CC BY
0UDK 669-138.8
"OLMALIQ KMK" AJ NODIR METALLAR VA QATTIQ QOTISHMALAR ISHLAB CHIQARISH BIRLASHMASI SHAROITIDA 99, 98% YUQORI TOZA MOLIBDEN TUZLARINI ISHLAB CHIQARISH TEXNOLOGIYASI
Ubaydullayev Mamasidiq Maxammatsoliyevich NamMQI, t.f.b.f.d PhD. E-mail: silverstar-14@ mail.ru. tel:+99(891) 183 2996
Parmonov G'ayrat Maxmadqulovich "OKMK" AJ Ilmiy-texnologik markazi laboratoriya bo'limi boshlig'i E-mail: g.parmonov@agmk.uz. tel:+99(893) 182 1304
Parmonov Sarvar Toshpo'latovich Toshkent davlat texnika universiteti Olmaliq filiali. t.f.b.f.d. dotsent E-mail: parmonovst@mail.ru. tel:+99(894) 224 0005
Annotatsiya: Ushbu maqolada "Olmaliq KMK" AJ Nodir metallar va qattiq qotishmalar ishlab chiqarish birlashmasining Ilmiy-texnalogik markazida sof molibden tuzini gidrometallurgiya usulida olish bo'yicha olib borilgan laboratoriya tadqiqotlari va ularning natijalari hamda molibdenning ahamiyati, undan foydalanish, tajriba uchun zarur bo'lgan materiallar, jihozlar, usullar va natijalar haqida ma'lumot keltirilgan.
Аннотация: В данной статье приведены лабораторные исследования и их результаты по получению чистой соли молибдена гидрометаллургическим методом в научно-технологическом центре объединения по производству редких металлов и твердых сплавов АО «Алмалыкский ГМК», а также сообщается о его использовании, необходимых для эксперимента материалах, оборудовании, методах и результатах.
Abstract: In this article. the laboratory studies and their results on obtaining pure molybdenum salt by hydrometallurgical method at the Scientific and Technological Center of the Association for the Production of Rare Metals and Hard Alloys JSC "Almalyk MM", as well as the importance of molybdenum. its use. materials necessary for the experiment. equipment. methods. and results are reported.
Kalit so'zlar: kek. molibden tuzlari, paramolibdat. neytrallash. sorbsiyalash. desorbsiyalash. regeneratsiyalash. uchirib tutish. pishirish. kristallantirish. filtr press. repulpator.
Ключевые слова: кек, соли молибдена, парамолибдат, нейтрализация, сорбция, десорбция, регенерация, тушение, варка, кристаллизация, фильтр-пресс, репульпатор.
Keywords: cake. molybdenum salts. paramolybdate. neutralization. sorption. desorption. regeneration. quenching. cooking. crystallization. filter press. repulpator.
Maqsadi. Yuqori toza molibden tuzlarini olish texnologiyasi tuzning o'ziga xos turiga va uni qo'llashga qarab farq qilishi mumkin. Yuqori toza molibden tuzlarini ishlab chiqarish jarayoni molibden qazib olish. rudani qayta ishlash. molibdenitni eritish. olingan eritmani tozalash va maqsadli tuzni cho'ktirish kabi bir necha bosqichlarni o'z ichiga olishi mumkin.
Usullari. Maqolada yoritilgan laboratoriya tahlillar: "Nodir metallar va qattiq qotishmalar ishlab chiqarish bo'yicha IIChB", ToshDTU OF, "Ilg'or texnologiyalar markazi", "O'zbekiston - Yaponiya yoshlari innovatsiya markazi" va "INNO" o'quv va ishlab chiqarish texnoparkining laboratoriya bazasida amalga oshirildi.
Natijalari. Natriy molibdat olishning keng tarqalgan usullaridan biri molibdenitni konsentrlangan sulfat kislotada yuqori haroratda eritib, so'ngra olingan eritmani ammiak bilan
ishlov berish va natriy molibdat olishdir. Olib borilgan ilmiy va amaliy izlanishlar natijasida yuqori tozalikdagi molibden tuzlarini 99,98% tozalik bilan qayta tiklashga erishildi.
