CC BY
10
УДК 821.352.3-7 ББК 83. 3 (2=Каба)-47 Б 19
Баков Х.И.
Доктор филологических наук, профессор, главный научный сотрудник сектора кабардино-черкесской литературы института гуманитарных исследований КБНЦ РАН: е-mail: kbigi@mail.ru
Особенности юмора и сатиры в творчестве черкесского писателя Сафарби Хапанцева (Хьэпэнц1ыв Сэфарбий и гушы1эхэмрэ ауанхэмрэ зэрыгъэпсахэр)
(Рецензирована)
Аннотация:
Впервые рассматриваются юмористические и сатирические произведения С.Д. Хапанцева. Исследуются тематика, жанровые формы и структурно-стилевые особенности рассказов и очерков писателя, оказавших влияние на формирование черкесской прозы. Выявляются такие особенности прозы, как усиление про-блемности, эволюция жанровых форм юмористического рассказа и сатирического очерка. Историко-социологический и сравнительно-типологический методы, используемые в работе, помогают анализировать творчество писателя в контексте художественно-эстетических исканий адыгских литератур и сделать выводы о роли и значении юмора и сатиры в развитии национальной прозы. Работа вносит вклад в решение проблем, связанных с эволюцией литературного процесса, формированием жанров и стилей. Значение статьи связано с возможностью ее применения при изучении истории отечественной литературы и разработке учебных пособий.
Ключевые слова:
Жанровые формы юмора и сатиры, литературный портрет, проблемное содержание, особенности формы, роль эпитета, расстановка персонажей, значение пейзажа, функция сравнения
Bakov Kh.I.
Doctor of Philology, Professor, Chief Researcher of the Kabardino-Circassian Literature Sector of the Institute for Humanitarian Research KBSC RAS; E-mail: kbigi@mail.ru
Features of humor and satire in the work of the Circassian writer Safarbi Khapantsev
Abstract:
For the first time, the article considers the humorous and satirical works of S. Khapantsev in order to study their poetic identity, topics, genre forms and structural-style features of stories and essays that influenced the formation of Circassian prose. In 2013, the author of the article published the monograph "Adyghe Literature: Humor and Satire", which, for technical reasons, did not include the works of a talented comedian, so this article fills this gap. Particular attention is paid to the writer's innovation, his creative personality, as well as to the writer's skills. Original
epithets, comparisons, and other expressive means of the author are highlighted. The humorous works of S. Khapantsev, embodied in the form of a short story, are considered separately, although the author does not distinguish them. The historical, sociological and comparative-typological methods used in the work help analyze the writer's work in the context of artistic and aesthetic searches of Adyghe literature and draw conclusions about the role and significance of humor and satire in the development of national prose. The work contributes to solving problems related to the evolution of the literary process, the formation of genres and styles. The results of the study can be used in the practice of Adyghe schools and universities in the region.
Keywords:
Genre forms of humor and satire, literary portrait, problematic content, shape features, character arrangement, story, short story, humor, satire, image, theme, character, comparisons, epithet, landscape.
Литературэдж щ1эныгъэм
гушы1эмрэауанымрэзэхэгъэк1ыныр нэгъэсауэ къыщыгъэлъэгъуакъым, а т1ум я гъунапкъэри тэмэму убзы-хуакъым, зэтехуэркъым, псалъалъ-эхэм, энциклопедием, еджап1эм и учебникхэм итхэр. Адыгэбзэм юмо-рыр хыхьащ «гушы1э» терминк1э, ар тэмэму къэлъытапхъэщ. Сатирэр (мыр лъэхъэнэ жыжьэм къыщожьэр) адыгэбзэк1э ауану зэрахъуэк1ащ. Мыри а мыхьэнэм хуэфащэщ. Зэуэ къыжы1эпхъэщ ауаныр гушы1эм елъытауэ литературэм нэхъ мащ1эу къызэрагъэсэбэпыр. Гушы1э куэд хэтщ 1ут1ыж Борис и творчествэм. Абы зы усэ к1эщ1ым къыщегъ-элъагъуэр гушы1эмрэ ауанымрэ зэригъапщэу:
Гушы1эр - ц1ыхум и гъуэгу гъуэмылапхъэщ.
