniyatini va qadriyatlarini loyihalashda, balki Hindiston hukumatining Kashmirdagi tashqi siyosatini targ'ib qilishda ham unumli foydalangan.
Boshqa tomondan, Kashmirga asoslangan Bollivud filmlarining jamoatchilik fikrini shakllantirishdagi rolini tushunish muhimdir. Ushbu tadqiqot orqali Kashmir filmlarining Pokiston yoshlariga ta'sirini aniqlashga harakat qilindi. Shuningdek, Kashmirga asoslangan hind filmlari faqat Hindiston hukumatining targ'iboti sifatida ko'rildimi yoki Kashmir muammosi adolatli tarzda tasvirlangan deb o'ylashini aniqlanadi. Biz bilamizki, yoshlar har bir mamlakat kelajagi. Ular siyosatni belgilaydigan, barcha rasmiy ishlarda hukumatda xizmat qiladigan va kelajak hukmdori bo'ladiganlar bo'ladi. Biroq, ular osonlikcha ta'sir o'tkazadigan odamlardir.
Yoshlarning Kashmir muammosiga bo'lgan munosabati va uning yechimlarini tahlil qilish Pokistonning Hindiston bilan munosabatlarini qayta belgilashi mumkin. Shunday qilib, ularning fikrlarini ommaviy axborot vositalari orqali ma'lum siyosat va kun tartibiga yo'naltirish juda muhim va mazmunli vazifadir va Bollivud bu muhim missiyani bajarishga harakat qilmoqda.
Bundan oldin, bu mavzu bo'yicha batafsil tadqiqotlar mavjud emas. Biroq, ba'zi qisqacha tadqiqot ishlari quyida ko'rib chiqildi:
Hayatning "Bollivud - badiiy filmlaridagi ziddiyat va nizolarni hal qilish" nomli dissertatsiyasida tadqiqot olib borgan. Unga ko'ra, Bollivud badiiy filmlaridagi ziddiyat va nizolarni hal qilishda 2003-2006 yillardagi filmlarda Kashmir va Kargil o'rtasidagi ziddiyat holatini o'rgangan. Gupta, Kashmir haqidagi kinolar so'nggi o'ttiz yil ichida mashhur bo'lganini aytadi. Hind kinosida deyarli har doim hind millatchiligi ob'ektividan filtrlangan terror va jangovarlik haqidagi filmlar yaratilgan. Kashmir missiyasi. Kashmirliklar begunoh va Kashmirdagi ozodlik harakati bilan hech qanday aloqasi yo'q. Nazorat chizig'ining narigi tomonidan pul uchun kurashadigan ba'zi yollanma askarlar mavjud. Ular kashmirlik yosh bolalarni va ularning oilalarini tuzoqqa ilintiradilar va dindan foydalanib, odamlarni o'ldirishni buyuradilar. Film, shuningdek, Kashmirda begunoh odamlar o'ldirilishini ta'kidlaydi, lekin oxir-oqibat, bu shunchaki garov zarari ekanligini va qotilliklar ortida boshqa maqsad yo'qligini qo'llab-quvvatlaydi.
Bu shuni ko'rsatadiki, hindlar, sikxlar, musulmonlar Hindistonda to'liq uyg'unlikda yashamoqda va shuning uchun hech qanday muammo yo'q.
2 Hayat K (2009). Conflict and Conflict Resolution in Bollywood Feature Films, The case of Kashmir and Kargil Conflicts in movies from 2003- 2006.
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
"Fanaa" filmida Rexan va Zunining sevgi hikoyasi ustunlik qiladi, Kashmir bilan bog'liq terrorizm esa, ikkinchi darajali mavzudir. Ushbu filmda kashmirliklar Hindistonning boshqa qismlaridagi boshqa hindlar kabi Hindistonga sodiq bo'lgan tinchliksevar va go'zal odamlar sifatida ko'rsatilgan. Bu shuningdek, kashmirliklar mustaqil bo'lishni xohlamasligini ko'rsatadi. Biroq, ular bir guruh kashmirliklar, odatda terror tashkiloti bilan aloqador bo'lgan yoshlar, ular Kashmirning mustaqilligini qo'lga kiritish uchun begunoh hindlarni o'ldirishni xohlashadi. Bu film hech qanday tarzda Pokiston terrorchilarni Hindistonda vayronagarchiliklar keltirib chiqarishda qo'llab-quvvatlayotganiga ishora qilmaydi. Aksincha, bu terrorchilar Hindiston va Pokiston uchun birdek tahdid degan taassurot qoldiradi.
