Научная статья на тему 'Организационные основы и результаты борьбы с эпидемиями в Узбекистане в советский период'

Организационные основы и результаты борьбы с эпидемиями в Узбекистане в советский период Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
35
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
Узбекистан / инфекционный / болезнь / санитария / эпидемия / чистая вода / окружающая среда / воздух / ядовитый / вещества / население. / Uzbekistan / infectious diseases / sanitation / epidemic / clean water / environment / air / toxic substances / population.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Н. Сатторов

Народы мира на протяжении своей истории сильно страдали от инфекционных заболеваний. В то время, когда эпидемиологическая ситуация во всем мире ухудшается, борьба с эпидемиями, усиление мер общественного здравоохранения и изучение исторического опыта в этой области является одним из самых актуальных вопросов в истории человечества. Возникновение и распространение инфекционных заболеваний связаны с рядом факторов, в том числе с климатом, природными условиями, решением социально-экономических проблем в конкретной стране, в частности, с проведением государством санитарного просвещения, состоянием профилактических мероприятий, состояние окружающей среды, санитарное состояние населенных пунктов, наличие чистой питьевой воды и канализации, организация лечения инфекционных заболеваний.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Organizational foundations and results of the fight against epidemics in Uzbekistan during the Soviet period

The peoples of the world throughout their history have suffered greatly from infectious diseases. At a time when the epidemiological situation around the world is worsening, the fight against epidemics, the strengthening of public health measures and the study of historical experience in this area is one of the most pressing issues in the history of mankind. The emergence and spread of infectious diseases are associated with a number of factors, including the climate, natural conditions, the solution of socio-economic problems in a particular country, in particular, with the state’s health education, the state of preventive measures, the state of the environment, the sanitation of settlements, the availability of clean drinking water and sewerage, the organization of the treatment of infectious diseases.

Текст научной работы на тему «Организационные основы и результаты борьбы с эпидемиями в Узбекистане в советский период»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Organizational foundations and results of the fight against epidemics in Uzbekistan during the Soviet period

N. SATTOROV 1

Tashkent State Pedagogical University

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received July 2021 Received in revised form 20 July 2021

Accepted 15 August 2021 Available online 15 September 2021

Keywords:

Uzbekistan,

infectious diseases,

sanitation,

epidemic,

clean water,

environment,

air,

toxic substances, population.

The peoples of the world throughout their history have suffered greatly from infectious diseases. At a time when the epidemiological situation around the world is worsening, the fight against epidemics, the strengthening of public health measures and the study of historical experience in this area is one of the most pressing issues in the history of mankind. The emergence and spread of infectious diseases are associated with a number of factors, including the climate, natural conditions, the solution of socio-economic problems in a particular country, in particular, with the state's health education, the state of preventive measures, the state of the environment, the sanitation of settlements, the availability of clean drinking water and sewerage, the organization of the treatment of infectious diseases.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Узбекистонда совет даврида эпидемияларга царши кураш жараёнининг ташкилий асослари ва натижалари

_ АННОТАЦИЯ_

Калит сузлар:

Узбекистон,

юкумли,

касаллик,

санитария,

эпидемия,

тоза сув,

атроф-мудит,

даво,

задарли,

модда, адоли.

Дунё халклари барча тарихий даврларда юкумли касалликлардан кучли азият чекиб келган. Жахрн буйича бугунги кунда эпидемологик вазият ёмонлашган бир шароитда инсоният тарихида эпидемияларга карши кураш, ах,оли саломатлигини мух,офаза килиш тадбирларини кучайтириш ва бу борадаги тарихий тажрибани тадкик килиш долзарб масалалардан бири х,исобланади. Юкумли касалликларнинг келиб чикиши ва таркалиши бир катор омиллар билан боглик булиб, иклим хусусиятлари, табиий

1 Independent researcher of the Tashkent State Pedagogical University, Tashkent, Uzbekistan. E-mail: kayzer994@gmail.com.

