Научная статья на тему 'Қоракўл совлиқларининг кўпайиш сифатига наслли қўчқорларнинг таъсири ва улардан Олинган қўзиларнинг сақланувчанлиги'

Қоракўл совлиқларининг кўпайиш сифатига наслли қўчқорларнинг таъсири ва улардан Олинган қўзиларнинг сақланувчанлиги Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
228
35
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Life Sciences and Agriculture
Область наук
Ключевые слова
кўпайиш сифати / жуфтлаш / серпуштлик / туғилиш типи / ҳаётчанлик / наслли қўчқорлар / совлиқлар / reproductive qualities / selection / multiple pregnancy / type of birth / vitality / sheep producers / uterus

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Худжанова Муаттар Абсаламовна, Исмаилова Мадина Мирзақуловна, Исмаилов Мирзақул Шерқулович

Мақолада қоракўл совлиқлар кўпайиш сифатига бир ва ҳар-хил жинсли эгиз типда туғилган қўчқорларнинг таъсири ва турли типда туғилган совлиқлар билан жуфтлаш натижалари баён қили нган . Турли т ипда туғ илган қўзиларн инг ҳаётчанлиги ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF RAMS ON QUALITY OF REPRODUCTION OF KARAKUL SHEEP AND SAFETY OF LAMBS OBTAINED FROM THEM

The article describes the influence of rams of the same type and different types of birthon the reproductive quality of karakul queens, as well as studied the lifespain of lambs of different types of birth.

Текст научной работы на тему «Қоракўл совлиқларининг кўпайиш сифатига наслли қўчқорларнинг таъсири ва улардан Олинган қўзиларнинг сақланувчанлиги»

КОРАКУЛ СОВЛИКЛАРИНИНГ КУПАЙИШ СИФАТИГА НАСЛЛИ ЦУЧЦОРЛАРНИНГ ТАЪСИРИ ВА УЛАРДАН ОЛИНГАН КУЗИЛАРНИНГ САКЛАНУВЧАНЛИГИ.

Худжанова Муаттар Абсаламовна Исмаилова Мадина Мирзацуловна Исмаилов Мирзацул Шерцулович

Самарканд ветеринария медицинаси институти К,оракулчилик ва чул экологияси илмий тадцицот институти

Мацолада цоракул совлицлар купайиш сифатига бир ва х,ар -хил жинсли эгиз типда тугилган цучцорларнинг таъсири ва турли типда тугилган совлицлар билан жуфтлаш натижалари баён цилинган. Турли типда тугилган цузиларнинг х,аётчанлиги урганилган.

Калит сузлар: купайиш сифати, жуфтлаш, серпуштлик, тугилиш типи, х,аётчанлик, наслли цучцорлар, совлицлар.

ВЛИЯНИЕ БАРАНОВ ПРОИЗВОДИТЕЛЕЙ НА ВОСПРОИЗВОДИТЕЛЬНЫЕ КАЧЕСТВА КАРАКУЛЬКИХ МАТОК И СОХРАННОСТЬ ПОЛУЧЕННЫХ ЯГНЯТ

Худжанова Муаттар Абсаламовна Исмаилова Мадина Мирзакуловна Исмаилов Мирзакул Шеркулович

Самаркандский ветеренарный медицинский институт Научно-исследовательский институт каракулеводства и экологии пустын

В статье были изложены влияние баранов производительей одно и разнотипного рождения на воспроизводительную качества каракульских маток, а также изучены жизнеспособности ягнят разного типа рождения.

Ключевые слова: воспроизводительная качества, подбор, многоплодие, тип рождения, жизнеспособность, бараны производители, матки.

INFLUENCE OF RAMS ON QUALITY OF REPRODUCTION OF KARAKUL SHEEP AND SAFETY OF LAMBS OBTAINED FROM THEM

The article describes the influence of rams of the same type and different types of birthon the reproductive quality of karakul queens, as well as studied the lifespain of lambs of different types of birth.

Keywords: reproductive qualities, selection, multiple pregnancy, type of birth, vitality, sheep producers, uterus.

DOI: 10.24411/2181- 0761/2020-10033

Коракулчиликнинг ицтисодий самарадорлигини ошириш ва олинадиган мах,сулотнинг рацобатбардошлигини таъминлаш цуйлар мах,сулдорлигининг усиши ва ундан олинадиган мах,сулотлар мицдори ва сифатининг яхшиланишига боглиц. Бу йуналишда тармоцдаги тарацциёт селекция-наслчилик ишлари, цоракулчилик мах,сулотлари ишлаб чицаришни купайтириш, х,айвонларнинг биологик имкониятларидан тулиц ва х,ар тарафлама фойдаланишни таъминловчи илгор технологияларнинг жорий цилиниш даражаси билан аницланади.

