Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГ-ТАРБИЯЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МУАММОЛАРИ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГ-ТАРБИЯЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
касбий-педагогик сифат / билим / кўникма / малакалар / касбий компетентлик сифатлари / назарий билимлар / психологик / методик / информацион / креатив / инновацион / коммуникатив / шахсий / технологик / экстремал компетентлик.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — М.М.Умарова

Ушбу мақолада касбий компетентлик мутахассис томонидан алоҳида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки ҳар бир мустақил йўналиш бўйича интегратив билимлар ва ҳаракатларнинг ўзлаштирилишини назарда тутиши, компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларни ўрганишни, муҳим ижтимоий талабларни англай олишни, янги маълумотларни излаб топиш, уларни қайта ишлаш ва ўз фаолиятида қўллай билишни тақозо этиши масалалари хусусида сўз юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГ-ТАРБИЯЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МУАММОЛАРИ»

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПЕДАГОГ-ТАРБИЯЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МУАММОЛАРИ

М.М.Умарова

^укон давлат педагогика институти, Психология фанлари буйича фалсафа доктори (PhD),

доцент

https://doi.org/10.5281/zenodo.11198549

Аннотация. Ушбу мацолада касбий компетентлик мутахассис томонидан ало%ида билим, малакаларнинг эгалланишини эмас, балки %ар бир мустацил йуналиш буйича интегратив билимлар ва %аракатларнинг узлаштирилишини назарда тутиши, компетенция мутахассислик билимларини доимо бойитиб боришни, янги ахборотларни урганишни, му%им ижтимоий талабларни англай олишни, янги маълумотларни излаб топиш, уларни цайта ишлаш ва уз фаолиятида цуллай билишни тацозо этиши масалалари хусусида суз юритилган.

Калит сузлар: касбий-педагогик сифат, билим, куникма, малакалар, касбий компетентлик сифатлари, назарий билимлар, психологик, методик, информацион, креатив, инновацион, коммуникатив, шахсий, технологик, экстремал компетентлик.

Булажак мутахассиснинг муайян билим даражаси ва шахсий сифатларига таянган холда хосил килинадиган касбий билим, куникма ва малакалар мактабгача таълим сохаси мутахассисларида катъий ирода, ишонч, болажонлик каби сифатларнинг таркиб топишига хам хизмат килиши лозим. Булажак мактабгача таълим сохдси мутахассиси учун эътиборлилик, боланинг барча хатти-харакатларини назорат кила олиш, у томондан бериладиган саволларнинг мохиятини аник ва тугри англаш, уз вактида жавоб кайтариш, таълим олувчиларга ижобий таъсир курсатадиган дидактик вазиятларни ташкил эта олиш каби лаёкатларни хосил килиш мухим ахамиятга эга. Булажак педагог-тарбиячиларда турли зиддиятлар, карама-каршиликлар вужудга келганда тезкорлик билан катъий карорлар кабул килиш, зиддиятларни бартараф этишга эришиш, вазиятларни танкидий бахолай олиш, болага нисбатан ишонч, узини унинг урнига куя олиш каби касбий куникмаларни шакллантириш талаб этилади. Педагог-тарбиячилар уз фаолиятлари давомида хамкасблари ва болалар жамоаси орасида соглом мухитни вужудга келтира олишлари, жамоада обру козонишлари керак.

Булажак педагог-тарбиячилар, биринчи навбатда, ижодкор, кенг тасаввур, дунёкараш ва тафаккур, кучли хотира, юкори даражада хиссий уз-узини бошкариш лаёкатига эга булишлари зарур. Булажак мактабгача таълим ташкилотлари педагогларида бундай сифатларнинг хосил булишида аудиториядаги укув жараёни билан бир каторда педагогик амалиёт хам мухим урин эгаллайди. Талабаларнинг педагогик амалиётда фаол иштирок этишлари, тажрибали методистлар ва тарбиячиларнинг иш фаолиятлари билан танишишлари, улардан касбий махорат сирларини урганишлари истикболда уз педагогик фаолиятларини самарали ташкил этишлари учун зарур хисобланади. Булажак педагог-тарбиячиларнинг илгор тажрибаларни урганишлари уларнинг уз касбий ривожланиш даражаларини объектив бахолашлари, мавжуд бушликларни уз вактида кура олишларига кумаклашади.

Булажак педагог-тарбиячилар касбий ривожланишларини таъминлашга йуналтирилган педагогик жараённи ташкил этишда талабаларнинг мавжуд билимлари, касбий майллари, эх,тиёжларини урганиш лозим.

