Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА ОЛИБ БОРАЁТГАН ДАВЛАТ СИЁСАТИНИНГ АҲАМИЯТИ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА ОЛИБ БОРАЁТГАН ДАВЛАТ СИЁСАТИНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
123
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Илм-фан / олий таълим / таълим-тарбия / давлат сиёсати / илмий / педагог. / Science / higher education / education / state policy / scientific / pedagogue.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ашуров, О. Ф.

Ўзбекистон Республикасида олий таълимни тизимли ислоҳ қилишнинг устувор йўналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлоқий фазилатларга ега, мустақил фикрлайдиган юқори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жиҳатидан янги босқичга кўтариш, олий таълимни модернизация қилиш, илғор таълим технологияларига асосланган ҳолда ижтимоий соҳа ва иқтисодиёт тармоқларини ривожлантириш мақсадида мамлакатимизда кенг кўламли ишлар олиб борилаёткани ҳамда олий таълим тизимидаги муамо ва йечимлар тўғрисида тўхталиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF STATE POLICY IN THE FIELD OF HIGHER EDUCATION

Determining the priorities of the systematic reform of higher education in the Republic of Uzbekistan, raising the process of training highly qualified personnel with modern knowledge and high moral and ethical qualities to a new level in terms of quality, modernization of higher education, development of social sphere and economic sectors based on advanced educational technologies that large-scale work is being carried out in our country and the problems and solutions in the higher education system were discussed.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОҲАСИДА ОЛИБ БОРАЁТГАН ДАВЛАТ СИЁСАТИНИНГ АҲАМИЯТИ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

ОЛИЙ ТАЪЛИМ СОХДСИДА ОЛИБ БОРАЁТГАН ДАВЛАТ СИЁСАТИНИНГ АХДМИЯТИ

О. Ф. Ашуров

Тошкент давлат транспорт университети, "Автомобиль ва автомобиль хужалиги" кафедраси ассистенти

АННОТАЦИЯ

устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлоций фазилатларга ега, мустацил фикрлайдиган юцори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жщатидан янги босцичга кутариш, олий таълимни модернизация цилиш, илзор таълим технологияларига асосланган уолда ижтимоий соуа ва ицтисодиёт тармоцларини ривожлантириш мацсадида мамлакатимизда кенг куламли ишлар олиб борилаёткани уамда олий таълим тизимидаги муамо ва йечимлар тузрисида тухталибутилган.

Калит сузлар: Илм-фан, олий таълим, таълим-тарбия, давлат сиёсати, илмий, педагог.

Determining the priorities of the systematic reform of higher education in the Republic of Uzbekistan, raising the process of training highly qualified personnel with modern knowledge and high moral and ethical qualities to a new level in terms of quality, modernization of higher education, development of social sphere and economic sectors based on advanced educational technologies that large-scale work is being carried out in our country and the problems and solutions in the higher education system were discussed.

Key words: Science, higher education, education, state policy, scientific, pedagogue.

Узбекистон Республикасида олий таълим тизимини ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, олий таълимни модернизация килиш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантириш максадида мамлакатимизда кенг куламли ишлар олиб борилмокда. Маълумки, замонавий хаётни бугунги кунда илм-маърифат ва таълимнинг тараккиётисиз тасаввур этиб булмайди. Айникса, ривожланган хорижий давлатларда таълимни

Узбекистон Республикасида олий таълимни тизимли ислоу цилишнинг

ABSTRACT

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

ривожлантириш биринчи галдаги энг асосий вазифа сифатида белгиланмокда. Бунга сабаб мамлакатнинг келгуси равнаки айнан шу сохада кулга киритган ютуклари билан чамбарчас богликдир. Айникса, хар бир халк, хар бир миллатнинг эртанги куни бугун вояга етаётган авлод такдири билан узвий боглик.

МАВЗУГА ОИД АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ.

Бугунги замонавий жамиятда инсон фаолиятининг энг кенг сохаларидан бири - бу таълим сохаси хисобланади.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг "тараккиётнинг тамал тоши хам, мамлакатни кудратли, миллатни буюк киладиган куч хам илм-фан, таълим ва тарбиядир"[1]деган сузларида уз ифодасини топади. Шунинг учун хам, Узбекистонда таълим тизимини комплекс ривожлантириш, малакали кадрлар тайёрлаш максадларига катта куч ва маблаглар йуналтирилмокда.