Коракулчиликда мах,сулот ишлаб чикариш даражаси ва самарадорлиги куп жих,атдан совликларнинг купайиш ва ёш кузиларнинг сакланувчанлик курсаткичи билан боглик (М.Ш.Исмаилов ва б. 2017).

М.Л. Перегон (1962) "Аскания-Нова"да романов зотли ёлгиз, эгиз ва учталик типда тугилган совликларнинг серпуштлигининг мос равишда 190, 231, 225%, серпушт типдаги ^оракул зотли совликларда эса 136, 150, 173 фоизни ташкил этишини аниклаган.

А.С.Ерохин (2009) куйларни урчитиш, тармокнинг коммерцион самарадорлигини яхшилаш йуналишида куйларни купайтиришда купчилик х,олатларда биринчи иш, бир марта кузилашда кузилар сонини ва уларнинг сакланувчанлигини ошириш катта ах,амиятга эга эканлигини таъкидлайди.

Куп микдорда кузи тугилиши, биринчидан куп даромад олиш, иккинчидан фойдали хужалик белгиларининг генетик яхшиланишини жадаллаштириш буйича селекция олиб бориш имкониятини беради.

Ирсийланганлик коэффициентининг минимал курсаткичи ва унинг купайиш томонга огиши серпуштликнинг паратипик омиллар х,амда олиб борилаётган наслчилик ишининг тавсифи билан богликлигини курсатади.

Мамлакатимиз коракулчилиги ривожланишининг хрзирги боскичи куйларнинг биологик салох,иятидан фойдаланиб, уларнинг мах,сулдорлик даражасини ошириш билан тавсифланиб, у уз навбатида куйларнинг кайта урчиш кобилиятидан рационал фойдаланиш, куйлар бош сонини жадал купайтириш ва мах,сулот ишлаб чикаришнинг сифати ва микдорини оширишни талаб этади. Шу туфайли куйларнинг кайта урчиш салох,иятидан рационал фойдаланиш тармокни жадал ривожлантиришда мух,им ах,амият касб этади.

Тадкикотнинг материал ва методикаси. Тадкикотлар Самарканд вилояти Нуробод туманидаги "Тутли коракул замини" маъсулияти чекланган жамиятида Серпушт типдаги коракул куйлари устида бажарилди. Совликлар серпуштлиги 100 бош совликдан олинган кузилар бош сони буйича, ёш кузиларнинг сакланувчанлиги тугилганидан 4,5 ойлик ёшигача булган давридаги тирик кузиларининг бош сони буйича аникланди.

Хусусий тадкикотлар натижалари.

Турли тугилиш типидаги кучкорларнинг серпушт типдаги х,амда мах,аллий совликларнинг серпуштлигига таъсирини урганиш буйича утказилган тажрибаларимиз натижалари 1 ва 2 жадвалларда кайд этилган.

1- жадвал Серпушт типдаги совликларнинг кайта урчиш сифати

Куйларнинг тугилиш типи Уруглантирилган совликлар сони Уругланган совликлар Олинган тирик кузилар, бош Серпуштлиги,%

Кучкорлар Совликлар бош сони о4

Эгиз (бир хил жинсли) Бир хил жинсли 16 15 93,7 19 126,6

Х,ар хил жинсли 18 16 88,8 18 112,5

Елгиз 102 98 96,1 101 103,1

Жами 136 129 94,8 138 106,9

Эгиз (хар хил жинсли) Бир хил жинсли 12 11 91,6 13 118,1

Х,ар хил жинсли 17 16 94,1 17 106,2

Елгиз 113 108 95,5 110 101,8

Жами 142 135 95,1 140 103,7

Серпушт типдаги бир хил жинсли эгиз типда тугилган кучкорлар, бир ва хар хил типда эгиз хамда ёлгиз типда тугилган совликлар билан жуфтланганда, хар хил жинсли эгиз типда тугилган кучкорлар билан жуфтланган бир ва хар хил типда эгиз хамда ёлгиз типда тугилган совликларга нисбатан мос равишда 8,5; 6,3 ва 2,2% куп эгиз кузи ёки жами уруглантирилган куйларга нисбатан 3,8% куп эгиз кузи олинишини таъминлайди.

Махаллий сур рангли бир ва хар хил типда эгиз хамда ёлгиз типда тугилган совликларни, турли типда эгиз тугилган кучкорлар билан жуфтланганда, бир хил жинсли эгиз тугилган кучкорлар билан жуфтланган совликлардан, хар хил типда эгиз тугилган кучкорлар билан жуфтланган совликларга нисбатан мос равишда 3,1; 2,4 ва 1,4% куп эгиз кузи олиниши ёки умумий уругланган совликларга нисбатан 1,5% куп эгиз кузи олиниши кузатилди (2-жадвал).

