Научная статья на тему 'ОСОБЕННОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСЦИПЛИНАРНЫХ ВЗЫСКАНИЙ В ОТНОШЕНИИ ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ В УСЛОВИЯХ КАРАНТИНА'

ОСОБЕННОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСЦИПЛИНАРНЫХ ВЗЫСКАНИЙ В ОТНОШЕНИИ ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ В УСЛОВИЯХ КАРАНТИНА Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
146
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Review of law sciences
Область наук
Ключевые слова
карантин / дистанционный труд / дисциплинарное взыскание / выговор / штраф / прекращение трудового договора (пункты 3 и 4 части второй статьи 100). / quarantine / distance labor / disciplinary sanction / reprimand / fine / termination of the labour contract (article 100 / paragraph two / points 3 and 4).

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Мухаммадамин Каримжонов

в статье проанализированы особенности применения дисциплинарных взысканий в отношении отдельных категорий работников (членов представительных органов работников, беременных женщин и женщин, имеющих детей в возрасте до трех лет, лиц моложе восемнадцати лет).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Мухаммадамин Каримжонов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PECULIARITIES OF APPLICATION OF DISCIPLINARY SANCTIONS TO INDIVIDUAL CATEGORIES OF WORKERS UNDER QUARANTINE

the article analyzes peculiarities of the application of disciplinary sanctions to individual categories of workers (members of representative organs of workers, pregnant women and women with children under the age of three years, persons under the age of eighteen).

Текст научной работы на тему «ОСОБЕННОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСЦИПЛИНАРНЫХ ВЗЫСКАНИЙ В ОТНОШЕНИИ ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ В УСЛОВИЯХ КАРАНТИНА»

Review of law sciences

Mukhammadamin Karimjonov

Lecturer of the department of Labor law

PECULIARITIES OF APPLICATION OF DISCIPLINARY SANCTIONS TO INDIVIDUAL CATEGORIES OF WORKERS UNDER QUARANTINE

Abstract: the article analyzes peculiarities of the application of disciplinary sanctions to individual categories of workers (members of representative organs of workers, pregnant women and women with children under the age of three years, persons under the age of eighteen).

Key words: quarantine, distance labor, disciplinary sanction, reprimand, fine, termination of the labour contract (article 100, paragraph two, points 3 and 4).

Мухаммадамин Каримжонов,

Преподаватель кафедры «Трудовое право» Ташкентского государственного юридического университета

ОСОБЕННОСТИ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСЦИПЛИНАРНЫХ ВЗЫСКАНИЙ В ОТНОШЕНИИ ОТДЕЛЬНЫХ КАТЕГОРИЙ РАБОТНИКОВ В УСЛОВИЯХ

КАРАНТИНА

Аннотация: в статье проанализированы особенности применения дисциплинарных взысканий в отношении отдельных категорий работников (членов представительных органов работников, беременных женщин и женщин, имеющих детей в возрасте до трех лет, лиц моложе восемнадцати лет).

Ключевые слова: карантин, дистанционный труд, дисциплинарное взыскание, выговор, штраф, прекращение трудового договора (пункты 3 и 4 части второй статьи 100).

Мухаммадамин Каримжонов,

Тошкент давлат юридик университети "Мех,нат х,ук;ук;и" кафедраси укитувчиси Mkm.1990@mail.ru

КАРАНТИН ШАРОИТИДА АЙРИМ ТОИФАДАГИ ХОДИМЛАРГА НИСБАТАН ИНТИЗОМИЙ ЖАЗОЛАРНИ ЦУЛЛАШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация: мацолада айрим тоифадаги ходимлар (ходимлар вакиллик органлари аъзолари, %омиладор аёллар ва уч ёшга тулмаган боласи бор аёллар, ун саккиз ёшга

тулмаган шахслар)га нисбатан интизомий жазоларни цулланишнинг узига хос хусусиятлари та%лил этилган.

Калит сузлар: карантин, масофавий иш, интизомий жазо, %айфсан, жарима, ме%нат шартномасини бекор цилиш (100-модда иккинчи цисмининг 3 ва 4-бандлари) , айрим тоифадаги ходим.

Мех,нат интизоми ишлаб чикариш жараёнидаги объектив заруратдир. Чунки х,ар кандай ижтимоий мех,нат унинг иштирокчилари уртасидаги хдракатларни келишиб муайян тартиб асосида амалга оширишни, лозим даражада ташкиллашганлик ва бошкарувни такозо килади. Мех,нат жараёнида иштирок этувчиларнинг муайян тартибга буйсунмаслиги, ишни ташкил этишда узаро уйгунлик ва мувофиклашганликнинг мавжуд эмаслиги, урнатилган хулк-атвор коидаларига риоя килмаслик ижтимоий мех,натнинг уз олдига куйган максадига эришиш имконини бермайди [1].

