CC BY
24PEDAGOGIK JAMOA BILAN ISHLASHDA KOLLOBORATSIYA (HAMKORLIK)
TAMOYILLARI Tojibayeva Nazokatxon Kobiljonovna
Pedagogika fanlari bo'yicha falsafa doktori,dotsent https://doi.org/10.5281/zenodo.10682024
Jahon hamjamiyati xotin-qizlarni ilm-fanga jalb etish borasida sezilarli yutuqlarga erishdi. Bu haqda so'z borganda, avvalambor, hayotning barcha jabhalarida ayollarning imkoniyatlarini kengaytirish, xotin-qizlarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini ta'minlash, ularning jamiyat va davlat hayotidagi rolini kuchaytirish ayni vaqtda Yangi O'zbekiston Taraqqiyot strategiyasining ustuvor vazifalaridan biri etib belgilanganini ta'kidlash lozim.
Xotin-qizlarni qo'llab-quvvatlash davlat maqsadli jamg'armasi faoliyati tashkil etildi. Moddiy yordam va ko'makka muhtoj oilalar, xotin-qizlar va yoshlarni ijtimoiy qo'llab-quvvatlash bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar belgilandi. Ayni chog'da, xotin-qizlar huquqlarini himoya qilish borasida fuqarolik jamiyati institutlarining rolini yanada kuchaytirishga alohida urg'u berilmoqda.
Eng asosiysi, keyingi davrda "Ilm-fan va ilmiy faoliyat to'g'risida"gi qonun qabul qilindi, oliy o'quv yurti tahsilidan keyingi ta'lim tizimini takomillashtirishga qaratilgan huquqiy-tashkiliy choralar ko'rildi. O'zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi hamda Innovatsion rivojlanish va novatorlik g'oyalarini qo'llab-quvvatlash jamg'armasi tashkil etildi.
O'zbek olimalari kimyo, biotexnologiya, qishloq xo'jaligi kabi sohalarda ayniqsa faol izlanmoqdalar. Ta'lim, sog'liqni saqlash, ijtimoiy va gumanitar sohalar rivojida xotin-qizlarimizning ishtiroki salmoqli o'rin tutadi.
Xulosa qilib aytganda, atoqli ma'rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniy: "Qizlar hammadan ko'ra bilim olishga intilishi kerak, chunki bu bilim bilan kelajak avlodni tarbiyalaydi", deb uqtirgani bejiz emas. Aslida ham, har qanday rivojlangan jamiyatda taraqqiyot va sivilizatsiya darajasi ayolga bo'lgan munosabat, xotin-qizlarga yaratilgan imkoniyatlar ko'lami hamda miqyosi bilan belgilanadi.
Shu orinda olima ayollarning rivojida kolloboratsiyaning (hamkorlikning ) ahamiyatli jihatlari haqida tohtalsak:
"Kollaboratsiya - bu insonlar yoki guruhlar o'rtasida umumiy maqsad yoki ma'lum vazifani hal qilish, o'zaro amalda bulish va ma'lumot almashishdir. Bu tushuncha biznes, ta'lim, ilm, tadqiqot va boshqa sohalar, jumladan xolis.
Kollaboratsiya nima uchun kerak:
Qiyin vazifalarni hal etish: Jamiyat tajribasi va o'zaro ekspertiza ko'p qatlamli va murakkab vazifalarni hal qilishga imkon beradi, jinoyatchilikni shaxsiy ravishda hal qilish uchun qiyin bo'lgan vazifalarni.
Innovatsiyalarni yaratish: Kollaboratsiya ideyalar va tajribalar almashishga yordam beradi, bu esa ma'naviy jarayonni rivojlantirib, yangi ideyalar va innovatsiyalar paydo bo'lmasiga olib keladi.
Samaradorlikni oshirish: Vazifalarni bo'lish va jamoa loyihalari ustida o'zaro ishlash, faoliyatni oshirish va maqsadlarga tezroq yetishish uchun mo'ljallangan loyihalarga ishonchliligi oshira oladi.
O'rganish va tajribani almashish: Kollaboratsiya ishtirokchilar orasida ta'lim olish va tajriba almashish imkonini beradi, bu esa shaxsiy va professional o'sishga xizmat qiladi.