шароит, муайян давлатдаги ижтимоий-иктисодий масала-лар ечими, хусусан, давлат томонидан санитария маорифи ишининг йулга куйилиши, профилактика тадбирларининг ахволи, худуднинг экологик холати, ахоли яшаш пунктлари-нинг санитария холати, тоза ичимлик суви ва канализация тизимининг мавжудлиги, юкумли касалликларни даволаш тадбирларининг уюштирилиши шулар жумласидандир.

Организационные основы и результаты борьбы с эпидемиями в Узбекистане в советский период

АННОТАЦИЯ_

Народы мира на протяжении своей истории сильно страдали от инфекционных заболеваний. В то время, когда эпидемиологическая ситуация во всем мире ухудшается, борьба с эпидемиями, усиление мер общественного здравоохранения и изучение исторического опыта в этой области является одним из самых актуальных вопросов в истории человечества. Возникновение и распространение инфекционных заболеваний связаны с рядом факторов, в том числе с климатом, природными условиями, решением социально-экономических проблем в конкретной стране, в частности, с проведением государством санитарного просвещения, состоянием профилактических мероприятий, состояние окружающей среды, санитарное состояние населенных пунктов, наличие чистой питьевой воды и канализации, организация лечения инфекционных заболеваний.

Узбекистоннинг иклим шароитининг иссик ва к;урук;лиги юкумли касал-ликлар таркалишига хар томонлама имкон яратади. Тад;и;отларда ани;ланишича, инсон саломатлигининг 17-20 фоизи атрофни ураб турган иклим ва табиий мухитга богли;. Шахарларнинг усиши, саноатнинг турли тармо;лари, айни;са узидан захарли моддалар таркатувчи кимё саноати ва транспорт сохасининг ривожланиши атроф-мухит сифатининг узгаришига сабаб булади. Жумладан, атмосфера хавоси, сув хавзалари, тупро;нинг захарли кимёвий моддалар билан ифлосланиши инсон танасига салбий таъсир курсатиб, айрим касалликларнинг таркалишига замин хозирлайди.

Маълумки, советлар давлатида атроф-мухит мухофазаси масаласига муайян даражада эътибор берилиб, 1946-1966 йиллар мобайнида умумиттифо; ми;ёсда ушбу масалада жами 10 га я;ин хужжат кабул килинди. Узбекистонда хам табиий шароитлардан келиб чи;иб бир ;атор тадбирлар амалга оширилди. 1961 йил август ойида Узбекистон ССР Министрлар Совети 1962-1965 йилларга мулжалланган республикада сув кувурлари ва канализация хужалигини ривожлантириш, каналлар ва ховузларни ифлослантириш манбаларини бартараф этиш режасини ишлаб чикиб, бир катор тадбирларни амалга оширди.

Узбекистон КП МК ва Министрлар Совети 1979 йил февралида республикада табиий ресурслардан унумли фойдаланиш ва атроф-мухитни мухофаза килиш

Ключевые слова:

Узбекистан,

инфекционный,

болезнь,

санитария,

эпидемия,

чистая вода,

окружающая среда,

воздух,

ядовитый,

вещества,

население.

буйича тадбирларни ишлаб чикди. Бу тадбирларга мувофик ахоли пунктларида санитария тозалиги ва кукаламзорлаштириш, кишлок жойларга кувурлар оркали ичимлик сувларини олиб бориш ва газлаштириш асосий масала килиб куйилди. Бирок советлар даврида кабул килинган карорлар ва уларда белгиланган тадбирлар хар доим хам тула бажарилавермади. Республикада атроф-мухитни мухофаза килиш хакидаги карорда кузда тутилган 198 та топширикдан атиги 47 таси бажарилди, холос.

ХХ асрнинг 80-йилларида Узбекистон атроф-мухит хавосининг ифлосланиши буйича Иттифокда энг юкори уринлардан бирини эгаллаган булиб, саноат корхона-ларидан бор-йуги 1,4 фоизи экология-гигиена талабларига жавоб берди [9, 199]. Ахоли сони усиб бораётган бир шароитда табиатдан фойдаланишни бошкариш ва такомиллаштириш, назоратни кучайтириш турли хил юкумли касалликларнинг олдини олишда энг мухим тадбирлардан бири хисобланади. Узбекистонда Табиатни мухофаза килиш давлат кумитаси 1988 йил ташкил этилди [4, 87]. Шунга кадар бу вазифани турли идоралар бажариб келганлиги табиатни мухофаза килиш ишларини самарали амалга оширишга тулик имкон бермай келди. 1990 йил 20 июнда Узбекистон ССР Олий Кенгашида "Санитар назорати тугрисида" конун кабул килинди.

