Научная статья на тему 'ПАРАЛИМПИЯ ЗАҲИРА СПОРТЧИЛАРИНИ КИНЕМАТИК ТАВСИФЛАРИ БЎЙИЧА САРАЛАШ'

ПАРАЛИМПИЯ ЗАҲИРА СПОРТЧИЛАРИНИ КИНЕМАТИК ТАВСИФЛАРИ БЎЙИЧА САРАЛАШ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
3
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
Мослаштирувчи ва ривожлантирувчи машқлар / биокимёвий тавсифлар / махсус тренажёр / ижтимоий-педагогик аҳамият / умумий ва махсус тайёргарлик / техник ва тактик тавсиялар. / Адаптивно-развивающие упражнения / биохимические характеристики / специальный тренажер / социально-педагогическая значимость / общая и специальная подготовка / технико-тактические рекомендации.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Абдиев Шерзод Абдурахмонович

Ўрганиш таҳлилларга кўра, пара спортчиларнинг ўқув-машғулотлари бўйича илмий изланишлар олиб борилган бўлсада, паралимпия заҳира спортчиларни кинематик ва бимеханик тавсифлари бўйича саралаш учун зарур бўлган билим чегаралари кенгайтирилмаганлигини кўришимиз мумкин. Пара атлетикачи спортчиларни машғулот жараёни учун зарур бўлган ва танланган машқлар, спортчининг эгилиш ва бурилиш бурчакларини ҳолат даражаларини билиш ва ўрганиш учун махсус керакли ускуна, спортчиларнинг кинематик ва биомеханик ҳаракат таҳлилларини ўрганиш ва таҳлил қилиш учун замонавий инновацион қурилмаларга бўлган эҳтиёж талабларини ортишини инобатга олиш ва адабиётлар, методик қўлланмалар билан таъминлашга қаратилган чора-тадбирларни амалга ошириш каби устувор вазифалар ишнинг долзарблигини оширади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОРТИРОВКА СПОРТСМЕНОВ-ПАРАЛИМПИЙЦЕВ РЕЗЕРВА ПО КИНЕМАТИЧЕСКИМ ХАРАКТЕРИСТИКАМ

По данным анализа исследования, хотя и проводились научные исследования по подготовке параспортсменов, мы видим, что границы знаний, необходимые для отбора спортсменов-паралимпийцев резерва по их кинематическим и биомеханческим характеристикам, не расширены. С учетом возрастающей потребности параспортсменов необходимы и выбраны упражнения для тренировочного процесса, специальное оборудование для знания и изучения уровней позы, углов сгибания и поворота спортсмена, современные инновационные устройства для изучения и анализа кинематических и биомеханических движений. анализа спортсменов и литературы, приоритетные задачи, такие как реализация мероприятий, направленных на обеспечение методическими пособиями, повышают актуальность работы.

Текст научной работы на тему «ПАРАЛИМПИЯ ЗАҲИРА СПОРТЧИЛАРИНИ КИНЕМАТИК ТАВСИФЛАРИ БЎЙИЧА САРАЛАШ»

ПАРАЛИМПИЯ ЗАДИРА СПОРТЧИЛАРИНИ КИНЕМАТИК ТАВСИФЛАРИ

БУЙИЧА САРАЛАШ Абдиев Шерзод Абдурахмонович

Паралимпия ^умитаси Хузуридаги Паралимпия Спорт Турлари Буйича Мутахассисларни Тайёрлаш Институти педагогика фанлари буйича (PhD) фалсафа доктори, доцент

abdiyevsherzodQ 16@gmail. com https://doi.org/10.5281/zenodo.10428960 Аннотацияси: Урганиш тах,лилларга кура, пара спортчиларнинг укув -машгулотлари буйича илмий изланишлар олиб борилган булсада, паралимпия зах,ира спортчиларни кинематик ва бимеханик тавсифлари буйича саралаш учун зарур булган билим чегаралари кенгайтирилмаганлигини куришимиз мумкин.