Булажак педагог-тарбиячиларда касбий шаклланиш жараёни коммуникатив куникмалар ва педагогик мах,оратни эгаллашдан бошланади. Булажак педагог-тарбиячиларнинг касбий тайёргарлигини таъминлашга хизмат киладиган билимларни уларга такдим этишда замонавий ёндашувлар, концепцияларга таяниш лозим. Шунга кура,булажак педагог-тарбиячиларга замонавий касбий билимларни такдим этишда халкаро тажрибаларни х,ам алох,ида х,исобга олиш керак. Чунки мактабгача таълимнинг бугунги кунги тараккиёт даражаси, уни таъминловчи педагогик-психологик билимларни узлаштирмасдан туриб, етук мутахассис булиш мумкин эмас.

Булажак педагог-тарбиячиларни истикболдаги касбий фаолиятга тайёрлашда аждодларимизнинг бола таълим-тарбиясига оид бой меросидан х,ам фойдаланиш талаб этилади. Чунки аждодларимиз меросидан х,ар бир инсонни кадрлаш, усиб келаётган ёш авлод дунёкарашини шакллантириш, ёшларни уз касбини сидкидилдан севишга ургатиш сохдсидаги педагогик таълимотларни урганиш мумкин. Бундай таълимотлар булажак педагог-тарбиячиларни касбий фаолиятга тайёрлашда назарий-методологик асос сифатида хизмат килади.

Булажак педагог-тарбиячи уз касбини чукур узлаштириши, педагогик жараёнларни самарали бошкариш санъатини эгаллаши лозим. Бунинг учун у болаларда янги билимлар ва куникмалар х,осил килиши, уларнинг ранг-баранг фаолиятлари, билиш жараёнларини самарали бошкариш мах,оратини эгаллаши керак. У, биринчи навбатда, тарбияланувчилар орасида жамоани шакллантириши, уларни машгулотларга жалб кила билиши, касбий куникмаларидан уз урнида фойдалана олиши талаб килинади.

Педагог-тарбиячининг мух,им сифатларидан бири болаларни севишдир. Болаларни севиш тарбиячиларга уларда муайян куникмаларни осонгина шакллантириш имконини беради.Бола калбига йул топиш, у билан самимий мулокотга киришиш, уни х,ар томонлама ривожлантириш таълим жараёнига тайёрлашда тарбиячиларга кулайлик тугдиради.

Педагогик амалиёт жараёнида булажак педагог-тарбиячилар машгулотлар мазмунини болаларга тушунарли тарзда баён этиши, уларни мустакил фикрлаш, фаолликка ургатиши, кийин топширикларни осон баён килиш усулларини топиши, болалар билан осонгина мулокот урната олиши, мактабгача таълим педагогикаси ва психологиясига оид манбалар билан танишиши, улар устида ишлай олиши, узининг касбий ривожланиши йулида мустакил билим олиши, тарбияланувчиларнинг психологик х,олатини х,ис эта олиши, уларнинг калбини забт эта олиши, эртак ва топишмокларни болаларга жонли, образли укиб бера олиши лозим. Шу билан бир каторда, тарбияланувчиларга педагогик таъсир курсатиш воситалари, усуллари ва методларини пухта эгаллаган булиши зарур.

Булажак педагог-тарбиячиларда касбий ривожланишни таъминлаш, уларни педагогик жараёнларни самарали бошкаришга ургатиш учун мустакил билим олиш куникмаларини мустах,камлашга эришиш лозим. Замонавий педагог-тарбиячи куйидаги касбий сифатларга эга булиши керак:

- Назарий-эмпирик фикрлаш;

- Турли мураккаблик даражасига эга булган касбий масалаларни ечишга интилиш;

- Креатив фикрлаш тажрибасига эга булиш;

- Педагогик ходисаларни тахлил килиш ва уларга объектив ёндашиш;

- Амалга ошириладиган педагогик харакатларнинг аниклигини таъминлаш;

- Мантикий, изчил хулосалар чикариш;

- Аник педагогик тафаккурга эга булиш;

- Мактабгача таълим жараёнида таълим-тарбия воситаларидан самарали фойдаланишга интилиш;

- Педагогик жараёнларда узига хос фикрлаш операцияларини бажара олиш кабилар.

Замонавий мактабгача таълимда педагогик жараёнларнинг сифати ва самарадорлигини таъминлашга интилиш мухим ахамиятга эга. Мактабгача таълим сохдсидаги ислохотларнинг самарадорлигини таъминлашда педагог-тарбиячиларнинг касбий махорати, бошкарувчилик салохияти алохида ахамиятга эга. Булажак педагог-тарбиячиларга гоявий-сиёсий билимларни такдим этиш жараёнида касбий компетенцияларнинг шаклланишига эришиш талаб килинмокда. Мактабгача таълимни ривожлантириш билан боглик талаб ва эхтиёжлар асосида махоратли педагог-тарбиячиларни тайёрлаш уларда касбий кизикиш, эхтиёж ва лаёкатларни шакллантириш оркали амалга ошади.

