Научная статья на тему 'Педагогик фаолият тизими такомиллашувини таъминлашда тизимли таҳлил: функционал ёндашув'

Педагогик фаолият тизими такомиллашувини таъминлашда тизимли таҳлил: функционал ёндашув Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1796
171
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тизим / тизимли таҳлил / педагогик тизим / педагогик фаолият / модель / таълимий ахборот / тизимли таҳлил тамойиллари / тизимли таҳлил усуллари / system / the system analysis / pedagogical system / pedagogical activities / model / educational information / principles of the system analysis / methods of system analysis.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Самаров Р. С., Садриддинов С. Р.

Педагогик фаолият ижтимоий мазмундорлиги юқорилиги билан ажралиб туради. Таълимтарбия соҳасида пайдо бўлаётган таҳдидларни инобатга олсак, бунда педагогик фаолиятда тизимли таҳлил туридан фойдаланиш таълимий ахборот, таълимий усул ва технологияларни миллий таълим-тарбия манфаатларига мос тушиш даражасини белгилаш учун хизмат қилади. Мақолада шулар ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF SYSTEM ANALYSIS IN ENSURING THE DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL ACTIVITIES: FUNCTIONAL APPROACH

Educational activity is distinguished by social significance. If we consider manifestation of new threats in the field of education and training, implementation of system analysis in pedagogical activity makes it possible to determine the ratio of educational information, educational methods and technologies for interests for national education.

Текст научной работы на тему «Педагогик фаолият тизими такомиллашувини таъминлашда тизимли таҳлил: функционал ёндашув»

Самаров Р.С.,

Тошкент давлат техника университети

«Ижтимоий фанлар» кафедраси профессори,

фалсафа фанлари доктори;

Садриддинов С.Р.,

Тошкент Ислом университетининг

«Дин психологияси» факультети 1-боскич

магистратура талабаси

ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТ ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШУВИНИ ТАЪМИНЛАШДА ТИЗИМЛИ ТА^ЛИЛ: ФУНКЦИОНАЛ ЁНДАШУВ

САМАРОВ Р.С., САДРИДДИНОВ С.Р. ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТ ТИЗИМИ ТАКОМИЛЛАШУВИНИ ТАЪМИНЛАШДА ТИЗИМЛИ ТАЦЛИЛ: ФУНКЦИОНАЛ ЁНДАШУВ

Педагогик фаолият ижтимоий мазмундорлиги юкорилиги билан ажралиб туради. Таълим-тарбия сохасида пайдо булаётган тахдидларни инобатга олсак, бунда педагогик фаолиятда тизимли тахлил туридан фойдаланиш таълимий ахборот, таълимий усул ва технологияларни миллий таълим-тарбия манфаатларига мос тушиш даражасини белгилаш учун хизмат килади. Маколада шулар хакида фикр юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: тизим, тизимли тахлил, педагогик тизим, педагогик фаолият, модель, таълимий ахборот, тизимли тахлил тамойиллари, тизимли тахлил усуллари.

САМАРОВ Р.С., САДРИДДИНОВ С.Р. РОЛЬ СИСТЕМНОГО АНАЛИЗА В ОБЕСПЕЧЕНИИ РАЗВИТИЯ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ: ФУНКЦИОНАЛЬНЫЙ ПОДХОД

Педагогическая деятельность отличается социальной значимостью. Если учесть появление угроз в сфере образования и воспитания, то применение системного анализа в педагогической деятельности даёт возможность определить соответствие образовательной информации, образовательных методов и технологии интересам национального образования и воспитания.

Ключевые слова и понятия: система, системный анализ, педагогическая система, педагогическая деятельность, модель, образовательная информация, принципы системного анализа, методы системного анализа.

SAMAROV R.S., SADRIDDINOV S.R. THE ROLE OF SYSTEM ANALYSIS IN ENSURING THE DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL ACTIVITIES: FUNCTIONAL APPROACH

Educational activity is distinguished by social significance. If we consider manifestation of new threats in the field of education and training, implementation of system analysis in pedagogical activity makes it possible to determine the ratio of educational information, educational methods and technologies for interests for national education.