Пара атлетикачи спортчиларни машгулот жараёни учун зарур булган ва танланган машклар, спортчининг эгилиш ва бурилиш бурчакларини х,олат даражаларини билиш ва урганиш учун махсус керакли ускуна, спортчиларнинг кинематик ва биомеханик хдракат тах,лилларини урганиш ва тах,лил килиш учун замонавий инновацион курилмаларга булган эх,тиёж талабларини ортишини инобатга олиш ва адабиётлар, методик кулланмалар билан таъминлашга каратилган чора-тадбирларни амалга ошириш каби устувор вазифалар ишнинг долзарблигини оширади.

Калит сузлар: Мослаштирувчи ва ривожлантирувчи машклар, биокимёвий тавсифлар, махсус тренажёр, ижтимоий -педагогик ахдмият, умумий ва махсус тайёргарлик, техник ва тактик тавсиялар.

СОРТИРОВКА СПОРТСМЕНОВ-ПАРАЛИМПИЙЦЕВ РЕЗЕРВА ПО КИНЕМАТИЧЕСКИМ ХАРАКТЕРИСТИКАМ Аннотация: По данным анализа исследования, хотя и проводились научные исследования по подготовке параспортсменов, мы видим, что границы знаний, необходимые для отбора спортсменов-паралимпийцев резерва по их кинематическим и биомеханческим характеристикам, не расширены.

С учетом возрастающей потребности параспортсменов необходимы и выбраны упражнения для тренировочного процесса, специальное оборудование для знания и изучения уровней позы, углов сгибания и поворота спортсмена, современные инновационные устройства для изучения и анализа кинематических и биомеханических движений. анализа спортсменов и литературы, приоритетные задачи, такие как реализация мероприятий, направленных на обеспечение методическими пособиями, повышают актуальность работы.

Ключевые слова: Адаптивно-развивающие упражнения, биохимические характеристики, специальный тренажер, социально-педагогическая значимость, общая и специальная подготовка, технико-тактические рекомендации.

SORTING PARALYMPIC RESERVE ATHLETES BY KINEMATIC

CHARACTERISTICS Abstract: to the analysis of the study, although scientific research has been carried out on the training of para-athletes, we see that the boundaries of knowledge necessary for the selection of reserve Paralympic athletes according to their kinematic and biochemical characteristics have not been expanded. .

Taking into account the growing needs of para-athletes, exercises for the training process, special equipment for knowing and studying the levels of posture, angles of flexion and rotation

of the athlete, modern innovative devices for studying and analyzing kinematic and biomechanical movements are necessary and selected. analysis of athletes and literature, priority tasks, such as the implementation of activities aimed at providing methodological aids, increase the relevance of the work.

Keywords: Adaptive and developmental exercises, biochemical characteristics, special simulator, social and pedagogical significance, general and special training, technical and tactical recommendations.

КИРИШ

Республикамизда жисмоний имконияти чекланган ва ногиронлиги булган шахсларни саралаш, уларни спорт турларига йуналтириш ва тайёрлаш учун бугунги кунда юртимизда жуда куплаб шарт -шароитлар яратилган булиб, спортда юкори натижаларга эришиш максадида куплаб имкониятлар яратилиб келинмокда.

Жумладан, пара атлетикачи спортчиларнинг юксак ютуклари фонди, машгулотларни янги усулларини ишлаб чикишнинг амалий вазифаси, машгулот фаолияти натижавийлигини оширувчи янада самарали воситаларни танлаш ва йуналтириш вазифалари белгилаб берилмокда. Шу билан бирга, жисмоний имконияти чекланган ва ногиронлиги булган шахсларга спорт билан шугулланиш учун зарур шарт -шароитлар яратиш, уларнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъминлаш ва давлат томонидан куллаб -кувватлашга алох,ида эътибор каратилмокда. Пара атлетикачиларни спорт машгулотларини оптималлаштириш ва спорт фаолиятини самарадорлиги ва ишончлилигини ошириш каби узига хос муаммоларни х,ал этиш билан боглик чора -тадбирларга катта эътибор каратилмокда. Шунга карамай пара спортчиларни спорт машгулотларини оптималлаштиришнинг асосий йуналишларини ишлаб чикиш долзарб ахдмият касб этмокда.

