Научная статья на тему 'ҚОРАМОЛ ГЎНГИ ВА ФОСФОГИПС АСОСИДА ОРГАНОМИНЕРАЛ ЎҒИТЛАР'

ҚОРАМОЛ ГЎНГИ ВА ФОСФОГИПС АСОСИДА ОРГАНОМИНЕРАЛ ЎҒИТЛАР Текст научной статьи по специальности «Промышленные биотехнологии»

CC BY
413
49
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
гўнг / фосфогипс / аммоний сулфат / гумин кислоталар / фульвокислоталар / компост / органик кислоталар / аммоний гумат / калций гумат. / manure / phosphogypsum / ammonium sulfate / humic acids / fulvic acids / compost / organic acids / ammonium humate / calcium humate

Аннотация научной статьи по промышленным биотехнологиям, автор научной работы — Темиров Ўктам Шавкатович

Чорвачилик фермалари чиқиндилари ва фосфогипс асосида Гўнг : Фосфогипс кенг оғирлик нисбатларида (100 : 5 дан 100 : 30) компостлар тайѐрланган. Органик минерал ўғит олиш жараѐнда кальция сульфатни аммоний сульфатга конверсияси ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражасини ўрганилган. Фосфагипс хомашѐси улушининг гўнгга нисбатан ортиши компостларда умумий шаклдаги олтингугурт олти оксиди миқдорининг ортишига, аммо олтингугурт олти оксидининг конверсияланиш ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражасининг нисбий камайишига олиб келиши кўрсатилган. Гўнг фосфоритли компостларнинг сақлаш вақти ортиши билан, улардаги олтингугурт олти оксидининг конверсияланиш ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражаси кўпайиши аниқланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Composts are prepared on the basis of waste from livestock farms and phosphogypsum in a wide weight ratio Manure: Phosphogypsum (from 100: 5 to 100: 30). In the process of obtaining organo-mineral fertilizers, the conversion of calcium sulfate to ammonium sulfate and the degree of humification of organic substances were studied. It is shown that with an increase in the proportion of phosphogypsum raw materials to manure in composts, the amount of the general form of sulfur oxide increases, but the conversion of sulfur oxide and the degree of humification of organic substances leads to a relative decrease. It was determined that with an increase in the storage time, the manure of phosphorite compost, in it the conversion of sulfur oxide and the degree of humification of organic substances increases.

Текст научной работы на тему «ҚОРАМОЛ ГЎНГИ ВА ФОСФОГИПС АСОСИДА ОРГАНОМИНЕРАЛ ЎҒИТЛАР»

Темиров У.Ш.

КОРАМОЛ ГУНГИ ВА ФОСФОГИПС АСОСИДА ОРГАНОМИНЕРАЛ УГИТЛАР

Темиров Уктам Шавкатович - докторант, Кимёвий технология кафедраси, Навоий Давлат кончилик институти, e-mail: temirov-2012@mail.ru

Аннотация: Чорвачилик фермалари чициндилари ва фосфогипс асосида Гунг : Фосфогипс кенг огирлик нисбатларида (100 : 5 дан 100 : 30) компостлар тайёрланган. Органик минерал угит олиш жараёнда кальция сульфатни аммоний сульфатга конверсияси ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражасини урганилган. Фосфагипс хомашёси улушининг гунгга нисбатан ортиши компостларда умумий шаклдаги олтингугурт олти оксиди мицдорининг ортишига, аммо олтингугурт олти оксидининг конверсияланиш ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражасининг нисбий камайишига олиб келиши курсатилган. Гунг фосфоритли компостларнинг сацлаш вацти ортиши билан, улардаги олтингугурт олти оксидининг конверсияланиш ва органик моддаларнинг гумификацияланиш даражаси купайиши аницланган.

Калит сузлар: гунг, фосфогипс, аммоний сулфат, гумин кислоталар, фульвокислоталар, компост, органик кислоталар, аммоний гумат, калций гумат.

Аннотация: Приготовлены компосты на основе отходов животноводческих ферм и фосфогипса в широких весовых соотношениях Навоз: Фосфогипс (от 100 : 5 до 100 : 30). В процессе получения органо минеральных удобрений изучены конверсия сульфата кальция в аммоний сульфат и степень гумификации органических веществ. Показаны, что при повышении доли фосфогипсного сырья к навозу в компостах увеличивается количество общей формы оксида серы, но конверсия оксида серы и степень гумификации органических веществ приводит к относительному уменьшению. Определены, что при увеличении времени хранения навоз фосфоритных компоста, в нем конверсия оксида серы и степень гумификации органических веществ увеличивается.