Совет хукмронлиги йилларида узидан захарли моддалар чикарадиган саноат корхоналари баъзан ахоли пунктларига якин жойларда бунёд этилди. Электр кимё заводи типидаги корхоналар жахонда атиги 3 та. Бири Сахройи Кабирда (ахоли яшайдиган жойдан 110-140 км узокликда), иккинчиси Францияга карашли булиб, Океаниядаги Бехус оролида жойлашган. Унда кимёвий курол ва дори-дармон ишлаб чикарилади. Учинчиси Узбекистоннинг Навоий вилоятида. Завод ишчиларининг кучли захарланиши туфайли сочлари ва тирноклари яшил тусга кириб колган. 1989 йилгача "изофен инсектициди" ишлаб чикариш учун зарур модда "диносеб" ишлатилганлиги сабабли ишчилар орасида жигар касаллиги билан огриган кишилар сони купайган [17, 79].

1988 йили Узбекистон Республикаси худудида жойлашган саноат кархоналари атмосфера хавосига 1,3 млн. тоннага якин захарли моддаларни чикарди[8, 13]. Узбекистонда Тошкент, Ангрен, Олмалик, Андижон, Цукон, Навоий, Фаргона, Чирчик каби шахарлар хавосининг ифлосланиш даражаси санитария нормаларига умуман жавоб бермади. Йирик шахарлар хавосидаги захарли моддалар ер ва сув ресурсларини зарарлантириб, экологик холатни ёмонлаш-тириши окибатида инсон саломатлигига салбий таъсир курсатди.

Узбекистондаги салбий ижтимоий-экологик шароитнинг асосий сабаб-ларидан яна бири кишлок хужалигида захарли кимёвий моддаларнинг хаддан ташкари ортик ишлатилиши ва технология интизомининг пастлиги хамда инсон саломатлиги учун хавфли булган кимёвий дорилардан фойдаланишнинг тегиш-лича назорат килинмаганлигида эди.

1963-1964 йилларда УзССР КП МК ва Министрлар Совети захарли кимёвий моддалардан фойдаланишга доир бир катор карорлар кабул килди. 1965 йил 15 январда Узбекистон ССР Согликни саклаш министрлиги коллегиясида бу масала мухокама этилди. 1967 йил март-апрель ойларида Узбекистон КП МК топшириги билан республика Халк назорати кумитаси томонидан "Узсельхозтехника" омбор-ларида захарли кимёвий моддаларнинг сакланиши, жамоа хужаликлари хамда давлат хужаликларида уларнинг ишлатилиш холати текшириб чикилди. Натижада

niiSfipnrp

Uli lv"'" Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - Society and innovations

Special Issue - 8 (2021) / ISSN 2181-1415

маъмурий ва махаллий органлар томонидан бу масала юзасидан бир ;атор хато ва камчиликларга йул ;уйилганлиги ани;ланди. Жумладан, ахоли орасида ;ишло; хужалиги ер майдонларини авиация ёрдамида кимёвий ишлов бериш тугрисида хеч бир тушунтириш ишлари олиб борилмаганлиги маълум булди. Узбекистан КП МК ва УзССР Министрлар Советининг 1967 йил апрель йигилишида республика ;ишло; хужалиги майдонларида захарли кимёвий моддаларнинг купайтирилиши муносабати билан ахоли саломатлигини мухофаза ;илиш борасида олиб борилаётган тадбирлар ;они;арсиз, деб топилди. СССР Хал; назорати комитети органи томонидан ушбу масала урганилганда жуда куп нохуш холатлар ани;ланади. Маълум булишича, ;ишло; хужалиги майдонлари авиация ёрдамида ишланаётганда, доимий равишда техник ;оидалар бузилган. Учувчилар ;ишло; хужалиги майдонларига дорини сепаётганда, ;оида буйича 5-10 метр эмас, 25-30 метр баландликдан фойдаланган [10, 228].

