CC BY
7
REFERENCES:
1. Abdullina, O. A. Content and structure of pedagogical practice in pedagogical universities at the present stage /O. A. Abdullina // Issues of general pedagogical training of future teachers / ed. A. I. Piskunova. -M.: MGPI im. V.I.Lenin, 1972. -P.19-39.
2. Dadobaeva, N. N. Pedagogical practice is an important factor in the preparation of a future teacher/N.N.Dadobaeva, N.Dadobaev// "Scientific notes" of Khujand State University. Academician B. Gafurov. Humanities and Social Sciences Series. - 2016. - No. 4(49). - P. 201-204.
3. Pedagogical training regulations of institutions of higher professional education of the Republic of Tajikistan (Decision of the Council of the Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan dated January 28.- 2017, No. 1/16).
4. Umarova, M. T. Pedagogical practice is an important condition for the formation of professional competence of future teachers of the Russian language /M.T.Umarova // Scientific notes of Khujand State University. Academician B. Gafurov. Humanities and Social Sciences Series. - 2016. - No. 1(46). - P.193-201.
5. Hakimova, Sh.I. On the interactive method of teaching the Tajik language/ Sh. I. Hakimova // Gift of goods. - Khujand: Publisher, 2012.- P.345-348
6. Hakimova, Sh.I. Innovative phenomena of education in the education system of Tajikistan/Sh. I. Hakimova// "University letter" of Khujand State University named after Academician B. Gafurov, series of humanities and social sciences. - 2015- №2(43). - P.245-249.
7. Bloom B. S., Englehart M. D., Furst E. J., Hill W. H., Krathwohl D. R. Taxonomy of educational objectives handbook I: Cognitive domain. New York, 1956.- 202 p.
ТДУ 534
DOIIO.51844-2077-4990-2023-3-79-82
ОМОДАГИИ Мамащонов Самеъцон Хабибуллоевич, КАСБЙ ВА РУШДИШАХСИЯТИ дотсенти кафедрам педагоги ва табий-рнёзии МУАЛЛИМИОЯНДАИСИНФХ^ОИ МДТ "ДДХ ба номи акад.
ИБТИДОЙ ДАр ДОНИШГОХ, Б£афуров"(Тоцикистон, Хуцанд)
ПРОФЕССИОНАЛЬНАЯ Мамаджонов Самеъджан Хабибуллоевич,
ПОДГОТОВКА И РАЗВИТИЕ ЛИЧНОСТИ доцент кафедры педагогики и естественно-
БУДУЩЕГО УЧИТЕЛЯ НАЧАЛЬНЫХ математических наук ГОУ "ХГУ имени
КЛАССОВ В ВУЗЕ акад.Б.Гафурова"(Таджикистан, Худжанд)
PROFESSIONAL Mamajonov Samejan Habibulloevich, TRAINING AND PERSONALITY Associate Professor of the Department of DEVELOPMENT OF A FUTURE Pedagogy and Natural Mathematical Sciences of PRIMARY SCHOOL TEACHER AT THE the SEI "KSU named after acad.B. Gafurov"
UNIVERSITY (Tajikistan, Khujand),
Е-mail: xakimova.shoira@mail.ru
Вожа^оикалидИ: муаллими ояндаи синфцои ибтидои, технологняи муосир, омодагии касбии муаллими синфцои ибтидои, проблемаи омодагии касбии муаллимони синфцои ибтидои, сифатцои омузгори синфцои ибтидои
Мацола ба баррасии масъалаи омодагии цирфави ва рушди шахспяти муаллими ояндаи синфцои ибтидои дар донишгоц ихтисос ёфтааст. Тазаккур меравад, ки проблемаи бо сифати баланд омоданамоии муаллимони синфцои ибтидои яке аз мушкилоти асли талацци мешавад ва мавзут муциму авлавиятдор дар сиёсати давлатии Тоцикистон дар заминаи тавсеаи салоциятнокии цирфавии муаллимон аст. Таъкид мешавад, ки омузгори ояндаи синфцои ибтидои плова бар доштани дониши мукаммали соцави, ошнооии комил бо равишцои таълими фанцои синфцои ибтидои, бояд донандаи хуби забони давлати, забони руси ва цам яке аз забонцои хорици бошад, бояд дар бораи робитаи забон ва фарх,анг фщмиш дошта бошад, аз робитаи забощо ва фарх,анщои миллй мисощо оварад, фах,миши калимах,о ва вох,ищои фразеологиро бо забони миллй ва забощои дигар таъмин намояд, то ба ин васила раванди таълиму тарбияро дар асоси сатци асосии салох,иятикасбй рох,андозй намояд.