Ауаныр - ар гъащ1эм и пщ1ант1э жыхапхъэщ.
Гушы1эм къредз ди гъуэгуанэм пк1элъей.
Ауаным епхъэнк1, егъэкъабзэр дунейр [1: 6].
Драматург ц1эры1уэм и псалъэхэм дэщ1ыбгъун щ1агъуэ гъуэтыгъуейщ.
Адыгэхэм я гъащ1эми, я литера-турэми гушы1эм щ1ып1эшхуэ щеу-быдыр, ауэ абы литературэджхэр щ1агъуэу тетхыхьакъым. Пэжщ, анекдот хуэдэу ц1ыхубэм хэ1уа гушы1э к1эщ1хэр езым зэхалъхьауэ «автор» хъуа тхак1уэхэри щы1эщ, ауэ гушы1эри ауанри зи лъабжьэ 1эдакъэщ1эк1хэр анализ зыщ1а
щ1эныгъэл1хэри мащ1эщ. Мыбдеж зи ц1э къи1уапхъэр, критикхэм «я1эщ1эмыхуа» Хьэпэнц1ыв Сафар-бийуэ къыщ1эк1ынщ.
Псоми ящ1эр адыгэ литера-турэр щызэф1эува лъэхъэнэм ар адыгэ газетхэм я напэк1уэц1хэм «къытек1ащ». Авторхэр щытахэщ тхак1уэуи, журналистуи, критикхэ-уи. Абы я къалэнхэр щызэхэк1ар 60 гъэхэм къыщыщ1эдзауэщ. Зи гугъу тщ1ыхэм ящыщщ Хьэпэнц1ыв Сэ-фарбий. Ар илъэс куэдк1э лэжьащ журналисту, и гуащ1этригъэк1уэдащ литературэми.
Сэфарбий 1936 гъэм къы-щалъхуащ Зеикъуэ (пасэм Хьэт1охъущыкъуей) къуажэм, Хьэ-бэз районым хыхьэм (КъШР).
Къиухащ Черкесск дэт педучи-лищэр. Ставрополь дэт къэрал пе-динститутыр, зэман гуэр лэжьащ егъэджак1уэ, культурэм и систе-мэм, ауэ 1970 гъэм къыщыщ1эдзауэ пенсэм к1уэху (1996) «Ленин нур», иужьк1э «Черкес хэку» хъуа газе-тым и корреспонденту, ит1анэ абы и зы къудамэ и унафэщ1у. Дэлэжьащ илъэс зыкъомк1э «Молодой ленинец» Ставрополь къыщыдэк1 газет-ми. А газетхэми, нэгъуэщ1 газетхэ-ми Хьэпэнц1ыв С. и очерк, репортаж куэд дыдэ къытридзащ, ауэ дэ зи гугъу тщ1ынур литературэм хыхьэ и 1эдакъэщ1эк1хэрщ.
Хьэпэнц1ыв С. школэм щед-жэу усэ итхыу щ1идзащ, студент щыхъуам рассказ к1эщ1хэм зри-тащ, иужькТэ гушы1э, ауан темэр и
творчествэм щытепщэ хъуащ. Абы и усэ 1эрамэ 1959 гъэм Черкесск къыщыдэк1а «Гъуэгу пэж» сборни-кым ихуащ, зэман дэк1ри 1975 гъэм Сэфарбий и усэ нэхъыбэ ирагъэуващ усак1уищыр зэхэту къыдагъэк1а «Джэ макъ» (1975) тхылъым. Абы и усэхэм дежк1э зыгуэрк1э идеоло-гие а зэманым тепщэу щытам ижь къыщ1ихуами, гъэсэныгъэм, ущи-ем авторым иригъэлейми, усак1уэм и бзэр зэрышэрыуэм гу лъумытэ-ну 1эмал и1экъым. Апхуэдэщ пей-зажыр 1эзэу къызэригъэсэбэпыр, щ1эщыгъуэ эпитетхэр, зэгъэпщэ-ныгъэхэр. Сэфарбий и усэ «Фэрыщ1» жыхуи1эм хыболъагъуэ ар гушы1э темэм зэрыдихьэхыр. Нэгъуэщ1 жанрхэм, усэ тхыным пэ1эщ1э мэхъ-ури, адэк1э гушы1э, ауан 1уэтэжхэм нэхъыбэу толэжьыхьыр тхак1уэр.
