Научная статья на тему 'ПЕРСПЕКТИВЫ ПРЕБЫВАНИЯ НАТО В АФГАНИСТАНЕ'

ПЕРСПЕКТИВЫ ПРЕБЫВАНИЯ НАТО В АФГАНИСТАНЕ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
49
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АФГАНИСТАН / НАТО / АРМИЯ / БЕЗОПАСНОСТЬ / ТАЛИБЫ / ВОЙСКА / ПОЛИТИКА / СОТРУДНИЧЕСТВО / МИССИЯ / ГРАЖДАНСКАЯ ВОЙНА

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзоев Н.М., Нурова Лутфия Нуровна

Дружественная нам страна Афганистан переживает тяжелые времена. В течении многих десятилетий в этой стране идет гражданская война, которая повлекла за собой, многочисленные жертвы, массу беженцев, нищету и безработицу. Ситуацию в стране усугубила еще и военная миссия стран НАТО и США. В статье рассматривается военно-политическая ситуация в Афганистане, анализируется причины и последствия ввода войск НАТО в Афганистан, освещается военная миссия стран НАТО, итоги пребывания НАТО в этой стране.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PROSPECTS FOR NATO'S PRESENCE IN AFGHANISTAN

The friendly country of Afghanistan is going through difficult times. For many decades, there has been a civil war in this country, which has caused numerous victims, a lot of refugees, poverty and unemployment. The situation in the country was also aggravated by the military mission of NATO and the United States. The article examines the military and political situation in Afghanistan, analyzes the causes and consequences of the entry of NATO troops into Afghanistan, highlights the military mission of NATO countries, and the results of NATO's stay in this country.

Текст научной работы на тему «ПЕРСПЕКТИВЫ ПРЕБЫВАНИЯ НАТО В АФГАНИСТАНЕ»

Keyword: organizations, Public councils, international relations, referendums, elections, organizations, independence, cooperation, peace, national law.

Сведения об авторах:

Искандаров К -и.о. главного учёного секретаря Национальнный академии наук Республики Тадикистан, доктор исторических наук. Тел: (+992) 904478989, Электронный почта: ikas_53@inbox.ru

Мухиддинова С.М. - научный сотрудник одела гуманитарных социально-экономических наук научно исследовательского Института Таджикского национального университета Адрес: пр. Рудаки 17 Телефон (+ 992) 555503435

Нурова Лутфия Нуровна - младший научный сотрудник Научно-исследовательского института Таджикского национального университета. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, город Душанбе, проспект Рудаки 17. Тел: (+992) 919509950, Электронный почта: lutfiyanurova.83@mail.ru

About the autors:

Iskandarov K.- acting chief scientific Secretary of the Academy of Sciences, doctor of historical Sciences. Phone.: +992904478989, E-mail: ikas_53@inbox.ru

Mukhiddinova Savsan Mirzoolimovna - researcher of the Humanities and Social Sciences Deportment of the Scientific Research Institute of the TNU Address: Rudaki Avenue 17 Telephone (+ 992) 555503435

Nurova of Lutfia Nurown — Junior researcher of the Department of Social and Humanitarian and Economic Sciences of the Scientific Research Institute of TNU. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Rudaki Avenue 17. Phone: (+992) 919509950. E-mail: lutfyanurova. 83@mail. ru

УДК: 930.22(575.3:549)

ДУРНАМОИ ХУЗУРИ НАТО ДАР АФГОНИСТОН

Мирзоев Н.М., Нурова Л.Н.

Донишгощ миллии Тоцикистон

Имрузхо чун бист сол мукаддам Афгонисгон таваччухи чомеаи чахониро ба худ чалб менамояд. Вокеоти солхои охири кишвари хамсоя ва дусги мо Афгонисгон дер боз мавриди назари сиёсатмадорону коршинос карор шрифта, боиси нигаронии ахли башар гирдидаасг. Изтироб ва нигаронии ахли бештар ва хосатан кишвархои минтака бар он асг, ки вокеоти фочиабори Афгонисгон халли мусбии худро наёфтаанд, тадбирхои низомии кишвархои хорич ва хукумати феълии Афгонисгон натичаи дилхох ба бор наоварда исгодааст.