Мактабгача таълим ташкилотлари булажак педагог-тарбиячилари уз фаолиятларида муваффакиятга эришишлари учун, олий педагогик таълим жараёнида касбий махорат, педагогликка хос сифатларни эгаллаши талаб этилади.

Педагог-тарбиячининг одоби тарбияланувчиларда тугри хулк-атворни шакллантиришга асос булади, чунки у уз одоби билан тарбияланувчилар учун жонли намуна була олади. Шунинг учун хам булажак педагог-тарбиячилар маънавий жихатдан юксак, педагогик одоб сирларини чукур урганган булишлари керак. Педагог-тарбиячи болаларга куп танбех бермаслиги, балки ижобий таъсир курсата олиши лозим. Улар тарбияланувчиларнинг хулк-атворидаги камчиликларининг келиб чикиш сабабларини чидам билан аниклаб, уларни бартараф этиш йулларини излаб топишлари мухим ахамиятга эга. Бола хулк-атворидаги камчиликлар сабабини билмаслик натижасида педагог-тарбиячилар аксарият холларда юзаки, нохолис бахо бериб, асоссиз тарзда совук муносабатда буладилар.

Педагог-тарбиячилар тарбиявий ишларни олиб боришда факат тарбияланувчиларнинг ёш хусусиятларинигина эмас, уларнинг индивидуаллигини хам хисобга олишлари зарур. Болалар уз хулки, характери, майллари билан ажралиб туради. Яна шуни таъкидлаш жоизки, баъзи болалар катталар таъсирига тез берилса, айримларида бу жараён анча мураккаб кечади. Айрим тарбияланувчиларга ишонч билдириб, илтимос билан мурожаат килганда топширилган ишни астойдил, диккат - эътибор билан бажарса, бошкаларига эса буйрук оханги тезрок таъсир этади.

Болалар уртасида бир хил хатти-харакат турли хил сабаб, натижаларни келтириб чикариши мумкин. Бу баъзи болаларда тартиб-интизомнинг тасодифий бузилишига олиб келса, бошка бирларида доимий тарзда интизомсизликнинг руй беришига сабаб булади. Бундай жараёнларда булажак педагог-тарбиячилардан пухта педагогик-психологик билим хамда касбий куникма ва малакага эга булишлари талаб этилади. Булажак педагог-тарбиячиларнинг машгулотларни окилона ташкил эта билишлари тарбияланувчиларда ижобий сифатларнинг шаклланишига кенг йул очади.

Булажак педагог-тарбиячиларни мактабгача таълим жараёнини бошкаришга тайёрлаш тизимини урганиш, ушбу йуналишдаги адабиётларни тахлил килиш ва умумлаштириш, амалиётдаги ахволни урганиш натижасида булажак педагог-тарбиячиларнинг касбий сифатларини ривожлантириш зарурияти кучайганлигини курсатди.

REFERENCES

1. Хушназарова М.Н. Мактабгача таълимни модернизациялаш жараёнида педагог-тарбиячилар ва бошкарув кадрларни тайёрлашнинг назарий асослари: //Монография. -Тошкент:Инновацион ривожланиш нашриёт матбаа уйи, 2020.-108 б.

2. Хушназарова М.Н. Булажак педагогларни мактабгача таълим жараёнини лойихалаш ва бошкаришга тайёрлаш жараёнининг мазмуни:// Методик кулланма.-Тошкент:Инновацион ривожланиш нашриёт матбаа уйи, 2020. - 44б.

3. Хушназарова М.Н.^е education system of developed countries : Услубий кулланма.-Тошкент: ТДПУ, 2014. -46б.

4. Хушназарова М.Н.Мактабгача таълим тизимини модернизациялаш ва уни замонавий талаблар асосида бошкаришнинг узига хос жихатлари// Замонавий таълим.-Тошкент,2020.-№3(88)- Б.64-69.

5. Хушназарова М.Н.Особенности управления дошкольной организацией в современных условиях//Мугаллим хем узликсиз билимлендириу.-Некис,-2020. - № 3-Б.152-154.

6. Хушназарова М.Н. Preparation of preschool future specialists for innovation professionalism// Journal of Critical Reviews.-2020.Vol 7. Issue 2. 252-253.

7. Хушназарова М.Н. Булажак педагог-тарбиячиларнинг касбий лаёкатини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари//ТДПУ Илмий ахборотлари.-2020.-№3-Б.161-166.

8. Хушназарова М.Н.Основные направления на научно-методического управления дошкольными образовательными организациями//Monografia Pokonferencyjna.-Краков,2020.-№ 27-Б.200-203.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.