Xulosa. Molibdenni sorbsiyalash uchun optimal muhit pH 2-2,5 (1,8-3) bo'lishi, ushbu muhitda molibden eritmada polimer anion ko'rinishida bo'lishi, bu esa o'z navbatida sorbentni molibden bo'yicha (150 g/l) yuqori shimilishini ta'minlab berishi hamda olingan molibden bo'yicha boy desorbatni olishni ta'minlashi aniqlandi.
Kirish.
Yuqori mexanik va kimyoviy xossalarini namoyon qilganligi sababli molibden bugungi kunda keng sohalarda qo'llanilib kelayotgan metallardan biridir [1-3]. Molibden juda yuqori erish nuqtasiga, issiqlik ta'sirida kam kengayishiga, yuqori darajadagi issiqlik va elektr o' tkazuvchanligiga va yuqori zichlikka ega bo' lgani uchun metallurgiya, neft va gaz, kimyo va neft-kimyo, avtomobilsozlik kabi turli sohalarda keng qo'llaniladi[4-6].
Hozirgi vaqtda dunyoda molibdenning ajoyib xususiyatlari tufayli ishlab chiqarish tarmoqlarida unga talab keskin oshib bormoqda. "TRADING ECONOMICS" kompaniyasining ma'lumotlariga ko'ra, 2023-yil boshidan buyon molibden 27 dollar/kg ga yoki 58,06 % ga o'sdi [7-9]. "Expert Market Research" (2022) tomonidan ta'kidlanganidek, "Bozor 2023-2028 yillardagi prognoz davrida yillik o'sish sur'ati 4 % ga o'sishi kutilmoqda" [10]. Shunday qilib, yuqori tozalikda molibden olish keskin raqobatbardosh dunyoda muvaffaqiyatga erishish uchun muhim qadamdir. Shu sababli, hozirgi vaqtda past navli molibden rudalaridan yuqori darajada toza molibdenni olishga katta e'tibor qaratish muhim[11-14].
Usullari.
Yuqori tozalikdagi molibden tuzlarini olishning texnologik sxemasi
1 - rasmda keltirilgan. Texnologiya quyidagi asosiy jarayonlarni o'z ichiga oladi:
- Kuyindidan molibdenni 2 bosqichli qarama qarshi oqimda tanlab eritish. Har bir bosqichda davomiyligi
2 soatdan bo'lgan harorat 80 oC da, 120 g/l li sodali eritma bilan doimiy ravishda olib boriladi.
- Kekni sodali eritma yordamida qo'shimcha va filtrda distillangan iliq suv bilan yuvish.
- pH muhit 2-2,5 bo'lguncha boy eritmani nitrat kislota bilan neytrallash, so'ng past asosli anionit bilan molibdenni sorbsiyalash.
- Molibdenni kislotali boy eritmadan A-100 (Mo) sorbentiga sorbsiyalash.
- To'yingan sorbentni suv bilan yuvish, molibdenga to'yingan A-100 (Mo) sorbentidan molibdenni ammiakli eritma yordamida desorbsiyalash.
- A-100 (Mo) sorbentini nitrat kislotali eritma bilan regeneratsiyalash.
- Tovar holidagi molibden desorbatini ortiqcha ammiak bilan birga bug'latilib uchirib
tutish.
- Desorbatni nitrat kislota bilan neytrallab bug'latilib ushlangan desorbatdan ammoniy tetramolibdatni kristallash.
- Yanada yuqori tozalikdagi toza molibden mahsulotini olish uchun ammoniy tetramolibdatni qayta kristallantirib ammoniy paramolibdat olish.
- Texnologik jarayonlar yordamida gaz fazasidan ammiakni tutib olish va ushbu ammiakni qaytadan jarayonda ishlatish.
- Molibdenni sorbsiyalashdan so'ng qolgan eritmadan reniyni A-170 sorbentiga to'liq sorbsiyalash.
- Uchirish yo'li bilan natriyli selitra olish uchun natriy nitratli chiqindili eritmani qayta
ishlash.
