Научная статья на тему 'Osteodensitometry parameters adolescents aged 12-18 years in Aktobe'

Osteodensitometry parameters adolescents aged 12-18 years in Aktobe Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
233
36
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОСТЕОДЕНСИТОМЕТРИЯ / СүЙЕК ТіНіНің МИНЕРАЛДЫ ТЫғЫЗДЫғЫ / ОСТЕОПЕНИЯ / ЖАСөСПіРіМДЕР / OSTEODENSITOMETRY / BONE MINERAL DENSITY / OSTEOPENIA / ADOLESCENTS / МИНЕРАЛЬНАЯ ПЛОТНОСТЬ КОСТНОЙ ТКАНИ / ПОДРОСТКИ

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Аманжолқызы А., Нургалиева Р.Е., Досимов Ж.Б., Балмаганбетова Ф.К., Альмаханова М.Ж.

Введение. Проведённые в последнее десятилетие эпидемиологические исследования убедительно доказали, что проблема ОП у взрослых пациентов берёт начало с детского возраста. Известно, что формирование костей происходит в ранние годы жизни, их масса (минеральная плотность) достигает максимума к 18-20 годам. Нарушение процессов костеобразования у ребёнка под действием, так называемых, преморбидных состояний или хронических болезней ведёт к формированию снижения костной прочности уже в детском возрасте и, как следствие, к повышенному риску развития остеопороза и переломов костей в последующем. Недостаточное накопление пиковой костной массы является значительным фактором риска ОП, так как сформировавшееся к рассматриваемому возрасту вещество кости расходуется впоследствии. В связи с этим изучение особенностей формирования костной массы у детей является актуальным направлением современной медицины. Цель исследования: определить влияние пола, возраста, массы тела и роста на остеоденситометрические показатели пяточной кости здоровых детей в возрасте 12-18 лет. Материалы и методы исследования: Дизайн исследования поперечное одномоментное, описательное исследование. В целях изучения состояния минеральной плотности костной ткани (МПКТ) у здоровых детей-подростков была проведена остеоденситометрия пяточной кости на ультразвуковом денситометре (SONOST-3000, Южная Корея). В ходе исследования денситометрическое обследование костной ткани проведено у 396 школьников-подростков. Даны антропометрические и денситометрические показатели участников исследования. Статистический анализ был проведен с помощью программного обеспечения Statistica 10. Был применен критерий Стьюдента для независимой выборки по качественным параметрам и определения статистических различии в отдельных половых группах. С помощью простого линейного регрессивного анализа была определена взаимосвязь в отдельных половых группах. При значении р менее 0,05 разница считалась статистически значимой. Выводы: По данным антропометрии (рост и вес тела) большими показателями отличались мальчики. Однако, у девочек денситометрические показатели Z-score % (процентные показатели минеральной плотности костной ткани) и BUA (широкополосное замедление ультразвуковых волн) выше в сравнении с данными мальчиков. Показатели BUA в динамике возраста от 12 до 18 лет нестабильно повышались у мальчиков, тогда как у девочек снижались. В ходе регрессионного анализа по половому признаку выявлена взаимосвязь между индексом массы тела и BUA (R2=0,3; R2=0,26; р<0,005). В соответствии с полученными результатами, на ранних стадиях полового созревания, требует дальнейшего углубленного изучения, но у девочек подтверждается низкое МПКТ.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПАРАМЕТРЫ ОСТЕОДЕНСИТОМЕТРИИ У ПОДРОСТКОВ ГОРОДА АКТОБЕ В ВОЗРАСТЕ 12-18 ЛЕТ

Introduction. Conducted in the last decade, epidemiological studies have convincingly demonstrated that the OP problem originates in childhood in adult patients. It is known, that the formation of bones occurs in the early years of life, their mass (mineral density) reaches a maximum by 18-20 years. Violation of the processes of bone formation in a child under the influence of so-called pre-morbid conditions or chronic diseases leads to the formation of a decrease in bone strength already in childhood and, as a consequence, an increased risk of osteoporosis and bone fractures in the future. Lack of accumulation of peak bone mass is a major risk factor for OP, as formed by the consideration of age bone substance consumed afterwards. In this regard, the study of the features of the formation of bone mass in children is an actual direction of modern medicine. Purpose of research: Determine the influence of sex, age, body weight and growth on the osteodensitometric parameters of the heel bone of healthy children aged 12-18 years. Materials and Methods: The design of the study is a cross-sectional one-stage, descriptive study.In order to study the state of bone mineral density (BMD) in healthy children osteodensitometry of the heel bone was performed on the ultrasonic densitometer (SONOST-3000, South Korea). The study examined 396 adolescent students. There are given anthropometric and densitometric indicators of study participants. In the course of the study, densitometric examination of bone tissue was performed in 396 teenage schoolchildren. There are given anthropometric and densitometric indicators of the study participants. All statistical analysis was carried out using the software Statistica 10. Student's criterion was used for an independent sample of qualitative parameters and for determining statistical differences in individual sex groups. With the help of a simple linear regression analysis was determined the relationship in individual sex groups. A p value of ˂0.05 was taken as significant. Conclusions: According to anthropometric indicators boys were differ, girls’ densitometric indicators (percentages of bone mineral density (Z-score %) and slowing broadband ultrasonic waves (BUA)) are characterized by relatively high. BUA indicators in age dynamics from 12 to 18 years stable increased in boys, while in girls decreased. In the course of regression analysis by gender, the relationship between body mass index and BUA (R2=0,3; R2=0,26; р<0,005). In accordance with the obtained results, in the early stages of puberty, it requires further in-depth study, but the girls are confirmed with a low BMD.

Текст научной работы на тему «Osteodensitometry parameters adolescents aged 12-18 years in Aktobe»

Получена: 27 марта 2017 / Принята: 25 апреля 2017 / Опубликована online: 30 апреля 2017 УДК 611.018. 4: 616 - 071.3 - 053.6 (574.13)

12-18 ЖАС АРАЛЫГЫНДАГЫ АКТ©БЕ КАЛАСЫ ЖАС-@СШР1МДЕРШ1Н ОСТЕОДЕНСИТОМЕТРЛ1К ©ЛШЕМДЕР1

Айнур Аманжолкызы, htpp://orcid.org/0000-0002-1980-9032 Роза Е. Нургалиева, htpp://orcid.org/0000-0002-9713-8262 Жумабек Б. Досимов, htpp://orcid.org/0000-0003-3237-2207 Фарида К. Балмаганбетова, htpp://orcid.org/0000-0001-9821-6528 Майганым Ж. Альмаханова, htpp://orcid.org/0000-0002-0794-4165

Актебе капасыньщ Марат Оспанов атындагы Батыс Казахстан Мемлекеттiк медицина университетi, Капыпты физиология кафедрасы, Казахстан Респубпикасы

