Научная статья на тему 'ПАРЛАМЕНТ НАЗОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАРНИ УЙҒУНЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ПАРЛАМЕНТ НАЗОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАРНИ УЙҒУНЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
44
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
парламент назоратини / ҳукумат соати / қонун ижодкорлиги / депутат сўрови / парламент эшитуви. / parliamentary control / government watch / lawmaking / deputy inquiry / parliamentary hearing.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Мирзаев, Ғиёсбек Исроил Ўғли

Мазкур мақола орқали парламент назоратини тушунчаси, парламент назоратини такомиллаштириш, парламент назоратига оид хориж тажриба таҳлили, бюджет ижроси устидан парламент назорати, ҳукумат соати,Ўзбекистон ва хорижий тажрибаларни таҳлил ёритиб берилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ISSUES OF HARMONIZATION OF UZBEKISTAN AND FOREIGN EXPERIENCES IN IMPROVING PARLIAMENTARY CONTROL

This article will cover the concept of parliamentary control, improvement of parliamentary control, analysis of foreign experience of parliamentary control, parliamentary control over budget execution, government hour, analysis of Uzbek and foreign experience..

Текст научной работы на тему «ПАРЛАМЕНТ НАЗОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ЎЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАРНИ УЙҒУНЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

ПАРЛАМЕНТ НАЗОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА УЗБЕКИСТОН ВА ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАРНИ УЙГУНЛАШТИРИШ

МАСАЛАЛАРИ

Мирзаев Гиёсбек Исроил ^ли

"Халкаро хукук ва инсон хукуклари" кафедраси укитувчиси Тошкент давлат юридик университети Телефон: +99897 375 35 33.

E-mail: giyosbek.mirzayev91 @mail.ru

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацола орцали парламент назоратини тушунчаси, парламент назоратини такомиллаштириш, парламент назоратига оид хориж тажриба таулили, бюджет ижроси устидан парламент назорати, уукумат соати,Узбекистон ва хорижий тажрибаларни таулил ёритиб берилади.

Калит сузлар: парламент назоратини, уукумат соати, цонун ижодкорлиги, депутат сурови, парламент эшитуви.

ВОПРОСЫ ГАРМОНИЗАЦИИ УЗБЕКСКОГО И ЗАРУБЕЖНОГО ОПЫТА В СОВЕРШЕНСТВОВАНИИ ПАРЛАМЕНТСКОГО КОНТРОЛЯ

В данной статье будет освещена концепция парламентского контроля, совершенствование парламентского контроля, анализ зарубежного опыта парламентского контроля, парламентский контроль за исполнением бюджета, правительственный час, анализ узбекского и зарубежного опыта.

Ключевые слова: парламентский контроль, правительственный час, законотворчество,запрос депутата, парламентские слушания.

Мирзаев Гиёсбек Исраил угли

Преподаватель Кафедры "Международное право и прав человека" Ташкентского государственного юридического университета Телефон: +99897 375 35 33. E-mail: giyosbek.mirzayev91 @mail.ru

АННОТАЦИЯ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

ISSUES OF HARMONIZATION OF UZBEKISTAN AND FOREIGN EXPERIENCES IN IMPROVING PARLIAMENTARY CONTROL

Mirzayev Giyosbek

Lecturer

Department "International Law and Human Rights" Tashkent State Universitety of Law Phone number: +99897 375 35 33. E-mail: giyosbek.mirzayev91 @mail.ru

This article will cover the concept of parliamentary control, improvement of parliamentary control, analysis of foreign experience of parliamentary control, parliamentary control over budget execution, government hour, analysis of Uzbek and foreign experience..

Keywords: parliamentary control, government watch, lawmaking, deputy inquiry, parliamentary hearing.