- 2-bosqich tanlab eritish so'nggida tarkibida Cu, Au, Ag va boshqa komponentlar saqlagan tovar holidagi kek olish.
1 - rasm. Yuqori tozalikdagi molibden tuzlarini olishning texnologik sxemasi Natijalar.
Jarayon kimyosi. Sodali tanlab eritish texnologiyasi oksidli xomashyodan molibdenni selektiv (alohida) tanlab eritish imkonini beradi. Kuyindini sodali tanlab eritish jarayonida shuningdek Cu, Fe, Ca, Zn kabi metallar kekda kam eruvchi gidroksid va karbonat holida qoladi.
Molibden bilan bir qatorda eritmaga reniy, kremniy dioksidi va alyumosilikatlar ham o'tadi. Molibdenni tanlab eritish quyidagi reaksiya asosida kechadi:
М0О3 + Na2CO3 = Na2MoO4 + CO2Î, (1)
Karbonat angidridning ajralishida bo'tananing qaynashi bilan sodir bo'ladi. Ushbu jarayonda sodir bo'ladigan oraliq mahsulotlaridan biri natriy bikarbonatni hosil bo'lishi bilan boradi:
Na2CO3 + H2O + CO2 = 2NaHCO3, (2)
Bu esa tanlab eritishga ketadigan soda sarfini oshirib yuboradi. Shu sababli bikarbonatni buzish (hosil bo'lishini oldini olish maqsadida tanlab eritish jarayoni yuqori haroratda olib boriladi).
2NaHCO3 = Na2CO3 + CO2 + H2O, (3)
Kremniy dioksid eritmaga natriy silikat ko'rinishida quyidagi sxema bo'yicha o'tadi:
SiO2'MeO+Na2CO3 = Na2SiO3+MeCO3 (4)
Molibdenga boy eritmani neytrallab pH muhit 2-2,5 da molibdenni sorbsiyalashga tayyorlashda natriy silikat kremniy kislotali gelga, molibden esa polimolibdatga o'tadi. Bunda eritmada natriy nitrat NaNO3 hosil bo'ladi:
Na2SiO3 + 2HNO3 = 2NaNO3 + H2O*SiO2| (5)
7Na2MoO4 + 10HNO3 = Na4H2MoyO24 + 10NaNO3 + 4H2O (6)
Kremniy kislota gelini hosil bo'lishi jarayon uchun keraksiz bo'lib, u sorbent yuzasiga cho'kib qoladi va molibden sorbsiyalash jarayoniga birikib ketadi. Shuning uchun sorbsiyalashga odatda eritma qo'shimchalardan filtrlanib tozalanib olinishi kerak.
Molibdenni sorbsiyalash uchun optimal muhit pH 2-2,5 (1,8-3) bo'lishi odatda ushbu
muhitda molibden eritmada polimer anion ko'rinishida bo'lib, bu esa o'z navbatida sorbentni molibden bo'yicha (150 g/l) yuqori shimilishini ta'minlab beradi va olingan molibden bo'yicha boy desorbatni olishni ta'minlaydi.
Molibdenni sorbsiyalash jarayoni eritmadan sorbent fazasiga yutilishi ionalmashinish hisobiga kechadi:
4R - NO3 + Na4H2Mo7Ö24 = R4 - H2Mo7Ö24 + 4NaNÜ3 (7)
Bunda eritma natriy nitrat bilan to'yinib boyiydi. Past asosli anionitlarni yuqori asosli sorbentlarga qaraganda asosiy yutuqlari shundan iboratki bunda ammiakni molibden uchun desorbsiyalashda qo'llash imkoniyati hamda ammoniy molibdatga to'yingan eritma olish:
R4 - H2Mo7Ü24 + 14NH4ÜH = 4R - OH + 7(NH4) MoÜ4 + 5H2O (8)
Olingan desorbat odatda qo'shimchalardan deyarli holi bo'lib uni qayta ishlash natijasida molibdenni ammoniyli tuzlarini va yuqori tozalikdagi molibden trioksidini olishimiz mumkin. Desorbatdan molibdenni ammoniy tetramolibdat holida uni pH muhit 2-2,5 da cho'ktirish amalga oshiriladi
4(NH4)2MoÜ4 + 6HNO3 = (NH4)2Mo4Üi3| + NH4NO3 + 3H2Ü (9)
Cho'ktirish xususiyatlari quyida keltirilgan.