Risklarni pastga olib tashlash: Insonlar birgalikda ishlashda, risklar ishtirokchilar o'rtasida bo'lishadi, bu esa noyob voqealar vaqtida yuzaga kelish ehtimoli kamayadi va boshqa hodisalardan himoya darajasini oshiradi.
Kollaboratsiya ko'nikmasi - bu jamoaviy ishda muvaffaqiyatli ishtirok etish uchun kerakli malakalar, bilimlar va ko'nikmalar to'plami. Ular ichiga:
Kommunikatsiya ko'nikmalari: Guruh a'zolari bilan aniq va samarali suhbatlashish ko'nikmasi.
Vazifalarni bo'lish: Vazifalarni har bir ishtirokchi mahorat va tajribasi boyicha bo'lib bo'lmaganini qo'llash ko'nikmasi.
Tinglash ko'nikmasi: Boshqalar fikrini tushunish va murakkab manbalarni hisobga olishga tayyormi?
Jamoa ish ko'nikmasi: Murakkab shaxslar va ish uslublari bilan samarali ishlash qobiliyatini oshirish.
Munosabatlar hal qilish: Munosabatni samarali boshqarish va tuzatishga tayyormi?
Barcha bu ko'nikmalar ishtirokchilarga guruh ishlashda muvaffaqiyatli bo'lishda yordam bera olishadi, jamoaviy va samarali ishlashni ta'minlab beradi."
Hamkorlik bir nechta sabablarga ko'ra ayollarning rivojida ahamiyatga ega:
1.Qo'llab-quvvatlash va Solidarlik: Hamkorlik ayollar o'rtasida qo'llab-quvvatlash va solidarlik hissiyatini o'stiradi. Birgalikda ishlash orqali, ayollar bir-biriga rag'batlantirish, tushuncha va empatiya ko'rsatishadi, xususan, birgalikda uchrashgan muammolar yoki tajribalarda.
2.Professional O'sish: Ish joyida, hamkorlik ayollar qo'llab-quvvatlash va solidarlik hissiyatini o'stiradi. Birgalikda ishlash orqali, ayollar bir-birining kuchlaridan, ko'nikmalaridan va tajribalaridan foydalanib, umumiy maqsadlarni erishishlari mumkin. Hamkorlik kasbiy rivojlanish imkoniyatlariga olib kelishi mumkin, masalan, ko'nikma rivojlanishi, tarmoq ishlari va mentorlik.
3.Quvvatlanish: Boshqa ayollar bilan hamkorlik insonlarga o'zlarining ovozlarini eshitish va takdir qilinishlari uchun platforma taqdim etib, ularni quvvatlay oladi. Hamkorlik orqali, ayollar o'zlarining huquqlari, qiziqtirishlari va ehtiyojlari uchun jamoaviy ko'nikmalarni rivojlantirishi mumkin.
4.Zarur Bilim almashish: Hamkorlik ayollar o'rtasida bilim va ideyalar almashishni muhim ahamiyatga ega. Ular bir-birlarining perspektivalari va tajribalaridan o'rganishlari mumkin. Bu kompleks muammolarga yangiliklar jamoaviy yechimlarga olib kelishi va umumiy qabul qilish jarayonlarini yaxshilashga olib kelishi mumkin.
5.Jamoaviy Yaratish: Hamkorlik ayollar o'rtasida umumiy qiziqtirishlari, maqsadlari yoki shaxsiylarini baham ko'rib chiqish uchun kuchli va qo'llab-quvvatlashuvchi jamoalarni yaratishga yordam beradi. Ular bu jamoalar aloqalar, tegish, va o'zaro kuchlanish uchun imkoniyatlar yaratadi.
5.Jamiyat O'zgartirish: Ayollar o'rtasida hamkorlik aloqador mas'uliyatlarga ega bo'lib, jins tengsizligi, diskriminatsiya va adolatsizlik kabi tizimli muammolarni hal qilish orqali musbat ijtimoiy o'zgarishlar olib kelishi mumkin. Birgalikda ishlash orqali, ayollar o'zlarining ovozlarini kuchaytirib, ma'noiy ijtimoiy o'zgarishlar uchun ijodiy holatlar.
Kolloboratsiya nafaqat umumiy manfaatga erishish uchun ikki yoki undan kopro' kishining sherikchiligi hisobklanadi. .Ayollarni o'zaro hamkorligini rivojlantirish va olima ayollarning safini kengaytirish jamiyat taraqqiyotida muhim ahamiyat kasb etadi.