Хамаи дустони хоричии Афгонисгон хохиши онро доранд, ки хар чи зудгар дар ин кишвар сулху суббот баркарор гардад, мардуми чафокашидаи Афгонисгон ба зиндагии осудаву осоишта баргарданд. То он даме, ки вазъи Афгонисгон ноором ва муташшанич асг, вазъи сиёсй ва икгисодии кишвархои хамчавори он, яъне кишвархои Осиёи Марказй ноором ва хатарбор бокй хохад монд.

Чаро си сол инчониб дар кишвари хамсоя, хамзабон, хамкеши мо чанги хонумансуз идома дорад? Кай ва чй тавр ба хонахои афгон сулх оварда мешавад. Кай дари макгабхову донишкадахо боз мегардад? Кай ва чи тавр дехкони афгон ба замин на маводи захрнок балки тухми гандум пош медихад? Ва нихоят мардуми Афгонисгон низ инсонанд ва бо умед ва орзухои зиёд ба асри бисгу як ворид шуданд ва хакку хукуки зиндагии шоисгаро доранд.

Чаро имруз давлатхои мукгадири замон, давлатдорони дунё дар халли масъалаи Афгонисгон очизанд. Чаро созмони кудратманди НАТО, ки даъвои чахонгирй дорад наметавонад тудаи чангиёни толибонро саркуб созад.

Имруз, НАТО дар Афгонисгон вокеан очиз асг ё асрори дигаре дар сгратегияи НАТО дар ин минтака махфуз асг? НАТО ва дар роси он Иёлоти Муттахидаи Амрико аз кишвархои чангнадида, заиф ва нотавон несганд. Онхо дар ихгиёри худ силаххои навтарини харбй, теъдоди кофии чангиёнро доштанд. Дар сафи нерухои сулхофарини НАТО намояндагони 40 кишвар иштирок доштанд, теъдоди онхо бештар аз 50 хаз. ташкил медиханд. Аммо дасговардхои НАТО дар Афгонисгон ночиз асг. Илова бар ин мавкеъ ва нуфузи толибон руз то руз афзоиш меёбад. Аз руи нишондоди тахминии оморй 60-65 % худуди кишвар тахти назорати толибон карор дорад.

Барои равшани андохган ба пешомадхои НАТО дар Афгонисгон ба маврид аст, ки таърихчаи амалиёгхои миссияи НАТО-ро дар Афгонисгон сахифагардон созем.

Афгонисгон имруз мархилаи сеюми чанги шахрвандиро аз сар мегузаронад. Он хануз сентябри соли 1978 аз табаддулоти давлатии Х,афизулло Амин огоз ёфта, бо вуруди кушунхои шуравй ба Афгонисгон шиддат гирифт. Холати имрузаи НАТО ва Америка солхои 80-уми асри гузашта, холати

шуравихоро дар Афгонистон ба ёд меорад, ки 10-сол дар ин кишвар бесамар чангиданд ва билохира шикаст хурда, онро тарк карданд ва аз иттифокчиёну дустони худ низ ру тофтанд, ки баъдтар бар асари окибатхои фочиабори он Иттиходи шуравй пош хурда аз байн рафт.

Соли 1996 давраи авчу барори харакати толибон ба хисоб мерафт. Сентябри он сол пойтахти кишвар шахри Кобул ва кисми зиёди мамлакатро толибон ба даст дароварданд. Афгонистон ба панохгохи гурухи террористй табдил меёфт. Саркардаи террористон ба истилохе террористи раками 1 Усома Бен Лоден низ дар Афгонистон панох мебурд. Баъди силсилаи таркишхо дар сафорати Амрико дар Кения ва Танзания (соли 1998) толибон Бен Лоденро тахти химояи худ гирифтанд. Аз муввафакиятхои худ саргарм шуда, толибон 11 сентябри соли 2001 ба маркази тичоратии Нью-Иорки ИМА хамла намуданд.

21-сентябри соли 2001 хукумати Амрико аз толибон котеъона талаб намуд, ки Бен Лоден ва хамаи рохбарони гурухи террористии Ал - Коида дастгир ва ба Амрико супорида шавад. Ин ултиматуми Амрико аз тарафи толибон рад карда шуд.