Парламент назоратига оид хориж тажриба тахлили. Узбекистонда амалга оширилаётган демократик ислохотларни чукурлаштириш ва мамлакатни модернизация килиш давлатимиз рахбари ташаббуси билан давлат хокимияти тизимида Олий Мажлиснинг ролини ошириш, унинг мамлакат ички ва - ташки сиёсатига оид мухим вазифаларни хал этиш хамда ижро хокимияти фаолияти -устидан парламент назоратини амалга -ошириш буйича парламентга зарур ваколатлар берилди1 . Хусусан, унда мамлакат ички ва ташки сиёсатига оид мухим вазифаларни хал этишда, ижро хокимияти фаолияти устидан парламент назоратини амалга оширишда Олий Мажлис ваколатларини янада кенгайтириш оркали кабул килинаётган конунларнинг ижтимоий, сиёсий, социал-иктисодий ва суд-хукук ислохотлари жараёнига таъсирини кучайтириш кузда тутилади.

Мамлакатимизда парламентни изчил, узлуксиз ва тадрижий ривожлантириш, унинг давлат ва жамият курилиши сохасидаги ролини оширишнинг мустахкам хукукий асослари яратилган. Утган йиллар мобайнида самарали ва таъсирчан парламент назоратини амалга оширишга йуналтирилган 10 дан зиёд конун кабул килинди. Мамлакатимизда демократик ислохотларни чукурлаштиришда устувор ахамият касб этган 2017 — 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши

1 https://xs.uz/uz/post/millij-parlamentarizmning-taraqqiyot-odimlari. 04 Sentyabr 2021.

ABSTRACT

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

Syfiuna XapaKa^ap crpaTerHHCH HuHr xaMga YsSeKucTOH PecnySnuKacu npe3HgeHTHHHHr 2022 fiun 28 aHBapgaru nO-60-coH OapMOHH SunaH 2022 — 2026 fiunnapra Myn^annaHraH ^Hru Y3ÔeKHCTOHHHHr TapaKKuëT CTpaTeruacu KaSyn KunHHHfflH KOHyH H^ogKopnnrH Ba napnaMeHT Ha3opara coxacugaru KeHr KynaMHH HcnoxoTnapHHHr MaHTuKufi gaBOMH Syngu. ^Hru Y30eKHCTOHHHHr TapaKRHëT CTpaTeruacu SupuHHu SynuMu 7-MaKcagu "MaMnaKaraMrogaru HcnoxoTnapHH h3hhh gaBOM этrapнmga Onufi Ma^nuc nanaTanapu Ba cuëcufi napraanap ponuHH aHaga omupum'^a SarumnaHraH. YHga SenrunaHumuna Onufi Ma^nuc nanaTanapuHHHr gaBnaT xokhmh^th TH3HMHgaru ypHHHu MycTaxKaMnam, ynapHHHr hhkh Ba TamKu cuëcaTra oug MyxuM Ba3u^anapHH xan этнmgaгн BaKonaraapuHH KeHrafiTupum.

MYXOKAMA BA HATH^AÏÏAP

^OHyH u^ogKopnuru Ba napnaMeHT Ha3opaTuHu aManra omupumHuHr aMangaru MexaHroMnapuHu caMapagopnuK HyKTau Ha3apugaH KafiTa KypuS nu^um, Ma3Kyp ^apaëHnapga ^y^aponapHuHr umTupoKuHu TatMuHnam op^anu ^aMoaTHunuKHuHr gaBnaT SomKapyBugaru TamaSSycKopnuruHu omupum.

KoHyHHunuK nanaracu SomKapyB тнзнмннннг caMapagopnuruHu omupum,

napnaMeHT cafinoBnapuHu unrop xopu^ufi Ta^puSa acocuga aHaga

2

TaKoMunnamTupum , Macananapu unrapu cypunraH.

"Oaon TagSupKopnuK, нннoвaцнoн roanap Ba TexHonoruanapHu Ky^^aö-KyBBaraam fiunu" ^aBnaT gacTypu u^pocu goupacuga "Mening fikrim" web-portalining umra TymupunraHu ^y^aponapHuHr gaBnaT Ba ^aMuaT SomKapyBugaru umTupoKuHu KeHrafiTupum Sy gaBnaraMroga napnaMeHT ToMoHugaH KaSyn KunuHaguraH KoHyHnapra ^y^aponapHuHr MyHocaSarnHu ypraHum axMga ynap ToMoHugaH энг acocnu TaKnu^napHu KoHyHHunuKKa Kupuramra xu3MaT KunyBHu Munnufi Ta^puSa Syngu. Web-portal ëpgaMuga axonuHuHr KynnaS MyaMMonapuHu ypraHum aManuëTu aparangu.