Абы и гушы1э рассказхэр, новел-лэхэр къытохуэр адыгэхэр щыпсэу республикэхэм я газетхэм, журнал-хэм, тхак1уэхэм зэхэту къыдагъэк1 тхылъхэм. Езым и закъуэу къыдигъэк1ащ тхылъхэр: «Сл1о-т1э пщ1энур?!» (1983, рассказ 36-рэ итщ); «Нехьэк1-къехьэк1 хэмыту» (1993, рассказ 47-рэ итщ). Езы авторым и 1эдакъэщ1эк1хэр къызэрилъ-ытэр гушы1э, ауан рассказхэущ, ауэ ахэм яхэтщ новеллэм и къупхъэм, и фащэм итхэр. Псалъэм папщ1э апхуэдэщ, новеллэу къыщ1эк1ынщ и сюжетк1э «Педагогичнэу зэф1эк1ыжакъым» зыф1ищар. Мыбы 1уэху къыщыгъэлъэгъуахэм узыпэ-мыплъэххэу, гъэщ1эгъуэну захъу-эжхэр. (ар и зы щэнщ новеллэм). А 1уэхухэр къэзы1уэтэжыр жур-налистщ, тхак1уэщ, зигъэпсэхуну къалэм къик1ри махуэ зыбжанэк1э щалъхуа и къуажэм къэк1уэжащ. Зы махуэ гуэрым къуажэ гъунэгъ-ум къик1ри зы бзылъхугъэ абы къыхуэк1уащ чэнджэщ хуейуэ. Су-рея (арат абы и ц1эр) къызыхуэк1уар зэриц1ыхур и тхыгъэхэмк1эт. Ауэ Сурея и гъащ1эм къыщыхъуа гуэр итхыжырти, чэнджэщ хуейт ар зэриухуэнымк1э, зэриухынымк1э.
Хьэщ1эм къи1уэтэжащ лъагъу-ныгъэм зыхуиша лъэпощхьэпохэр.
Сурея егъэджак1уэу лажьэрт, и щхьэгъусэ Мусэ Москва мэкъумэш академием ик1э курсым хэст, езыр Мусэ и анэм и гъусэу къуажэм щып-сэут. А къуажэм Москва къик1ауэ егъэджак1уэу Сурея щылажьэ шко-лым Маринэ къагъак1уэр. Суреярэ Маринэрэ зэныбжьэгъу мэхъур, уе-блэмэ Сурея и унэм зы пэш иратри щ1егъэт1ысхьэр.
Зы махуэ гуэрым Сурея Мари-нэм и пэшым щ1ыхьауэ ст1олым тету къелъагъур и щхьэгъусэ Мусэ и сурэт гъэщ1эрэщ1ар.
Тхак1уэм 1эзэу къегъэлъагъуэр Сурея и гум щыхъар, ауэ зешы1эр, «егъэджак1уэм шы1эныгъэ хэлъын хуейщ», абы Маринэ кърегъэ1уатэр 1уэхур зытетыр. Мусэрэ Маринэрэ пшыхь гуэрым щызэрылъэгъуащ, ф1ыуэ зэрылъэгъуащ. Мусэ Маринэм и ф1эщ ищ1ащ Иорданием къик1ауэ (и ц1э «хъуар» Шакер ибн Масулт). Маринэ нэгъуэщ1 сурэтхэри, абыхэм щ1эдза псалъэ дахэхэри ирегъэлъ-агъу «техьэгъуэм» щ1эрыщ1эу иубы-дыжа Сурея.