Пас Амрико эълон намуд, ки террористон дар лонаи худ несту нобуд карда хоханд шуд.

Баъди чанде 7-октябри соли 2001 ИМА бо иттифокчиёни худ ва НАТО амалиёти чангиро мукобили толибон дар Афгонистон огоз намуданд.

Баъди як мохи зарбазанихои иншонрас иктидори харбии толибон несту нобуд карда шуд. 9 ноябри соли 2001 мутаносибан хамлаи чавобии нерухои эътилофи шимоли Афгонистон огоз ёфта ш. Мазори Шариф аз толибон озод карда шуд. Сафхои толибон рахна гардид. Кисме аз кумондонхо сафхои толибонро тарк карда, ба сафи эътилофи шимол мепайвастанд.

13 ноябри соли 2001 толибон шахри Кобулро тарк намуданд. Охири ноябри соли 2001 дар ихтиёри толибон факат ш. Кандахор бокй монду халос. Рохбари онхо мулло Умар низ дар ин чо мавкеъ гирифта буд.

25 ноябри соли 2001 аввалин гурухи калони низомиёни ИМА худуди 1000 нафар аз киштихо тавассути чархболхо ба чануби Кандахор фуруд омаданд.

7 декабр Кандахор гирифта шуд. Кисми толибон ба Покистон ва кисми онхо бо сарварии мулло Умар ба минтакаи кухии шарки мамлакат акибнишинй карда, пинхон шуданд. Аз 12 то 17-декабри соли 2001 амалиётхо дар минтакаи кухии Тора-Бораи чануби шаркии Афгонистон кароргохи эхтимолии Бен Лоден гузаронида шуда, он низ ишгол карда шуд. Хамин тарик мархилаи аввали амалиёти харбии ИМА ва иттифокчиёни он бомуваффакият ба анчом расида, хадафхои аслй ба даст омаданд. Толибон аз хукумат барканор ва иктидори чангии онхо шикаста шуд.

Мутаносибан бо амалиётхои чанги масъалахои сиёсй низ халлу фасл гардида, 20 декабри соли 2001 дар ш. Бонн (Германия) хукумати муваккатй бо номи маъмурияти интиколии Афгонистон бо сарварии Хламид Карзай ташкил карда шуд ва мохи июни соли 2002 Лойа- Чирга -парламент уро президенти мувакаттии Афгонистон интихоб намуд. Барои таъмини амният дар Афгонистон мутобик ба карори №386 Шурои амнияти СММ аз 20-уми декабри соли 2001 нерухои харбии сулхофарини НАТО тахти унвони ИСАФ таъсис дода шуд. Дар ибтидо фаъолияти он таъмини амнияти худуди пойтахт шахри Кобулро дарбар мегирифт, баъдан доираи фаъолияти он дар тамоми мамлакат пахн гардид. Соли 2002 нерухои сулхофарини НАТО амалиёти харбиро дар нохияи Гардез тахти унвони «Анаконда» анчом дода, толибонро шикаст дода, ба фирор мачбур сохтанд. Гурухи начотёфтаи толибон тахти фишори нерухои НАТО ба куххо ва минтакаи наздисархадии сукунати кабилахо акибнишинй менамуданд. Ба андешаи мо НАТО бо хамин суръат дар хамин самт хамларо бояд давом медод. Бо пешвоёни кабилахои сархадй созиш намуда, хукумати Покистонро мачбур месохт, ки бо НАТО дар саркубсозии толибону Ал-коида хамкорй намоянд. Аммо НАТО ба истилохе «тайм-аут» эълон намуд, ки ба фоидаи толибон анчом ёфт. Дар минтакаи сукунати кабилахо толибон худро то андозае боамнтар хис карда ба худ омадан гирифтанд, сафхои худро аз хисоби толибони мадрасахо ва ашхоси гуногун, аксаран бекору бехимоят баркарор менамуданд. Ба манбаи маводи мухадир даст ёфтанд. Солхои 2003-2004 толибон кисман иктидори неруи худро баркарор намуда, дар кисми чанубу шаркии Афгонистон ба чангхои партизанй гузаштанд.