2022-fiunHuHr 17-Mafi KyHu TomKeHTga Onufi Ma^nucHuHr Hhcoh xyKyK^apu Syfiuna BaKunu (OMSygcMaH) Onufi Ma^nuc xy3ypugaru ^oHyHHunuK MyaMMonapu Ba napnaMeHT TagKuKoraapu uHcraTyra Ba KoHpag AgeHayep HoMugaru ^oHgHuHr YsSeKucTOHgaru BaKonaTxoHacu SunaH xaMKopnuKga "CaMapanu napnaMeHT Ha3opara MexaHroMnapuHu ^opufi этнmнннг goœapS Macananapu: Y3SeKucToH Ba xopu^ufi gaBnaraap Ta^puSacu" MaB3ycuga xa^Kapo KoH^epeHcua yTKasungu.

2 https://lex.uz/docs/5841063#5844013

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

Унда халкаро ташкилотлардан Германия Федератив Республикаси Бундестаги (парламенти) секретариати, Исроил Кнессети (парламенти) Тадкикот ва ахборот маркази, ^озогистон Республикаси Президенти девони моддий-техника таьминоти булимининг "Парламентаризм институти" хужалик юритиш хукукига эга республика давлат ташкилоти, ^иргизистон Республикаси Жогорку Кенеши Илмий-тадкикот маркази ва USAIDнинг Узбекистонда Хукукий ислохот лойихаси вакиллари иштирок этди.

Мазкур конференцияда Олий Мажлис палаталари томонидан парламент назоратини амалга ошириш тажрибасини, парламент назоратини амалга ошириш механизмларига оид илгор хорижий тажрибаларни, хорижий экспертларнинг Янги Узбекистондаги парламент ислохотлари юзасидан фикрларини урганиш йуналишлари камраб олинди.

Олий Мажлис фаолиятига назар солсак, якин-якингача хам конун кабул килиш фаолияти билангина чекланиб колгандек куринарди. Парламент назорати амалга оширишда туртинчи хокимият саналмиш ОАВлари билан узаро хамкорликда ишлаши уларнинг мехнат фаолиятини интернет ва телевиденияда ёритиш оркали ахолини хабардор килиб келинмокда. Шундай экан, хеч бир давлат хокимияти ёки давлат органи бирорта ташкилот ёки муассасалар билан хамкорлик килмасдан ишлай олмайди. Республикамизда узаро ички хамкорлик масалалари хам халкаро хамкорлик масалалари хам йулга куйилган.

Бирок, парламент назоратининг барча шаклидан хамма вакт хам бирдек самарали фойдаланилмаяпти. Яьни парламент назорати шакллари хали етарлича ишга солинмаган ва фойдаланилмаган кирралари хам мавжуд. Жумладан, бугунги кунда юборилаётган депутат суровларининг сони куп булсада, ушбу суровларда кутарилган масалаларнинг хал этилиш самарадорлиги пастлигича колмокда. Шунингдек, депутат суровларини мансабдор шахслар томонидан куриб чикиш муддатларининг бузилиш холатлари хам кузатилмокда.

Конференция иши асносида парламент назоратини амалга ошириш механизмлари буйича мавжуд муаммолар тахлил килинди. Шу билан бирга уларнинг ечимига доир, парламент назорати борасида самарали механизмларни жорий этиш буйича миллий ва хорижий экспертлар, халкаро хамкор ташкилотларнинг фикр-мулохазалари ва таклифларини инобатга олган холда конунчиликка ва амалиётда кулланмокда.