ТАДЦЩОТНИНГ МАЦСАДИ ВА ВАЗИФАЛАРИ

Пара спортчиларни техник элементларни узлаштиришда биомеханик курсаткичларидан келиб чикиб спорт машгулотларини оптималлаштириш юзасидан таклиф ва тавсифлар ишлаб чикишдан иборат. Бунда:

Биринчидан, пара спортчилар тайёргарлигининг жисмоний, техник, функционал х,олатидан келиб чикиб нозологиянинг х,ар бир спорт синфи учун бажара олиш имкони булган воситаларни (асосий юкламалар тушадиган мускуллар асосида) саралаш ва мажмуавий (жисмоний сифатлари ва техникасини) назорат килиш х,исобига спортчиларнинг интеграл бошкариш тизими кенгайтириш;

Иккинчидан, пара атлетикачи спортчиларни мусобакадаги техник хдракатларни биомеханик курсаткичларидан келиб чикиб техник зах,ирасида модел хусусиятлари буйича камчиликларини тана х,олатига нисбатан елка бурилишларини ва тана бурчакларининг огиш хдракатларини уз вактида тугирлаш х,исобига спортчиларнинг индивидуал имкониятлари такомиллаштириш;

Умуман олганда жамиятнинг инновацион ривожланиш концепсиясини куллаган х,олда таълимдаги фан ва амалиёт уртасидаги узаро таъсирнинг янги моделини яратишни уз ичига олади. Шу жумладан илмий таъминот билан тавсифланадиган инновацион жараённинг амалий тизимга бирлаштирилган моделлари х,исобланади.

Ушбу тадкикотимиз таълим фаолиятидаги максадли узгаришлар ва уларнинг окибатларини бах,олаш билан бевосита боглик. Бу тадкикотимизнинг асосий янгилиги

шундаки, спортчиларнинг инновацион фаолиятини ташкил этиш назорат ва экспериментал гурухларни таксимлашни талаб килмайди, чунки у инновацион таълим амалиётини куриш учун режалаштирилган шароит ва механизмларнинг мувофиклигини урнатишга каратилган.

ТАДЦЩОТНИНГ ИЛМИЙ ЯНГИЛИГИ

Пара енгил атлетикачиларни мусобакадаги техник харакатларни биомеханик курсаткичларидан келиб чикиб техник захирасида модел хусусиятлари буйича камчиликларини тана холатига нисбатан елка бурилишларини бурчакларининг огиш харакатларини уз вактида тугирлаш хисобига спортчиларнинг индивидуал имкониятлари оптималлаштирилди;

Адабиётлар тахлили ва методологияси, мавзуга доир илмий-методик адабиётларнинг тахлили шуни курсатадики, Республикамизда бир катор муаллифларимиз ногиронликни маълум турида спорт машгулотларига мослашиш назарияси буйича Р.С.Саломов, М.Х. Миржамолов, бошлангич синф укувчиларида кадди -комат бузилишини олдини олиш ва даволаш буйича Л.Б.Собирова ва бошка мутахассислар томонидан сохага оид турли изланишлар олиб борилган.

МДХ, мамлакатларида хам етакчи олимлардан бир канча илмий ишлар олиб борилган булиб, адаптив жисмоний тарбияда янги технологияларни куллаш самарадорлиги буйича И.В.Еркомайшвили, А.Сазонов, А.С.Солодков ва О.В. Морозова ва бошкалар томонидан амалиётга тадбик этилган.