ТYЙiндеме

Kipicne. Соцгы онжылды^та жYргiзiлген, эпидемиологиялы; зерттеулер ересек нау;астарда кездесетiн On мэселес балалы; шайтан бастау алатынын сенiмдi кврсеттi. Жалпы CYЙек ;алыптасуы вм1рдН ец алгаш;ы жылдарында ;алыптасатыны, олардыц салмагыныц (минералды тыгыздыгы) максималды шепне 18-20 жасында жететiнi белгiлi. Преморбидт жагдайлар немесе созылмалы аурулар болып табылатын эсерлерден балаларда CYЙек тYзiлу Yрдiстерiнiц бузылысына, балалы; ша^тагы CYЙек бертттнН твмендеуiне, болаша^та CYЙек сыны^тары мен остеопороздыц даму ;аупше экеледк СYЙек салмагыныц шыцы жеткiлiксiз жина;талуы, On Yшiн негiзгi ;аутт факторларыныц бiрi болып табылады, себебi сол жасты; кезецдеп тYзiлген CYЙек не^ кейiннен жогала бастайды. Осыган байланысты, балалардыц CYЙек салмагыныц ;алыптастыру ерекшелттерш зерттеу, ^рп замангы медицинаныц взект багыты болып табылады.

Зерттеу максаты: 12-18 жас аралыгындагы денi сау балалардыц вкше CYЙеriнiц остеоденситометрлiк кврсеткiштерi бойынша жынысына, жасына, дене салмагына, бой узындыгына байланыс эсерiн аныктау.

Зерттеу эдicтepi мен материалдары: Зерттеу дизайны - квлденец бiрмезгiлдi, сипаттамалы; зерттеу. Денi сау балалардыц CYЙек тiнi минералды тыгыздыгы (СТМТ) жагдайын зерттеу максатында вкше CYЙеriнiц остеоденситометриясы - ультрадыбысты; денситометр (SONOST-3000, Оцтуспк Корея) аспабы квмегiмен жYргiзiлдi. Зерттеу барысында 396 окушы тексеруден втшшдк Зерттеуге ;атысушылардыц антропометриялы; жэне денситометриялы; кврсеткiштерi берiлдi. Материалдарды вцдеу мен статистикалы; талдау компьютерлiк Statistica 10 багдарламасы квмегiмен, эр тYрлi жынысты; топтагы статистикалы; айырмашылы;ты аны^тау Yшiн, сапалы; белгiлерi бойынша тэуелсiз тацдамалар Yшiн Стьюдент тестi ;олданылды. Жеке-жеке жынысты; топтарында кврсетюштердН арасындагы байланыс жэй сызы^ты; регрессиялы; талдау квмепмен жYргiзiлдi. р-мэншН 0,05-тен твмен жагдайына сэйкес параметрлер арасындагы айырмашылы; статистикалы; мэндi болып табылды.

Корытынды: Антропометриялы; кврсеткiштер бойынша ербалалар ерекшеленсе, керiсiнше ;ызбалаларда денситометриялы; кврсеткiштер (СТМТ пайызды; шамасы (Z-score%) жэне ультрадыбысты; тол;ындардыц жазык;толкынды бэсец^ (BUA)) салыстырмалы тYPде жогары болуымен сипатталды. BUA кврсетюшшН жас;а байланысты тол;ын тэрiздi взгере отрып, квтерiлу сызыгы ербалаларга тэн, ал ;ызбалаларда твмендеуi бай;алды. Регрессиялы; талдау барысында, BUA кврсеткш мен дене салмагы индексi бойынша байланыс жыныс топтары арасында аны^талды (R2=0,3; R2=0,26; р<0,005). Алынган нэтижелер ;ызбалаларда СТМТ твмен екендiгiн дэлелдейдi жэне жасты;-жынысты; жетiлу кезецдерше сэйкес, эрi ;арай тере^рек зерттеудi ;ажет етедi.

Нег'^г свздер: остеоденситометрия, CYЙек тшшН минералды тыгыздыгы, остеопения, жасвспiрiмдер.

Summary

OSTEODENSITOMETRY PARAMETERS ADOLESCENTS AGED 12-18 YEARS IN AKTOBE

Ainur Amanzholkyzy, htpp://orcid.org/0000-0002-1980-9032 Roza E. Nurgalieva, htpp://orcid.org/0000-0002-9713-8262 Zhumabek B. Dosymov, htpp://orcid.org/0000-0003-3237-2207 Farida K. Balmaganbetova, htpp://orcid.org/0000-0001-9821-6528 Maiganym Zh. Almakhanova, htpp://orcid.org/0000-0002-0794-4165

West Kazakhstan Marat Ospanov State Medical University, Aktobe, Department of Normal Physiology, Republic of Kazakhstan

Introduction. Conducted in the last decade, epidemiological studies have convincingly demonstrated that the OP problem originates in childhood in adult patients. It is known, that the formation of bones occurs in the early years of life, their mass (mineral density) reaches a maximum by 18-20 years. Violation of the processes of bone formation in a child under the influence of so-called pre-morbid conditions or chronic diseases leads to the formation of a decrease in bone strength already in childhood and, as a consequence, an increased risk of osteoporosis and bone fractures in the future. Lack of accumulation of peak bone mass is a major risk factor for OP, as formed by the consideration of age bone substance consumed afterwards. In this regard, the study of the features of the formation of bone mass in children is an actual direction of modern medicine.

Purpose of research: Determine the influence of sex, age, body weight and growth on the osteodensitometric parameters of the heel bone of healthy children aged 12-18 years.

Materials and Methods: The design of the study is a cross-sectional one-stage, descriptive study.In order to study the state of bone mineral density (BMD) in healthy children osteodensitometry of the heel bone was performed on the ultrasonic densitometer (SONOST-3000, South Korea). The study examined 396 adolescent students. There are given anthropometric and densitometric indicators of study participants. In the course of the study, densitometric examination of bone tissue was performed in 396 teenage schoolchildren. There are given anthropometric and densitometric indicators of the study participants. All statistical analysis was carried out using the software Statistica 10. Student's criterion was used for an independent sample of qualitative parameters and for determining statistical differences in individual sex groups. With the help of a simple linear regression analysis was determined the relationship in individual sex groups. A p value of <0.05 was taken as significant.

Conclusions: According to anthropometric indicators boys were differ, girls' densitometric indicators (percentages of bone mineral density (Z-score %) and slowing broadband ultrasonic waves (BUA)) are characterized by relatively high.

BUA indicators in age dynamics from 12 to 18 years stable increased in boys, while in girls decreased. In the course of regression analysis by gender, the relationship between body mass index and BUA (R2=0,3; R2=0,26; р<0,005). In accordance with the obtained results, in the early stages of puberty, it requires further in-depth study, but the girls are confirmed with a low BMD.

Key words: osteodensitometry, bone mineral density, osteopenia, adolescents.