Таълим сохасида давлат сиёсатининг асосий принциплари куйидагилардан иборат:Таълим ва тарбиянинг уйгунликда олиб борилиши; таълим ва тарбиянинг инсонпарвар, демократик хусусиятга эга эканлиги;таълимнинг узлуксизлиги, узвийлиги ва изчиллиги;12 йиллик (6 ёшдан 7 ёшгача болаларни бир йил давомида умумий урта таълимга тайёрлаш хамда ун бир йиллик умумий урта ва урта махсус) таълимнинг мажбурийлиги;таълим тизимининг дунёвий хусусиятга эга эканлиги;давлат таълим стандартлари ва давлат таълим талаблари доирасида таълим олишнинг хамма учун очиклиги;таълим дастурларини танлашга ягона ва табакалаштирилган ёндашув;билимли булишни ва истеъдодни рагбатлантириш;инсоннинг бутун хаёти давомида таълим олиши;жамиятда педагог ходимлар ижтимоий химоясининг кафолатланганлиги;таълим тизимида давлат ва жамоат бошкарувини уйгунлаштириш.

Давлат жинси, ирки, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чикиши, эътикоди, шахси, ижтимоий мавкеидан катъий назар, хар кимга таълим олишда тенг хукукларни кафолатлайди.Давлат таълим олиш хукукини куйидагилар оркали таъминлайди:

-таълим ташкилотларини ривожлантириш;

-таълим ташкилотларида инновацион фаолиятни ва таълим дастурларини инновацион технологиялар ёрдамида амалга оширишни куллаб-кувватлаш;

-етакчи классик олий таълим муассасалари макомини белгилаш ва уларни куллаб-кувватлаш;

-ишлаб чикаришдан ажралган (кундузги) ва ажралмаган холда (сиртки, кечки, масофавий, дуал) таълим олишни ташкил этиш;

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

-Kagpnap Taôëpnam Ba TatnuMra oug gaBnar gacTypnapu acocuga yKHTum;

-yMyMHH ypTa Ba ypTa Maxcyc TatnuMHH öenyn onum;

-ounaga ëKH y3H MycTaKHn paBHmga ôhhhm onraH, myHHHrgeK, Ma^öypHH yMyMHH ypTa TatnHMHH TynHK onMaraH ^yKaponapra aккpegнтaцнagaн yTraH gaBnar TatnHM Myaccacanapuga экcтеpнaт TapTHÖuga aттecтaцнagaн yTHm xyKyKHHH öepum;

-TatnHM Myaccacanapuga Kagpnap Taôëpnam Syfiuna gaBnar öyropTManapHHH MexHar 6o3opHHHHr TanaSnapura MyBo^HK maKrnaHTHpum.

-XopH^HH MaMnaKaraapHHHr ^yKaponapu Y36eKHcTOH PecnyönHKacuga xan^apo mapraoManapra Ba KoHyH xy^^araapura MyBo^HK TatnHM onum xyKyKura эгa.

-Y36eKHCTOH PecnyönHKacHga gouMHH amaö TypraH ^yKaponuru öynMaraH maxcnap TatnHM onumga Y36eKHCTOH PecnyönHKacu ^yKaponapu öunaH TeHr xyKyK^apra эгa.

Y3ÔeKHCToH PecnyönHKacuHHHr TatnHM TH3HMH KyfiugarunapHH y3 unura onagu:

-gaBnar TatnHM craHgapTnapu, gaBnar TatnHM Tanaônapu Ba TatnHM gacTypnapHHH ëKH ynapgaH ôupuHH aManra omupyBHH TatnHM TamKHnoTnapu;

-aKKa TapTHÖga negarorHK ^aonuaT öunaH myrynnaHyBHH ^hcmohhh maxcnap (peneTHTopnHK);

-TatnHM TH3HMHHHHr ^aonuaT KypcarumH Ba puBo^naHHmuHH TatMHHnam ynyH 3apyp öynraH TagKHKoT umnapuHH öa^apyBHH hhmhh-negarorHK Myaccacanap;

-TatnHM coxacuga gaBnar öomKapyBH opraHnapu xaMga ynapra ugopaBHH MaHcyö TamKHnoTnap.

-Y36eKHcTOH PecnyönHKacuHHHr TatnHM th3hmh aroHa Ba y3nyKcu3gup.

Y30eKHcToH PecnyönHKacuga TatnHM KyHugaru Typnapga aManra omupunagu:

1 .MaKTaörana TatnHM;

2.yMyMHH ypTa Ba ypTa Maxcyc TatnHM;

3.KacÖHH TatnHM;

4.ohhh TatnHM;

5.ohhh TatnHMgaH KeHHHru TatnHM;

6.Kagpnap ManaKacuHH omupum Ba ynapHH KaHTa Tafiëpnam;

7.MaKTa6gaH TamKapu TatnHM.

TA^KH^OT METO^O^OrHHCH.