1971 йилда УзССР Министрлар Совети захарли кимёвий моддалардан фойдаланиш, са;лашни яхшилаш чора-тадбирларини ишлаб чи;ди. Шунга мувофи; 1975 йилда республика пахта майдонларининг 67 фоизи ;ишло; хужалиги авиацияси билан ишланган булса, 1980 йил бу ра;ам 30 фоизга туширилди. Аммо Узбекистонда ;ишло; хужалиги майдонларига сепилган кимёвий угитлар нормадан анча ю;ори булди. Республика хужаликларида хар йили 1,3-1,4 млн. тонна минерал угитлар ва 80-85 минг тонна хар хил пестицидлар ишлатилди. Уртача хар гектар ерга 300-350 кг минерал угит ва 20-25 кг пестицидлар тугри келди. Иттифо; буйича эса бу курсаткич уртача хар бир гектар ерга 1,5 кг пестицидни ташкил этди. И;тисодий жихатдан ривожланган мамлакатларда эса гектарига 0, 5 кг пестицидлар солинган.

Республика ;ишло; хужалиги майдонларига солинадиган кимёвий моддалар ми;дори йилдан-йилга купайтириб борилди. 1963-1970 йиллар давомида ерга кимёвий ишлов бериш ва турли захарли кимёвий моддаларни куллаш 1,5 баравар ортди. 1950 йилда Узбекистонга 0,9 миллион тонна минерал угит ажратилган булса, 1980 йилда уларнинг ми;дори 5 миллион тоннадан ошиб кетди. Кимёвий дорилар керагидан орти; даражада ишлаб чи;арилиб, уларни зарарсизлантириш учун хар йили катта маблаг сарфланди. 1990 йилда республикада муддати утиб кетган

12 минг тонна кимёвий дориворлар тупланиб ;олди. Уша йилларда Узбекистон ССР Согли;ни са;лаш министрлигида пестицидлар билан кучли захарланиш буйича

13 та холат ;айд этилади. Натижада 245 киши азият чекиб, улардан 13 таси вафот этди. Республикада хар йили сурункали касбий захарланиш юзасидан 35-50 та холат ани;ланади. Узбекистон ;ишло; ахолисининг катта ;исми узо; йиллар мобайнида захарли кимёвий моддаларнинг зарарли таъсирини уз бошидан утказдилар. Бу хол пахта майдонларини дефолиация ;илиш жараёнида бевосита иштирок этган кишиларнинг норозилигига сабаб булди. Москванинг пахта якка хокимлигини урнатиш юзасидан берилган курсатмаси ва шу каби сиёсат минглаб кишилар, айни;са болалар соглигига кучли таъсир курсатганлиги хал;нинг норозилигини келтириб чи;арди [5, 43].

Инсон саломатлигини са;лашда тоза ичимлик суви мухим урин эгаллайди. Республиканинг шахар ва туман марказларида ахолини сув билан таъминлаш ма;садида сув ;увурларини утказиш ишилари олиб борилди. Масалан, 1958 йил

республиканинг 34 та туман марказларида сув кувурлари утказилиши режалаш-тирилди [11, 17].

Республикада 1956-1958 йиллар давомида ичимлик суви кувурлари утказиш учун муайян маблаглар ажратилди. Масалан, 1956 йили республика шахарларида ичимлик суви кувурлари утказиш учун режа буйича 10,8 млн. рубль ажратилди. Аммо кейинги йилларда шу максадда ажратилган маблаг бироз камайтирилди. 1958 йил республика шахарларида ичимлик суви кувурларини утказиш учун 8,2 млн. рубль ажратилди.

1959 йил 26 майда Узбекистон ССР Министрлар Советининг "Узбекистон ССР шахар ва туман марказлари санитария холатини яхшилаш чора-тадбирлари тугрисида"ги карори кабул килинди. Царорда курилиш трестларига ичимлик суви кувурлари утказишни тез ва сифатли амалга ошириш лозимлиги уктирилади [12, 150].