Резюме

ПАРАМЕТРЫ ОСТЕОДЕНСИТОМЕТРИИ У ПОДРОСТКОВ ГОРОДА АКТОБЕ В ВОЗРАСТЕ 12-18 ЛЕТ

Айнур Аманжолкызы, htpp://orcid.org/0000-0002-1980-9032 Роза Е. Нургалиева, htpp://orcid.org/0000-0002-9713-8262 Жумабек Б. Досимов, htpp://orcid.org/0000-0003-3237-2207 Фарида К. Балмаганбетова, htpp://orcid.org/0000-0001-9821-6528 Майганым Ж. Альмаханова, htpp://orcid.org/0000-0002-0794-4165

Западно-Казахстанский Государственный медицинский университет имени Марата Оспанова города Актобе, Кафедра нормальной физиологии, Республики Казахстан.

Введение. Проведённые в последнее десятилетие эпидемиологические исследования убедительно доказали, что проблема ОП у взрослых пациентов берёт начало с детского возраста. Известно, что формирование костей происходит в ранние годы жизни, их масса (минеральная плотность) достигает максимума к 18-20 годам. Нарушение процессов костеобразования у ребёнка под действием, так называемых, преморбидных состояний или хронических болезней ведёт к формированию снижения костной прочности уже в детском возрасте и, как следствие, к повышенному риску развития остеопороза и переломов костей в последующем. Недостаточное накопление пиковой костной массы является значительным фактором риска ОП, так как сформировавшееся к рассматриваемому возрасту вещество кости расходуется впоследствии. В связи с этим изучение особенностей формирования костной массы у детей является актуальным направлением современной медицины.

Цель исследования: определить влияние пола, возраста, массы тела и роста на остеоденситометрические показатели пяточной кости здоровых детей в возрасте 12-18 лет.

Материалы и методы исследования: Дизайн исследования - поперечное одномоментное, описательное исследование. В целях изучения состояния минеральной плотности костной ткани (МПКТ) у здоровых детей-подростков была проведена остеоденситометрия пяточной кости на ультразвуковом денситометре (SONOST-3000, Южная Корея). В ходе исследования денситометрическое обследование костной ткани проведено у 396 школьников-подростков. Даны антропометрические и денситометрические показатели участников исследования. Статистический анализ был проведен с помощью программного обеспечения Statistica 10. Был применен критерий Стьюдента для независимой выборки по качественным параметрам и определения статистических различии в отдельных половых группах. С помощью простого линейного регрессивного анализа была определена взаимосвязь в отдельных половых группах. При значении р менее 0,05 разница считалась статистически значимой.

Выводы: По данным антропометрии (рост и вес тела) большими показателями отличались мальчики. Однако, у девочек денситометрические показатели Z-score % (процентные показатели минеральной плотности костной ткани) и BUA (широкополосное замедление ультразвуковых волн) выше в сравнении с данными мальчиков. Показатели BUA в динамике возраста от 12 до 18 лет нестабильно повышались у мальчиков, тогда как у девочек - снижались. В ходе регрессионного анализа по половому признаку выявлена взаимосвязь между индексом массы тела и BUA ^2=0,3; R2=0,26; р<0,005). В соответствии с полученными результатами, на ранних стадиях полового созревания, требует дальнейшего углубленного изучения, но у девочек подтверждается низкое МПКТ.

Ключевые слова: остеоденситометрия, минеральная плотность костной ткани, остеопения, подростки.

Библиографическая ссылка:

Аманжолцызы А., Нургалиева Р.Е., Досимов Ж.Б., Балмаганбетова Ф.К., Альмаханова М.Ж. Параметры остеоденситометрии у подростков города Актобе в возрасте 12-18 лет / / Наука и Здравоохранение. 2017. №2. С. 68-79

Amanzholkyzy A., Nurgalieva R.E., Dosymov Zh.B., Balmaganbetova F.K., Almakhanova M.Zh. Osteodensitometry parameters adolescents aged 12-18 years in Aktobe. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2017, 2, pp. 68-79

Аманжолцызы А., Нургалиева Р.Е., Досимов Ж.Б., Балмаганбетова Ф.К., Альмаханова М.Ж. 12-18 жас аралыгындагы Актебе каласы жас-еспрмдерУц остеоденситометрлк eлшемдерi / / Гылым жэне Денсаулык сактау. 2017. №2. Б. 68-79.

Kipicne

Балалар мен жасестр1мдерге медицина-лык кемект жет1лд1ру жэне денсаулыгын коргау мэселес 2016-2019 жылдарга арналган ^азакстан Республикасы денсаулык сактау жYЙесiн дамытудагы мемлекетш «Денсаулык» багдарламасыныц негiзгi басымдыктарыныц бiрiне айналып отыр [6].

Балалар остеопениясы / остеопороз (ОП) -CYЙек салмагыныц жэне тыгыздыгыныц тeмендеуiмен, CYЙек тшшН курылымдык жэне сапалык керсетюштершщ бузылысымен, CYЙек сыну каупшН артуымен сипатталатын жYЙелi кацка ауруы [7,10]. Накты осындай себептердщ салдарынан пайда болган ОП медициналык жэне элеуметлк мацыздылыгы бойынша жYрек-кантамыр, онкологиялык жэне кант диабетi ауруларынан кейш тeртiншi орында [24]. Сондыктан, ^рп тацда On мэселешц мацыздылыгы когам eмiрiнiц медицина жэне элеуметтiк-экономикалык салалары Yшiн удайы есуде [6].

Егде жастагылардыц eмiр CYPУ сапасын сактау жэне экономикалык ауыртпалыкты азайту Yшiн, галымдар тужырымдамалары бойынша балалар арасында кездесетiн остеопения мэсэлесiне назар аудару мен алдын-алуды балалык шактан бастау керекттне шакырады, себебi CYЙек ™i жагдайы балалар eмiрiнiц ересек шагында шынайы бейнесiн бередi [1,2,15]. Сондыктан да, CYЙектiц негiзгi жэне мацызды есу кезецше - жасeспiрiмдiк кезецш жаткызамыз. Соцгы жылдары бYкiл элем бойынша, сондай-ак ^азакстанда, ОП таралуы ец eзектi денсаулык проблемаларыныц бiрi болып табылады, eйткенi, заманауи зерттеулер артып келедi.