Ammoniy tetramolibdat ammoniy paramolibdat kabi mahsulotlar sirasiga kiradiki bunda odatda prokalka (pishirish) yo'li bilan molibden III oksidini olish mumkin.
Yuqori tozalikdagi ammoniy paramolibdat APM olish uchun tetramolibdat cho'kmasini to=70-80 oC haroratda 3-5 % li eritma ammiakni eritmasi bilan eritilib qayta kristallantiriladi.
Harorat 15-20 oC gacha sovitilgandan so'ng eritmadagi molibden kristallik APM (NH4)6Mo7O24x4H2O ko'rinishida kristallanadi. Texnologik eritma (Маточный раствор) esa ammoniy molibdat eritmasiga ammoniy tetramolibdat (ATM) holida qayta kristallantirish uchun qaytariladi, taxminan har 10 ta tetramolibdatli eritma (маточника тетромолибдата) natriy molibdatni qo'shimchalar Si, P va As dan tozalash uchun maxsus liniyaga yuboriladi.
Desorbsiyadan so'ng olingan ОН- shaklidagi solvent belgilangan kislota eritmasi bilan qayta ishlanib (nitrat) tuz ko'rinishiga o'tkaziladi. Sorbentni regeneratsiyalash quyidagi neytrallash sxemasi bo'yicha kechadi:
R-OH + HNO3 = R-NO3 + H2O (10)
Regeneratsiyalangan sorbent esa pH muhit 2-2,5 bo'lgan eritmadan molibdenni sorbsiyalash uchun qaytariladi.
Kuyindi tarkibidagi molibdenni tanlab eritish.
Jarayon 2 bosqichda olib boriladi. Birinchi bosqichda doimiy aralashtirilib turuvchi reaktorga bir martalik 3 tonna kuyindi va idishdan 8-9 m sodali eritma solinib turiladi. Reaktorga solinayotgan bo'tana 80 oC haroratgacha reaktorning yeng tomonidan beriladigan bug' bilan qizdiriladi. Jarayonda kuyindini yuklash vaqtida is gazini ajralishi tufayli bo'tanani kuchli ko'pik hosil qilishi kuzatiladi. Qo'shimcha ravishda reaktorlarga idishdan konsentrlangan sodali eritmani yuklanishini (4 m eritma bir bosqichli tanlab eritish uchun) ham qarab turish kerak.
Ikki soatlik tanlab eritishdan so'ng qaynoq bo'tanani filtrlash maqsadida ramali filtr pressga jo'natiladi. Tarkibida molibden 80-120 g/l bo'lgan eritmani filtrdan yig'uvchi idishga yo'naltiriladi. Filtrdan chiqqan kekni esa sodali eritma yordamida Q:S 1:1 nisbatda repulpatsiyalash uchun repulpatorga yuklanadi.
Repulpatordan olingan bo'tana ikkinchi bosqich tanlab eritish uchun reaktorga yo'naltiriladi u yerda esa konsentrlangan sodali eritma konsentratsiyasi 120 g/l bo'lguncha suv bilan aralashtirilib eritma tayyorlab olinadi. Tanlab eritish 80 oC haroratda 2 soat mobaynida doimiy aralashtirilib turish orqali amalga oshiriladi. Tanlab eritishdan so'ng bo'tanani nasos
yordamida filtrlash uchun ramali filtr pressga yuboriladi. Ikkinchi bosqichdan olingan filtrat eritmani yig'uvchi idishga yuboriladi. Kek esa ikkinchi bosqich repulpatoriga jo'natiladi. Kekni repulpatsiyalash qaynoq suv yoki sodali eritma bilan S:Q nisbat 1:1 da olib boriladi. Quyultirilgan bo'tana suv bilan yuviluvchi reaktorga tortib olinadi u yerda S:Q 3:1 nisbatda harorat 40-60 oC da kekni qaynoq suv bilan chayiladi (yuviladi). Yuvilgan kek o'zining eritmasida filtr - pressda ajratiladi. Bu eritma keyinchalik reaktorda birinchi bosqich tanlab eritishda bo'tana tayyorlash uchun ishlatiladi. Filtrlangan kek esa filtrda qaynoq suv bilan qo'shimcha yana yuviladi. Filtrdagi kek (havo purkash yo'li bilan) quritilib, konteynerlarga joylanadi va keyinchalik qayta ishlash uchun mis eritish zavodining metallurgik sexiga jo'natiladi. Jarayonda kekning chiqishi umumiy yuklangan kuyindi massasining 65-70 % ini tashkil qiladi.