ХХ аср 80-йилларининг бошида республиканинг турли худудларида ахолини тоза ичимлик суви билан таъминлаш юзасидан баъзи тадбирлар олиб борилди. Масалан, 1982 йили Узбекистонда Урганч-Хива-Янгиарик, Зарафшон-Бухоро, Цуйимозор-Бухоро, Чим-Царши магистрал сув кувурлари ишга туширилди. Республиканинг колхоз ва совхозларида 316,4 км сув кувурлари утказилди. Шунингдек, шахар ва туман марказларида 46 км ва кишлок жойларда 40 км канализация утказилди [13, 40].

1988 йилдан ахоли сув истеъмол киладиган жойларидаги сув хавзаларида лаборатория текшириши утказилганда, Узбекистонда 14,1 фоиз сувлар санитария-гигиена талабларига жавоб бермаслиги аён булди. Ер ости сувларининг ифлосланиши Цоракалпогистон, Цашкадарё вилоятларида айникса юкори булди.

Ахоли орасида юкумли касалликлар таркалишининг олдини олиш ва профилактика ишларини кучайтиришда умумий овкатланиш ва маиший хизмат объектларининг санитария холатини яхшилаш мухим ахамиятга эга. Совет хукмронлиги йилларида бу турдаги муассасаларнинг санитария холатини яхшилаш тадбирлари доимий равишда утказилиб турилган булса хам куплаб объектлар фаолияти санитария талабларига жавоб бермаганлиги учун ёпиб ташланган. Масалан, 1960 йил Андижон шахрида 22 та озик-овкат ва савдо объектлари антисанитария холатида булганлиги учун ёпиб куйилиб, шахар санитария-эпидемиология станцияси томонидан 459 кишига 30 750 рубль микдорида жарима белгиланди. Шунингдек, асосан Андижон шахри марказий кучаларининг тозали-гига эътибор каратилиб, шахар четидаги кучалар уз холига ташлаб куйилган [1, 15].

Тошкент шахри бозорларининг санитария холати хам талабга мутлако жавоб бермади. Масалан, шахардаги Олой бозори 11 йил довомида бирор марта капитал таъмирланмаган ва бозордаги овкатланиш шахобчалари, хожатхоналари санитария талабларига умуман жавоб бермаган [14, 76].

Юкорида таъкидланган омилларнинг барчаси республикада баъзи юкумли касалликларнинг усишига сабаб булди. 1971 йилда 1970 йилга нисбатан уткир ичак касалликлари Тошкент вилоятида 25,8 фоизга, Бухоро вилоятида 68,9 фоизга, Наманган вилоятида 13 фоизга, вирусли гепатит Тошкент шахрида 70,1 фоизга, Цашкадарё вилоятида 72,9 фоизга усди [14, 78].

Юкумли касалликларнинг олдини олиш ва тугатишда санитария-эпидемия хизматининг ташкил этилиши мухим урин тутади. Иккинчи жахон урушидан

кейинги йилларда Узбекистонда санитария-эпидемия тармоги алохида соха булмасдан, тиббиёт булимларида, унинг таркибий кисми сифатида фаолият олиб борди. Нихоят, 1948 йил Узбекистон санитария-эпидемия муассасаларининг I съезди утказилиб, унинг иштирокчилари СЭСларни алохида тармок сифатида ташкил этишни республика хукуматидан сурайди. Узбекистон Согликни саклаш министрлиги тегишли асословчи хужжатларни хукуматга такдим этди. Мазкур хужжатлар хар томонлама урганиб чикилди ва хукуматнинг 1952 йил 13 майда кабул килган карори билан республика Санитария-эпидемия станцияси (СЭС) ташкил этилди. Шу карор асосида республика вилоятларида хам СЭСлар мустакил соха сифатида фаолият курсата бошлади [3, 30-33].