"Lamhaa" filmi Kashmir masalasiga aniq bag'ishlanishi mumkin bo'lgan muhim filmlardan biridir. Bu haqiqatni haqiqiy ma'noda taqdim etadi, deb aytish mumkin emas, lekin unda Kashmir muammosi bilan bog'liq murakkab muammolarni ko'proq siyosiy nuqtai nazardan qaratishga harakat qilingan. Sevgi hikoyasini o'z ichiga olsada, lekin u asosiy e'tiborda emas. Boshqa ko'plab filmlarga qaraganda jasurroq. Unda ISI va
"5
Lashkar-e-Taiba jangarilarni qo'llab-quvvatlovchi ikki tashkilot sifatida aniq ko'rsatiladi. Shuningdek, film Kashmir muammosi va 1989 yildagi tartibsizliklarning tarixiy ma'lumotlarini taqdim etadi. Kashmir haqidagi boshqa hech bir film bunchalik jasorat bilan ta'sir qilmagan. So'rovnoma natijalari
Savol: Bollivud filmlarining pokistonlik yoshlarga ta'siri qanday? Bular 1-11-rasmlarda ko'rsatilgan.
1-shakl. Bollivud filmlarining yoshlarga ta'siri.
0%
iXafa "G'azab "Xursand «Kulguli BBoshqalar
3 Lashkar-e-Taiba - 1980-yillar oxirida Pokistonda sunniy islomning vahhobiy mazhabi ta'sirida bo'lgan Markaz-ud-Dava-val-Irshodning jangari qanoti sifatida boshlangaxn islomiy jangari guruh. U butun Hindiston yarimorolida musulmonlar hukmronligini o'rnatishga harakat qilgan. Pokistonda joylashgan bo'lsa-da, Lashkar-e-Taiba dastlab Hindistonning Jammu va Kashmir shtatida, Pokiston-Hindiston chegarasida faoliyat ko'rsatgan, ammo 21-asrning birinchi o'n yilligida guruh o'z ta'sirini Hindistonga yanada kengaytirdi. Jammu va Kashmirga asosan hindu davlati bo'lgan Hindiston va asosan musulmon davlati bo'lgan Pokiston da'vo qilgan va bu bahs Jammu va Kashmirda ko'plab qurolli guruhlarning paydo bo'lishiga sabab bo'lgan. https://www.britannica.com/topic/Lashkar-e-Taiba
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022—5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id—22257
2-shakl. Yoshlarning Kashmirning Pokiston bilan integratsiyalashuviga qarashlari.
2%
3%
iXa »Yo'q "Bilmadim »Boshqalar
4-shakl. Yoshlarning Kashmir mustaqilligi haqidagi filmlarni tomosha qilgandan keyin qarashlari.
iXa "Yo'q "Bilmadim «Boshqalar
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022—5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id—22257
5-shakl. Hind filmlari Hindiston tashqi siyosati maqsadlarini ilgari surish uchun tashviqot vazifasini
bajaradi.
iXa "Yo'q «Bilmadim "Boshqalar
6-shakl. Bollivud filmlari reallikka asoslanganmi yoki
real emasmi?
3%
iXa »Yo'q ■ Bilmadim «Boshqalar
7-shakl. Kashmirda Bollivud filmlarining tasviri.
2%
iTerrorizm »Tinchlikm sevuvchi "Boshqalar
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
8-shakl. Bollivud filmlari Pokistonlik yoshlarni Hindiston tarafdori qilishda muvaffaqiyatli.
■ Xa "Yo'q "Bilmadim «Boshqalar
9-shakl. Bollivud filmlari Pokistonlik yoshlarni Pokistonlik qilishda muvaffaqiyat qozondi.
■ Xa »Yo'q "Bilmadim «Boshqalar
10-shakl. Bollivud filmlarida hindlarning tasviri.
■ Xa "Yo'q "Bilmadim «Boshqalar
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
11-shakl. Pokistonda Kashmir bo'yicha Bollivud filmlarining taqiqlanishi.