Сурея и л1ым письмо хуитхыж-къым, Марини зыкъригъащ1экъым. Мусэ академиер къеухри къегъэзэжыр.
Тхак1уэм аргуэру сюжетыр щ1е1уант1эр. 1уэхур зэрыхъуар зымыщ1э Мусэ унэм къыщ1олъэдэж гуф1эм зэрихьэу. Къызы1ущ1ар хьэ-дэгъуэдахэт. И пащхьэм итт Суреярэ Маринэрэ. Зыри зымыщ1э Маринэ и «хьэрып» щ1алэм зыпщ1эхедзэр, Мусэ и пхъуантэр 1эщ1оху, «зи лъакъуэр зэрыуа футболистым хуэ-дэу йот1ысэх». И анэ къыщ1ыхьар мэ-гузавэ, абы и къуэм и аппендицитыр къэхъеижауэ жери. Мусэ хэк1ып1э имыгъуэту и ныбжьэгъу гуэрым и деж зыщегъэпщк1у. Сурея Маринэ «педагогичнэу» гурегъа1уэр 1уэхур зытетыр, ауэ ар и закъуэ къигъа-нэкъым, уеблэмэ и пэшым жэщым щ1элъщ, зыгуэр зрищ1эжмэ жери.
Сурея лъагъуныгъэм и хьэтырк1э и щхьэгъусэм хуегъэгъур, Мусэ езым япэк1э Маринэ хуэзагъэни жи1эурэ блэк1ар зыщегъэгъупщэжыр. Марини нэгъуэщ! егъэджакТуэ гуэрым
док1уэри и хэку мэк1уэжыр. Зэщ-хьэгъусэхэри зозэгъыжыр, щ1алэ ц1ык1уи ягъуэтыр.
Ауэ рассказ ф1ык1э иухым ещхькъым мыр. Сюжетыр новел-лэм ещхьу нэгъуэщ1у зэредзэк1ыр тхак1уэм. Мусэ дзэм ираджэ къу-лыкъу щищ1эну зы илъэск1э. Сурея аргуэру лъагъуныгъэм и хьэтырк1э сабийм, и гуащэм гугъу зыдрегъэ-хьыр, мэлажьэр щхьэкъэмы1эту, ахъшэ гуэри зэпымычу хурегъэ-хьыр Муси.
Ф1ыр къызыгурымы1уа Мусэ Сурея къыхуетхыр ф1ыуэ зэримылъ-агъур: «Си анэм ф1эф1ти укъызигъэ-шащ, хэкуми сынэк1уэжынукъым. Восток Жыжьэм сык1уэнущ, абдеж хъыджэбз сызыхуэтхэр къэсшэнущ».
Сурея къи1уэтэжар т1эк1у зэ-ригъэзэхуэжри, газетым къытехуэ-ну егъэхьэзыр журналистым: «Со-гугъэр зыкъомым дерс яхуэхъуну», а псалъэхэмк1э еух новеллэр.
Къык1элъык1уэ илъэсхэм
нэхъыбэу Хьэпэнц1ыв С. зэлэ-жьар гушы1эм, ауаным и жанр-хэрщ. Апхуэдэу 1983 гъэм тхак1уэм къыдигъэк1ащ тхылъ щхьэхуэу «Сл1о-т1э пщ1энур», гушы1э, ауан рассказу 36-рэ зэрытыр. Илъэсипщ1 дэк1ри абы къык1элъык1уащ «Нехьэк1-къехьэк1 хэмыту» тхылъ-ыр (1993). Мыри зытеухуар гушы1эрэ ауанрэщ, тхылъым апхуэдэ рассказу ихуащ тхущ1ым нэс.