Республика санитария-эпидемия хизмати тармоги айникса 1960 ва 1970 йил-лар оралигида кескин купайди. Санитарияэпидемия станциялари сони ортиб борган булса хам, уларни кадрлар билан таъминлаш борасида бир катор кийинчиликларни бартараф этишга тугри келди. Цашкадарё вилоятида СЭС ташкил этилган дастлабки йилларда жами 9 та санитар врач хизмат килиб, уларнинг хаммаси марказдан юборилган мутахассислар эди. Урушдан кейинги йилларда Иттифок ва Узбекистон ССР Согликни саклаш министрликлари вилоятлардаги СЭСлар фаолиятига етарлича эътибор бермай келди. 1947 йил 5 апрелда Цашкадарё вилояти согликни саклаш муассасалари конференциясида вилоят СЭС мудири И. Адрашакин шундай дейди: "Республика Согликни саклаш министрлиги бизга кам эътибор бермокда. Менинг икки йиллик иш фаолиятим давомида бирор киши келиб жойлардаги иш шароитини текширгани йук. Бизга шундай машина беришганки, у хар доим ремонтда. Министрликдан санитарияга оид хеч кандай адабиёт юборилмайди" [18, 264].

Узбекистон купгина юкумли касалликларнинг курсаткичлари буйича Иттифокда юкори уринда турди. Масалан, 1974 йил Иттифокда хар 100 000 ахолига ич терлама билан касалланиш 9,3 тага тугри келса, бу Узбекистонда 45,2 тани ташкил этди. Украина ва Белоруссия каби республикаларда бу 2,7 ва 2,9 тага тугри келди [15, 33].

Совет даврида Узбекистонда тез-тез ута хавфли юкумли касалликлар хам таркалиб турди. Масалан, 1957 йил ЦЦ АССРда 3 та, Бухоро вилоятида 2 та, Тошкент шахри ва Цашкадарё вилоятида 1 тадан куйдирги билан касалланганлар руйхатга олинади [2, 100].

Совет хукмронлиги йилларида куп таркалган юкумли касалликлардан бири -вирусли гепатитга карши кураш тадбирлари хам олиб борилиб, мамлакатда бу касалликни хисобга олиш ишлари ХХ асрнинг 50-йилларидан бошланган. 1950 йили Иттифок буйича 133170 киши ушбу касаллик буйича руйхатга олинган булса, 1989 йилда 910 000 киши сарик хасталиги билан огриди. Иттифокдош республикалар орасида Узбекистон сарик касаллиги куп таркалган худудлардан бири булиб, атроф-мухит хавосининг кучли ифлосланганлиги, кишлок хужалигида зарарли кимёвий моддаларнинг куплаб кулланиши, санитария-гигиена коида-ларининг бузилганлиги касалликнинг таркалишига кулай шароит яратиб берди. Масалан, Сурхондарё вилоятида 1962 йилда 3 885 киши вирусли гепатит билан руйхатга олинган булиб, беморлар сони олдинги йилга нисбатан 20-25 фоизга усди[6, 26]. 1966 йилнинг дастлабки 9 ойида Сариосиё туманида сарик касаллиги

билан хасталанганлар сони утган йилга нисбатан 74,2 фоизга, 1968 йил-да туманнинг Шаргун кургонида касаллик 3,4 марта купайди [7, 34-38].

Узбекистан вилоятларида вирусли гепатитга карши кураш штаби ва эпидемияга карши фавкулодда комиссия иш олиб борди. Сарик касаллигининг "В" тури купрок тиббий асбобускуналар оркали юкиш холатлари аникланган, аммо бунинг олдини олиш чоралари курилмади. 1976 йилда Цашкадарё вилоятида 10 та шприцларни зарарсизлантириш пунктидан 2 таси ишлаб турди. Вилоят ахолиси-нинг шприцга булган талаби 20-25 фоиз кондирилди.

1981 йилда СССР Согликни саклаш министрлигининг 752-сонли "Вирусли гепатит касаллигининг олдини олишнинг чора-тадбирларини кучайтириш х,акида"ги карори кабул килинди. Ушбу карорни хаётга татбик этишни уюштириш максадида шу йили Уз КП МК ва УзССР Министрлар Советининг "Узбекистан ССРда вирусли гепатит касаллигининг олдини олиш юзасидан кечиктириб булмайдиган зарур чора-тадбирлари тугрисида"ги карори кабул килинди [9, 200].