Масалан, парламент назорати борасидаги халкаро тажрибани, жумладан, Буюк Британия тажрибасини урганиш ушбу давлатнинг мазкур сохада энг

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

катта ва бой тажрибага эга эканлигини курсатмокда. Бу мамлакат тажрибасидан бошка ривожланган мамлакатлар хам парламент назорати амалиётида фойдаланаётганини куриш мумкин. Буюк Британияда Хукумат соати душанбадан-пайшанбагача булган сессияларда куриладиган биринчи масала хисобланади. Жума кунлари огзаки жавоб учун саволлар кабул килинмайди. Саволларга жавоб бериш навбати хукумат аъзолари учун хар беш хафтада бир мартага тугри келади.

Хукумат соати Спикер томонидан кайси депутатнинг саволи биринчи руйхатда булса уша чакирилиши билан бошланади. Шунда депутатдан факатгина "1-ращм, хурматли Спикер" дейилиши талаб этилади.

Бунда "1-ракам" Руйхатга олиш китобидаги саволнинг тартиб раками хисобланади. Вазирнинг олдиндан такдим этилган саволга жавобидан сунг, одатда савол йуллаган депутатга кушимча савол бериш имкони берилади хамда мазкур савол асосий савол доирасида булиши талаб этилади. Мазкур саволга вазир жавобидан сунг Спикер бошка депутатлардан хам кушимча аниклаштирувчи савол сурашга хакли, одатда мазкур саволлар мухолифатдан келиб тушади. Шундан сунг навбатдаги савол эгаси булган депутатга суз берилади3.

Хар бир огзаки жавоб учун масъул департаментлар томонидан жавоб нафакат савол доирасида тайёрланади, балки тулик маълумот такдим этилиб, вазирга кушимча саволларга хам жавоб бериш имкони яратилади. Кушимча саволлар аник саволлардан тортиб сиёсий тусда булиши мумкинлиги билан фарк килади. Шу сабабли хам такдим этилган маълумот олдиндан берилган саволнинг хар бир киррасини камраб олиши шарт. Баъзи кушимча саволлар маълумот ва харакат талаб килиши билан бир каторда, баъзиларининг максади вазир рахбарлигидаги ташкилот камчиликлари ёки бошка сиёсий жараёнлар юзасидан булади. Буюк Британия парламентининг Хукумат соати амалиётида "долзарб савол"4 тушунчаси хам мавжуд. Улар шундай саволларки, яъни олдиндан такдим этилиб, Руйхатга олиш китобига киритилмаган, лекин Спикернинг фикрига кура, долзарб характерга эга, жамият учун мухим масалаларга тааллукли. Хар бир депутат Спикерга уша кунга режалаштирилган Хукумат соатида вазирга долзарб савол бериш хохиши билан мурожаат этишга хакли.

Германиядаги Хукумат соати сессиялар мобайнида хар бир хафтада умумий 180 минутдан ошмаган тарзда утказилади. Бунда хар бир депутат

3 Конституционное право зарубежных стран. /В.Е. Чиркин Москва: Изд-во «Юристь», 2002.

4 Papazoski Z. Development of Parliamentary Research Services in Central Europe and the Western Balkans. - Bratislava, National Democratic Institute for International Affairs. 2013 y.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

Федерал Хукуматга огзаки жавоб учун бир хафтада иккитагача саволни беришга хакли. Саволлар аник булиб, киска жавоб бериш имконини бериши лозим булади. Х,ар бир савол уз навбатида иккита саволга булиниши мумкин. Саволлар тегишлилиги буйича Хукуматнинг департаментлари мажбуриятидан келиб чикиб гурух холатида чоп этилади. Спикер айнан кайси департамент чакирилиши лозимлиги борасидаги тартибни белгилайди.

Саволлар хукуматнинг мажбуриятларига бевосита ёки билвосита тааллукли булиши мумкин5.

Францияда эса йулланган ёзма саволларнинг хар бири расмий журналда (Оффисиал Газетте) чоп этилиши белгиланган. Вазирларнинг жавоби саволлар куйилгандан кейин бир ой муддатда чоп этилиши лозим булади хамда бу муддат тухтатилиши мумкин эмас. Вазир ушбу муддат мобайнида мазкур саволларга жавоб беришни, жамият манфаатларида эмаслигини ёзма равишда маълум килиши ёки истисно тарзида муддатни тегишли маълумотларни туплаш учун яна бир ойга чуздиришни сураши мумкин6. Муддат тугаши билан депутатлик гурухи рахбарлари жавоб олинмаган саволларга эътибор каратиш лозимлигини таъкидлашади ва ушбу маълумот расмий журналда чоп этилади.