Ключевые слова: навоз, фосфогипс, сульфат аммония, гуминовые кислоты, фульвокислоты, компост, органические кислоты, гумат аммония, гумат кальция.

Abstract: Composts are prepared on the basis of waste from livestock farms and phosphogypsum in a wide weight ratio Manure: Phosphogypsum (from 100: 5 to 100: 30). In the process of obtaining organo-mineral fertilizers, the conversion of calcium sulfate to ammonium sulfate and the degree of humification of organic substances were studied. It is shown that with an increase in the proportion of phosphogypsum raw materials to manure in composts, the amount of the general form of sulfur oxide increases, but the conversion of sulfur oxide and the degree of humification of organic substances leads to a relative decrease. It was determined that with an increase in the storage time, the manure of phosphorite compost, in it

the conversion of sulfur oxide and the degree of humification of organic substances increases.

Keywords: manure, phosphogypsum, ammonium sulfate, humic acids, fulvic acids, compost, organic acids, ammonium humate, calcium humate.

Тупрок унумдорлигини саклаш ва яхшилашни таъминлайдиган юкори сифатли органик ва органоминерал угитларни ишлаб чикариш ва улардан фойдаланиш технологиясини ишлаб чикиш, куплаб мамлакатлар ^удудларида кишлок хужалиги ишлаб чикаришини ривожлантириш ва экологик вазиятни яхшилашнинг асосий йуналишларидан биридир.

Тупрок, усимлик ва ^айвонот дунёсининг эр усти организмлари учун яшаш майдони булиб, усимликлар учун асосий озука манбаи булиб хизмат килади ва улар оркали ^айвонлар *ам, одамлар *ам узларининг биомассаларини яратиш учун зарур моддаларни олишади. Тупрокда усимлик озикланиши учун моддалар бир шаклдан иккинчисига айлантирилади. Тупрок санитария функцияларини бажаради, сувни, *авони тозалашни, куплаб зарарли моддаларни йук килинишини таъминлайди, патогенлар, вируслар ва юкумли касалликларнинг бошка манбалари учун тусик вазифасини *ам таъминлайди. Тупрокда маълум кимёвий моддалар ва уларнинг бирикмаларининг этишмаслиги ёки ортикча булиши куплаб узига хос касалликларни келтириб чикаради. Тупрок унумдорлиги кишлок хужалиги ишлаб чикаришнинг асосий шарти булиб хизмат килади[1-2].

Минерал угитлардан фойдаланиш оркали ^осилдорликни ошириш ва а^олини озик-овкат билан таъминлашда имкон берди. Шу билан бирга, минерал угитлардан фойдаланишнинг узи агрономик, иктисодий ва экологик жи^атдан сезиларли чекловларга эга. Бунда минерал угитлар микдорнинг ошиши билан тупрокда турли хил ифлосланган, кадмий, уран ва бошка огир металлар тупрок катламида тупланади. Сугориладиган катламда ма^аллий ортикча тузлар пайдо булади, бу усимликлар ва бошка тупрок биоталарига салбий таъсир курсатади. Айникса, кур^окчилик пайтида ва ёмгирли даврда озука моддаларининг этишмаслиги вужудга келади, бу экинларнинг *ажми ва ^

сифатига салбий таъсир килади. Ушбу муаммоларнинг эчимини органик ва органик минерал угитларни ишлаб чикариш ва ишлатиш оркали бартараф этиш мумкин. Чунки, органик ва органик минерал угитларни макбул меъёрларда кулланилиши натижасида тупрокдаги чиринди микдори ортади. Тупрокнинг ^айдалма катламидаги (0-30 см) чиринди микдорини 1,5-5,0% га ортиши билан тупрок таркибидаги озука моддаларини усимликлар томонидан фойдаланиш коэфисенти 10 марта ортади. Органик моддалар фосфорни узлаштирилишининг ортиши натижасида темир ва алюминларни органик моддалар билан бирикишини, эримайдиган фосфор бирикмаларини чукиши жараёнини камайтиради[3-5].