^азакстанда жYргiзiлген денситометрия нэтижелерi керсеткендей, ДYниежYзiлiк денсаулык сактау уйымыныц (ДД¥) критерийлерiне сэйкес ОП эрбiр Yшiншi эйелде жэне эрбiр бесiншi ерлерде аныкталды [8,12]. Егде жастагы ОП даму каупше жогары бейiмдiлiк, CYЙек салмагыныц шыцына жасeспiрiм кезецшде жетуiне байланысты болгандыктан, казiргi тацда балалар арасында CYЙек тшшН минералды тыгыздыгын (СТМТ) елшеу мацызды мэселе болып отыр. Екiншi жагынан, балалык шактагы тYрлi механизмдердН кeмегiмен, ягни соныц iшiнде ден сау жэне эртYрлi соматикалык аурулары бар балалардыц CYЙек тшшН темендеу децгей кейбiр бузылыстармен байланысты болу мYмкiн екендiгi белгiлi [26,29]. Сондыктан, ест келе жаткан балалардыц СТМТ Yшiн, CYЙектегi минералды заттардыц курамы, CYЙек бетiнiц алацы, негiзiнен CYЙек геометриясыныц жас ерекшелiгi eзгерiстерiмен жэне Yлкен биологиялык вариациялык елшемдермен байланысты есептеледi [5,14,28]. Осыган орай, жасeспiрiмдер арасында ОП кездесу жиiлiгiн, CYЙек тiнiндегi eзгерiстердiц ауытку дэрежесiн аныктауды жен кeрдiк [19,22]. Кептеген зерттеуштердщ мэлiметтерiне CYЙенсек, бул параметрлер CYЙек тiнiнiц мыктылыгын жэне эластикалык дэрежесш сипаттайды. Ультрадыбыстык денситометрия-ныц кемепмен, сыныктардыц болу каупiн болжам тYрiнде айтуга болады жэне CYЙек тeзiмдiлiгiнiц негiзгi кeрсеткiштерi болып табылатын СТМТ аныктауга болады [9,18]. СТМТ жагдайын кацканыц шеткi бeлiмдерiнде, соныц шнде жиiрек кары жэне екше CYЙектерiнде багалауга бейiмделген [16,17,25]. Кейбiр зерттеулерде проксимальдi

фаланплершН сандык УДЗ колданылса, соныц шнде бiздiц жэне баска да зерттеу нэтижелерi сандык УДЗ екше остеоденситометриясы пайдаланылды. Атап eTeTiH болсак: BUA - зерттелетш кацка бeлiгiндегi ультрадыбыстык толкындардыц жазыктолкынды бэсецдеуi мен SOS -ультрадыбыстыц CYЙек бойына таралу жылдамдыгы [11]. Ультрадыбыстык остеоденситометрия эдiсi кeмегiмен, эдетте ересектер агзасындагы осындай кундылык-тарды багалауга колданылатын болса, б1здН деректер бойынша, тек бiрнеше зерттеулерде гана балалардыц CYЙек денсаулыгына бага берiлдi [13].

Зерттеу максаты: Сол себеnтi, бул зерттеудН максаты 12-18 жас аралыгындагы денi сау балалардыц екше CYЙегiнiц тeзiмдiлiгiнiц непзп кeрсеткiштерi Yшiн жаска байланысты калыпты мэндершН байланысын аныктау болып табылды. Сонымен катар, BUA индексi бойынша жынысына, жасына, дене салмагына, бойына эсерш аныктауга багытталды.

Зерттеу объектiсi мен эдiстерi

Зерттеу дизайны - юлденец бiрмезгiлдi, сипаттамалык зерттеу [4]. ^азакстан батыс eцiрiндегi Ак^бе каласы 12-18 жас аралыгындагы жасeсniрiмдерiнiц, ягни мектеп окушыларыныц CYЙек тiнi жагдайын багалау максатында максатты-багдарлама децгейшде курылган «Репродуктивт денсаулык жэне балалар денсаулыгын коргаудыц жаца технологияларын en^» гылыми техникалык жоба децгейшде зерттеу жумысы жYзеге асырылды. Бул гылыми жоба фрагмент бойынша жумыс такырыбы, 2014 жылдыц кыр^йек айыныц 10-шы жулдызында мемлекетш нeмiрi бойынша тiркелдi - № 0114 ^Р 00485. Негiзгi зерттеу жумысы, Оц^сш Кореялык SONOST-3000 маркалы остеоденситометр кeмегiмен жYргiзiлдi. Зерттеу барысында остеоденситометрия эдiсi негiзiнде, мектеп окушылары тексеруден eткiзiлдi. Зерттеу объектiсiне барлыгы - 12-18 жас аралыгындагы 396 жасeспiрiм бакылауга алынды. Сэйкесiнше, осы барлык зерттелушi окушы-жасeспiрiмдерден мэлiметтiк келюм алынды. Негiзгi ендiру критерилерiне: шартты денi сау 8-11 сынып окушылары, 12-18 жас шамасы жэне жазбаша тYPде алынган

мэлiметтiк келiсiм. Ен^рмеу критерилерiне: косымша ауыр соматикалык аурулары бар, 1218 жас шамасын камтымайтын мектеп окушылары. Эрине, бул ережелер ата-аналармен тыгыз карым-катынаста пiкiрталастар, жиналыстар жэне баяндама жасалган баскосуларда ескерiлдi. 2015 жылдыц кектем айында зерттеу бiрмезгiлдi келденец дизайн бойынша жYргiзiлдi. Негiзгi гылыми-зерттеу жумысыныц такырыбы Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан мемлекеттiк медицина университетi децгейшдеп биоэтикалык комиссия отырысында, жергiлiктi этикалык комитетУц корытындысы бойынша (№3 хаттамасы) 2014 жылы 9-шы казанда бектлдк Негiзгi зерттеуден алынган нэтижелер ДД¥ усынылган, стандартты ауытку бiрлiктерiмен айкындалатын Z-Score критериi бойынша багаланды: Z-score >-1 SD болганда СТМТ калыпты шамасын, ал Z-score -1-ден -2,5 SD-fа дейiнгi аралыкта болса остеопения, Z-score <2,5 SD остеопороз. Мундагы Z-критериi алыну себеб^ Т-критерий ол ересектерде багаланытын керсетюш болып табылады. Сонымен катар, остеоденситометр корытындысы бойынша: Z-Score критерий мэнi пайыздык (%) жэне стандартты ауытку шамасында бертдк

0цдеулердщ статистикалык эдiстерi Материалдарды ецдеу мен статистикалык талдау компьютерлiк Statistica 10 (лицензия берген Марат Оспанов атындагы Батыс ^азакстан Мемлекеттiк медицина университет^ багдарламасы кемегiмен жYргiзiлдi. Бершген мэлiметтерге дескриптивтi статистика эдiстерiн колдана отырып мiнездеме берiлдi: сандык багалау Yшiн орталык тенденцияны багалау (орташа) жэне оныц дисперсияларын (стандартты ауытку) зерттеу, ал сапалык багалау абсолютт жиiлiгi мен олардыц пайызын есептеу аркылы аныкталды. Эр тYрлi жыныстык топтагы (параметриялык критерийлердi ескере отырып), статистикалык айырмашылыкты аныктау Yшiн, сапалык белгiлерi бойынша тэуелсiз тацдамалар Yшiн Стьюдент тестi колданылды. Жеке-жеке жыныстык топтары арасындагы антропометриялык жэне денсито-метриялык керсетюштершН арасындагы байланысты аныктауда - жэй сызыктык

Зерттеу нэтижелерi

1-жастык интервал бойынша балалар 7 топка ажыратылды. 9p6íp кврсеткiш Yшiн жеке-жеке орташа мэн мен стандартты ауытку шамасы есептелдi.