Олий Мажлис Сенати Девони тизимида жорий килинган ёрдамчи органлар, Бюджет бошкармасида ходимларнинг кадрлар салохияти ва иш тажрибаси юкори эмаслиги, давлат бюджети устидан назоратни олиб бориш борасида куникмаларга эга эмаслигини инобатга олсак, Сенатга кучли бюджет назоратини амалга оширишда кумакчи вазифасини бажара олмайдилар. Бунинг учун етук мутахассис кадрларни шартнома асосида тайёрлаб бериш буйича Олий таълим муассасалари билан хамкорликни йулга куйиш керак.

Хорижий амалиётда парламент томонидан бюджет назоратини амалга ошириш учун юкори профессионал кадрлар билан шакллантирилган мустакил ёрдамчи институтлари жорий килинган (АКШ, Корея Республикасида, Канада, Буюк Британия, Европа Иттифокига аъзо мамлакатларнинг аксариятида, Японияда ва бошк.).

Бирорта давлатда парламент фаолиятида ишлаб бериш мажбурияти билан кадрлар тайёрлаш сиёстаи йулга куйилган эмас. Агар буни биз миллий тажрибамизда жорий эта олсак, халкаро экспртлар хам парламент фаолиятига ва кадрлар салохиятига юкори бахо берарди. Чунки депупат ва сенатор булишга куйилган талаблар бутун Олий Мажлис ишини самарали йулга куйиш учун етарли эмас.

5 http://www.bundestag.de/en/documents/research and documentation.

6 Конституционное Государственное право зарубежных стран./М.Ф. Чудаков. - Минск: Издательство «Харвест»,

1998.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

Биргина мисол - бюджет ижроси устидан парламент назоратини уз йуналишлари буйича амалга оширишда парламентнинг кумиталари ва комиссияларнинг иштироки паст даражада эканлиги. Бунинг асосий сабабларидан бири - мазкур функсия Олий Мажлиси палаталари тугрисидаги конституциявий конунларда ва палаталар регламентларида мустахкамлаб куйилмаганлиги.

Х,еч иккиланмай айтишимиз мумкинки, бу борада Буюк Британиянинг парламента яхши амалиётни шакллантирган. Давлат бюджети ижроси устидан парламент куммиталари томонидан иктисодиёт тармоклари ва бошкарув сохалари буйича амалга оширилади. Кумиталарнинг асосий вазифаси - давлат бюджети ижроси юзасидан хар бир вазирлик фаолияти устидан парламент назоратини олиб бориш белгиланганлиги сабабли, перламент мазкур кумиталарнинг тизими улар назорат киладиган вазирликлар тузилмасига богланган.

Натижада хозирги кунда Буюк Британия парламентида Давлат бюджети ижроси устидан назорат мудофаа, ички ишлар, ташки ишлар, саноат ва савдо, транспорт, кишлок хужалиги, Шотландия ва Уелс ишлари каби йуналишлари буйича амалга оширилади. Бу борада кумиталар эшитувлар ва мухокамалар утказадилар.

Бизнинг назаримизда, мазкур масалада Буюк Британия ва Германия ёндашувни куллаш максадга мувофик.

Узбекистонда Олий Мажлис палаталари томонидан давлат бюджети лойихасини мухокама килиш ва уни тасдиклаш - конун ижодкорлик фаолияти предмети сифатида эътироф этиш максадга мувофик булади. Парламент назорати предметига эса давлат бюджтеи ижроси хисобланишини маъкуллаймиз; лекин парламент уз назорат функсияларини Давлат бюджетини шакллантириш, хусусан, Бюджет кодекси билан амалиётга илк бора татбик килинган бюджетнома лойихасини шакллантириш хамда уни парламент томонидан тасдиклаш жараёнида куллаш максадга мувофик хисобланади.