Узбекистон Республикасининг Мех,нат кодексида мех,нат интизоми тушунчаси берилмаган. Мех,нат интизоми тушунчаси Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан 1999 йил 14 июнда 746-сон билан руйхатга олинган "Идоравий мансублиги, мулкчилик ва хужалик юритиш шаклларидан катъи назар, корхона, муассаса, ташкилот ички мех,нат тартибининг Намунавий коидалари"да берилган. Ушбу Намунавий коидаларга асосан "Корхонада мех,нат интизоми мех,нат тугрисидаги конун хужжатларига, жамоа шартномаси шартларига, ушбу коидаларга ва технология интизомини, мех,натни мух,офаза килиш, хавфсизлик техникаси, ишлаб чикариш санитарияси буйича талаблар, шунингдек х,ар бир ходим билан тузилган мех,нат шартномаси шартларини кузда тутадиган корхонанинг бошка локал хужжатларига риоя килишни уз ичига олади" [2].

Лекин мех,нат конунчилиги айрим тоифадаги ходимлар учун кушимча кафолатларни назарда тутади хдмда бу тоифа шахсларга интизомий жазоларни куллашда айрим истиснолар мавжуд.

Шунингдек, коронавирус пандемияси даврида интизомий жазоларни куллаш буйича айрим вактинчалик чекловлар урнатилди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 19 мартдаги ПФ-5969-сон "Коронавирус пандемияси ва глобал инкироз х,олатларининг иктисодиёт тармокларига салбий таъсирини юмшатиш буйича биринчи навбатдаги чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармонига мувофик коронавирус инфекцияси билан зарарланган ёки карантинга жойлаштирилган, шунингдек 14 ёшга тулмаган боланинг ота-онаси (унинг урнини босувчи шахслар, васийлар, х,омийлар) булган ходимлар билан мех,нат шартномаларини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килиш такикланади.

Яъни ушбу нормадан куринадики, коронавирус инфекцияси билан зарарланган ёки карантинга жойлаштириган, шунингдек 14 ёшга тулмаган боланинг ота-онаси (унинг урнини босувчи шахслар, васийлар, х,омийлар) булган ходимларни иш берувчи улар уз мех,нат вазифаларини мунтазам равишда бузган ёки уз мех,нат вазифаларини бир марта купол равишда бузган такдирда хдм ишдан бушата олмайди.

Узбекистон Республикаси Бандлик ва мех,нат муносабатлари вазирининг 2020 йил 25 март кунидаги "Карантинга оид чоралар амал килиши даврида ходимларни масофавий иш усулида, мослашувчан иш графигида ёки уйда ишлашга утказишнинг вактинчалик тартиби тугрисидаги низомни тасдиклаш хдкида"ги буйруги билан "Карантинга оид чоралар амал

килиш даврида ходимларни масофавий иш усулида, мослашувчан иш графигида ёки уйда ишлашга утказишнинг вактинчалик тартиби тугрисида"ги низом тасдикланди.

Ушбу низом коронавирус инфекцияси таркалишининг олдини олишга каратилган чора-тадбирларини амалга ошириш вактида давлат органлари ва мулкчилик шаклидан катъи назар, барча ташкилот ходимларини масофавий иш усулида, мослашувчан иш графигида ёки уйда ишлашга утказишнинг вактинчалик тартибини белгилаб берди.

Лекин низомда масофавий иш усулида ишлаётган ходимларга нисбатан интизомий жазо куллаш тартиби белгиланмаган. Бу эса айрим тушунмовчиликларни келтириб чикариши мумкин.

Амалдаги конунчилик буйича интизомий жазо кулланилишидан аввал ходимдан ёзма равишда тушунтириш хати талаб килиниши лозим. Шунингдек, интизомий жазо берилгани тугрисидаги буйрук (фармойиш) ёки карор ходимга маълум килиниб, тилхат олинади.

Низомда масофавий ишловчи ходимларга нисбатан интизомий жазо кулланиш тартиби белгилаб куйилганда максадга мувофик булар эди.

Бундан ташкари, амалдаги мехнат конунчилигида куйидаги айрим тоифа ходимларга нисбатан хам интизомий жазолар куллашнинг узиги хос жихатлари бор.