Ключевые слова: будущий учитель начальных классов, современные технологии, профессиональная подготовка учителей начальных классов, проблема профессиональной подготовки учителей на чальных классов
Статья посвящена рассмотрению вопроса профессиональной подготовки и развития личности будущего учителя начальных классов в вузе. Отмечается, что проблема качественной подготовки учителей начальных классов считается одной из основных и является важной и приоритетной темой в государственной политике Таджикистана в контексте расширения профессиональной компетентности учителей. Подчеркивается, что будущий учитель начальных классов, помимо всесторонних знаний в данной области, полного знання методов преподавания начальных школьных предметов, должен хорошо владеть государственным языком, русским и одним из иностранных языков, должен иметь представление о взаимосвязи языка и культуры, приводить примеры связи национальных языков и культур, обеспечивать понимание слов и фразеологизмов на национальном языке и других языках, процесс обучения необходимо организовать на базовом уровне профессиональной компетентности.
Key words: future primary school teacher, modern technologies, professional training of primary school teachers, the problem of professional training of primary school teachers, qualities of primary school teachers
The article is devoted to the consideration of the issue of professional training and personality development of a future primary school teacher at the university. It is noted that the problem of quality training of primary school teachers is considered one of the main problems and is an important and priority topic in the state policy of Tajikistan in the context of expanding the professional competence of teachers. It is emphasized that the future primary school teacher, in addition to comprehensive knowledge in this area, full knowledge of methods of teaching primary school subjects, must have a good command of the state language, Russian and one of the foreign languages, must have an understanding of the relationship between language and culture, give examples of the
connection between national languages and cultures, ensure understanding of words and phraseological units in the national language and other languages, in order to conduct training and the learning process is based on a basic level of professional competence.
Ташаккули тагйироти мусбати замони муосир дар фазой маорифи Ч,умх,урии Точикистон дар рохи рушди илми педагогика, аз чумла омода намудани мутахассисони дорои сатхи баланди тахассусй, дорои неруи пурцуввати эчодй, ки цодир ба истифодаи мохирона аз фановари(технология)-хои муосири иттилоотию коммуникатсионй мебошанд, дар масъалаи омода кардани муаллимони синфхои ибтидой вазифахои нав ба миён мегузорад. Гузашта аз ин, сухан дар бораи татбици баъзе консепсияхои методологй меравад, ки барои нацши калидй дар рушди фановарихои муосир дар сохаи маориф пешбинй шудаанд. Хдма ин чустучуи равишх,ои нави истифодаи фановарихои афзалиятноки инноватсионй, тайёр намудани кадрх,ои баландихтисосро так;озо мекунад.
Проблемаи бо сифати баланд тайёр кардани муаллимони синфхои ибтидой яке аз муаммохои мехварй махсуб шуда, масъалаи мухим ва афзалиятноки сиёсати давлатии Чумхурии Точикистон дар сохаи рушди салохиятнокии касбии омузгорон аст.
Чдраёни ислохоти низоми тахсилот дар Точикистон нишон медихад, ки дар шароити пешрафти илму техника технологияи муосири таълим яке аз омилхои арзишманди маърифатнокии чомеа буда, сахми он дар хифзи манфиатхои миллй, пешрафти ицтисодии мамлакат, сатхи маърифатнокии чомеа ба маротиб меафзояд. Имруз ру овардани ахли маориф ба арзёбии бисёрхола ва омузиши муносибати босалохият низ аз талаботи муфиди замони истицлолият ба шумор меравад, зеро насли чавон танхо бо донишхову иттилооти фаровони илмй наметавонад вориди бозори чахонии мехнат шавад. Беш аз харвацта, уро махорату малака ва цобилятхои гуногуни сиёсию ицтисодй, ичтимой ва фархангй заруранд, ки хамчун салохиятхои фаннй дар муассисахои тахсилоти миёнаи умумй ва олии касбй фаро гирифта мешаванд. Аз ин ру, мактаби муосир дар назди омузгор мацсад ва вазифахои нав, ба мисли такмили махорати касбй, истифодаи технологияи нави педагогй, рушди тафаккур, инкишофи нутц, ташаккули цобилияти ягон амалро ичро карда тавонистан ва истеъдоди эчодии хонанда, хавасманд намудани толибилм ба худомузй, аз болои худ кор кардан, худташаккулдихй, хамкорй, омузиш аз манъбахои иловагй, ташаккули босалохият, истифода аз меъёрхои бисёрхолаи баходихй ва гайраро мегузарад. Дар раванди дарс дар муносибати таълими салохиятнокй вазифаи омузгор хонандагонро наомузонида, балки амалиёти онхоро рахнамойй кардан ва хавасманд гардонидан, инчунин фаъолияти таълимиро ба танзим даровардан мебошад
^онунхои ицтисоди бозаргонй, такмили равобити бисёртарафаи ицтисодй ва ичтимоию фархангй бо мамлакатхои ИДМ, хоричи дуру наздик, пурзур гардидани раванди мубодилаи дастовардхо дар сохаи маданият, илм, маориф тацозо менамояд, ки чустучуи роххои самарабахш ва босифати омода кардани муаллимон, омузиши амиц ва мукаммали фанхо, забони давлатй, инчунин забонхои русиву хоричй барои ичрои супоришхои ичтимоии чамъият, дарк намудани дарачаи баланди мутобицшавй ба талаботи чомеа амалй карда шаванд.