Keywords: system, the system analysis, pedagogical system, pedagogical activities, model, educational information, principles of the system analysis, methods of system analysis.

Ижтимоий ва маиший уаётда юзага келадиган турли уодиса ва воцеаларнинг ифодаланишига эътибор царатсак, уларнинг замирида таълим-тарбия, аницром унинг уосиласи сифатида бирон бир хулц модели намоён булишини кузатиш мумкин.

Бу масалага педагогик фаолиятнинг пси-хологияси нуктаи назари билан Караганда, таълим-тарбия бериш жараёнида профессор-укитувчилар катор вазифаларни бажариши кузатилади. Уларнинг мухимлари сифатида Куйидагиларни курсатиб утиш мумкин: ахбо-рот бериш, х,аёт йулини танлашни ургатиш, маданийлаштириш, когнициявий1, узини англашни ургатиш, позитив «Мен»ни шакл-лантириш, касбга тайёрлаш, узини назорат Килишни ургатиш, мотивлаштириш, мулокотга тайёрлаш (жумладан касбий), кадриятларни шакллантириш, максадни шакллантиришни ургатиш.

Президентимиз Ислом Каримов укитувчи ва мураббийлар куни муносабати билан йуллаган табригида мазкур масалага алохида эътибор каратиб, жумладан: «Бу дунёда х,ар кайси онгли инсон - каерда ишламасин, кандай касбу кор, лавозим эгаси булмасин, унга билим ва тарбия бериб, хаётга йуллаган мухтарам укитувчи ва мураббийлари олди-да хамиша карздорлик хисси билан яшайди. Хакикатан хам, узининг куз нури, калб кури, бутун борлиFини баFишлаб, барчамизга эзгу-ликдан сабок берган, отадек муътабар, она-дек мехрибон сиз, азиз устозларнинг х,еч нарса билан улчаб, бахолаб булмайдиган машаккатли ва шарафли мехнатингиз учун хар канча тахсин ва ташаккурлар айтсак, арзийди»2, деб таъкидлаган.

Бу вазифаларни амалга оширишда про-фессор-укитувчилар талаба (тингловчи)лар-нинг укув фаолиятинигина эмас, балки уларнинг узларини намоён этишлари, дарсга ва атрофдагиларга булган муносабатлари, инти-лишлари, кизикишлари, уларни ураб турган мухит, эътикодлари ва таълимга булган муно-сабатларини хам урганиб борадилар. Бунда

1 Когниция - ташки мух,ит, узи ва узининг хулкига тааллукли фикр, турли билимлар.

2 Узбекистон укитувчи ва мураббийларига. // «Халк сузи» газетаси. 2015 йил 1 октябрь сони.

асосан кузатув, сухбат (диагностик), контент тахлил (ёзма назорат ишлари шархи), эксперт сурови (бошка устозларнинг фикрини билиш), фаолият махсулини урганиш (ижо-бий ёки салбий хулк моделини урганиш) каби усуллардан фойдаланиб тахлил амалга оши-рилади. Куриниб турибдики, педагогик фао-лиятда турли мажмуавий хусусиятлар билан тахлил алохида урин тутади. «Тахлил алохида илмий тайёргарликни, турли илмий услу-бларни максадли танлаш ва уринли куллаш, урганилаётган муаммо буйича билимга эга булишни талаб этувчи фаолиятнинг мураккаб туридир»3. Бугунги кунга кадар тахлилнинг барчага макбул булган универсал модели, шунингдек, турли вазият ва жараёнларни инобатга олган холда, яхлитликни кисмларга булиш концепцияси яратилмаган, аммо шун-га карамай жамият доирасида турли дара-жаларда тахлилий манбаларга эхтиёж ошиб бормокда.