Сарик касаллиги ва унинг олдини олиш, тугатиш масалалари республика ва вилоят рахбариятининг, согликни саклаш сохаси ходимларининг энг долзарб вазифаларидан бирига айланди. Чунки бу касалликка чалиниш даражаси Узбекистонда бошка худудларга нисбатан усиб борди. 1981 йил апрелида Узбекистан Согликни саклаш министрлигининг "Узбекистонда вирусли гепатит касаллигининг олдини олишнинг кечиктириб булмайдиган чора-тадбирлари тугрисида"ги буйруги эълон килинди.

Хуллас, Узбекистонда совет даврида юкумли касалликлар кенг таркалиб, вакти-вакти билан худудларда эпидемиялар келиб чикди. Бундай холатнинг келиб чикишига аввало, санитария маорифининг сустлиги, кишлок хужалигида турли захарли кимёвий моддаларнинг талабдан ортик даражада кулланиши, ахолини тоза ичимлик суви билан таъминлаш муаммоларининг кескинлиги, экологиянинг ёмонлашганлиги ва бошка шу каби омиллар сабаб булди. Инсон саломатлигини мухофазалаш иши куп жихатдан тоза ичимлик суви таъминоти ва канализация хизматининг кай даражада йулга куйилишига жиддий боглик булиб, совет даврида Узбекистонда бу борада муайян ишлар олиб борилган булса-да, аммо тоза ичимлик суви кувурларини утказиш учун ажратилаётган моддий маблаглар ва уларни узлаштириш ишидаги хато ва камчиликлар туфайли ахолини тоза ичимлик суви билан таъминлаш курсаткичи жуда паст даражада булди. Республика кишлок-ларида ахолининг катта кисми очик сув хавзалари, яъни арик ва каналлар сувини истеъмол килди. Натижада Узбекистан ич терлама, бруциллёз, безгак, вирусли гепатит каби юкумли касалликларнинг таркалиши буйича Иттифок республика-лари орасида энг юкори уринни эгаллади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Андижон вилояти Давлат архиви, 607-фонд, 1-руйхат, 42-йигма жилд, 15-варак.

2. Бургасов Н.Н. Состояние и перспективы дальнейшего снижения инфекционной заболеваемости в СССР. - С. 112.

3. Здравоохранения Узбекской ССР в цифрах и документах (1924-1986 гг.). -1987. - С. 216.

4. Рафиков А.А. Геоэкологик муаммолар. - Т.: Укитувчи, 1997.

5. Социально-экономический проблемы Узбекистана в условиях перестройки. - Т.: Фан, 1990. - С. 124.

6. Сурхондарё вилояти Давлат архиви, 77-фонд, 1-руйхат, 127-йигма жилд, 26-варак.

7. Сурхондарё вилояти Давлат архиви, 77-фонд, 3-руйхат, 114-йигма жилд, 34-38-вараклар.

8. Холмуминов Ж. Экология ва ердан фойдаланишнинг хукукий масалалари. -Тошкент.: Мехнат, 1991. - Б. 13.

9. Шодиметов Ю. Ижтимоий экологияга кириш. - Т.: Укитувчи, 1994.

10. Узбекистон Миллий архиви (Уз МА), Р-2172-фонд, 2-руйхат, 1566-йигма жилд, 228-варак.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

11. Уз МА, Р-837-фонд, 38-руйхат, 9182-йигма жилд, 17-варак.

12. Уз МА, Р-2389-фонд, 1-руйхат, 315-йигма жилд, 150-варак.

13. Уз МА, Р-837-фонд, 41-руйхат, 6238-йигма жилд, 40-варак.

14. Уз МА, Р-837-фонд, 41-руйхат, 2493-йигма жилд, 76-варак.

15. Уз МА, Р-837-фонд, 41-руйхат, 3912-йигма жилд, 33-варак.

16. Уз МА, Р-837-фонд, 38-руйхат, 9182-йигма жилд, 4-варак.

17. Царшиев Р.М. Навоий шахрининг ихтисодий-ижтимоий ва маданий тараккиёти: тажриба ва муаммолар (1958-1990 йй.). Тарих фанлари номзоди диссертацияси. Андижон, 1996. - Б. 168.

18. Цашкадарё вилояти Давлат архиви, 193-фонд, 1-руйхат, 59-йигма жилд, 264-варак.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.