Oxupru HHnnapga TatnuMHHHr h^thmohh ponu opTHÔ, gyHëHHHr aKcapuaT gaBnaraapuga TatnuMHHHr öapna Typnapura öynraH MyHocaöar y3rapgu. TatnHM

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

ижтимоий ва иктисодий тараккиётнинг бош, етакчи омили сифатида каралмокда.

Бундай эътиборнинг сабаби замонавий жамиятнинг энг мухим кадрияти ва асосий капитали - бу янги билимларни излаш, эгаллаш ва ностандарт карорлар кабул килишга кодир булган инсон хисобланади. Шундай экан, хозирги даврда таълим шахс ва жамиятни ривожлантиришда хал килувчи роль уйнайди.

Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2016 йил 8 октябрдаги Ф-4724-сон фармойиши[2] билан ташкил килинган Ишчи гурух томонидан олий таълим тизимидаги холатни урганиш натижаларига кура, бир катор олий таълим муассасаларида хали хам илмий-педагогик салохиятнинг пастлиги, таълим жараёнларини ахборот-услубий ва укув адабиётлари билан таъминлаш замонавий талабларга жавоб бермаслиги, уларнинг моддий-техника базасини тизимли янгилашга эхтиёж мавжудлиги аникланди.

ТАХДИЛ ВА НАТИЖАЛАР.

Олий таълим тизимида уз йуналишлари буйича дунёнинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан якин хамкорлик алокалари урнатиш, укув жараёнига илгор хорижий тажрибаларини жорий этиш, айникса, истикболли педагог ва илмий кадрларни хорижнинг етакчи илмий-таълим муассасаларида стажировкадан утказиш ва малакасини ошириш борасидаги ишлар етарли даражада олиб борилмаётганлиги олий таълим тизимини тубдан такомиллаштириш, мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг устувор вазифаларидан келиб чиккан холда, кадрлар тайёрлаш мазмунини тубдан кайта куриш, халкаро стандартлар даражасига мос олий маълумотли мутахассислар тайёрлаш учун зарур шароитлар яратилишини таъминлаш максадида:

Олий таълим тизимини келгусида янада такомиллаштириш ва комплекс ривожлантириш буйича фармойишда энг мухим вазифалар этиб куйидагилар белгиланди: хар бир олий таълим муассасаси жахоннинг етакчи илмий-таълим муассасалари билан якин хамкорлик алокалари урнатиш, укув жараёнига халкаро таълим стандартларига асосланган илгор педагогик технологиялар, укув дастурлари ва укув-услубий материалларини кенг жорий килиш, укув-педагогик фаолиятга, мастер-класслар утказишга, малака ошириш курсларига хорижий хамкор таълим муассасаларидан юкори малакали укитувчилар ва олимларни фаол жалб килиш, уларнинг базасида тизимли асосда республикамиз олий таълим муассасалари магистрант, ёш укитувчи ва илмий ходимларининг стажировка уташларини, профессор-укитувчиларни кайта тайёрлаш ва малакасини оширишни ташкил килиш; олий маълумотли

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

мутахассислар тайёрлашнинг максадли параметрларини шакллантириш, олий таълим муассасаларида укитиш йуналишлари ва мутахассисликларини истикболда минтакалар ва иктисодиёт тармокларини комплекс ривожлантириш, амалга оширилаётган худудий ва тармок дастурларининг талабаларини инобатга олган холда оптималлаштириш; таълим жараёнини, олий таълимнинг укув режа ва дастурларини янги педагогик технологиялар ва укитиш усулларини кенг жорий этиш, магистратура илмий-таълим жараёнини сифат жихатидан янгилаш ва замонавий ташкилий шаклларни жорий этиш асосида янада такомиллаштириш; янги авлод укув адабиётларини яратиш ва уларни олий таълим муассасаларининг таълим жараёнига кенг татбик этиш, олий таълим муассасаларини замонавий укув, укув-методик ва илмий адабиётлар билан таъминлаш, шу жумладан, энг янги хорижий адабиётлар сотиб олиш ва таржима килиш, ахборот-ресурс марказлари фондларини мунтазам янгилаб бориш; педагог кадрларнинг касб махорати сифати ва савиясини узлуксиз юксалтириш, хорижда педагог ва илмий ходимларнинг малакасини ошириш ва стажировкасини утказиш, олий таълим муассасалари битирувчиларини PhD ва магистратура дастурлари буйича укитиш, олий таълим муассасалари ва кайта тайёрлаш ва малака ошириш марказлари укув жараёнларига юкори малакали хорижий олимлар, укитувчи ва мутахассисларни кенг жалб килиш; олий таълим муассасалари илмий салохиятини мустахкамлаш, олий таълимда илм-фанни янада ривожлантириш, унинг академик илм-фан билан интеграциялашувини кучайтириш, олий таълим муассасалари профессор-укитувчиларининг илмий-тадкикот фаолияти самарадорлиги ва натижадорлигини ошириш, иктидорли талаба-ёшларни илмий фаолият билан шугулланишга кенг жалб этиш; олий таълимнинг маънавий-ахлокий мазмунини ошириш, талаба-ёшларга мустакиллик гояларига, юксак маънавият ва инсонийликнинг миллий анъаналарига содиклик рухини чукур сингдириш, уларда ёт гоя ва мафкураларга нисбатан иммунитет ва танкидий тафаккурни мустахкамлаш буйича кенг куламли маърифий ва тарбиявий ишларни олиб бориш; олий таълим муассасалари моддий-техника базасини укув ва илмий-лаборатория бино ва корпуслари, спорт иншоотлари, ижтимоий-мухандислик инфратузилмаси объектларини куриш, реконструкция килиш ва капитал таъмирлаш, олий таълим илм-фанининг устувор йуналишлари буйича укув-илмий лабораторияларини замонавий асбоб ва ускуналар билан жихозлаш оркали янада мустахкамлаш; олий таълим муассасаларини замонавий ахборот-коммуникация технологиялари воситалари билан жихозлаш, олий таълим муассасалари талабалари, укитувчилари ва ёш тадкикотчиларининг жахон