Molibden saqlagan eritmani neytrallash. Ushbu jarayonda asosan molibden saqlagan eritmani qo'shimchalardan Si, P, As dan tozalash va molibden sorbsiyalashga tayyorlash uchun mo'ljallangan. Molibdenni A-100 (Mo) sorbentiga sorbsiyalashning optimal muhiti pH - 2-2,5 ni tashkil etdi. Suv bilan sovitiladigan reaktorda neytrallash 9-10 m3 idishdan molibden eritma olinguncha amalga oshiriladi. Reaktordagi neytrallash uchun aralashtirish va pH muhit nazorati sekin rejimda konsentrlangan (56 % li) nitrat kislotasini yoki kislotali eritmani qo'shish orqali olib boriladi. Neytrallash odatda is gazining ajralishi va kremniy - fosfor -mishyakli kislotalarning cho'kmasini hosil bo'lishi bilan boradi. Neytrallangan eritmani cho'kma hamda yengil fazalardan filtr - presslarda filtrlash orqali filtrlanadi va idishga yig'ishdan keyin yakunlanadi.
Natriy molibdatni ammoniy molibdatga konversiyalab sorbsiyalash jarayoni. Ushbu texnologiyada asosan molibdenni natriy molibdatdan ammoniy molibdatga kuchsiz asosli ionit A-100 (Mo) ga o'tkazish va to'yingan sorbentdan molibdenni ammiakli eritma bilan desorbsiyalash ko'rib chiqiladi. Jarayon har bir sorbsion kolonnalarda bir necha bosqichlar hamda oraliq jarayonlardan iborat bo'ladi.
Sorbsiyalash bo'limiga sutkasiga tarkibida 80-120 g/l Mo saqlagan idishdan hajmi 35-50
3
m kislotali eritma kelib turadi.
о
Sorbsion qurilma balandligi 6 m va diametrik 1,2 m (ishchi hajmi 6,8 m ) bo'lgan ostki qismi harakatlanmaydigan sorbent qavatga ega (eritma ostki qismdan beriladi) 4 ta kolonnadan iborat bo'ladi. Har bir kolonnaga sorbent yuklanishi 6 m3 ni tashkil qildi. Har bir kolonnalar
о
hajmi 10 m dan bo'lgan ajratuvchi sistemadan iborat va jarayonda quyidagilar kechadi:
-Dastlabki kislotali molibden saqlagan eritma;
-Aylanma kislotali molibden saqlagan eritma;
-Molibdenni sorbsiyalashdan so'ng qolgan eritma;
-Ammiakli aylanma desorbat;
-Dastlabki ammiakli desorbat (11-12 % li NH3);
-Sorbentni regeneratsiyalash uchun 120 g/l li nitrat kislota eritmasi;
-Jarayon so'nggida sorbentni yuvish uchun distillangan suv;
-Eritmani sozlash uchun pH;
-Filtr press;
-Reniyni sorbsiyalash uchun eritma.
Kolonnalarning yuqori qismi siqilgan havo berish uchun liniya, ostki qismi esa shtuser bilan jihozlangan.