Хорижий мамлакатларнинг парламент амалиётида Давлат бюджети ижроси устидан парламент назоратининг предметига Давлат бюджети ижросининг самарадорлигини бахолаш киради. Яъни Давлат бюджетидан ажратилган маблагларнинг сарфлаш самараси Давлат бюджети ижросидан олдиндан кузда тутилган максадларга эришилганлик даражаси билан боглаб бахоланади. Шунинг учун ривожланган мамлакатларнинг парламентларида давлат бюджетини тасдиклашдан олдин, парламент Вазирлар Махкамасининг

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

мамлакат иктисодий-ижтимоий ривожланишининг прогнозини мухокама килади хамда тасдиклайди.

Хулоса урнида шуни таькидлаш жоизки, мазкур илмий маколани ёзиш жараёнида куйидагиларни тахлил килдик: дастлаб парламент депутатларни тугридан тугри сайлаш оркали 500 нафар таркибда шакллантириш, кейинги сайловда уларнинг сонини 250 нафарга кискартириш, икки палаталик парламентга утишдан тортиб, 120 нафар депутатлар сонини 150 нафарга чикариш хам давлатнинг ривожланиш тенденсияларидан келиб чиканлиги. Бу албатта одилона амалга оширилган сиёсатдир. Узбекистонда конунларни факат Олий Мажлис палаталари томонидан 5 боскичда кабул килиш жараёнлари, конунларни мазмун-мохиятидан ва ижтимоий муносабатларни тартибга солишда нечоглик кераклиги, мавжуд муаммоларни конун доирасида адолатли хал килишга ечим була олишини хар тарафлама мухокама килиниб кабул килиниши тушуниб етдик.

Парламент назоратини амалга оширишда ютукларимиз билан бир каторда уз йечимини топмаган муаммоларимиз борлигини билдик. Юкорида кайд этилган маълумотлар замирида ишонч билан айта оламанки, якин 2 йил ичида Узбекистон парламент ривожланишнинг 4-даврига утади. Шундан сунг хаттоки ривожланган давлатлар хам парламент назоратини амалга оширишда бизнинг тажрибалардан фойдаланади.

^онунчилик палатаси тизимидаги куйидаги: Бюджет ва иктисодий ислохотлар кумитаси, Мехнат ва ижтимоий масалалар кумитаси, Мудофаа ва хавфсизлик масалалари кумитаси, Халкаро ишлар ва парламетлараро алокалар кумитаси, Саноат, курилиш ва савдо масалалари кумитаси, Аграр ва сув хужалиги масалалари кумитаси, Фан, таьлим, маданият ва спорт масалалари кумитаси, Демократик институтлар, нодавлат ташкилотлар ва фукароларнинг узини-узи бошкариш органлари кумитаси, Инновацион ривожланиш, ахборот сиёсати ва ахборот технологиялари масалалари кумитаси, Коррупцияга карши курашиш ва суд-хукук масалалари кумитаси, Фукароларнинг согликни саклаш масалалари кумитаси хамда Экология ва атроф мухитни мухофаза килиш масалалари кумитасининг ваколатлари ва устувор вазифалари аник белгилаб берилган.

Яна шуни таъкидлаш керакки, 2022-йилнинг 17-май куни "Самарали парламент назорати механизмларини жорий этишнинг долзарб масалалари: Узбекистон ва хорижий давлатлар тажрибаси" мавзусидаги Халкаро конференцияда Инсон хукуклари буйича Омбудсман Феруза Эшматова "Парламент назорати буйича мавжуд хукукий асос ва амалиёт яхши натижа

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

бермокда, лекин бу уни такомиллаштиришга зарурат йук дегани эмас. Албатта, Парламент назоратининг халкаро тажрибада узини оклаган янгидан янги шаклларини узлаштириш фойдадан холи булмайди"- деб жуда тугри фикрни илгари сурган.