Таъкидлаш жоизки, ^озирги вактда Узбекистонда фосфогипснинг катта захиралари мавжуд ва улар купайиб бормокда. "Аммофос-Максам" ОАЖ фаолияти давомида йилига 700 минг тоннадан купрок фосфогипс *осил булади. Х,озирда 65 миллион тоннадан ортик фосфогипс тупланган. Фосфогипсадан фойдаланишнинг жа^он амалиёти шуни курсатадики, бу тупрокни физик-кимёвий хоссасини яхшилайди ва экологик жи^атдан тоза усул ^исобланади. 1 т / га фосфогипс кушилса, тупрокка кирадиган озука моддалар (кг): Са-265, S-215, P2O5-20, Si02-9.8.

^ишлок хужалигининг яна бир долзарб муаммоларидан бири, бу республикамиз тупрокларида, тупрок унумдорлигини белгилаб берувчи модда - гумуснинг етишмаслигидир. Агарда, Европа ва Рассия давлатлари тупрокларининг 1 гектаридаги метр катламида 350-700 тонна гумус булса, бизнинг яхши тупрокларимизда бу курсаткич атиги 65-85 тоннани ташкил этади. Тупрокларда гумусни купайтириш учун органик ва органоминерал угитлардан кенг фойдаланиш оркали эришилади.

Паст навли Марказий ^изилкум фосфоритлари ва корамол тунги кушилиши билан компост килиш оркали органик минерал угитлар ишлаб чикариш буйича бир катор тадкикотлар олиб борилди. Олинадиган органик минерал угитлар рН мухити ва озукавий микдорини тартибга солиш учун турли хил минерал угитлар ва фосфогипслар кушилди. Олиб борилган изланишлар натижасида паст навли фосфоритлар ва корамол гунги асосида тайёрланган компостлар кушимча минерал угитлар *амда фосфогипс кушилганда, компост таркибидаги органик моддаларнинг гумификацичланиш даражаси ортиб, гумин кислоталар, фульвокислоталар, сувда ерийдиган органик моддаларнинг фосфоритлар билан узаро таъсири натижасида Р2О5 нинг узлашувчан шаклини купайишига олиб келади. Компостда

Са2+, Н2РО4-, НРО42-, РО43- ионлари *осил булиши натижасида азот ва органик моддалар йукотилиши камайди. Бундан ташкари, фосфат хом ашёси таркибидаги Р2О5 нинг узлашувчан шакли 6,5-7,0 баравар купаяди, азот ва органик моддалар йуколиши деярли 2,5-3 марта камаяди, органик моддаларнинг

гумификацияланиш даражаси еса 2 баравар ошади [6-10].

Юкоридаги маълумотлардан куриш мумкинки, кишлок хужалигида минерал ва органик угитлар билан биргаликда фосфогипсадан мелиоратсия ва угит сифатида фойдаланиш тупрок унумдорлигини оширишда катта а^амиятга эга. Шунинг учун биз корамол гунги ва фосфогипс асосида компостлаш оркали органик минерал угит олиш жараёнларини урганиб чикдик.

Органик минерал угитларни компостлаш йули билан олиш жараёнини урганиш учун бошлангч хом ашёлар таркиби урганилди. Бунда корамол гунги таркиби (%): намлик -72,46; кул - 4,63; органик моддалар - 22,91; гумин кислоталар - 2,36; фульвокислоталар -2,59; сувда эрийдиган органик моддалар - 2.21; эримайдиган органик моддалар - 15,75; Р2О5 -0,22; N - 0,45; К2О - 0,58; СаО - 0,43 ва фосфогипс таркиби (%): Р2О5жами - 0,71.; СаО жами - 33,46.; СаО узл - 15,92.; СаОсув.ер. -11,26.; SО3 жами - 47,98; SО3 сув.ер. -13.93; SО3 -сув.ер.^О3 жами = 29.03%.