Касбий мулокот давомида «изох», «шарх», «талкин», «тахлил» каби тушунчалар куп кулланилади, бирок уларнинг мохиятига доимо хам эътибор каратилмайди. «Изох» тушун-часи, биринчидан, суз, ибора, вокеа-ходиса ва бошкага бериладиган тушунтириш, шарх, тав-сиф (масалан, суз маъносининг изохи, конун моддасининг изохи, шархи) кабиларни англа-тади. Иккинчидан, аник контекст (матн)нинг айрим жойларига киритилган ёки мухокама килинаётган масалага берилган кушимча маълумот, тушунтириш, эслатма, уктириш маъноларини ифодалайди4. Шарх эса бирор нарсанинг мазмуни, мохиятини очиб бериш, тушунтириб бериш, изохлашдир5. Тахлил

3 Самаров Р., Ражабов А. Сиёсий матн тахлили (методология, назария, амалиёт). - Т.: «Akademiya», 2010. -16-б.

4 Узбекистон миллий энциклопедияси. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2002. -101-б.

5 Узбек тилининг изохли луFати. Икки томли. 2-том. / З.М.Маъруфов тахрири остида. - М.: «Русский язык», 1981. -401-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 2

Истайман Булиши Бажара

шарт оламан Натижа

Мацсад Мазмун

таркатиш, ёзиш, текшириш, суриштириш, х,ал килиш, очиш деган маъноларни билдирса-да, унга куйидагича муносабат билдириш мум-кин: тах,лил мураккаб тафаккур операцияси х,исобланиб, унинг ёрдамида предмет ва жа-раёнлар (х,одисалар) аник улчов бирлигига эга булган усуллар воситасида яхлит тарзда ёки алох,ида кисмларининг турли белги ва хусуси-ятлари буйича алокадорлик даражасини бел-гилаб беради. «Тах,лил» тушунчаси куйидаги таснифларга эга:

1. Нарса, х,одиса ва шу кабиларни мох,ият, конуният ва бошка жих,атлардан текшириш, урганиш иши.

2. Бирор нарса, маълумот ва шу кабиларни маълум нуктаи назардан урганиш, бах,олаш.

3. Бирор нарсанинг таркибини белгилаш ва унинг мох,иятини тадкик этиш.

Турли даражада педагогик фаолиятни тако-миллаштиришда тах,лил амалий мазмун касб этиб, таълим-тарбиянинг сифатини таъмин-лаш учун хизмат килади. Юзага келган педагогик муаммонинг (масалан, педагогик низо) сабабларини аниклаш, кечишининг даврий-лигини билиш учун низонинг вужудга кели-шига таъсир курсатган омиллар, бунда аввало кайси конуниятларга (улар табиий ёки сунъ-ий булиши мумкин) амал килинишини билиш лозим булади.

Шу сабабли, тах,лил алох,ида фаолият тури х,исобланиб, алох,ида инсон ва унинг фаолия-ти, алох,ида вазиятни урганиш (билиш) учун амалга оширилади. Тах,лил ижодий ёндашув-ни талаб этиб, турли (касбий, ижтимоий, ди-ний, миллий ва бошка) меъёрларнинг амал килишини инобатга олишни такозо этади. Педагогик тизим доирасида тах,лилни амалга ошириш учун онгли х,аракат технологиясига (1-чизма) амал килиш самарали натижалар бериши эх,тимолдан холи эмас.

Услуб

Вазифадорлигига (функционаллигига) кура, онгли х,аракат технологияси тах,лилни амалга оширувчининг тах,лилий фаолияти самара-дорлигини таъминлаб, ахборий ва интеллектуал ресурслардан фойдаланиш жараёнини такомиллаштиради. Самарадорлик куйидаги мантикий хоссаларда ифодаланади: тах,лилни амалга ошириш учун вактни тежаш, муаммонинг ечимини топиш учун илгари суриладиган фаразни туFри тузиш, тах,лилни амалга ошириш учун воситаларни (усулларни) максадли танлаш, тах,лилни амалга ошириш учун муаммонинг (вазиятнинг) характерини инобатга олиш, муаммони ечиш учун белгиланадиган муддатни аник белгилаш, карор кабул килиш учун турли вариантли ечим йулларини белги-лаб олиш, тавсияларни манзилли тайёрлаш.