Куэдым зэращ1эщи, совет лъэхъэнэхэм тхак1уэхэр идеологи-ем и бжьым щ1этащ. Партым ди-ныр къэрал 1уэхум пэ1эщ1э ищ1а къудейтэкъым, ат1э ар игъэбийт. Зыкъомк1э тхак1уэхэр хэша хъу-ат а бэнэныгъэм, мащ1этэкъым ефэндыхэр, дин лэжьак1уэхэр ауан зыщ1хэр. Зыгуэрк1э Хьэпэнц1ыв С. тхэн щыщ1идзахэм абы хэпщ1а хъуат. Абы и рассказ «Хьилагъэр къыщ1эщащ» жыхуи1эм деж ефэн-ды Щамелрэ абы и щхьэгъусэмрэ ц1ыхухэр къагъапц1эу, сымаджэ-хэм е1эзэу защ1ыурэ я мылъкур ф1ашхыр. Хьэбидэт и къуэ Мухьэ-дин и тхьэмбылым щы1э хыхьауэ
сымаджэ хьэлъэт. Анэр мэгузавэ-ри и къуэм имыщ1эу ефэндым деж мак1уэр лъэ1уак1уэ. Щамел же1э щ1алэм жын ф1ыц1э зэран къыхуэхъ-уауэ, ар хъужын щхьэк1э щыгъын щ1эрыпс щэк1 хужьым к1уэц1ылъу ефэндым ищ1э бгъуэнщ1агъым щигъэпщк1уну. Абдеж жынхэр щызэдэуэнущи хужьыр тек1уэнущ, щ1алэри ягъэхъужынущ. Хьэбидэт и къуэм и бэлъто хъарзынэр егъэпщк1у. Мухьэдин и ныбжьэгъу къок1уэри сымаджэщым ешэри, абы егъэхъужыр. Нэхъ щ1ы1э хъу-ауэ ар и анэм йоупщ1ыр, и бэлътор здэщы1эмк1э. Анэм ар здэк1уар еу-щэхур. Мухьэдин и ныбжьэгъур и гъусэу урыс станицэм деж бэзэрыш-хуэм мак1уэ, бэлъто къищэхуну. Аб-деж ныбжьэгъум къелъагъур ефэн-дым хьэпшып ищэу тету, Мухьэдин и бэлътори и1ыгъыу. Хъызыр фы-зым къиц1ыхутэкъыми бгъэдохьэ-ри йоупщ1 и уасэмк1э. Мухьэдин къы1уохьэри и бэлътор къыздик1ар жре1э, абы и жыпым лоторей билет зэрилъри щыхьэт мэхъу. Бэзэрым тетхэми, къуажэм дэсхэми къащ1эр ефэндымрэ и щхьэгъусэмрэ я хьи-лагъэр. Мыбы и сюжетри т1эк1у 1эрыщ1щ. Ефэндыхэри егъэлеяуэ нэпсейуэ щытауэ жы1эгъуейщ. Ахэм я нэхъыбэр диным хуэпэж-хэт, гъэсак1уэхэт, ущияк1уэхэт, пэ-жым и телъхьэхэт. Иужьк1э мы те-мэр хэтыжакъым, Хьэпэнц1ывым и творчествэм.
Сэфарбий и къык1элъык1уэ гушы1э рассказхэр гъащ1эм «къыхэпхъук1ащ», ахэр зытеу-хуа темэхэр куэд дыдэм мэхъур. Мащ1экъымнэпсейхэм, пц1ыупсхэм, адыгэ хабзэм ебакъуэхэм щыщыды-хьэшх хъыбархэр.