Hamkorlik(Kolloboratsiya) ayollar hayotida qo'llab-quvvatlash, quvvatlash, kasbiy o'sish, bilim almashish, jamoaviy yaratish va ijtimoiy o'zgarishlarni ta'minlash orqali muhim rol o'ynaydi. Birgalikda ishlash orqali, ayollar bariyerlarni o'tqazish, umumiy maqsadlarni erishish va inkluziv va adolatli dunyo yaratishadi.
"Ilm bilan shug'ullanish, ilmiy yangilik yaratish igna bilan quduq qazish bilan barobar. O'zim ham shu sohadan bo'lganim uchun bu ish naqadar mashaqqatli va murakkab ekanini juda yaxshi bilaman. Shuning uchun men shaxsan o'zimning oila tashvishlari va ishlari bilan shug'ullanayotgan olim ayollar deb hisoblayman. Farzandlarni ilmiy izlanishlar, amaliy yutuq va natijalarga erishish, chinakam matonat va jasorat sohiblari etib tarbiyalash bilan birga ularni yuksak qadrlayman, - dedi Prezidentimiz.
Ilmli ayollarning o'z mamlakatlari rivojlanishiga katta ta'sir qilganligi va ulardagi muvaffaqiyatlar, insoniyatning umumiy rivojlanishida ahamiyatli o'rin egallaydi. "Ayollar rivojida kolloboratsiya" ifodasi, ayollar o'rtasida hamkorlik va bir-biriga qo'llab-quvvatlash konseptini ifodalaydi. Bu, ayollar davlat, jamiyat, va madaniyatni rivojlantirishda bir-biri bilan hamkorlik qilish, tajribalarini almashish, ma'lumot almashish, va bir-birining kuchini oshirishni maqsad qiladi. Ayollar o'rtasidagi kolloboratsiya qudrati, ularni ijtimoiy, siyosiy, va iqtisodiy sohada muvaffaqiyatli ishlashda muhim rolni o'ynaydi.
Bunday kolloboratsiya, ayollar o'rtasida liderlikni oshirish, ijtimoiy masalalarga qatnashish, o'zlarini o'zaro qo'llab-quvvatlash, kreativlikni rivojlantirish va umumiy maqsadlar uchun birlashishni o'z ichiga oladi. Ayollar o'rtasidagi ko'p toifali hamkorliklar, inson huquqlari uchun kurashish, ta'lim muassasalari yaratish, va sog'liqni saqlashning ko'rsatilayotgan xizmatlarini ko'rsatish kabi ko'plab sohalarda ayollar o'rtasidagi hamkorlikni ko'rsatmoqda.
Bu turi hamkorliklar, ayollar o'rtasida, shuningdek, erlar bilan bir qatorda rivojlantiriladigan boshqa hamkorliklar, xususan ijtimoiy va iqtisodiy sohalarda katta o'rni bor. Ayollar o'rtasidagi qo'llab-quvvatlash, ularning o'zlarini rivojlantirishida yordam bera olishadi va umumiy maqsadlar uchun birgalikda ishlashlari yoki kurashishlari o'zaro qo'llaniladigan vositalarni kengaytiradi.
Bu ko'rsatkichlar har bir jamiyatda, madaniyatda va siyosiy hayotda ayollar o'rtasidagi qo'llab-quvvatlashning ahamiyatini ko'rsatishda muhimdir.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 21.12.2023 yildagi PF-208-son.
2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, 07.03.2022 yildagi PF-87-son
3. Матназарова М.Б. Условия эффективности интернационализации содержания высшего образования. // Образование и инновационные исследования, 2023, №9. - С. 192-194.
4. Reason, M., & Herne, S. (2016). A New Vocabulary for Collaborative Inquiry. University of Toronto Press.
5. Kirschner, P. A., & Erkens, G. (2013). Toward a framework for CSCL research. Educational psychologist, 48(1), 1-8.
6. Hämäläinen, R., & Sjöblom, K. (2019). Assessing and developing collaborative competence in higher education: A research-based framework and tool. Innovations in Education and Teaching International, 56(6), 695-707.
7. Dillenbourg, P., Baker, M., Blaye, A., & O'Malley, C. (1996). The evolution of research on collaborative learning. Learning in humans and machines: Towards an interdisciplinary learning science, 189-211.