Фосфогипс ва корамол гунги асосида компотлар куйидаги огирлик нисбатида тайёрланди; гунг : фосфогипс = 100: (5-30). Олинган аралаш 2,0 л *ажмли идишларга жойлаштирилди. Компостлаш асосида тайёрланган аралашмага 60-70% гача намлик булиш учун сув кушилди. Аралашманинг устига юпка тупрок катлами билан ёпиб куйилди. Х,ар 15 кунда намуналар олинади ва компостнинг кимёвий та^лили утказилади. Бунда куйидагилар урганилди: органик моддалар, гумин кислоталар, фульвокислоталар, сувда эрийдиган органик моддалар, Р2О5жами, СаО жами, СаО узл, СаОсув.ер., SО3 жами, SО3 сув.ер ва азот. ^орамол гунги ва фосфогипс асосидаги компостни кимёвий та^лил килиш куйида келтирилган усуллардан фойдаланган *олда амалга оширилди. Намлик ГОСТ 2671285 буйича, кул микдори ГОСТ 26714-85 буйича ва органик моддалар ГОСТ 27980-80 буйича, Р2О5 нинг умумий ва узлашувчан шакллари ГОСТ 20851.2-75 буйича, SO3 нинг умумий ва узлашувчан шакллари ГОСТ 26715-85 буйича аникланди. Гумин кислоталар намуналарни 0,1 Н ишкор еритмаси билан ишлов бериш ва ундан кейин еритмани минерал кислота билан нейтраллаш оркали ажратиб олинган [11-12].

Олинган натижалар 1-4 расмларда ва 12 жадвалларда келтирилган.

Натижалар шуни курсатдики кора мол тунги : фосфогипс = 100 : 5 огирлик нисбатда 15 кунлик саклашдан сунг компостда гумин кислота, фулвокислота ва сувда эрийдиган органик моддалар микдорлари 2,40%, 2,62%, 2,24% ташкил этган булса, 30 кунлик саклашдан сунг ушбу курсаткичлар 2,70 %, 2,92%, 2,53 % тенг, 60 кунлик саклашдан сунг эса 3,35 %, 3,82%, 3,28 %, 90 кун етилгандан сунг эса 4,05 %, 4,31%, 3,69 % ташкил этди. Шунингдек компостларда фосфогипс масса улуши ортиши билан азотли ва органик брикмаларни йуколиши сезиларли камайши аникланди. Фосфогипс кушмасдан тайёрланган компостларда 90 кундан сунг азот ва органик моддаларни йуколиши 28,92 ва 23,48 % ташкил килган булса, кора мол гунги : фосфогипс = 100 : 5 нисбатда тайёрланган компостда азот ва органик моддаларни

йуколиши 21,86 ва 18,25 %, 100 : 30 нисбатда 90 кундан кейин эса 6,75% ва 7,22% ташкил этди, яъни кора мол гунги асосида тайёрланган компостга фосфогипсни кушиш хисобига азотли ва органик брикмаларни йуколиши мос равишда 4,2 ва 3,2 баробар камайди. Шунингдек компостларда фосфогипс масса улушини маълум бир нисбатгача ортиши органик моддаларни гумификацияланиш даражасини оширди. Агар фосфогипс кушмасдан тайёрланган компостда 90 кундан сунг органик моддаларни гумификацияланиш даражаси 54,44 % ташкил этса, кора мол гунги : фосфогипс = 100 : 5 масса нисбатида 90 кунлик етилтиришдан сунг 69,17%, 100 : 10 масса нисбатида 90 кунлик етилтиришдан сунг 64,63%, 100 : 20 масса нисбатида 90 кундан сунг 57,81%, 100 : 30 масса нисбатида 3 ойдан сунг эса 52,11%.

Кора мол гунги : фосфогипс огирлик нисбати

100 : 0. 100 : 5. 100 : 10. 100 : 15.

Компостлар етилиш вакти, кунда

Расм 1. Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостлар таркибидаги органик моддалар узгаришининг вактга ва огирлик нисбатига богли^лиги.

Фосфогипсни компост таркибидаги гумин кислота ва бошка органик кислоталар аммонийли тузлари билан уъзаро таъсирлашуви натижасида компостларда аммоний сульфат ва гумат кальций хосил булиши аникланди, яъни маълум бир микдордаги фосфогипс ва гумин кислоталар аммоний сульфат ва гумат кальцийга конверсияланади, макбул шароитларда кора мол гунги : фосфогипс = 100 : 10 масса нисбатида компост 90 кун етилтирилгандан сунг SO3 нинг сувда эрийдиган нисбий микдори

дастлабки 29,03% дан 62,41% ортиши СаО нисбий микдори эса 45,08 % дан 28,70% га кмайиши аникланди. Органик моддаларни гумификацияланиш даражаси ва сувда эрийдиган SO3 микдори асосида дастлабки моддалар макбул нисбатлари ва компостни етилтириш давомийлиги белгиланди. Агрокимёвий нуктаий назардан кора мол гунги ва фосфогипс асосида компост тайёрлаш макбул нисбати 100 : 10 хисобланади, ушбу ^^ нисбатда сувда эрийдигна SO3 нисбий микдори 56,64%, органик моддаларни