Дар айни замон, ки дар сохаи маорифи Точикистон ислохот чараён дорад, низоми тахсилоти олй на танхо бо цонеъ гардонидани талаботи имрузаи ицтисодиёти кишвар ба мутахассисони баландихтисос, балки бо падидахои афзояндаи хамгирой дар заминаи тахкими чойгохи он дар фазои ягонаи таълимй царор дорад.
Бо мацсади чорй намудани принсипхои раванди Болония дар низоми маълумоти олии мамлакатамон тадбирхои дахлдор андешида шуда, низоми таълими кредитй хамчун чузъи чудонашавандаи тайёрии дусатхии мутахассисон дар сохахои гуногуни илм ва амалия буда, ба талабот ва муцаррароти раванди Болония, шароити ягонаи амалхои хамохангшуда дар тайёр кардани мутахассисоне, ки ба талаботи стандарти чахонии таълим дар робита ба ташаккули салохияти касбии мутахассисони оянда чавобгу мебошад.
Дар шароити бисёрфархангй дар чомеаи муосир, бахусус кишвари мо, донистани забони модарй ва инчунин забони давлатй, забони русй, забони хоричй ба рушди арзишх,ои ахлокй ва фархднгии чомеа мусоидат мекунад. Точикистон барои фарохам овардани шароити мусоид барои рушди на танхо забони давлатй, балки забонхои дигар, аз чумла забони русй, забони хоричй, ки дар кишвари мо васеъ пахн шудааст, пайваста тадбирхои дахлдор андешида ва амалй карда истодааст.
Бехтар намудани таълим дар синфхои ибтидоии муассисахои таълимии умумй, тайёр кардани кадрхои педагогии дахлдор дар шароити хозира ахамияти махсус дорад.
Муаллими ояндаи синфхои ибтидой дар баробари доштани дониши мукаммали сохавй, шиносоии комил бо усулхои таълими фанхои синфхои ибтидой, бояд донандаи хуби забони давлатй, забони русй ва хам яке аз забонхои хоричй бошад, бояд дар бораи робитаи забон ва фарханг фахмиш дошта бошад, аз робитаи забонхо ва фархангхои миллй мисолхо оварад, фахмиши калимахо ва вохидхои фразеологиро бо забони миллй ва забонхои дигар таъмин намояд, то ба ин васила раванди таълиму тарбияро дар асоси сатхи асосии салохияти касбй рохандозй намояд.
Тахлили асархои дар адабиёти илмию педагогй ва равоншиносй мавчудбуда нишон медихад, ки масъалаи навсозии тахсилоти олии касбй, пеш аз хама, салохият ва салохиятнокии омузгори оянда бояд мавриди баррасй ;арор гирифт.
Оид ба омодасозии касбии омузгорон, аз чумла оид ба тайёр карании муаллимони синфхои ибтидой микдори зиёди осори илмй руйи кор омадаанд. Дар ин асархо ;онунхо ва механизмхои умумии азхудкунии фаъолияти педагогй, ташаккули сифатхои мухимтарини касбии омузгор пурратар ошкор карда шудаанд, вале хусусиятхои касбхои (ихтисосхои) алохидаи омузгорй ба таври кофй муайян карда нашудаанд, масъалахои умумй ва хусусии педагогй дар касби муаллимй аз бисёр чихат хал нашудааст. Аз чумла масъалаи ташаккули шахсияти муаллими синфхои ибтидой хаматарафа ба маърази тах;ик; кашида нашудааст.
Аз гуфтахои боло бармеояд, ки ихтилофхои муайяне мавчуданд, ки ба раванди такмили омодагии касбй ва фаъолияти касбии омузгор халал мерасонанд, аз чумла:
-ихтилоф байни талаботи объективии мактаб ба кадри омузгории дорои салохияти баланди касбй ва сатхи во;еии хатмкунандагони муассисахои таълимии педагогй;
- ихтилоф байни самти омодасозии муаллим дар донишгох, таълими омузгорон бо усули анъанавй ва ниёзи чомеа ба муаллими босалохият, донандаи усули таълими гайрианъанавй ва хонандамехвар;
- ихтилоф байни самти педагогии шахсияти донишчуён ва паст шудани ма;оми ичтимой ва нуфузи касби омузгорй;
- ихтилоф байни вазифахои таъхирнопазири татби;и стандартхои давлатии тахсилот ва имкониятхои молиявию моддии муассисахои таълимй;
- ихтилоф байни хусусиятхои объективии мавчудаи касби муайяни омузгорй ва ба таври кофй ба назар нагирифтани он дар раванди таълим;
- ихтилоф байни равишхои гуногуни методологй ва назариявии халли масъалахои касбй ва гайра.