"Уйлайманки, парламент назорати натижалари асосида фаолияти коникарсиз деб топилган рахбарларнинг лавозимда колиш ёки колмаслик масаласи буйича Сенат томонидан хукумат олдига масала куядиган ва таъсирчан чоралар курадиган вакт келди",- дейди давлатимиз рахбари Ш.М.Мирзиёев. Бугунги кунда амалдаги конунларга асосан Сенат парламент назорати натижалари буйича хатто Хукумат аъзосини истеъфога чикариш тугрисида Президентга таклиф киритиши мумкинлиги парламент назоратининг яна бир сиёсий кучини оширади.

Шу уринда биз мавзуни чукур урганиш жараёнида парламент назоратини такомиллаштиришга хизмат киладиган бир канча таклифларимизни берамиз.

> назорат-тахлил тадбирлари якунларини асосан худудларда ташкил этиш ва ушбу тадбирларга махаллий Кенгаш депутатларини кенг жалб этишга устувор ахамият каратиш;

> кумиталар томонидан утказилган урганишлар якунларидан келиб чикиб, аникланган долзарб муаммолар юзасидан "парламент эшитуви" ва "хукумат соати" утказиш ёки парламент сурови юбориш буйича тегишли фраксияга таклиф киритиш амалиётини янада кучайтириш;

> хорижий давлатлар парламентларининг бу борадаги тажрибасини чукур тахлил килган холда депутат суровини юбориш тартибини кайта куриб чикиш, ушбу институтдан самарали фойдаланишнинг хукукий асосларини янада такомиллаштириш;

> халкнинг хукукий онг ва хукукий саводхонлигини оширишдан давлат ва жамият канчалар манфаатдор булса, билингки, бундан халкнинг узи купрок манфаатдор булади. Бу эса давлат бошкаруви сохасида халкнинг иштирокини янада оширишга ва бошкарув фаолиятида ишлаш бир мунча осонлашади. Бунинг учун алохида махсус "Хукукий ахборат 24" расмий телеканалини яратиш керак;

> Сенатга кучли бюджет назоратини амалга оширишда кумакчи вазифасини бажара оладиган йетук мутахассис кадрларни шартнома асосида тайёрлаб бериш буйича Олий таълим муассасалари билан хамкорликни йулга куйиш керак.

Хеч шубхасиз, жараёнлар кетидан пайдо булаётган когоздаги нотугри хисоботлар эмас, ахолини аник амалга оширилган ишлар натижаси

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

KH3HKTHpMOKga. ffly Ty^afigu, u^po xpKHMHATHHHHr ^aoguaragaH acocufi Myggao Hara^ara Kaparagumu KepaK. Arap 6h3 napgaMeHT Ha3opaTHHH TaKoMuggamTupaguraH 6ygcaK-ga, KOHyH ycTyBopguruHu TatMuHgaMacaK, x£h Kaficu coxaga Ky3gaHraH Harn^ara эpнmмafiмнз. By ôupuHHH gapa^agaru KagpuaTra afigaHumu no3HM. YMyMaH ograHga, KoHyHnuguK nagaracura napgaMeHT нaзopaтннн aMagra omupum ôyfiuna öepugraH BaxogaraapgaH caMapagu ^ofigagaHuô, xagK ^apoBOHnuruHu MKcagrapum Ba ^OHa^OH BaraHuMroHu aHaga puBo^gaffrapumra MyHOcuö xucca Kymum ycTyBop Ba3u^aMu3ra afigaHMoru 3apyp. HmoHH öugaH afiTum MyMKuHKu, genyTaraap Kopnycu 6y umra Tafiëp Ba xo3upru muggarau y3rapumgap gaBpuga Пpeзнgeнтнмнз TOMOHugaH ugrapu cypugraH xaëTufi TamaôôycgapHuHr aMagra omupugumuga $aog umTupoK этнmгa KaTtufi 6eg öorgaraH.

OOH^A^AHH^rAH A^ABHËT^AP PYH^ATH (REFERENCES)

1. y36eKucTOH PecnyöguKacu Пpeзнgeнтннннг 2017-fiug 7-^eBpaggaru nO-4947-coH OapMOHu öugaH TacguKgaHraH 2017 — 2021-fiuggapga y36eKucTOH PecnySnuKacuHu puBO^gaHTupumHuHr öemTa ycTyBop fiyHagumu ôyfiuna X,apaKaraap cTpaTeruacu.