1-кесте.

Зерттелушшердщ барлык KepceTK^Tepi бойынша сипаттамалык статистикасы.

регрессиялык талдау квмегiмен жYзеге асырылды. Зерттеу барысындагы айырмашы-лык р мэн 0,05-тен болган твмен болган жагдайда гана статистикалык мэндi болып есеnтелдi.

Зерттелушi топтар Керсетюштер (m±sd)

Б¥ (см) ДС (кг) Z-score (%) SOS (м/с) BUA (dB/MHz)

Барлыгы 396 165,5±9,3 54,9±12,0 68,7±13,9 1507,9±14,1 72,1±14,6

¥лдар 203 169,1±10,4 58,4±13,9 67,7±14,1 1508,2±14,4 69,5±15,1

^ыздар193 161,8±6,0 51,3±8,3 69,8±13,6 1507,7±13,9 74,8±13,7

Ескерту:

M±SD - орташа мэн жэне оныц стандартты ауыткуы; Б¥ - бой узындыгы; ДС - дене салмагы Денситометриялын; кврсетюштер:

Z-score (%) - CYЙек тiнi минералды тыгыздыгыныц пайыздык шамасы; SOS - ультрадыбыстыц CYЙек бойына таралу жылдамдыгы; BUA - ультрадыбыстык толкындардыц жазыктолкынды бэсендеу^ dB/MHz - жолак енi (3 dB жолак енi / орталык жиiлiк*100)_

Зерттеуге катысушылардыц сипаттамалык статистикасы 1-кестеде усынылды. Жалпы барлык зерттелуштердН жасы, бой узындыгы (Б¥), дене салмагы (ДС) мен СТМТ керсетюштершщ орташа жэне стандартты ауытку шамалары берiлген. Негiзгi Yш керсеткiш: CYЙек тiнi минералды тыгыздыгыныц пайыздык шамасы (Z-score %); ультрадыбыстыц CYЙек бойына таралу жылдамдыгы (SOS) жэне ультрадыбыстык толкындардыц жазыктолкынды бэсендеу

(BUA) мэндерi СТМТ твмен екендтн айкындайды. SOS кврсеткiшi бойынша ербалалар мен кызбалалар арасында ешкандай статистикалык айырмашылык аныкталмаганын кврсеттi. Ербалалар кызбалаларга караганда, ДС-на сай ауыр жэне Б¥-на сэйкес биiк болды (р<0,05). Керiсiнше, кызбалалар ербалаларга караганда Z-score% мен BUA мэнi салыстырмалы тYPде жогары болды, ал SOS шамасы бойынша айтарлыктай ерекшелiксiз.

BUA 34567ТО9012 0000000000 пол=муж

[ ] [ [ ] i

[ ] [ [ ] ]

12 13 14 15 16 17 18 возраст Медиана X Размах без выбр.

1-сурет. Ербалалардагы жас санатына байланысты BUA керсеткшнщ сипаттамасы.

2-сурет. Кызбалалардагы жас санатына байланысты BUA кврсетюшшщ сипаттамасы.

BUA 2Ы-4.567ТОЮ012 00000000000 пол=жен

1 ' ] [ ] [ [ ] ] [

[ ]

Медиана Размах без выбр.

12 13 14 15 16 17 18 возраст

1-жастык интервалга сэйкес, 7 топка бeлiнген жас топтары арасында жынысы бойынша BUA индеш, ягни CYЙек мыктылыгын сипаттайтын кундылыктар 1-шi жэне 2-шi суреттерде керсетшген. Алынган эртYрлi жас шамасындагы топтар арасындагы балалардагы BUA индексi бойынша мэндер бiркелкi емес. Ербалалар арасында ец тeменгi шегi 12 жэне 15 жас, ал ец жогаргы шегi 18 жас шамасында аныкталды. Сонымен бiрге, 12-14 жастагыларда BUA мэншщ кeбейiп, 15 жас шамасында азаюымен, ал одан эрi 15-18 жас аралыгында артатындыгымен ерекшелендi. ^ызбалалар арасында керiсiнше, 18 жастагыларда ец темен кeрсеткiш, ал ец жаксы кeрсеткiш 16 жастагылар болып табылды. BUA мэнiнiц кубылмалы eзгерiс сызыгымен, ягни 12-15 жастагыларда кeтерiле отырып тeмендеуiне, 15-18 жастагы кызбалаларда накты осы кeрiнiстiц кайталанатындыгын ацгартты.

^ызбалаларга караганда ербалаларда 12, 13 жэне 14 жастагы топтар арасындагы орташа индекс мэнi елеулi тeмендегенi байкалды, ал индекстiц айтарлыктай eсуi кызбалаларда сэйкесшше жастык топтарында аныкталды. 15 жэне 17 жастагы топтардагы ербалалар мен кызбалалар арасында бул юрсетюш бiркелкi. Бул индекстiц 10 пайызга ауытку шамасы 16-жастагы ербалалар мен

к¡ызбaлaлaр aрacындa бaйкaлды. Ал, ербaлaлaрмен caлыcтырFaндa, к¡ызбaлaлaр BUA индексшщ 1б пaйызFa, яFни ец кeп тeмендеyi болды.

3-шi жэне 4-шi суреттерде жэй сызыктык регрессиялык тaлдay ^nar^aa! берiлдi. BUA индекci - бул тэуелд^ aл ДСИ - тэуелаз aйнымaлы болып тaбылды. Сонымен, регрессиялык тaлдay бaрыcындa, жеке жыныс топоры aрacындaFы ^тисти^ь^ бaйлaныc мэнi aнык¡тaлды. BUA индекci мен ДСИ aрacындa жыныстык тоnтaры бойыншa бaйлaныcтыц бaр екендiгiн кeрcеттi, cэйкеciнше ербaлaлaрдa (R2=0,3; р<0,о05), aл кызбaлaлaрдa (R2=0,26; р<0,005).

Зерттеу нэтижелерiн талкылау

БaрлыFымызFa белгл денi cay 12-1B жacк¡a дейшп бaлaлaрдыц eкше CYЙегiнiц BUA индекс Yшiн, жacк¡a бaйлaныcты референcтiк ay^^rn aнык¡тaFaн зерттеу нэтижелерi бурын тaлдaнFaн жок. Бaлa кездегi CYЙектiц caлмaк¡ты к¡aлыnтacyын cиnaттaйтын зерттеyлердiц кenшiлiгi, caндык¡ yльтрaдыбыcты¡<¡ эдicтер - бaлaлaрдaFы сыну rçaym мен CYЙек тiнiнiц aрaлык¡ жaFдaйын бaFaлay Yшiн, naйдaлы к¡урaл екенiн кeрcеттi. Осы мaк¡caттa, жac жэне yльтрaдыбыcтык¡ naрaметрлерi aрacындaFы к¡aрым-¡<¡aтынacты зерттеу Yшiн, эртYрлi aймaк¡тaрды бaFaлaйтын тYрлi yльтрaдыбыcтык¡ к¡урылFылaр naйдaлaнyдa.