Дар баробари амалиётхои чангй хукуматй интиколй бо дастгирии сарпарастон ба азнавбаркарорсозии сохторхо ва ниходхои сиёсй ва иктисодй даст зад. Мохи январи соли 2004 Лойя Чирга конуни асосй (конститутсия)-и навро кабул намуд. 9-уми октябри соли 2004 интихоботи аввалини раиси чумхур баргузор гардид, ки дар натича огои Хомид Карзай голиб омада ба макоми президенти Чумхурии Исломии Афгонистон интихоб гардид.

Дар доираи фаъолияти худ НАТО ба азнавсозй ва таъсиси ниходхои кудратии кишвар артиши миллии Афгонистон ва пулиси миллии Афгонистон машгул шуд. Мутобики ин барнома бояд артиши миллии Афгонистон дар худуди 120-130 хаз. ва пулиси миллй дар худуди 80-90 хаз. созмон дода шавад. Айни замон ин ниходхо бо мадади НАТО таъсис ва ташаккул ёфта истодаанд. Аз чумла ИМА дар таъсиси артиши миллй, Германия дар таъсиси пулиси миллй, Италия дар ташаккули системаи судй сахм гирифтанд.

ИМА ва НАТО ба ин ниходхо ахамияти зиёд медихад ва онхо бояд дар оянда НАТО ва нерухои хоричиро дар Афгонистон иваз намуда, таъмини амният ва суботи кишварро ба души худ гиранд.

ИСАФ (нерухои муштараки хоричй) хамчунин ба фаъолияти гуманитарй ба рохандозии лоиахои ичтимой ва иктисодй, азнавсозихо ва f. машгуланд.

Аммо аз руи мушохидахо солхои охир муковимати толибон худуди нуфузи онхо афзуда истодааст. Чи омилхо ва заминахо боиси афзоиши нуфузи толибон гардид?

Шумораи толибон ва пайравони онхо руз ба руз меафзояд. Холо теъдоди онхо 15 -20 хаз. ташкил медихад, ки дар минтакахои гуногуни сархадй, худуди Покистон ва Fайра маскан гирифтанд. Кароргохашон дар шахри Кветта (Покистон) вокеъ аст.

Чй кисме ёдовар шудем хузури харбии толибон дар 60-65 % худуди АфFOнистон ба кайд гирифта шудааст. Соли 2008 яккатор марказхои вулусволй ва музофохои чануби мамлакат тахти назорати толибон карор гирифт. Дар музофотхои Вардак, ЛуFар, хатто иазнй, ки ба Кобул наздиканд, толибон хеле фаъоланд. Яккатор саракхо ва роххои калони кишвар тахти назорати онхост. 28 апрели соли 2008 ба чони президент Х. Карзай суикаст ташкил карда шуд, августи соли 2008 дар назди сафорати Хинд инфичор ба амал омад. Дар худудхои зери назорати худ толибон тартиботи худро чорй менамуданд.

Дар манотики чануб толибон аз чониби ахолй, ё аз руи тарс, ё аз руи амалхои нобаробари макомотхои хукуматй толибон дастгирй мебинанд. Дар чанубу шарк толибон нуфузашон бештар аст нисбат ба шимол.

Дар чануб 25-30% ахолй онхоро чонибдор аст. Таблжоти толибон дар ин минтакахо хуб ба рох монда шудааст. Толибон худро сипохиёни аллох, размандагони рохи хак, зидди фасоду коррупсия нашъамандиву нашъачаллобй, муборизони рохи озодй алайхи FOCибону яFмогирони ачнабй эълон намуда байни мардуми тарFиботу ташфикоти зиёд мебаранд.

Илова ба ин толибон ва «Ал-коида» аз рухияи мардум, мафкура, анъанахо, расму ойин, мавкеи мардуми махалхо бештару хубтар огохй доранд. Ин омилхоро толибон ба хубй истифода менамоянд.

Нотавониву бесалохиятии сохторхои хукуматй дар марказ ва нохияхо, (ноамнихо, бекории сартосарй, факру кашшокй, сатхи пасти зиндагй, саргардонии гурезахо) мебошанд, ки ахолиро ба толибон наздик ва хайрхох месозад. Ба кавли раиси комиссияи оштии миллй С. Мучаддидй «Толибон-бародарони мо,-онхо як кисми халки моянд».