2. YsSeKucTOH PecnyöguKacu Пpeзнgeнтннннг 2020 fiug 27 Mafigaru ysöeKucTOH PecnyöguKacuga кoppynцнaгa Kapmu Kypamum ^aoguaraHu caMapagu TamKug этнmгa goup KymuMna nopa-TagSupgapu Typpucuga^ru nK-6013-coh Kapopu.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. ysöeKucTOH PecnyöguKacu Пpeзнgeнтннннг 2022 fiug 28 aHBapgaru n0-60-coh OapMoHu 6ugaH 2022 — 2026 fiuggapra Myg^aggaHraH ^Hru ysSeKucTOHHuHr TapaKKuëT CTpaTeruacu.

4. ysöeKucTOH PecnyöguKacu Кoнcтнтyцнacн. (flnru Taxpupga )2023 fi.

5. y36eKucToH PecnyöguKcu "napgaMeHT Ha3opara Typpucuga^ru KoHyH. KoOnyuHunuK MamyMommpu murruü 6a3acu, 21.04.2021-ü., 03/21/683/0375-coh, 19.11.2021-ü, 03/21/729/1064-coh.

6. '^öeKucTOH PecnyöguKacu Ogufi Ma^gucuHuHr CeHara Typpucuga^ru Кoнcтнтyцнaвнfi KoHyH. KoHyHnuguK MatgyMoTgapu Muggufi 6a3acu, 21.04.2021-fi., 03/21/683/0375-coh.

7. "y36eKucToH PecnyöguKacu Ogufi Ma^gucu CeHarnHuHr PergaMemu Typpucuga^ru KoHyH. KoHyHnuguK MatgyMoTgapu Muggufi 6a3acu, 21.04.2021-fi., 03/21/683/0375-coh, 19.11.2021-fi., 03/21/729/1064-coh.

8. '^öeKucTOH PecnyöguKacu Ogufi Ma^gucuHuHr KoHyHnuguK nagaracu Typpucuga^ru KoHcTmyguaBufi KoHyHu. KoHyHnuguK MatgyMoTgapu Muggufi 6a3acu, 21.04.2021-fi., 03/21/683/0375-coh.

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(8), August, 2023

9. "Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатасининг Регламенти тугрисида"ги Конун. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021-й., 03/21/683/0375-сон, 19.11.2021-й., 03/21/729/1064-сон.

10. "Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Конунчилик палатаси депутатининг ва Сенати аъзосининг макоми тугрисида"ги Конун. Конунчилик маълумотлари миллий базаси, 21.04.2021-й., 03/21/683/0375-сон, 15.10.2021-й., 03/21/722/0960-сон.

11. Узбекистон Республикаси "Олий Мажлисининг Инсон хукуклари буйича вакили (омбудсман) тугрисида"ги Конун. 27.08.2004 йил.

12. Mirzayev, G. I. (2022). O'zbeksiton Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashishni ta'limdan boshlash kerak. Davlat boshqaruv sohasida korrupsiyaviy xavf-xatarlarni bartaraf etish mehanizmlarini takomillashtirish masalalari, 1(01), 101-109.

13. Мирзаев G. (2022). O'zbeksiton Respublikasida korrupsiyaga qarshi kurashishni ta'limdan boshlash kerak. Вопросы совершенствования механизмов противодействия коррупционным рискам в сфере государственного управления, 1(01), 101-109. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/issues-improving/article/view/12605

14. Тиллабоев, Ш. (2022). Имплементация опыта великобритании и европейского союза в сфере защиты персональных данных в законодательство республики узбекистан. юрист ахборотномаси, 2(3), 125-130.

15. Tillaboev, S. (2023). Role of ip rights in the assessment of public interests. sustainability of education, socio-economic science theory, 1(5), 131-135.

1. https://lex.uz

2. www.norma.uz

3. http://parliament.gov.uz

4. https : //www.constituteproject. org

5. https : //www.constituteproject. org

Internet-saytlar:

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.