Узбекистон Республикасининг Мехнат кодекси 25-моддаси 2-кисмига кура вакиллик органлари таркибига сайланган ва ишлаб чикаришдаги ишидан озод этилмаган ходимларга интизомий жазо беришга, улар билан тузилган мехнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килишга, шунингдек вакиллик органлари таркибига сайланган ходимлар билан мехнатга оид муносабатларни уларнинг сайлаб куйиладиган лавозимдаги ваколати тугаганидан кейин икки йил давомида иш берувчининг ташаббуси билан махаллий мехнат органининг олдиндан розилигини олмай туриб бекор килишга йул куйилмайди.

Узбекистон Республикасининг 2019 йил 6 декабрдаги УР^-588-сонли "Касаба уюшмалари тугрисида"ги ^онунининг 15-моддасига кура куйидагиларга интизомий жазо берилиши мумкин эмас:

касаба уюшмаси органи таркибига сайланган ва ишлаб чикаришдаги ишидан озод этилмаган ходимларга - шу органнинг розилигисиз;

ташкилот булинмаларидаги касаба уюшмалари органларининг рахбарларига -тегишли касаба уюшмаси органининг розилигисиз;

ташкилотдаги касаба уюшмалари органларининг рахбарларига - тегишли касаба уюшмалари бирлашмасининг розилигисиз.

Шунингдек, мазкур конуннинг 17-моддасига кура эса касаба уюшмалари органлари таркибига сайланган ва ишлаб чикаришдаги ишидан озод этилмаган ходимларга иш берувчининг ташаббусига кура интизомий жазо беришга, улар билан мехнат шартномасини бекор килишга, шунингдек касаба уюшмалари органлари таркибига сайланган ходимлар билан мехнатга оид муносабатларни уларнинг сайлов ваколатлари тугаганидан кейин икки йил ичида иш берувчининг ташаббусига кура бекор килишга махаллий мехнат органининг олдиндан розилигини олмасдан туриб йул куйилмайди.

Бундай кушимча кафолатлар белгилашдан асосий максад - ходимлар хак-хукукларини х,имоя килгани, бу сохдда фаоллик ва ташаббус курсатгани учун вакиллик органлари таркибига сайланган ходимларнинг тазйикка учрашлари хамда жабр куришларига йул куйилмасликдан иборат [3].

Мехнат кодекси 237-моддасида эса хомиладор ва боласи бор аёллар билан тузилган мехнат шартномасини бекор килишда кафолатлар белгиланган. Яъни бу тоифа ходимларга нисбатан иш берувчи мехнат шартномасини бекор килиш (100-модда иккинчи кисмининг 3 ва 4-бандлари) тарикасидаги интизомий жазоларни куллай олмайди.

Бирок амалиётда бу тоифа ходимлар томонидан конунчилик томонидан берилган ушбу кафолатларни суиистеъмол килиш холатлари, мехнат интизомига онгли равишда риоя килмаслик, иш берувчининг конуний фармойишларини уз вактида ва аник бажармаслик кузатилмокда. Ходимнинг нолойиклиги ва ишни уддалай олмаётганлигини исботловчи аник фактлар мавжуд булса хам иш берувчилар малакаси ва мехнат унумдорлиги ута паст булган бундай тоифа ходимлар билан ишлашга мажбур булишмокда. Бу эса ташкилотга иктисодий жихатдан хам кимматга тушмокда.

Факатгина юкоридаги ходимларга куйидаги интизомий жазолардан биринигина куллай олиши мумкин:

- хайфсан;

- уртача ойлик иш хакининг уттиз фоизидан ортик булмаган микдорда жарима;

- ички мехнат тартиби коидаларида назарда тутилган холатдагина уртача ойлик иш хакининг эллик фоизидан ортик булмаган микдорда жарима.

Бундай тоифа ходимлар томонидан уз мехнат вазифаларини мунтазам равишда бузганлиги ёки бир марта купол равишда бузганлиги хам мехнат шартномасини бекор килиш учун асос була олмайди. Иш берувчи юкорида кайд этилган интизомий жазолардан бирини куллаш билан кифояланади холос.

Аммо иш берувчи томонидан корхона рахбари, унинг уринбосарлари, бош бухгалтер билан, корхонада бош бухгалтер лавозими булмаган такдирда эса бош бухгалтер вазифасини амалга оширувчи ходим билан мехнат шартномаси тузилганда, шартномада назарда тутилган асосларга кура мехнат шартномасини бекор килиш мумкин (Мехнат кодекси 97-моддаси 5-банди).