Аз гуфтахои болой ба хулоса омадан мумкин аст, ки проблемаи илмию амалие, ки аз ин ихтилофхо ба миён меояд, аз он иборат аст, ки роххои бехтар намудани таълими касбй, тайёр кардани муаллимони синфхои ибтидой бо истифода аз тахлили методй ва назариявй бодя чустучу карда шаванд ва тад;и;оти конкретии тачрибавй дар раванди касбомузй амалй гардад. Ма;сади асосии чунин тах;и;от бояд тасди;и на;ши муайянкунандаи омили шахсй дар тахсилоти касбй ва фаъолияти омузгор, баррасй намудани касби омузгорй хамчун ягонагии системавии шахсияти омузгор, фаъолияти педагогй ва муоширати педагогй бошад ва барои баланд бардоштани сифати тайёр кардани муаллимон тавассути ичрои чунин шартхои асосй мусоидат кардан мумкин аст:
- татби;и пайгиронаи методологияи низомй ва технологияи пеш;адам дар раванди таълими касбй;
- тахкими самти шахсии омодагии касбии омузгорон, махсусан рушди самтхои арзишй ва хавасмандии шахсият;
-такя ба конунхои объективй ва принсипхои прогрессивии касбомузии инсон;
-бартараф намудани ихтилофхои мавчуда, ки ба такмили тайёрии касбии муаллимон ва мустахкам намудани вазъи ичтимоии касби омузгор халал мерасонанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Негматов, С.Э. Поликультурное и полилингвальное образование в Республике
Таджикистан/С.Э.Негматов. - Душанбе: Сифат, 2015. - 160 с.
2. Негматов, С.Э. Стратегия компетентностного образования в высшем профессиональном образовании в Республике Таджикистан /С.Э.Негматов//Материалы научно-практической конференции, посвященной 90-летию ТГПУ им. С.Айни. - Душанбе: ТГПУ, 2022. -С. 122-131
3. Сабуров, Х.М. Усулхои анъанавй ва гайрианъанавии омузиш (мацола бо забони точикй)// Таълиму тарбияи хонандагон/Х.М.Сабуров.-Хучанд, Омор, цисми 1, 2005. - С.17-21
4. Хакимова, Ш.И. Омодагиии касбии муаллимони оянда хамчуни муаммои педагогй/ Ш. И. Хакимова // Лингвистическое наследие и развитие языкознания "Lisoniy meros va tilshunoslik taraqqiyoti" mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy konferensiya materiallari / Mas'ul muharrirlar -O.Tojiyev, Sh.Qahhorov. - Andijon davlat universiteti, 2023. - С.279-284.
5. Хдкимова, Ш.И. Падидах,ои инноватсионии таълим дар системаи маорифи Точикистон/ Ш. И. Хакимова//"Номаи донишгох"-и Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б^ афуров, силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй. - 2015- №2(43). - С.245-249. - EDN ULQRIH.
6. Шарифов, Ф.Педагогика/Ф.Шарифов,И.Х.Каримова.-Душанбе: Ирфон, 2008.-284 с.
REFERENCES:
1. Negmatov, S.E. Multicultural and multilingual education in the Republic of Tajikistan/S.E. Negmatov. - Dushanbe: Sifat, 2015. - 160 p.
2. Negmatov, S.E. Strategy of competency-based education in higher professional education in the Republic of Tajikistan / S.E. Negmatov // Materials of the scientific and practical conference dedicated to the 90th anniversary of the TSPU named after. S. Aini. - Dushanbe: TSPU, 2022. -P. 122-131.
3. Saburov, H.M. Traditional and non-traditional methods of learning (article in Tajik language)// Education and training of students, Khujand, Omor, part 1, 2005. - P.17-21.
4.Hakimova, Sh.I. Professional preparation of future teachers as a pedagogical problem/ Sh. I. Hakimova // Linguistic heritage and development of linguistics. Proceedings of the international scientific-practical conference on "Linguistic heritage and development of linguistics" / Responsible editors - O. Tojiyev, Sh. Kakhorov. - Andijan State University.- 2023. - P.279-284.
5. Hakimova, Sh.I. Innovative phenomena of education in the education system of Tajikistan/ Sh. I. Hakimova // "Scientific notes" of Khujand State University named after academician B. Gafurov. Series of Humanities and Social sciences. - 2015- No 2(43). - P.245-249.
6. Sharifov, F. Pedagogy/ F. Sharifov, I.Kh. Karimova. - Dushanbe: Irfon, 2008.-284 p.