Щодыхьэшхыр диплом зи1эхэу щ1эныгъэ зимы1эхэм, («Еджагъ-эшхуэр» лекцэ къызэреджар»); гъэпц1ак1уэхэм («Уадыгэкъэ, зи унагъуэр бэгъуэн!»); къэрал мылъкур зышххэм («Шыгъу зышхар псы йофэж»); зи щхьэгъусэм хуэмы-пэжхэм («Хьэуэ, сыхурикъуакъэ»). Мащ1экъым ефак1уэхэм ятриухуа ауан рассказхэри.
Ет1уанэ тхылъым деж Сэфарбий ц1ыхугъэм, адыгагъэм, лъагъ-уныгъэм триухуа рассказхэр щы-нэхъыбэщ. Псом хуэмыдэу абы къохъул1эр нэгъэсауэ емыгупсысу унагъуэ зыщ1хэм я гъащ1эр зэры-зэтемыувэм тещ1ыхьа сюжетхэр. Лъагъуныгъэр зи лъабжьэу зэрышэ-хэр унагъуэ насыпыф1э мэхъур, ар зимы1эр зэпок1ыжхэр.
Гъэщ1эгъуэнщ, «Къысхуэпщ1э-ныпхуэсщ1эж» рассказым и сю-жетыр. Драмтеатрым билет щызыщэ Ленэ дахэ ц1ык1ур сы-хьэт иригъэщ1ыжыну къок1уэр сыхьэтщ1ыж Ахьмэд деж. Сыхьэ-тыр ищ1ыжауэ щритыжым ахъшэ 1ихыркъым, дауэ къемылъэ1уами. Иужьк1э Ленэ Ахьмэд къыхуэк1уащ Къэбэрдей театрым и билетит1 и1ыгъыу, езыри дахэу хуэпауэ къы-пежьэри, т1ури еплъащ спектаклым. Иужьк1эзэхуэгуф1эурэ, «саугъэтк1э» зэхъуэжащ Ц1ыхубзхэм я махуэшху-эм, Армэм и махуэшхуэм. Ленэ къы-щалъхуа махуэм иригъэблагъэри и 1ыхьлыхэм, ныбжьэгъухэм яхэтащ, дыщэ медальон тыгъэ хуищ1ащ. Т1уми я зэхущытык1эр нэхъыф1 хъу-уэрэ ек1уэк1т. Зы махуэ гуэрым Ленэ къелъэ1уащ кофе дефицит хъуам хуэдэу банк1ит1 къыхуигъуэтыну.
Адэк1э тхак1уэм къретхэк1 «Къысхуэпщ1э-ныпхуэсщ1эж» (Я тебе - ты мне) зы зэман къэралым хабзэ щыхъуам кърик1уахэр. Ахьмэд ерыскъы складым и тет ц1ыхугъэм къегъэгугъэ кофе къритыну, ауэ Одессэ к1уэнущи билетыр зэпэу-быдащи къыхуигъуэтыну. Мардас (арат складым тетым и ц1эр) жре1эр: «Пц1ы мыхъужыну п1эрэ?» Адрейм жэуап кърет: «Зи псалъэ псы теш-ха» - жыхуа1эхэм сащыщкъым». (Мы фразеологиер щ1эщыгъуэщ).
Сыт ищ1энт, Ахьмэд к1уащ авиа-кассэм щ1эс и гъунэгъу бзылъхугъ-эм деж. Абыи къегъэгугъэр, ауэ къолъэ1ур стоматолог гуэрым и чэ-зум щимыгъэту и дзэм къе1эзэну. Дзэ зыщ1ыж врачми къегъэгугъэр, ауэ къолъэ1ур и дачэм трилъхьэну къэнжал хужь листипщ1 къыхуигъуэтыну. Т1эк1у къэгубжьат Ахьмэди,
жи1ащ: «Хьэтыр щы1эжкъэ?» Абыи жэуап къритащ къыхуищ1энум 1уэхушхуэ пылъу. Сыт ищ1энт: чэ-зууэ псоми я лъэ1ур игъэзащ1эурэ кофе банк1ит1ыр 1эригъэхьащ Москва сессием к1уэну Ленэ. (Абдежи щызек1уэу къыщ1эк1ынут «Я тебе -ты мне» хабзэр).