Масалан, ходимни бош бухгалтер лавозимига ишга олиш жараёнида, агарда бош бухгалтер корхонадаги молиявий интизомни таъминлай олмаса иш берувчи мехнат шартномаси бекор килиш хукукига эгалиги хакидаги банд мехнат шартномасида киритилган булса, бош бухгалтер билан мехнат шартномаси унинг хомиладорлиги ёки уч ёшга тулмаган боласи борлигига карамасдан бекор килиниши мумкин.

Шунингдек, Мехнат кодекси 246-моддасида мехнат шартномасини бекор килишда ун саккиз ёшга тулмаган шахсларнинг кушимча кафолатлари мустахкамлаб куйилган.

Унга кура ун саккиз ёшга тулмаган ходимлар билан тузилган мехнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килишга, мехнат шартномасини бекор килишнинг умумий тартибига риоя килишдан ташкари махаллий мехнат органининг розилиги билан йул куйилади.

Аммо конунчиликда бундай розилик сураб мурожаат килиш тартиби хамда муддатлари белгиланмаган.

Бундан ташкари, мехнат конунчилигида корхона рахбарига нисбатан интизомий жазолар куллашда хам узига хосликлар мавжуд. Корхона мулкдори билан корхона рахбари уртасида тузилган мехнат шартномасида мехнат шартномасини бекор килишга олиб келиши мумкин булган мехнат вазифаларини бир марта купол равишда бузишларнинг руйхати белгиланиши мумкин.

Корхона рахбари билан тузилган шартномани Мехнат кодекси 100-моддасининг иккинчи кисмида назарда тутилган асослардан бирига кура бекор килишда, жамоа келишуви ёки жамоа шартномасида мехнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килиш учун касаба уюшмаси кумитаси ёки ходимлар бошка вакиллик органининг олдиндан розилигини олиш назарда тутилган булишига карамасдан, шартномани бундай розиликни олмай туриб бекор килишга йул куйилади.

Хулоса урнида айтишимиз мумкинки, айрим тоифадаги ходимларга нисбатан интизомий жазоларни куллашда конунларда белгиланган куйидаги холатларга алохида эътибор каратиш лозим:

- хомиладор ва уч ёшгача боласи бор аёллар билан иш берувчининг ташаббусига биноан мехнат шартномасини бекор килишга йул куйилмаслиги;

- ун саккизга тулмаган шахслар билан факат махаллий мехнат органлари розилиги булгандагина мехнат шартномасини бекор килиш мумкинлиги;

- вакиллик органлари таркибига сайланган ва ишлаб чикаришдаги ишидан озод этилмаган ходимларга интизомий жазо беришга, улар билан тузилган мехнат шартномасини иш берувчининг ташаббуси билан бекор килишга, шунингдек вакиллик органлари таркибига сайланган ходимлар билан мехнатга оид муносабатларни уларнинг сайлаб куйиладиган лавозимдаги ваколати тугаганидан кейин икки йил давомида иш берувчининг ташаббуси билан махаллий мехнат органининг олдиндан розилигини олмай туриб бекор килишга йул куйилмаслиги;

- корхона мулкдори билан корхона рахбари уртасида тузилган мехнат шартномасида мехнат шартномасини бекор килишга олиб келиши мумкин булган мехнат вазифаларини бир марта купол равишда бузишларнинг руйхати белгиланганлиги.

References:

1. Mehnat huquqi. Darslik. - T.: TDYuU nashriyoti, 2019. - 242 b.

2. Idoraviy mansubligi, mulkchilik va xo'jalik yuritish shakllaridan qat'i nazar, korxona, muassasa, tashkilot ichki mehnat tartibining namunaviy qoidalari (ro'yxat raqami: 746, 14.06.1999.) 3.1-3.11-bandlari.

3. O'zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksiga sharhlar. - T.: TDYul nashriyoti, 2008.

4. O'zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumining 1998 yil 17 apreldagi 12-sonli "Sudlar tomonidan mehnat shartnomasi (kontrakti)ni bekor qilishni tartibga soluvchi qonunlarning qo'llanilishi haqida"gi qarori.

5. O'zbekiston Respublikasining 2019 yil 6 dekabrdagi O'RQ-588-sonli "Kasaba uyushmalari to'g'risida"gi Qonuni ( 2020 yil 8 martdan kuchga kiradi).

- B 985.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.