Дунёнинг куплаб мамлакатларида чет эл олимлари томонидан таянч -хдракат аппарати шикастланишларининг жуда куп турларини табакалаш буйича Chow J.W., Kuenster A.F., Lim Y., жисмоний сифатларни ривожлантиришнинг ёш чегаралари буйича ва жисмоний тайёргарлигини оширишнинг илмий услубий жихатлари буйича MacLeish M.S., Cooper R.A., спорт курсаткичларини яхшилаб боришнинг хусусиятлари буйича Harralson J., Ster J.F. ва бошка мутахассислар томонидан сохага оид турли изланишлар олиб борилган.

Ушбу холатлар бизни пара спортчиларни шикастланишларининг харакат режимини оптималлаштириш буйича янги ёндашувларни излашга ундайди, уларнинг мотивацион ва хиссий сохасига таъсир курсатиб, спортчиларда юсак спорт натижаларига кучли кизикиш уйготиш ва харакат етишмовчилигини камайтиришга ижобий таъсир курсатадиган воситаларни яратиш ва уларнинг самарадорлигини педагогик тажрибада асослаш зарурати мавжуд.

Тадкикотдаги кулланилган ёндашув, адаптив жисмоний тарбия ва спорт машгулотлари назарияси ва методикаси сохасидаги чет эл хамда республикамиз олимларининг фикр-мулохазаларига асосланганлиги, тадкикот вазифаларига мос келувчи узаро бир-бирини тулдириб борувчи тадкикот услубларининг кулланилганлиги, тахлил ва тадкикот вазифасининг сон ва сифат жихатдан таъминланганлиги, тажриба синов ишларининг хамда олинадиган натижаларнинг математик-статистик тахлил методлари ёрдамида кайта ишлаб чикиш, натижаларнинг ваколатли тузилмалар томонидан тасдикланиши билан изохланади. Бугунги кунда хар бир соха ривожига янги замонавий технологиялар кириб келаётганлиги барчага маълум. Мазкур воситалар узининг самарадорлиги, натижадорлиги ва куллаш сохасининг кенглиги билан ахамиятлидир. Ушбу лойиха шуниси билан хам ахамиятлики, бунда бир пайтнинг узида жисмоний тарбия ва спорт сохаси хамда компьютер технологиялари воситаларинг имкониятларини узаро

уйгунлаштириш натижасида пара атлетикачиларнинг комплекс тайёргарлигини оширишга эътибор каратилади.

Махсус тренажёрлардан фойдаланиш учун дастур яратиш буйича узига хос усуллардан фойдаланилади. Бунда бир пайтнинг узида тадкикот утказишнинг педагогик усуллари билан бирга, махсус компьютер дастурлардан фойдаланиш, уларни куллаш ва унинг самарадорлигини аниклаш жараёнлари хам амалга оширилади.

Паралимпияга задира спортчилар тайёрлаш учун (h/p/cosmos® pulsar® 3p) ускунасида кинематик тахлил олиб бориш ва спортчини модул тавсифномаси ишлаб чикилиб ютук ва камчиликлар буйича тавсиялар берилди.

Имконияти чекланган спортчиларни кинематик курсатгичларини бахолаш, 3600 харакат техникасини бажаришда камчиликларини урганиш ва механизмларини такомиллаштириш;

юкори малакали спортчиларини модел курсатгичларини урганиш ва спортчиларни бурилиш, эгилиш бурчакларини модел курсаткичларини куллаш хисобига пара спортчиларни Халкаро мусобакаларда юкори натижаларга эришиш имкониятини кенгайтиришдан иборат.

Шу билан бирга ушбу механизмнинг имкониятларини тавсифлаш ва куллашга доир илмий-услубий таклиф ва тавсияларни бериш имконияти яратилади. ХУЛОСА

^иладиган булсак пара спортчиларни юкори натижаларга эришиш максадида (h/p/cosmos® pulsar® 3p) ускунасида кинематик тахлил олиб бориш ва спортчини модул тавсифномаси ишлаб чикилиб ютук ва камчиликлар буйича тавсиялар берилди. Паралимпия захира спортчилар машгулот юкламаларини оптималлаштириш учун уларнинг

спорт турларига, нозологиясига ва пара спорт таснифларига мос келадиган машгулотларни замонавий тренажёрлардан фойдаланган холда махорат дарслари ташкиллаштирилди.