Рассказыр еухыр Ахьмэд зыпэ-мыплъа 1уэхук1э: Ленэ сессие нэу-жьым къигъэзэжакъым, абхъаз щ1алэ гуэрым дэк1уащ. Ахьмэд илъ-эс щэщ1ым щ1игъуащ, ауэ фыз ид-жыри къишакъым.
Тхак1уэм и 1эзагъыр къызэ-рагъэлъагъуэм и пщалъэщ и бзэр, къигъэсэбэп псалъэхэр зэрышэрыу-эр, и эпитетхэр, метафорэхэр, зэгъ-эпщэныгъэхэр къызэригъэсэбэпыр. Мыхьэнэ щхьэхуэ и1эщ абы пей-зажми. Абы теухуауэ псалъэ зыб-жанэ хужы1эпхъэщ Хьэпэнц1ыв и 1эрык1хэм.
Персонажхэм я портрет зэриу-хуэм и щапхъэ: «Дахэлинэ и пщэ к1ыхьым къыдэщэта щхьэц 1увыр, вабдзэм иригъэт1ылъэк1а вагъ-эбдзумэу, и 1эгур щ1егъэлъадэри дре1этеиж. Гъуджэм къищ ипкъ псыгъуэ зэк1ужым щы1уплъэк1э, арэзы зытехъухьыжу щ1огуф1ык1ри, къэрабафэ зыщ1эгъэуа и 1упэхэм къыщ1ощыр сатырэ дахэу 1ут и дзэ хужьыбзэхэр. И нэбжьыц к1ыхьхэр хьэндырабгъуэ дамэу доуей-къоух..., и 1эпэ хужь ц1ык1ухэмк1э зэригъа-жэу щ1едзэр и пщэм илъ дыщэ лэ-рыпсыр». [2: 192]
Мыпхуэдэ зэгъэпщэныгъэ
къызэрымык1уэхэр, нэм къыщ1эувэ портретыр зи 1эдакъэ къыщ1эк1ынур тхак1уэ нэсырщ. Мы рассказ ды-дэм деж къыщегъэлъагъуэ пейзаж гъэщ1эгъуэн: «Шухьэц 1эрылъхьэу пшэ дыжьыныфэ 1эблак1уэхэр уафэ къащхъуэм, «мелэ1ыч бзылъхугъэ-хэм» утыку удж» къыщащ1 нэхъ умыщ1эну зэрызехьэт». [2: 192]. Гъэщ1эгъуэнщ мы зэгъэпщэныгъэ-ри: «Джэду хьэдагъэм хэт дзыгъуэм хуэдэу» [2: 59].
«Журналистхэм я союзым» I976 гъэ лъандэрэ хэт «КъШР-м и журна-листхэм я щ1ыхь зи1э» Хьэпэнц1ыв
С. итхащ очерк, рассказ, репортаж куэд, ауэ абы шэрджэс литературэм и жанр, гушы1эм теухуа рас-сказхэм, новеллэхэм заужьыным хэлъхьэныгъэ ин зэрыхуищ1ар
нэрылъагъущ. Ар СССР-м и «Жур-налистхэм я зэгухьэныгъэм» хэтщ 1974 гъэ лъандэрэ. «Къэрэшей-Шэрджэсым щ1ыхь зи1э и журна-листщ» (1994).
Примечания:
1. Утижев Б.К. С добрым смехом = Гушы1э махуэ апщий: комедии. Нальчик: Эльбрус, 1993. 254 с.
2. Хапанцев С.Д. Что поделаешь?! = Сл1о-т1э пщ1энур?!: рассказы. Черкесск, 1983. 231 с.
References:
1. Utizhev B.K. With a good laugh: comedies. Nalchik: Elbrus. 1993. 254 pp.
2. Khapantsev S.D. What can you do?!: stories. Cherkessk, 1983. 231 pp.