гумификацияланиш даражаси эса 57,32%. Ушбу нисбатда олинган органик минерал угит таркиби куйдагича (огир %): 0,288 Р2О5уМуМ ; 16,94 органик моддалар; 3,67 гумин

кислоталар; 3,94 фульвокислоталар; 3,34 сувда эрийдиган органик моддалар; 3,94 СаОумум; 2,92 СаОузл; 1,13 СаОсув; 5,12 SOзумум; 3,20 SO3сув; 0,325 азот.

Расм 2. Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостлар таркибидаги гумин кислоталар узгаришининг вактга ва огирлик нисбатига богликлиги.

Расм 3. Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостлар таркибидаги фульфокислоталар узгаришининг вактга ва огирлик нисбатига богликлиги.

Q.

re ц

re

a. о

re

3"

m

>

.

о re et

m

>

О

3,8

| 3,4

3 2,6 2,2 1,8 1,4

Кора мол гунги : фосфогипс огирлик нисбати

100 : 0. 100 : 5. 100 : 10.

100 : 20. 100 : 25. —I—100 : 30.

100 : 15.

15 30 45 60

Компостлар етилиш вакти, кунда

75

90

1

Расм 4. Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостлар таркибидаги сувда эрувчан органик моддалар узгаришининг вактга ва огирлик нисбатига богликлиги.

Жадвал 1.

Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостлар таркибий узгаришининг вактга _ва огирлик нисбатига богликлиги._

Компост таркибий кисмлари ^ора мол гунги фосфогипс огирлик нисбат Компостлар етилиш вакти, кунда