Педагогик тизим доирасида тах,лилни амалга ошириш учун тизимли тах,лилнинг ху-сусий жих,атлари амалий мазмун касб этади, бу хусусда фикр юритишдан олдин, фанда мавжуд булган тах,лил турлари х,акида муносабат билдириш максадга мувофикдир. Чун-ки касбий муносабатларда баъзида тах,лил ва тах,лил усулини ажрата олмаслик х,олатлари кузатилади. Фанда тах,лилнинг бир катор турлари мавжуд булиб, фан сох,алари доирасида улар турли хоссалари буйича тавсифлани-шини алох,ида курсатиб утиб, мух,имларини келтирамиз: функционал тах,лил, институци-онал тах,лил, трендлар тах,лили, фрагментар тах,лил, ивент тах,лил, мифологик тах,лил, гра-фикали тах,лил, прогнозлар тах,лили, аксиоло-гик тах,лил, прагматик тах,лил, праксеологик тах,лил, дастурлар тах,лили, муаммоли тах,лил, концептуал тах,лил, вазиятли тах,лил, сюжетли тах,лил, жузъий узгаришлар курсаткичининг тах,лили, сабаб-окибат боFликлиги тах,лили, корреляцион тах,лил, кластерли тах,лил, се-мантик тах,лил, дискурс тах,лил, даражали тах,лил, киёсий (жумладан жуфтли) тах,лил, ре-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 2

сурслар тахлили, мантикий-лингвистик тахлил ва бошкалар.

Тахлил турининг кайси бирини куллашдан катъий назар, унинг натижасида бирон бир шаклга эга булган манба тайёрланади. Пе-дагогик фаолият доирасида бу такриз, тезис, макола, раддия, изох, маълумотнома, тавсиянома, йурикнома, курсатма, маслахат тарзида булиши мумкин. Бу купрок, муаммо, аникроFи тахлил предмети, яъни унинг кас-бий, шахсий, жамоавий мазмун касб этганли-гига боFликдир. Тайёрланадиган манбанинг сифатига таъсир курсатадиган омиллар жуда куп (мухимлари касбий ва шахсий), карор ва-риантларини танлашда уларнинг таъсирини инобатга олиш, педагогик муаммони тез ва касбий манфаатларни химояланган тарзда ке-чишини таъминлайди.

Тахлил мураккаб илмий билимлар тизи-мидан иборат булган, алохида йуналишларга ажратилган (институтлашган), узининг объ-екти, предмети, тамойиллари, услублари ва техникасига эга булиб, бугунги кунда ихтисос-лашиб бораётган фаолият турига айланмокда. Ва айни пайтда нафакат педагогик амалиёт доирасида, балки турли сохаларнинг ривож-ланишига амалий таъсир курсатиб келмокда.

Гарчи, куп камровлиги ва хусусийлиги жихатидан амалиётда кулланилиши мураккаб булса-да1, педагогик тизим доирасида тизим-ли тахлилдан фойдаланиш максадга мувофик. Тизимли тахлил мураккаб илмий билимлар тизимидан иборат, алохида йуналишларга ажратилган, узининг объекти, предмети, тамойиллари, услублари ва техникасига эга, ихтисослашиб бораётган тахлил тури хисобланади. Гохида тизим (унинг тизимости-лари мавжуд) ва тизимли тахлил орасидаги тафовутни ажратиш кийин. Тизимли тахлил тахлил турларидан бири хисобланиб, бир катор кулайликларга эга. Бу кулайликларни тизимли тахлилнинг асосий кисмлари ва амал килиниши шарт булган тамойилларида хам кузатиш мумкин.

1 Новосельцев В.И. Системный анализ: современные концепции. - Воронеж: «Кварта», 2002.

Тизимли тахлилнинг асосий кисмлари си-фатида куйидагилар ифодаланади:

- ахборот билан таъминлаш манбаи;

- ахборотнинг сифати;

- тахлилий усул ва воситалар;

- тахлилни амалга ошириш концепцияси;

- тахлилни амалга ошириш учун услубий ва ахборий характерга эга булган манбалар билан таъминланганлиги;

- тахлилни амалга ошириш максади;

- тахлилий жараёнда кулланиладиган техник воситалар ва хоказо.