Sorbsion kolonnalardagi eritmalar taqsimlash qurilmasining yuqori qismidan chiqariladi va kaskad rejimidagi keyingi kolonnalarga kelib tushadi, so'ng idishlarga shu ketma ketlikda:
-Molibden sorbsiyalashdan so'ng qolgan eritma va texnologik chiqindi eritma kaskad
tizimidagi 5 ta, 3 ta va 2 ta yuklash kolonnalaridan A-170 da reniyni 2 bosqichli sorbsiyalash uchun keladi. Eritma dastlab yig'uvchi idishga reniyni sorbsiyalash uchun sozlangan holda bo'ladi va reniyni sorbsiyalash uchun 3 ta kolonnadan iborat 1 - kaskad tizimiga yo'naltiriladi. Reniyni sorbsiyalashdan so'ng tarkibidan 110-130 g/l natriy nitrat saqlagan eritma sodali eritma bilan reaktor-neytralizatorda neytrallanadi va natriy selitrasi yig'uvchi idishga keladi (idish hajmi 3000 m ). So'ngra sorbsion bo'linmadan chiqqan chiqindili eritma natriyli selitra ishlab chiqarishga yo'naltiriladi.
-Tarkibida 2-3 g/l molibden bo'lgan eritma dastlabki eritma idishga kelib qo'shiladi.
-Tovarli desorbat yig'uvchi idish orqali ammoniy tetramolibdat kristallarini olish bo'limiga yo'naltiriladi.
-Yig'uvchi idish kolonnalaridagi aylanma desorbat, yig'uvchi aylanma desorbatni idishdagi ammiakni miqdoriga yetguncha tortib olinadi.
Yig'uvchi idishdagi 1 - bosqich reniyni sorbsiyalashdan olingan desorbat 2 - bosqich reniyni sorbsiyalashga jo'natiladi, texnologik eritma esa idishga kelib tushadi. Ikkinchi bosqich desorbsiyalashdan olingan desorbat yig'uvchi idishga keladi va apparatga bug'latib uchirishga yo'naltiriladi.
Bug'latilib ushlab olingan ammoniy perranat eritmasi yig'uvchi idishga to'planadi va affinajlash uchun kamyob metallar ishlab chiqarish sexiga jo'natiladi.
Muhokamalar.
Dunyo amaliyotida sof molibden tuzini gidrometallurgiya usulida olish va ularning fizik-kimyoviy xossalarini M.S. Moreno, L.L. Kabezas, G.C. Kreymer, J.A. Gurland, J.F. Doi, J. Pittari, R.P. Herber lar tomonidan tadqiqot ishlari amalga oshirilgan[15-17]. Tovar holidagi desorbat (ammiakli eritma) idishdan nasos yordamida olinadi. Eritmani to=90 oC haroratda qaynatiladi (apparatdagi eritma balandligi bir maromda ushlab turiladi).
Desorbatni 1,5-2 marta bug'latilgandan keyin (eritma zichligi nazorat bo'yicha, p=1,2-1,3
3 ффф 3#ФФ
g/gm , MoO3 konsentratsiyasi taxminan 400 g/gm ) eritmani belgilangan miqdori reaktor -kristallizatordan chiqarib olinadi, reaktor aralashtirgich va sovitgichli yeng bilan jihozlangan[18]. Ammoniy tetramolibdatni reaktorda kristallantirish uchun 56 % li nitrat kislota yupqa oqimda eritmani pH muhiti 2-2,5 ga pH yetguncha beriladi bunda harorat 55-65 oC ni tashkil qilgan. So'ngra reaktordagi massa ehtiyotkorlik bilan 10-15 min davomida aralashtirilib turiladi pH muhit nazorat qilinadi va olingan mahsulot nutch filtrga berilgan. Texnologik eritma nasos yordamida chiqarib olingan[19]. Ammoniy tetramolibdat kristallari esa (NH4)2Mo4O13 Х2Н2О) nutch filtrdan olingan.