Пара спортчиларни спорт захирасига тайёрлаш ва спорт турларидан махсус дастур буйича укув жараёнлари ташкил этилиб адаптив спорт турлари буйича курсатмалар ишлаб чикилади ва илмий-услубий адабиётлар яратилди.

Натижаларни синовдан утказиш ва жорий килиш: Паралимпия ^умитаси Хузуридаги Паралимпия спорт турлари буйича мутахассисларни тайёрлаш институтида мухокама килинади хамда тадкикот натижалари асосида махсус инновацион дастур ишлаб чикилди.

Илмий натижаларни чоп этиш: Тадкикот натижаларига интеллектуал мулк объектлари учун тегишли хужжатлар олинади. Нуфузли илмий журналларда ва Web of Science хамда Scopus маълумотлар базасида индексацияланган журналларда илмий маколалар чоп этилди.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Абдиев Ш.А. ПЛАНИРОВАНИЕ ТРЕНИРОВОЧНОЙ НАГРУЗКИ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ ЛЕГКОАТЛЕТОВ С ПОРАЖЕНИМ ОПОРНО -ДВИГАТЕЛЬНОГО АППАРАТА // Современное образование (Узбекистан). 2021. №1 (98). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/planirovanie-trenirovochnoy-nagruzki-vysokokvalifitsirovannyh-legkoatletov-s-porazhenim-oporno-dvigatelnogo-apparata-1 (дата обращения: 11.11.2022).

2. Абдиев Ш.А. ТАЯНЧ-ХАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН Ю^ОРИ МАЛАКАЛИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАРНИ МУСОБА^А ЮКЛАМАЛАРИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ // Fan-Sportga. 2020. №7. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-apparati-shikastlangan-yu-ori-malakali-engil-atletikachilarni-musoba-a-yuklamalarini-rezhalashtirish (дата обращения: 11.11.2022).

3. Абдиев Ш.А. ТАЯНЧ-ХАРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТЛАНГАН Ю^ОРИ МАЛАКАЛИ УЛО^ТИРУВЧИЛАРНИ МАШГУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИНИ МЕЪЁРЛАШ // Fan-Sportga. 2021. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-apparati-shikastlangan-yu-ori-malakali-ulo-tiruvchilarni-mash-ulot-yuklamalarini-meyorlash (дата обращения: 11.11.2022).

4. Шерзод Абдурахмонович Абдиев ТАЯНЧ-ХАРАКАТ АППАРАТИДА НУ^СОНИ БУЛГАН Ю^ОРИ МАЛАКАЛИ УЛО^ТИРУВЧИЛАРНИ МАШГУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ // Scientific progress. 2022. №4. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/tayanch-arakat-apparatida-nu-soni-b-lgan-yu-ori-malakali-ulo-tiruvchilarni-mash-ulot-yuklamalarini-optimallashtirish (дата обращения: 11.11.2022).

5. Шерзод Абдурахмонович Абдиев ПЛАНИРОВАНИЕ ТРЕНИРОВОЧНОЙ НАГРУЗКИ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ ЛЕГКОАТЛЕТОВ С ПОРАЖЕНИМ ОПОРНО -ДВИГАТЕЛЬНОГО АППАРАТА // Academic research in educational sciences. 2020. №3. URL : http s:// cyb erl eninka. ru/arti cl e/n/pl anirovanie-treni rovochnoy -nagruzki -vysokokvalifitsirovannyh-legkoatletov-s-porazhenim-oporno-dvigatelnogo-apparata (дата обращения: 11.11.2022).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.