пол=муж ИМТ vs. ВиА ИМТ = 15,395 + ,06936 * ВиА Корреляция : г =,31134

36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14

о о°

о о

о ° Ф о

о о о

® О О °о о ? о о о* о о ...

° ...о'" .-■■■" о__

о о о §0 ^ о.......,сё о о о о.

ЩёРЪЭ о 0 00 о О о о

о о 0) сР о

° <9 О о

) 20 40 60 80 100 120

БУД 0,95 Дов.Инт.

3-сурет. Ербалалардык ДСИ мен БУД кeрсеткiшi арасындагы байланыс.

пол=жен ИМТ vs. BUA ИМТ = 15,683 + ,05200 * BUA Корреляция : г =,26403

32 30 28 26 24 22 20 18 16 14

о о о

о 000

°°о оо СР ^ О о

о °о £ .....ав^

°°о°®° о

ООО

о °

о о

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

& о°8

30

40

50

60

70 БУД

80

90

100

110 120

0,95 Дов.Инт.

4-сурет. Кызбалалардык ДСИ мен БУД кeрсеткiшi арасындагы байланыс.

^азакстан децгейшде алатын болсак, осы зерттеуге уксас, ягни балалар арасында жYргiзiлген жумыстар жоктыц касы. Дегенмен, осы туста репродуктивт жэне менопауза кезшдеп эйел адамдар арасында жYргiзiлген зерттеулер жетшкп. Шетел жэне Ресей елдершде, мундай багыттагы зерттеулер кeбiрек жYргiзiлуде.

Яворский жэне соавторларыныц зерттеу нэтижелер^ BUA индексiнiц 6 жастан 13 жаска дейiнгi аралыкта жогарылаганын юрсетсе, Halaba жэне Pluskiewicz авторлары eз зерттеулерiнде, кызбалаларда 11 жастан кейш, ал ербалаларда 13 жастан кейш артатынын айкындады [20,21].

ТYрiк галымдарыныц зерттеу деректерiне CYЙенер болсак, BUA индексi 12-ден 13 жаска дейш жэне 13 жастан 14 жаска дейшп ербалаларда (3,9%), ал кызбалаларда 11-ден 12-ге дейiн жэне 12-ден 13 жаска дейшплерде (4,1%) жогарылагандыгын байкатты [25]. Негiзгi, бiздiц зерттеуiмiздегi накты ерекшелiкке сэйкес екенiн, ягни осы тYрiк ербалаларымен салыстырганда

кызбалаларында BUA индексiнiц мэндерiнiц айкын жогары болуымен ерекшелендi.

Грек галымдары ден сау реnродуктивтi жастагы ер адамдар мен ербалалар арасында жYргiзген зерттеушде, BUA индексiнiц мэнi антропометриялык кeрсеткiштерiмен тыгыз байланыста екенiн, BUA индекс мен ДС арасында оц мэндi байланыс (бета=0,373; T=6.589, р<0,001), ал SOS пен жас арасында терю байланыстыц (бета=-0,198; T=-3,321; р=0,001) бар екенш кeрсеттi [23]. Бiрак, бiздiц зерттеуiмiзде жасына байланысты eзгерiстер сэйкес келгеымен, ДСИ мен BUA арасындагы оц мэндi байланыс, жыныс аралык ерекшелiктi айкындады.

Педиатриялык практикада, бул зерттеу барысында алынган мэлiметтер СТМТ калпын, CYЙек тiнiндегi минералдар салмагын жас жэне жынысы бойынша дифференциалды диагностикалауда орынды болуы мYмкiн. СYЙек тiнiнiц жагдайын зерттеуде, заманауи кагидаларга CYйене отырып, остеоденситометрия эдiсiн басшылыкка ала отырып, каркынды eсу YPДiсiндегi жасeспiрiмдердiц СТМТ жагдайын бакылауда орынды болары сeзсiз. Сондыктанда, остеопениялык жагдайды

диагностикалауда, балалар мен жасестр1мдердН ©cyi мен дамуы кезецшде аныкгалган CYЙек салмагыныц жинакталу зацдылыктарын ескерген жен [28].

Тужырым

фрытындылай келе, бул зерттеу ден сау балалардагы екше CYЙеriнiц BUA индексi жаска байланысты екенiн керсеттi. Накты ДСИ керсеткшмен BUA индексi арасында байланыстыц аныкталгандыгына кез жеткiздiк. Осы зерттеу нэтижелерш, тYрлi жеке зерттеу деректерiмен салыстыруда пайдаланылуга болады. Сонымен катар, балалардыц CYЙек тiнiнiц жагдайын багалауда осы зерттеуден жасына жэне жынысына байланысты алынган BUA индексi мэлiметтерi пайдалы керсеткiш болуы мYмкiн. Бул мэлiметтер, эртYрлi сандык ультрадыбыстык эдiстерiмен жэне методологиялы к айырмашылы ктар ымен тYсiндiрiлуi мYмкiн. Алдагы уакытта, жыныстык даму сатыларына сэйкес СТМТ керсетюштершН езгеру ерекшелiктерiн багалау керектiгi ескершедк

Авторлардьщ цосцан Yлестерi

Барлыц авторлар зерттеу кезнде вз Yлестерíн цосты. Барлыц зерттеулер Нургалиева Р.Е жетекшл^мен жYргíзíлдí. Мацаланы жазуда, статистикалыц вцдеу, дизайн жэне материалдарды жинау зерттеу тобымен брге жYргíзíлдí: Аманжолцызы А., Нургалиева Р.Е., Досимов Ж.Б., Балмаганбетова Ф.К., Альмаханова М.Ж.

Цызыгушыльщ конфликтiсi

Авторлар ужымы материалдар жинауда, олардыц цурылымын зерттеуде жэне оларга интерпретация жасауда ешцандай тYсíнíспеушíлíктíц болмагандыгын растайды.

Эдебиеттер:

1. Аманжолкызы А., Досимов А.Ж. Особенности минеральной плотности костной ткани у детей и подростков // Педиатрия и детская хирургия. 2015. №4. С.58-63.

2. Ботабаева А.С. Распространенность и характеристика остеопороза среди взрослого населения г. Семей : дисс. канд. мед. наук. Семей, 2009. С. 102.

3. Гаприндашвили Е.Г. Факторы риска нарушения костного метаболизма у детей: дисс. канд.мед.наук. Томск. 2010. С. 172.

4. Гржибовский А.М., Иванов С.В. Поперечные (одномоментные) исследования в

здравоохранении // Наука и Здравоохранение. 2015. № 2. С. 5-18.

5. Досимов Ж.Б., Досимов А.Ж. Остеопении у детей и подростков // Педиатрия и детская хирургия. 2013. №3. С.49-52.