Yanada yuqori tozalikdagi sifatli mahsulot olish uchun ammoniy tetramolibdatni qaytadan kristallantirib ammoniy paramolibdat olishgan. Reaktor kristallizator yig'uvchi idishdan hajmi 2-2,5 m da 3-5 % li ammiakli suv eritmasi bilan to'ldiriladi va ammoniy tetramolibdat (ATM) bilan to'yingan zichligi d=1,41 - 1,42 g/dm3 bo'lgan kristallari yuklangan. Keyin esa eritmani sovitish orqali (sovitish tizimi bilan) 15-20 oC haroratida ammoniy paramolibdat kristallarini olingan. Olingan ushbu kristallar nutch filtrga to'kilgan. Kristallanishidan so'ng qolgan texnologik eritma (filtrat) montej yordamida yig'uvchi idishga chiqarilib yig'ilgan[20]. Olingan ammoniy paramolibdat (NH4)6Mo7O24x4Н2О) tovar holidagi mahsulot hisoblandi.
Tovar holidagi desorbatni bug'latish jarayonida ma'lum miqdorda ammiak va suv bug'lari ajralib chiqadi. Gazlar aralashmasi absorberning kondensatsion kamerasiga chiqarib (so'rib) olinadi va suvga yuttirilgan. Absorberda esa 10-12 % li ammiakli eritma olinadi u keyinchalik molibdenni desorbsiyalash uchun ishlatilgan[21].
Xulosalar.
Olib borilgan izlanishlar natijasida quyidagicha xulosa qilish mumkin: Ajratish jarayonida asosan molibden saqlagan eritmani qo'shimchalardan Si, P, As dan tozalandi. Molibdenni A-100 (Mo) sorbentiga sorbsiyalashning optimal muhiti pH - 2-2,5 ni tashkil etdi. Suv bilan sovitiladigan reaktorda neytrallash 9-10 m idishdan molibden eritma olinguncha amalga oshirildi. Reaktordagi neytrallash uchun aralashtirish va pH muhit nazorati sekin rejimda konsentrlangan (56 % li) nitrat kislotasini yoki kislotali eritmani qo'shish orqali olib borildi. Neytrallash odatda is gazining ajralishi va kremniy - fosfor -mishyakli kislotalarning cho'kmasini hosil bo'ldi. Natijada"Olmaliq KMK" AJ nodir metallar va qattiq qotishmalar ishlab chiqarish birlashmasi sharoitida 99, 98% yuqori toza molibden tuzlarini ishlab chiqarish imkonini berdi.
ADABIYOTLAR
1. Zelikman, A.N., Kreyn, O.E., Samsonov, G.B. "Nodir metallar metallurgiyasi" ("Metallurgiya redkix metallov"), Metallurgiya, Moskva, Rossiya, 102, 125-135 betlar.
2. www.azom.com.
3. www.tradingeconomics.com
4. . Parmonov S.T. "Kon-metallurgiya sanoatida qo'llaniladigan qattiq qotishmalarning abraziv yeyilishga bardoshliligini ultradispers modifikatorlar qo'shish orqali oshirish". Journal of Pharmaceutical Negative Results, 2022 yil 9-son 7474-7479 betlar.
5. Parmonov S.T., Shakirov Sh.M., Sharipov K.A., Sadaddinova S. "Drobilkalarning qattiq qotishmadan tayyorlangan ishchi detallarda zarbli abraziv yeyilishi". UNIVERSUM: ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ. 5 may 2022 yil №5 son
6. Stepanchuk A.N., Bilqk I.I., Boyko P.A. Kukun metallurgiyasi texnologiyasi // Keyev. 2011. 215-270 betlar.
7. Убaйдуллaев М.М., Шякиров Ш.М., Абдуллaев К.К. Мax,aллий хом aшё aсосидa олинган aморф углеродли мaтериaллaрни юкори x,aрорaтлaрдa грaфитлaш технологиясини ишлaб чи;иш // Мехaникa Ba технология илмий журнaли.Namangan-2023yil. №2. (11), 2023. 214-221 б
8. M.M.Ubaydullayev., Sh.A.Karimov.,Sh.M.Shakirov., R. Qudratov., G'.M. Parmonov. Use of Carbon Materials as a Heating Element. European multidisciplinary journal of modern science. Vol. 6, June 2022. -pp. 671-677.