Махсусан хузури нерухои НАТО дар кишвар ва бомбаандозихои беробти онхо, ки боиси халокати садхо ахолии осоишта гардид, назари мардумро ба нерухои НАТО тайъFир дода, норозигй ва эътирозй онхоро нисбат ба НАТО ва хукумати OFOи Х. Карзай зиёд месохт. Аз руи маълумотхо бар асари амалиётхои харбии НАТО беш аз 3.500хаз. ахолии осоиштаи АфFOнистон ба халокат расидааст. Дар натичаи як амалиёти НАТО 4-уми маи соли 2009 дар музоффоти Фарох 150-нафар кушта шуда, даххо нафар захмй шуданд. Собик котиби давлатии ИМА Хиллари Клинтон аз ин ходиса изхори нигарони номида изхор дошт, ки «ИМА аз ин ходиса бисёр таассуф мехуранд».

1 октябри соли 2009 Мулло Умар аз НАТО талаб намуд, ки кишварро тарк намоянд, вагарна онхоро низ кисмати Шуравй нигарон аст.

Окибатхои дигари манфии хузури нерухои НАТО дар А^онистон афзоиши истехсол ва содироти маводи мухаддир (героин, гашиш, марихуан ва f.) мебошад. Аз соли 2001 то соли 2008 истехсоли маводи мухаддир дар кишвар 44 маротиба афзудааст. Аз 32 музофоти АфFOнистон дар 29 тои он нашъа истехсол карда мешавад, 3,5 млн. нафар ахолй бо истехсоли он машFуланд. Ба А^онистон 92% истехсоли героини чахон ба беш аз 8 хаз. истехсоли маводи мухаддир рост меояд. Он бештар дар музофотхои назди сархадии Хилманд, Нангархор, Кандахор, Нимруз ва f., ки нуфузи толибон бештар аст ба назар мерасад. Нашъачаллобй сарчашмаи хеле даромадноки гуруххои террорист ва шарикони дохилй ва хоричии онхо ба хисоб меравад. Сабаби зиёд шудани истехсоли маводи нашъадор ин афзоиш ва талабот ба героин ва арзон будани кувваи корй, нисбатан каммасраф будани истехсол ва коркарди хосил нисбат ба дигар махсулоти хочагии кишлок, камфаъолиятии тадбирхои хукуматй бахри махв сохтани минтакахои истехсоли зироати маводи мухаддир ва f. мебошад. Махз афзоиши истехсол ва содироти ин маводи захрогин чомеаи чахониро сахт ба изтироб овардааст. Факат дар Лондон 3,5 млн гирифтори нашъамандй хастанд. Хар сол дар Россия 30 хаз. нафар аз нашъамандй талаф мешавад.

Чунин ба назар мерасад, ки нерухои сулхофарини НАТО ва хукумат котеъона ба махви маводи мухадир мубориза намебаранд.

Солхои охир фаъолияти нерухои НАТО дар АфFOнистон камсамар шуда истоданд. Оё миссияи НАТО ба мисли хузури харбии Шуравй ноком анчом хохад ёфт?

Нокомихои НАТО водор намуд, ки онхо аз накшахои никорталабонаву чангчуёнаи худ даст кашанд. Соли 2014 теъдоди зиёди нерухои НАТО АфFOнистонро тарк намуданд. Барои таъмини суббот ва амнияти муассисахо ва иншоотхои мухими давлатй теъдоди муйаяни нерухои НАТО

(худуди 7хаз.) бокй мондаанд, ва НАТО пойгоххои низомии худро дар минтакахои гуногуни Афгонисгон мустакар намуд. НАТО ба хадафи нихоии худ пурра саркубсозии толибон нарасид.