6. Досимов Ж.Б., Есенаманова С.Н., Кульниязова Г.М., Тубулбаева С.А., Аманжолкызы А. Междисциплинарное взаимодействие в системе охраны репродуктивного здоровья девочек-подростков // Педиатрия и детская хирургия. Спецвыпуск. 2016. №3. С. 6263.

7. Геппе Н.А. Детские болезни. Учебное пособие. Пер. с английского. М.: Рид Элсивер. 2010. С. 586.

8. Здоровье Населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2008 году. Статистический сборник. Астана-Алматы, 2009. С. 312.

9. Киселева А.Л. Возможности ультрасо-нометрии в оценке костной прочности у детей: дисс. канд. мед. наук. Томск, 2010. С.128.

10. Кудрявцева И.В. Новые горизонты профилактики и лечения остеопороза. Методическое пособие ТЕВА Фармацевтические предприятия ЛТД. 2005. С.48.

11. Мальцев С.В., Мансурова Г.Ш., Колисниченко Т.В. Минеральная плотность кости у детей в разные возрастные период // Практическая медицина. 2013. №13. С.6-9.

12. Почкайло А.С., Руденко Е.В., Жерносек

B.Ф., Руденко Э.В. Проблема остеопении и остеопороза у детей // Медицина. 2007. № 4.

C.41-45.

13. Мирская Н.Б., Коломенская А.Н., Ляхович А.В., Синякина А.Д., Самусенко И.Ю. Профилактика и коррекция нарушений и заболеваний костно-мышечной системы у детей и подростков: Пособие для системы послевузовского профессионального образования врачей: учеб.пособие. - 2-е изд. -М. : Флинта, 2012. С-224.

14. Храпова Ю.В. Нормативные показатели минеральной плотности костной ткани у детей и подростков г. Новосибирска: дисс. канд. мед. наук. 2010; С. 123.

15. Щеплягина Л.А., Круглова И.В, Моисеева Т.Ю. Истоки остеопороза взрослых лежат в детском возрасте // Лечение и профилактика. 2013; Том 5. №1. С.6-13.

16. Borges J.L., Low C. Bone mass in children and adolescents // Arq. Bras. Endocrinol. Metabol. 2006. Vol. 50, N 4. pp.775-782.

17. Clark E.M., Tobias J.H., Ness A.R. Association between bone density and fractures in children: a systematic review and metaanalysis // Pediatrics. 2006. Vol. 117, N 2. pp. 291-297.

18. De Ridder A.M., van der Sluis I.M., van Slobbe J., Krenning E.P., Kaiser-Schrama S.M. Peak bone mineral density, muscle mass and bone fractures // J Pediatr Endocr Met. 2010; 46: 336-341.

19. Goh S.Y, Aragon J.M, Lee Y.S, Loke K.Y. Normative data for quantitative calcaneal ultrasound in Asian children. Ann Acad Med Singapore. Calcifed Tissue International. 2011; 40 (2): 74-79.

20. Halaba Z., Pluskiewicz W. The assessment of development of bone mass in children by quantitative ultrasound through the proximal phalanxes of the hand. Ultrasound Med Biol 1997; 23: 1331-1335.

21. Jaworski M., Lebiedowski M., Lorenc R.S., Trempe J. Ultrasound bone measurement in pediatric subjects // Calcif Tissue Int 1995; 56: pp. 368-371.

22. Khadilkar A.V., Sanwalka N.J., Chiplonkar S.A., Khadilkar V.V., Mughal M.Z Normative data and percentile curves for the dual-energy X-ray absorptiometry in healthy Indian boys and girls aged 5-17 years // Bone 2011; 48: 810-819.

23. Magkos F, Manios Y, Babaroutsi E, Sidossis L.S. Quantitative ultrasound calcaneus measurements: normative data for the Greek population // Osteoporos Int. 2005 Mar; 16(3): pp. 280-8.

24. Nagy J., Butt Z., Farouk F.B, Aamar A. The frequency of osteoporosis in an outpatient setting in Lahore using quantitative ultrasound heel // Pakistan Journal Medical 2013, the association; 63 (8): 965-968.

25. Pinar Yesil, Berrini Durmaz, Funda Atamaz Normative data for quantitative heel ulrasonometrii in Turkish children aged 6 to 14 years: relations with stiffness index age of puberty, the physical characteristics and lifestyle // Journal of Ultrasound Med. 2013; 32 (7): 11917.

26. Shaw N.J., Boivin C.M., Crabtree N.J. Intravenous pamidronate in juvenile osteoporosis // Arch. Dis. Child. 2000. Vol. 83. pp.143-145.

27. Szadek L.L., Scharer K. identification, prevention and treatment of children with low bone mineral density // J Pediatr Nurs. 2014; 29 (5): 3-14.

28. Tamayo J., Diaz R., Lazcano-Ponce. Eduardo reference values for areal bone mineral density in healthy Mexican population // Saludpublica de Mexico. 2009; 51: 56-83.

29. Teixeira Fortes C.M., Lederer Goldberg T.B., Kurokawa C.S., da Silva C.C., Moretto M.R., Biason T.P., Teixeira A.S., Carvalho Nunes H.R. Relationship between chronological and bone age and pubertal breast with bone biomarkers and bone mineral density in adolescents // Journal de Pediatria. 2014; 90 (6): 624-631.

References:

1. Amanzholkyzy A., Dosimov A.Zh. Osobennosti mineral'noi plotnosti kostnoi tkani u detei i podrostkov [Features of mineral density of bone tissue in children and adolescents]. Pediatriya i detskaya khirurgiya [Pediatrics and Pediatric Surgery]. 2015, №3, pp. 58-63. [in Russian]

2. Botabaeva A.S. Rasprostranennost' i kharakteristika osteoporoza sredi vzroslogo naseleniya g. Semei (diss... kand. med. nauk.) [Prevalence and characteristics of osteoporosis among adults in Semey: Cand.Diss]. Semei.

2009. 102 p. [in Russian]

3. Gaprindashvili E.G. Faktory riska narusheniya kostnogo metabolizma u detei (diss... kand. med. Nauk). [Risk factors for bone metabolism in children: Cand.Diss] - Tomsk.