Тизимли тахлилни амалга ошириш жараё-нида максаднинг синтезлашуви, ижтимоийла-шуви, объективлашуви каби жараёнлар кеча-ди. Бу, уз навбатида, куйидаги тамойилларга амал килишни такозо этади. Булар:

- хар кандай хажм ва мазмундаги ахборот-ни мутахассис сифатида объектив бахолаш;

- реал вазиятни (вакт, макон ва замон жихатидан) инобатга олиш;

- аник далилларга суянган холда илгари сурилган далил ва келтирилган ракамларни ишончлилигини таъминлаш;

- тахлилнинг конструктивлиги;

- тахлилнинг боскичлилиги;

- тахлилнинг тушунарлилиги;

- тахлилни амалга оширишда аник улчов усулларидан фойдаланиш;

- жамланган ахборотни яхлит тарзда шарх-лаш;

- манзилли тавсия ва таклифларни илгари суриш;

- карор учун турли ечим вариантларини тузиш ва бошкалар.

Тизимли тахлил педагогик сохада мавжуд объектив ва субъектив характерга эга булган муаммоларни аниклаш билан бирга, уларнинг келиб чикиш сабабини белгилаб, уларни бартараф этиш (ечиш) усул ва воситаларини ажратиб олиш имкониятини беради. Шу боис, тизимли тахлилни амалга оширишда, муаммо-нинг куйидаги белгилари асосида гурухларга ажратиш тавсия этилади.

Тизимли тахлил этилиши лозим булган муаммони (со^а/объектни) ижтимоий, икти-содий, маданий-маърифий, экологик, тиббий, хукукий, касбий кабиларга ажратиш лозим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 2

Назарий жи^атдан тааллуцлилиги буйи-ча фан со^асига, яъни фалсафий, тарихий, иктисодий, психологик, педагогик, социоло-гик, биологик, экологик, х,ук,ук,ий, техник, тиб-бий кабиларга ажратиш зарур.

Тизимли та^лилни амалга ошириш да-вомида цулланиладиган услуб (восита)ларни муаммонинг характеридан (тах,лил предмети) келиб чиккан х,олда танлаб, улар бир-бирини тулдириши, аник тамойиллар асосида кулла-нилиши керак.

Муаммо идрок ва тадциц этилиши жи^атлари буйича методологик, назарий, эмпирик, далилий ва касбий мазмунларга эга булиши мумкин. Шу сабабли, муаммонинг ечимини белгилашда фаразлар (тахминлар) хусусий мазмун касб этиши лозим.

Бу назарий таснифлар педагогик амалиёт-да, биринчидан, таълим муассасасининг фаолиятини такомиллаштириш учун хизмат килади, иккинчидан, педагогик фаолиятни режалаштириш, бошкариш ва такомиллаш-тиришни таъминлайди, учинчидан, педагогик жамоа ва талабалар жамоасини ягона максад атрофида жамлаш ва йуналтириш жараёнини оптималлаштириш учун хизмат килади.

Тизимли тах,лилнинг диагностик, огох,лан-тирувчи, прогнозлаштирувчи, коррекциялов-чи ва билиш каби вазифалари мавжудлиги-ни инобатга олиб, уни амалга ошириш учун турттадан ортик тадкикий усуллардан восита сифатида фойдаланиш максадга мувофикдир. Усул бирон-бир натижага эришиш воситаси х,исобланиб, реалликни амалий ёки назарий жих,атдан урганиш тарзи, муаммони алох,ида тартиб асосида урганиш учун кулланиладиган х,аракатлар кетма-кетлигини таъминлаш учун аник улчов бирлигига (сон, фоиз, балл, грамм, килограмм, шакл, ранг, коэффициент, урин ва бошка) эга булган мажмуадир. Тизимли тах,лилни амалга ошириш учун турли усуллар танланиши мумкин. Нисбатан купрок кулланиладиганлари сифатида куйидагиларни курсатиб утиш мумкин:

- суров (анкета тарзида ёзма, оFзаки савол-жавоб (масофали)) усули;