2% 2%
■ Xa »Yo'q "Bilmadim «Boshqalar
So'rovnoma muhokamasi va tahlili
Pokistonlik yoshlarning aksariyati hind filmlari Kashmir masalasi bo'yicha fikr o'zgarishiga olib keldi deb o'ylamaydi, aksincha, 47 foizi g'azablanganligini, 32 foizi esa, filmlarni tomosha qilgandan keyin xafa bo'lgani ko'rsatilgan. Buning sababini batafsil so'ralganida, ularning ko'pchiligi, "Filmlar bir tomonlama tasvirni ko'rsatadi bu esa noxolis yondashuv" deb javob berishgan. Bu yana bir bor hind kinolari pokistonlik yoshlar fikriga ta'sir o'tkaza olmaganidan dalolat beradi. Hind filmlarining
asosiy maqsadi tomoshabinlarga "Kashmirliklar yollanma askarlar tuzog'iga tushgan begunoh odamlardir. Ularning Hindistonda yashash muammosi yo'q". Biroq, pokistonlik yoshlardan so'ralganda, 75% Kashmir Pokistonning bir qismi bo'lishi kerak, 91% Kashmir Hindistonning bir qismi bo'lmasligi kerak, deb javob berdi. Faqat bugina emas, 90% Kashmirliklar terrorchi sifatida tasvirlangan, atigi 2% esa Kashmir masalasiga bag'ishlangan hind filmlarida tinchliksevar sifatida tasvirlangan deb hisoblagan. Yoshlarga bu savol berilganda, 83% hind filmlari voqelikni aks ettirmaydi, deb javob bergan bo'lsa, bor-yo'g'i 9% ular haqiqatni aks ettiradi, deb o'ylagan. Bu shuni ko'rsatdiki, yoshlar hind kinolari orqali Kashmir masalasiga bag'ishlangan xabarni qabul qilmaganlar. Yana bir qiziq raqam shuni ko'rsatadiki, respondentlarning 70 foizi hind filmlari Hindiston tashqi siyosatini ilgari surish uchun tashviqot vazifasini o'taydi, deb hisoblashgan. Ehtimol, respondentlar Kashmirga asoslangan Bollivud filmlari voqelikni tasvirlamasligini, aksincha, tarix va faktlarni buzib ko'rsatishini allaqachon tushungan bo'lsa kerak.
Natijalar shuni ko'rsatadiki, ommaviy axborot vositalarining bir xil, darhol va to'g'ridan-to'g'ri ta'sirga ega ekanligi haqidagi sehrli o'q nazariyasi noto'g'ri ekanligini isbotlangan. Bollivud filmlari pokistonlik yoshlar ongiga singdirishga urinayotgani haqidagi xabar yoshlar uchun unchalik ma'noli bo'la olmagan, aksincha ular Pokiston jamiyatida ichida tarbiyalangan, ya'ni Kashmir Pokistonning bir qismi bo'lishi kerak
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
degan fikrga yopishib olganlar. Aslida, respondentlarning 72 foizi Kashmirga asoslangan hind filmlari Pokistonda taqiqlanishini talab qilgan. 88% Kashmirliklar faqat terrorchi sifatida tasvirlangan, 70,2% esa bu filmlarda ham hindlar yaxshi inson sifatida tasvirlangan, deb hisoblagan, chunki musulmonlar hindlarning tipik ongini qit'adagi musulmonlarga nisbatan nafratlanishiga ishora qilgan. Pokistonlik yoshlarning aksariyati bu filmlarni faqat tashviqot sifatida qabul qiladi. Pokistonda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari va turli sun'iy yo'ldosh telekanallari rivojlanganidan so'ng, kino sanoati ham o'z filmlarida Kashmir muammosiga e'tibor qaratishi va Pokiston nuqtai nazarini juda samarali va juda ijodiy va bahsli tarzda tasvirlashlash mumkinligini aytishgan. Umuman olganda, filmlar xabarni yetkazish qobiliyatiga ega va audiovisual aloqaning boshqa shakllariga qaraganda ancha samarali shu bilan birga filmlar haqiqatni hamma narsadan aniqroq aks ettiradi. Kinofilmlarning yaratilishi, umuman olganda, odamlarning dunyo haqidagi tasavvurida inqilob yasadi. Tomoshabin ulkan voqelik tuyg'usini boshdan kechirishi mumkin, chunki harakatlanuvchi tasvir boshqa san'at turlari bilan taqqoslaganda aniq voqelikni ta'minlay oladi. Filmlar har bir davlat madaniyatining ajralmas qismidir. Kinoteatrlarda yoki televizorda filmlarni tomosha qilish hayot tarziga va jamiyat faoliyatiga ta'sir qiladi. Filmlarda aks ettirilgan xabarlar va tasvirlar odamlarning kundalik hayotini shakllantiradi, shuningdek, bu milliy mafkura va kelajak maqsadlari bilan bog'liq. Hindiston va Pokistonning o'zaro munosabatlarini filmlar orqali tahlil qilish bilan ham ikki davlatning ijtimoiy, siyosiy hayotida aholining munosabati, ta'siri haqida ma'lumotlarga ega bo'lish hamda o'rganish mumkin.
REFERENCES
1. https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9780203150351-6/genre-development-age-markets-nationalism-war-film-kishore-budha
2. Hayat K (2009). Conflict and Conflict Resolution in Bollywood Feature Films, The case of Kashmir and Kargil Conflicts in movies from 2003- 2006.
3. Paul, (2015). History of Indian Cinema, maps of India, eventful journey of Indian movies
4. "Bombay". The Times of India. 30 May 2008. Archived from the original on 12 June 2017. Retrieved 13 August 2013