Дар тули кариб 20 сол НАТО натавонисг, ки исгехсол ва содироти маводи мухаддир героинро дар Афгонисгон пурра решакан созад. Мавкеи толибон ва нуфузи он дар мамлакат косга нагардид. Афгонисгон дар минтака кишвари ноамн, хатарзо ва чангзада бокй монд. Як катор кишвархо ва созмонхои чахонй аз чумла Россия низ халли мусоламатомези казияи Афгонистонро рохандозй намуда истодаанд. Бо чанде намояндагони гуруххои толибон чанд кушиши музокирот баргузор гардид, ки хануз он натичаи дилхох надод. Сиёсатмадорон ва коршиносои бо интихоби раиси нави чумхурии Исломии Афгонисгон Ашраф Ганй ва раиси хукумати мусолихаи миллй Абдулло Абдулло умед ба он доранд, ки мардуми Афгонисгон тавоноии халли мушкилоти худро дорад ва рузе фаро мерасад, ки дар сартосари кишвари Афгонистони ба мо дуст ва бародар сулхи пойдор баркарор хохад гардид.

АДАБИЁТ

1. Эмомали Рахмонов. Точикисгон: чахор соли исгикдолият ва худшиносй. Д.1995.

2. Эмомали Рахмонов. Независимость Таджикистана и возрождения нации. Состоит из 8 томов, Т 1-2. Д.2004

3. Мирзоев С. Афганистан: вызовы и угрозы. Д. 2017.

4. Зуев Г.А. Афганистан в современной мировой геополитике. М. 1999.

5. Акимбеков С.М. Движения «талибан»: от Кандагара до Герата (1994-1996). Астана, Алмагы, 2016.

6. Искандеров К. Политические партии и движения Афганистана. Д.2004.

7. Рашид А. Талибан, ислам, нефть и новая Большая игра в Центральной Азии. М.2004.

ПЕРСПЕКТИВЫ ПРЕБЫВАНИЯ НАТО В АФГАНИСТАНЕ

Дружественная нам страна Афганистан переживает тяжелые времена. В течении многих десятилетий в этой стране идет гражданская война, которая повлекла за собой, многочисленные жертвы, массу беженцев, нищету и безработицу. Ситуацию в стране усугубила еще и военная миссия стран НАТО и США.

В статье рассматривается военно-политическая ситуация в Афганистане, анализируется причины и последствия ввода войск НАТО в Афганистан, освещается военная миссия стран НАТО, итоги пребывания НАТО в этой стране.

Ключевые слова: Афганистан, НАТО, армия, безопасность, талибы, войска, политика, сотрудничество, миссия, гражданская война.

PROSPECTS FOR NATO'S PRESENCE IN AFGHANISTAN

The friendly country of Afghanistan is going through difficult times. For many decades, there has been a civil war in this country, which has caused numerous victims, a lot of refugees, poverty and unemployment. The situation in the country was also aggravated by the military mission of NATO and the United States.

The article examines the military and political situation in Afghanistan, analyzes the causes and consequences of the entry of NATO troops into Afghanistan, highlights the military mission of NATO countries, and the results of NATO's stay in this country.

Keywords: Afghanistan, NATO, army, security, Taliban, troops, politics, cooperation, mission, civil war.

Сведения об авторах:

Мирзоев Н.М. доктор исторических наук, профессор, главный научный сотрудник отдела социально-гуманитарных и экономических наук НИИ Таджикого национального университета. Адрес: Таджикистан г. Душанбе, проспект Рудаки, 17 Электронный почта: nmmirzoev@mail.ru Тел: (+992) 919160026

Нурова Лутфия Нуровна - научный сотрудник Научно-исследовательского института Таджикского национального университета. Адрес: 734025, Республика Таджикистан, город Душанбе, проспект Рудаки 17. Телефон: (+992) 919509950. Электронный почта: lutfyanurova. 83@mail. ru

About the authors:

Mirzoev N. M - Doctor ofHistorical Sciences, Professor Chief researcher of the Department of Social and Humanitarian and Economic Sciences of the Scientific Research Institute of Tajik National University Address: Tajikistan Dushanbe, Rudaki Avenue, 17 E-mail: nmmirzoev@mail.ru Phone: (+992) 919160026

Nurova Lutfiуa Nurovnu — researcher of the Department of Social and Humanitarian and Economic Sciences of the Scientific Research Institute of TNU. Address: 734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe city, Rudaki Avenue 17. Phone: (+992) 919509950. E-mail: lutfyanurova. 83@mail. ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.