- х,ужжатларни урганиш (ДТС, х,исобот, ху-лосалар ва бошка) усули;

- фаолият мах,сулини урганиш (иншо, мако-ла, талабаларнинг билими ва бошка) усули;

- алох,ида х,олатлар (алох,ида педагогик ва-зият, масалан, аълочилар гурух,и, фаоллар ва бошкаларни) урганиш усули;

- киёслаш (ракамлар, далиллар, билдирил-ган фикр ва муносабатларни киёслаш) усули;

- сух,бат (нутк мулокоти ёрдамида бевоси-та ёки билвосита маълумот олиш) усули;

- биографик усул (кишини унинг таржимаи х,оли билан боFл и к булган х,ужжатлар оркали урганиш);

- интервью (муаммога оид булган савол-ларга берилган жавоб тарикасида ахборот туплаш) усули;

- кузатиш (кишининг х,аракатларида намо-ён буладиган турли х,олатларни х,исобга олиш, бирон бир жараённинг кечишига оид ахборот олиш) усули;

- социометрия (Якоб Морено томонидан тавсия этилган булиб, узаро муносабатлар ту-зилиши билан психологик ковушувчанликни аниклаш максадида гурух, ва жамоалардаги шахслараро муносабатларни урганиш) усули;

- тест усули (стандартлаштирилган синов булиб, унинг ёрдамида у ёки бу хилдаги психик жараён бах,оланиб, шахсни бир бутунли-гича урганиш мумкин);

- эксперимент (муаммоли вазиятни х,ал килиш жараёни булиб, унда шахснинг x1ис-туЙFулари, характери, кобилияти, акл-заковатини урганиш мумкин. Бунда объектга таъсир этадиган барча омиллар катъий назо-рат килинган х,олда кузатилади) усули;

- моделлаштириш (жараённи билвосита урганишга асосланган булиб, бунда бирор объектнинг хусусиятларини урганиш учун махсус равишда тузилган бошка объектда кайта х,осил килиш тушунилади) усули;

- прогнозлаш (бирор-бир х,одисанинг ке-лажакдаги х,олати х,акидаги мулох,аза) усули;

- экстраполяция (лот. ekstra - тез, polio - силликлайман, туFрилайман) бирор х,одисанинг алох,ида кисмини кузатиш на-тижасида олинган хулосани шунга ухшаш х,одисанинг бошка бир кисмига, бошка х,удудига (манзилга, жойга) татбик этиш) усули.

Дархакикат, педагогик тизим доирасида тизимли тахлилни амалга ошириш учун факатгина тахлил турлари ва усуллари х,ак,ида маълумотга эга булиш, уларни куллай би-лишнинг узи кифоя эмас. Агарда ижтимоий сохада турли тахдид ва хавфларнинг намо-ён булаётганлигини инобатга олсак, жамият доирасида бугунги кунда тизимли таълим-тарбия маърифат ва маънавият сохаларида миллий манфаатларимизни химоялаш учун кулай хисобланиб, уни жорий этиш техноло-гиясига эга булишни такозо этади. Тизимли таълим-тарбия деганда, доимий тарзда та-комиллашиб борадиган, таълим олувчи шах-сининг жисмоний, маънавий ва психологик ривожланиши учун яратилган механизмнинг ишчанлиги, яъни замон талабига жавоб бера олишини назарда тутиш лозим.

Шу сабабли, педагогик тизим доирасида тизимли тахлилни амалга ошириш учун му-аммо туFри танлангандан сунг, педагогик жа-раённинг му^им элементлари (таълимнинг максади, таълимий ахборотнинг мазмуни, таълим бериш усуллари, таълим берувчи, таълим олувчи) орасидаги алокадорлик структу-равий жихатдан эмас, балки функционаллик даражаси буйича алохида инобатга олиниши лозим. Шундагина, тахлил натижаси буйича хулоса ва тавсиялар мажмуавий тарзда ишлаб чикилиши хамда кейинчалик тайёрланадиган карорлар вариантидан макбулини танлаш ва жорий этиш мазмунли кечиши таъмин-ланади.