2- жадвал

Махаллий совлик;ларнинг к;айта урчиш сифати

Куйларнинг тугилиш типи к ги гл н ио ир ос ир та к ч ак ли ув р во и Уругланган совликлар Олинган тирик кузилар, бош Серпуштлиги, %

Кучкорлар Совликлар бош сони о4

Эгиз (бир хил жинсли) Бир хил жинсли эгиз 8 7 87,5 8 114,2

Хар хил жинсли эгиз 13 10 92,3 11 111,0

Елгиз 137 134 97,8 136 101,4

Жами 158 151 96,2 155 102,6

Эгиз (хар хил жинсли) Бир хил жинсли эгиз 10 9 90,0 10 111,1

Хар хил жинсли эгиз 14 13 92,8 14 107,6

Елгиз 155 145 93,5 145 100,0

Жами 179 167 93,2 169 101,1

Олинган маълумотлар тахлилидан шундай хулоса килиш мумкинки, хар иккала яйлов типида урчитилаётган совликларни бир хил жинсли эгиз типда тугилган кучкорлар билан жуфтлашда бир жинсли эгиз типда тугилган совликлар (тугилиш типи буйича гомоген) билан жуфтлаш, хар хил жинсли тугилган совликларга нисбатан куп микдорда эгиз кузи олиниши, бир жинсли типда тугилган кучкор ва совликларда серпуштилик омили юкори даражада концентрацияланганлигидан далолат беради.

Куйчилик амалиёти тарихидан маълумки, купчилик тадкикотчилар эгиз типда тугилган кузиларнинг хаётчаглигини паст деб курсатишса, жуда купчилиги эгиз кузиларнинг хаётчанлиги паст эмаслигини таъкидлашиб, серпуштлик куйлар бош сонини купайтириш ва махсулдорликни оширишнинг мухим омили эканлигини курсатишади.

Коракулчиликда хам куйларнинг бош сонини купайтиришнинг энг мухим омилларидан бири кузиларнинг тугилганидан то оналаридан ажратгунгача булган даврдаги сакланиш даражаси (хаётчанлиги) билан боглик булиб, бу даврдаги кузилар чикимига оналарининг кам сутлилиги, ёш кузиларни саклаш ва парваришлаш технологиясига риоя килинмаслик, нокулай иклим хамда яйлов шароити ва бошка омиллар сабаб булади.

Серпушт типдаги коракул кузиларининг тугилганидан 18-ойлик ёшигача булган даврдаги х,аётчанлиги урганилганда (3-жадвал) серпушт ёлгиз типда тугилган кузиларнинг х,аётчанлиги 94,5% ни ташкил этиб, бу курсаткич эгиз тугилган тенгкурларига нисбатан 3,2%, мах,аллий популяциядаги ёлгиз типда тугилган тенгкурларига нисбатан 1,8% ва эгиз типда тугилган тенгкурларига нисбатан 3,2% юкори булиши кузатилди.

3- жадвал

Тажрибадаги кузиларнинг х;аётчанлиги (%)

Хайвонлар гурух,лари Тугилиш типи Устиришга ;олдирилди, бош Чи;им, % Хаётчанлик,%

Тугилгандан-4-4,5- ойгача 12-ойгача 18-ойгача

Серпушт тип Елгиз 153 - 5,5 - 94,5±3,39

Эгиз 58 3,4 5,1 - 91,3±3,70

Мах,аллий популяция Елгиз 124 2,4 3,2 1,6 92,7±5,75

Эгиз 23 8,7 - - 91,3±5,87

Олинган натижалардан шундай хулоса килиш мумкинки, турли генотипга мансуб совликларнинг купайиш сифатига бир жинсли типда тугилган наслли кучкор, х,ар хил жинсли типда тугилган кучкорларга нисбатан юкори даражада таъсир курсатади. Бу серпуштликни белгиловчи генларнинг нисбатан юкори даражада концентрацияланиши билан изох,ланади. ^оракул совликлар серпуштлигини оширишда бундай жуфтлашдан фойдаланиш максадга мувофик.

АДАБИЁТЛАР:

1. Ерохин, С.А. Наследственная и фенотипическая обусловленность многоплодия овец / / Овцы, козы, шерстяное дело. - 2009. - №1. - С.10-11.

2. Исмаилов М.Ш.,Юсупов С. Ю., Газиев А., Болтаев А.Ж., Исмаилова М.М., Суяров Р.Т., Жумаев Н.Х. Серпушт типдаги коракул куйлар генофондини саклаш ва уларни урчитиш буйича тавсиялар. Тавсиянома. Самарканд. 2017.-47б.

3. Перегон, М. Л. Выведение породной группы многоплодного каракуля //Овцеводство: Республиканский межведомственный тематический научный сборник. - Киев, 1966.-Вып. 1.-С.98-109.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.