9. Shakirov, S. (2021). ЭЛЕКТР ДВИГАТЕЛЛАРДА КУЛЛАНИЛАДИГАН УГЛЕГРАФИТЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ИШЛАБ ЧИЦАРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ТАХЛИЛ ЦИЛИШ. KOMPOZITSION MATERIALLAR.
10. Shuxrat, S., Akmal, A., Mamasidiq, U., & Bohodir, E. (2022). DETERMINATION OF THE EFFECT OF TEMPERATURE ON THE GRAPHITIZATION PROCESS OF AMORPHOUS CARBON MATERIALS. Conferencea, 284-288.
11. Ubaydullayev, M. (2021). ALUMINUM-BASED COMPOSITION MATERIALS FOR PROCESSING ALUMINUM SCRAP. An International Multidisciplinary Research Journal.
12. Shakirov, S., & Ubaydullayev, M. (2021). ЭЛЕКТР ДВИГАТЕЛЛАРДА КУЛЛАНИЛАДИГАН УГЛЕГРАФИТЛИ МАТЕРИАЛЛАРНИ ИШЛАБ ЧИЦАРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИ ТАХЛИЛ ЦИЛИШ. Госудaрственное уншарное предприятие «^aH Ba тaрaккиёт» при Тaшкентском госудaрственном техническом университете имени Ислaмa Кaримовa.
13. Shakirov Shuxrat, Allanazarov Akmal, Ubaydullayev Mamasidiq, & Egamberdiyev Bohodir. (2022). DETERMINATION OF THE EFFECT OF TEMPERATURE ON THE GRAPHITIZATION PROCESS OF AMORPHOUS CARBON MATERIALS. Conferencea,
284-288. Retrieved from https://conferencea.org/index.php/conferences/article/view/1290
More Citation Formats
14. Shakirov Sh.. Allanazarov A.. Ubaydullayev M.. Egamberdiyev B. Determination of the effect of temperature on the graphitization process of amorphous carbon materials. International Conference on Advance Research in Humanities. Applied Sciences and Education Hosted from New York. USA. August 28th 2022. 284-288 б.
15. Убайдуллаев М.М., Шакиров Ш.М., Каримов Ш.А. Махдллий хом ашё асосида олинган аморф углеродли материалларни графитлаш технологиясини ишлаб чикиш. // "Композит материаллар" Илмий техникавий ва амалий журнали. -Тошкент. №3/2022. 112115 б.
16. M.M.Ubaydullaev. K.Kh.Abdullayev. A.X.Xabibullaev. Development of graphitization technology of amorphous carbon materials obtained on the basis of local raw materials NamMTI ilmiy-texnika jurnali. Наманган Том 7 махсус сон №2/2022. 235-241 б.
17. Пармонов С. Т., Кулмуродов З. С., Пармонов F. М., Хужакулов. Н.Б. "Ультрадисперс TiC заррачалар микдорининг вольфрам карбид кобальтли катти; котишма структураси ва физик-механик хоссаларига таъсирини аниклаш" Узбекистон кончилик хабарномаси. Навоий. 2022 йил №2 сон. - Б. 92-94.
18. Parmonov S.T. "Tungsten-containing hard alloys and their role in the production enterprises of our country". "Композицион материаллар". Тошкент. 2021 йил №3 сон. - Б. 202-205.
19. Парманов С.Т., Шакиров Ш.М.. Шарипов К.А., "Композицион материаллар юзасини абразив ейилишининг асослари" Композицион материаллар. Тошкент. 2021 йил. №4. - Б. 51-54
20. Parmonov S.T. "Preparation for microstructural analysis of volframcarbide-based solid alloy samples and analysis of results". "Композицион материаллар". Тошкент. 2021 йил №3 сон. - Б. 122-125.
21. Parmanov S.T., Shakirov Sh.M., Sharipov К.А., N.B. Xujaqulov. "Scientific basis of temperature and time intredependence in the precess of heating and tungsten carbide - based solid alloy powders" "Web of Scientist: International Scientific Research Journal". Indonesia. 2021 Vol 9. - P. 137-145.