Демак, тахлил, шу жумладан, тизимли тахлил уз сохасининг билимдони, янгиликларга ин-тилувчи - бунёдкор, чукур мушохада юрита оладиган - ижодкор инсон-мутахассис томо-нидан амалга оширилиши натижасида педагогик мехнат, шахс, жамият ва давлат хаёти билан боFлик булган манфаатлар химояси таъминланади. Педагогик тизим доирасида бу масала алохида мазмун касб этиб, истикболга каратилганлиги, ёш авлоднинг таълим-тар-бияси, миллий тараккиёт истикболи билан бевосита боFлик булганлиги жихатидан стра-

тегик масалалар сирасига тааллукли булиши билан хам ахамиятлидир.

Педагогик фаолият тизимининг такомил-лашувини таъминлаш ижтимоий, иктисодий, хукукий, маданий, тиббий ва техник омиллар билан бевосита боFлик булиб, бошка тахлил турларидан нисбатан мукаммаллиги жих,а-тидан ажралиб турувчи тизимли тахлилдан фойдаланиш бугунги кунда таълим-тарбия сохасида пайдо булаётган тахдидларни уз вактида аниклаш, таълимий ахборот, таълимий усул ва воситаларни миллий таълим-тарбия манфаатларига мос тушиш даражасини белгилаш учун хизмат килади. Унинг куйидаги жихатларини алохида курсатиб утиш мумкин:

• биринчидан, тизимли тахлил педагогик тизимнинг вазифадорлиги буйича максад, вазифа ва тузилишининг барча унсурларини мужассам этган холда ифодалаб беради;

• иккинчидан, педагогик тизимнинг асосий элементларини (жумладан, педагогик фаолият, педагогик жараён ва бошка) тизим-ости сифатида кандай вазифаларни бажари-ши ва уларнинг функционаллигини белгилаб беради;

• учинчидан, тахлил давомида жамланган ахборот асосида, яъни педагогик муаммони бартараф этиш учун манзилли (ижрочиси, жорий этиш вакти ва макони) таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилади.

Шу сабабли, педагогик фаолият тизими-ни такомиллаштириш жараёнининг силлик кечишини таъминлаш максадида «Педагогик фаолиятда тизимли тахлилдан фойдаланиш технологияси» номли услубий кулланма тайёрлаб, педагогик фаолият билан шугулланувчиларга тавсия этиш лозим. Тизимли тахлилни педагогик амалиётда куллаш жараёнини фаоллаштириш максадида турли вазиятли машклар, ролли уйинларнинг жихатларига урFу берган холда, таълим муас-сасасининг йуналишини инобатга олган тарзда тайёрлаш таклиф этилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 2

Адабиётлар:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Узбекистон Республикасининг Конституцияси. - Т.: «Узбекистон», 2014.

2. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008.

3. Колесникова И.А. Педагогическая реальность: опыт межпарадигмальной рефлексии. / Курс лекций по философии и педагогике. - СПб.: «Детство-Пресс», 2001.

4. Митина Л.М. Учитель как личность и профессионал. - М.: «Дело», 1994.

5. Новосельцев В.И. Системный анализ: современные концепции. - Воронеж: «Кварта», 2002.

6. О'Коннор Дж., Макдермотт И. Искусство системного мышления: необходимые знания о системах и творческом подходе к решению проблем. - М.: «Альпина Бизнес Букс», 2006.

7. Самаров Р., Садриддинов С. Баркамоллик тизимида касбий лаёкатлилик. // «Замонавий таълим» журнали, 2013, 6-сон.

8. Самаров Р., Муротова Д. Ижтимоий тадкикотларни утказишда тизимли ёнда-шувдан фойдаланишнинг назарий жих,атлари. // Урганч давлат университети илмий-услубий журнали, 2013, 7-сон.

9. Fозиев Э., Самаров Р. Илмий ижод ва олимнинг шахси. // «Таълим муаммолари» журнали, 2014, 2-сон.

10. Systems Thinking: Managing Chaos and Complexity, Jamshid Gharajedaghi, Butterworth Heinemann, Oxford, 1999.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.