2010. 172 p. [in Russian]

4. Grjibovski A.M., Ivanov S.V. Poperechnye (odnomomentnye) issledovaniya v zdravookhranenii [Cross-sectional studies in health sciences]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2015, No2, pp. 5-18. [in Russian]

5. Dosimov Zh.B., Dosimov A.Zh. Osteopenii u detei i podrostkov [Osteopenia in children and adolescents]. Pediatriya i detskaya khirurgiya [Pediatrics and Pediatric Surgery]. 2013, №3, pp.49-52. [in Russian]

6. Dosimov Zh.B., Esenamanova S.N., Kul'niyazova G.M., Tubulbaeva S.A.,

Amanzholkyzy A. Mezhdistsiplinarnoe vzaimodeistvie v sisteme okhrany reproduktivnogo zdorov'ya devochek-podrostkov [Interdisciplinary interaction in the system of reproductive health of adolescent girls]. Pediatriya i detskaja khirurgiya. Spetsvypusk. [Pediatrics and Pediatric Surgery]. 2016, №3, pp.62-63. [in Russian]

7. Geppe N.A. Detskie bolezni. Uchebnoe posobie. Per. s angliiskogo pod redakciei prof. N.A. Geppe [Childhood diseases. Tutorial. Trans. From English]. M.: Rid Elsiver. 2010. 586 p. [in Russian]

8. Zdorov'e Naseleniya Respubliki Kazakhstan i deyatel'nost' organizatsii zdravookhraneniya v 2008 godu [Health of the Population of the Republic of Kazakhstan and the activities of health organizations in 2008. Statistical collection]. Statisticheskii sbornik. Astana-Almaty. 2009. 312 p. [in Russian]

9. Kiseleva A.L. Vozmozhnosti ul'trasonometrii v otsenke kostnoi prochnosti u dete (diss... kand. med. nauk). [The possibilities of ultrasound in assessing bone strength in children: Cand.Dis]. Tomsk, 2010. 128 p. [in Russian]

10. Kudryavtseva I.V. Novye gorizonty profilaktiki i lecheniya osteoporoza [New horizons for the prevention and treatment of osteoporosis]. Metodicheskoe posobie TEVA Farmatsevticheskie predpriiatiya LTD. 2005. 48 p. [in Russian]

11. Mal'tsev S.V., Mansurova G.Sh., Kolisnichenko T.V. Mineral'naya plotnost' kosti u detei v raznye vozrastnye periody [Mineral density of bone in children in different age periods]. Prakticheskaya meditsina [Practical medicine]. 2013, №13, pp.6-9. [in Russian]

12. Pochkailo A.S., Rudenko E.V., Zhernosek V.F., Rudenko Je.V. Problema osteopenii i osteoporoza u detei [The problem of osteopenia and osteoporosis in children]. Meditsina [Medicine]. 2007, № 4, pp.41-45. [in Russian]

13. Mirskaya N.B., Kolomenskaya A.N., Lyahovich A.V., Sinyakina A.D., Samusenko I.Ju. Profilaktika i korrektsiya narushenii i zabolevanii kostno-myshechnoi sistemy u detei i podrostkov [Prophylaxis and correction of disorders and diseases of the musculoskeletal system in children and adolescents]: Posobie dlya sistemy poslevuzovskogo professional'nogo obrazovaniya

vrachei: ucheb.posobie. 2-e izd. [Manual for the system of postgraduate professional education of doctors: textbook. - 2 nd ed] - M.: Flinta, 2012. 224 p. [in Russian]

14. Hrapova Ju.V. Normativnye pokazateli mineral'noi plotnosti kostnoi tkani u detei i podrostkov g. Novosibirska (dis... kand. med. Nauk) [Normative indicators of bone mineral density in children and adolescents in Novosibirsk. Cand.Diss]. 2010. 123 p. [in Russian]

15. Sheplyagina L.A., Kruglova I.V., Moiseeva T.Ju. Istoki osteoporoza vzroslykh lezhat v detskom vozraste [The origins of osteoporosis in adults lie in childhood]. Lechenie i profilaktika [Treatment and prevention]. 2013, 5(1), pp.6-13.

16. Borges J.L., Low C. Bone mass in children and adolescents. Arq. Bras. Endocrinol. Metabol. 2006, Vol. 50, N 4, pp.775-782.

17. Clark E.M., Tobias J.H., Ness A.R. Association between bone density and fractures in children: a systematic review and meta-analysis. Pediatrics. 2006, Vol. 117, N 2. pp. 291-297.

18. De Ridder A.M., van der Sluis I.M., van Slobbe J., Krenning E.P., Kaiser-Schrama S.M. Peak bone mineral density, muscle mass and bone fractures. J Pediatr Endocr Met. 2010, 46: pp. 336-341.

19. Goh S.Y, Aragon J.M, Lee Y.S, Loke K.Y. Normative data for quantitative calcaneal ultrasound in Asian children. Ann Acad Med Singapore. Calcifed Tissue International. 2011, 40 (2), 74-79.

20. Halaba Z., Pluskiewicz W. The assessment of development of bone mass in children by quantitative ultrasound through the proximal phalanxes of the hand. Ultrasound Med Biol. 1997, 23, 1331-1335.

21. Jaworski M., Lebiedowski M., Lorenc R.S., Trempe J. Ultrasound bone measurement in pediatric subjects. Calcif Tissue Int. 1995, 56, pp. 368-371.

22. Khadilkar A.V., Sanwalka N.J., Chiplonkar S.A., Khadilkar V.V., Mughal M.Z. Normative data and percentile curves for the dual-energy X-ray absorptiometry in healthy Indian boys and girls aged 5-17 years. Bone. 2011, 48, pp. 810-819.

23. Magkos F, Manios Y, Babaroutsi E, Sidossis L.S. Quantitative ultrasound calcaneus measurements: normative data for the Greek population. Osteoporos Int. 2005, Mar; 16(3), pp. 280-8.

24. Nagy J., Butt Z., Farouk F.B, Aamar A. The frequency of osteoporosis in an outpatient setting in Lahore using quantitative ultrasound heel. Pakistan Journal Medical. 2013, the association; 63 (8), pp. 965-968.

25. Pinar Yesil, Berrini Durmaz, Funda Atamaz Normative data for quantitative heel ulrasonometrii in Turkish children aged 6 to 14 years: relations with stiffness index age of puberty, the physical characteristics and lifestyle. Journal of Ultrasound Med. 2013, 32 (7), pp. 1191-7.

26. Shaw N.J., Boivin C.M., Crabtree N.J. Intravenous pamidronate in juvenile osteoporosis. Arch. Dis. Child. 2000, Vol. 83, pp.143-145.

27. Szadek L.L., Scharer K. Identification, prevention and treatment of children with low bone mineral density. J Pediatr Nurs. 2014, 29 (5), pp. 3-14.

28. Tamayo J., Diaz R., Lazcano-Ponce. Eduardo reference values for areal bone mineral density in healthy Mexican population. Saludpublica de Mexico. 2009, 51, pp. 56-83.

29. Teixeira Fortes C.M., Lederer Goldberg T.B., Kurokawa C.S., da Silva C.C., Moretto M.R., Biason T.P., Teixeira A.S., Carvalho Nunes H.R. Relationship between chronological and bone age and pubertal breast with bone biomarkers and bone mineral density in adolescents. Journal de Pediatria. 2014, 90 (6), pp. 624-631.

Контактная информация:

Аманжолкызы Айнур - PhD докторант по специальности «Медицина» Западно-Казахстанского государственного медицинского университета имени Марата Оспанова, города Актобе.

Почтовый адрес: Республика Казахстан, 000030, г. Актобе, ул. Маресьева 68. E-mail: a.ainur.82@mail.ru Телефон: 87052882799

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.