1 15 30 45 60 75 90

P205 умум,% 100 :0 0,210 0,214 0,221 0,227 0,233 0,242 0,252

100 : 5 0,230 0,235 0,242 0,249 0,256 0,265 0,276

100 : 10 0,240 0,245 0,252 0,259 0,267 0,276 0,288

100 : 15 0,260 0,265 0,273 0,281 0,289 0,299 0,312

100 : 20 0,269 0,274 0,283 0,291 0,299 0,310 0,323

100 : 25 0,280 0,286 0,294 0,303 0,311 0,322 0,336

100 : 30 0,289 0,295 0,303 0,312 0,321 0,332 0,347

SO3yMyM,% 100 :0 0,11 0,11 0,12 0,12 0,12 0,13 0,13

100 : 5 2,33 2,38 2,45 2,52 2,59 2,68 2,80

100 : 10 4,27 4,35 4,48 4,61 4,74 4,91 5,12

100 : 15 5,96 6,08 6,26 6,44 6,62 6,85 7,15

100 : 20 7,47 7,62 7,84 8,07 8,29 8,59 8,96

100 : 25 8,80 8,98 9,24 9,50 9,77 10,12 10,56

100 : 30 10,02 10,22 10,51 10,81 11,12 11,51 12,01

SO3 сув.ер,% 100 :0 - - - - - - -

100 : 5 0,65 0,79 0,97 1,25 1,51 1,75 1,94

100 : 10 1,21 1,44 1,75 2,16 2,56 2,91 3,20

100 : 15 1,70 1,99 2,35 2,84 3,32 3,73 4,06

100 : 20 2,14 2,43 2,81 3,29 3,78 4,18 4,51

100 : 25 2,53 2,83 3,21 3,65 4,11 4,50 4,82

100 : 30 2,89 3,15 3,52 3,91 4,33 4,67 4,96

СаО умум,% 100 :0 0,43 0,44 0,45 0,46 0,48 0,49 0,52

100 : 5 1,96 2,00 2,06 2,12 2,18 2,25 2,35

100 : 10 3,28 3,35 3,44 3,54 3,64 3,77 3,94

100 : 15 4,45 4,54 4,67 4,80 4,94 5,12 5,34

100 : 20 5,48 5,59 5,75 5,92 6,08 6,30 6,58

100 : 25 6,40 6,53 6,72 6,91 7,10 7,36 7,68

100 : 30 7,22 7,36 7,58 7,80 8,01 8,30 8,66

СаО узл,% 100 :0 0,14 0,15 0,16 0,18 0,20 0,21 0,23

100 : 5 0,87 0,99 1,13 1,33 1,53 1,70 1,85

100 : 10 1,50 1,66 1,87 2,15 2,44 2,69 2,92

100 : 15 2,06 2,24 2,51 2,84 3,17 3,47 3,73

100 : 20 2,56 2,75 3,03 3,37 3,72 4,03 4,31

100 : 25 3,00 3,21 3,51 3,86 4,21 4,53 4,81

100 : 30 3,39 3,60 3,91 4,23 4,57 4,86 5,14

СаО сув.ер,% 100 :0 0,114 0,113 0,112 0,107 0,103 0,100 0,097

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

100 : 5 0,845 0,805 0,767 0,698 0,627 0,590 0,571

100 : 10 1,479 1,437 1,384 1,289 1,195 1,138 1,130

100 : 15 2,040 1,993 1,928 1,819 1,709 1,656 1,657

100 : 20 2,534 2,485 2,427 2,322 2,216 2,176 2,203

100 : 25 2,976 2,924 2,864 2,772 2,670 2,649 2,694

100 : 30 3,370 3,315 3,247 3,162 3,067 3,065 3,145

1 жадвалнингдавоми

О

00

Компост таркибий кисмлари ^ора мол гунги : фосфогипс огирлик нисбати Компостлар етилиш вакти, кунда

1 15 30 45 60 75 90

Органик моддаларнинг йукотилиши, % 100 :0 - 2,36 5,89 11,97 16,67 20,69 23,48

100 : 5 - 2,39 5,30 10,41 13,84 16,61 18,25

100 : 10 - 2,11 4,62 8,63 11,50 13,76 14,96

100 : 15 - 1,93 4,12 7,42 9,95 11,93 12,94

100 : 20 - 1,53 3,41 5,93 8,00 9,42 10,22

100 : 25 - 1,32 2,94 4,89 6,60 7,80 8,34

100 : 30 - 1,14 2,59 4,29 5,76 6,77 7,22

Органик моддаларнинг гумификацияланиш даражаси,% 100 :0 - 32,93 35,68 39,95 45,04 50,03 54,44

100 : 5 - 34,91 40,41 49,46 57,90 64,57 69,17

100 : 10 - 34,81 40,10 47,97 55,37 61,06 64,63

100 : 15 - 34,78 39,72 46,81 53,63 58,46 61,36

100 : 20 - 34,55 39,20 45,49 51,48 55,41 57,81

100 : 25 - 34,43 38,76 44,18 49,44 52,89 54,71

100 : 30 - 34,10 38,24 43,03 47,74 50,70 52,11

СаО сув ер. 100, % СаО умум. 100 :0 26,52 25,91 24,76 23,08 21,55 20,17 18,87

100 : 5 43,12 40,29 37,28 32,95 28,80 26,16 24,28

100 : 10 45,08 42,95 40,17 36,40 32,80 30,17 28,70

100 : 15 45,85 43,92 41,26 37,85 34,59 32,36 31,03

100 : 20 46,25 44,47 42,17 39,24 36,43 34,52 33,50

100 : 25 46,50 44,79 42,62 40,10 37,59 35,99 35,08

100 : 30 46,68 45,02 42,84 40,56 38,27 36,92 36,30

СаО ^ 100, % 100 :0 32,44 33,49 35,47 38,37 41,01 43,38 45,49

100 : 5 44,48 49,61 55,07 62,93 70,45 75,23 78,65

100 : 10 45,86 49,51 54,29 60,75 66,93 71,42 74,23

СаО умум. 100 : 15 46,39 49,44 53,65 59,04 64,20 67,71 69,82

100 : 20 46,67 49,30 52,69 57,02 61,16 63,98 65,49

100 : 25 46,84 49,24 52,28 55,80 59,32 61,56 62,68

100 : 30 46,96 48,94 51,54 54,26 56,98 58,59 59,33

SO3 умум,/ SO3 сув.ер,100 % 100 :0 - - - - - - -

100 : 5 27,76 33,17 39,83 49,81 58,55 65,21 69,37

100 : 10 28,38 33,14 38,93 46,76 53,90 59,35 62,41

100 : 15 28,59 32,81 37,59 44,06 50,24 54,46 56,71

100 : 20 28,70 31,95 35,84 40,82 45,58 48,61 50,34

100 : 25 28,77 31,48 34,69 38,41 42,13 44,50 45,68

100 : 30 28,81 30,82 33,45 36,21 38,97 40,60 41,35

Жадвал 2.

Корамол гунги ва фосфогипс асосида тайёрланган компостларнинг 90 кундан сунг таркибидаги _азотнинг узгариши._

^ора мол гунги : фосфогипс огирлик нисбати 100 :0 100 : 5 100 : 10 100 : 15 100 : 20 100 : 25 100 : 30

Компост таркибидагиги умумий азот,% 0,320 0,327 0,325 0,321 0,313 0,302 0,289

Азотнинг йукотилиши ,% 28,92 21,86 16,87 12,56 9,47 7,84 6,75

Шундай килиб, корамол гунгини фосфогипс кушиб компост килиш оркали кушимчасиз корамол гунгини компостлашга нисбаттан юкори сифатли органоминерал угит олиш мумкинлиги аникланди. Бунда, гумик кислоталар билан узаро таъсир килиш натижасида маълум микдордаги фосфогипс таркибидаги калций сулфат аммоний сулфат ва калций гуматиларга айланади. Олинган органик минерал угитлардан фойдаланганда, албатта, тупрокдаги гумус микдори купаяди, тузилиши сезиларли яхшиланади, озука моддаларининг усимлик томонидан узлаштирилиши ортиб, ^осилдорлик ва тупрок унумдорлиги ошади.

Дцабиётпар:

1. Марчик Т.П., Ефремов А.Л. Почвоведение с основами растениводства, Част 1. Общее почвоведение, Гродно, 2006. - 246 с.

2. Бамбалов Н.Н., Соколов Г.А. Неизбежность замены минеральных удобрений органоминеральными // Материалы международной научно-практической конференции «Повышения плодородия почв и применение удобрений» 14 - февраля 2019 года. - г. Минск, - С. 18-19.

3. Иванов В.М. Гумус: основы плодородия //AgroONE(Украина). 2018. № 24. - С.12-13.

4. Н.Г.Ковалев Современные проблемы производства и использования органических удобрений // Вестник Всероссийского научно-исследовательского института механизации животноводства. 2013 №2(10). - С.82-92.

5. Титова И.Н. Гуматы и почва. Москва: ИЛКО, 2006. - С.9-12

6. У.Ш.Темиров, А.М.Реймов, Ш.С.Намазов, Н.Х.Усанбаев. Гумификация органических веществ навоза при компостировании их с некондиционными фосфоритами. // Электронный научный журнал. Universum: Технические науки: Новосибирск. - 2016. - № 8 (29). - С. 43-47. (02.00.00, №1)

7. U.Sh.Temirov, A.M.Reymov, Sh.S. Namazov, N.H. Usanbaev. Novel type of phosphorus-humic fertilizers based on low-grade phosphorite of Central Kyzylkum. // Uzbek chemical journal. - 2017. -Specal issue. - pp. 21-30. (02.00.00, №6)

8. U.Sh.Temirov, A.M.Reymov, Sh.S. Namazov, N.H. Usanbaev, Seytnazarov A.R. Organic-mineral fertilizer based on cattle manure and sludge phosphorite with superphosphate. // International Journal of Recent Advancement in Engineering & Research. Volume 04, Issue 01. India -January -2018-pp. 39-46. [ISSN:2456-401X, Global Impact Factor:0,864]

9. У.Ш.Темиров, П.Х.Ганиев, Ш.С.Намазов, Н.Х.Усанбаев. Особенности компостирования навоза крупного рогатого скота и фосфоритного шлама с добавкой фосфогипса. // Электронный научный журнал. Universum: химия и биология: -Новосибирск, 2018. - № 8(50) - С. 25-33.

10. Shafoat Namazov, Uktam Temirov, Najimuddin Usanbayev. Research of the process of obtaining organo-mineral fertilizer based on nitrogen acid decomposition of non-conditional phosphorites of central Kyzylkumes and poultry cultivation waste // International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering (IJITEE). Volume-8, Issue-12, October, India.-2019. - РР. 2260-2265.

11. Драгунов С.С. Методы анализа гуминовых удобрений // Гуминовые удобрения. Теория и практика их применения. - Харьков: Изд-во Харьк.гос.ун-та, 1957. - С. 42-55.

12. Винник М.М., Ербанова Л.Н., Зайцев П.М. и др. Методы анализа фосфатного сырья, фосфорных и комплексных удобрений, кормовых фосфатов. М.: Химия, 1975. - 218с.

00

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.