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

TatnHM pecypcnapu, 3aMoHaBHH hhmhh agaÔHëTnapHHHr эпeктpoн KaranoraapH Ba MatnyMoraap 6a3anapHra Kupum HMKoHHaraapHHH KeHraHTHpum Ba3H$anapH ôenrunaô öepunraH.

MaMnaKaTHMH3 TatnuM th3hmh, ^yMnagaH ohhh TatnHM coxacu KeHr KynaMHH y3rapumnap gaBpuHH öomugaH KenupMoKga. CyHru Hunnapga Pecny6nHKaMH3ga ohhh TatnHM coxacuHH TyögaH ucnox Kunum Ba gaBnar cuëcaTHHH aManra omupum öopacuga 6up KaTop KoHyH Ba KoHyHocTH xy^^araapu Kaöyn KHHHHraH.

Ymôy xy^^aTnap ^yMnacura: 1.Y36eKHcTOH PecnyönHKacuHHHr 23.09.2020 HHngaru "TatnHM Typpucuga^ru KoHyHH; 2.Y36eKHcTOH PecnyönHKacu npe3ugeHTHHHHr "Y36eKHcTOH PecnyönHKacu ohhh TatnHM th3hmhhh 2030 HHnrana puBo^naHTupum кoнцeпцнacннн TacguK^am Typpucuga^ru 08.10.2019 hhh nO-5847-coH OapMoHH; 3.Y36eKHcTOH PecnyönHKacu npe3ugeHTHHHHr "ohhh Ba ypTa Maxcyc TatnHM TH3HMura öomKapyBHHHr aHru TaMofiunnapuHH ^opufi этнm Hopa-TagSupnapu Typpucuga^ru 11.07.2019 hhh n^-4391-coH ^apopu; 4.Y36eKHcTOH PecnyönHKacu npe3ugeHTHHHHr "^aBnar ohhh TatnHM MyaccacanapHHHHr aKageMHK Ba TamKHnufi-SomKapyB MycTaKunnuruHH TatMHHnam 6yÖHHa KymuMna Hopa-Tagöupnap Typpucuga^ru 24.12.2021 h. n^-60-coH ^apopu. 5.Y3ÔeKHcToH PecnyönHKacu npe3ugeHTHHHHr "^aBnar ohhh TatnHM Myaccacanapura MonuaBHH MycTaKunnHK öepum Hopa-TagSupnapu TyrpucHga^rH 24.12.2021 h. n^-61-coH ^apopu Ba öomKa xy^^araapHH KupuTHm MyMKHH[3].

XY^OCA BA TAK^HO^AP.

Xynoca ypHHga myHH TatKHgnam ®:oh3kh, ohhh TatnHM coxacuga gaBnar cuëcaTHHH aManra omupum ynyH 6u3HHHr $HKpHMH3Ha, SupuHHugaH, $aH, TatnHM Ba umnaö HHKapum HHTerpayuacuHH puBo^naHTHpum TatnHM coxacugaru HHHoBayuanap Ba gaBnarHHHr ëmnap Macanacuga $aon cuëcaTH xaMga yHra TaaHraH xonga aManra omupunraH ucnoxoraap ce3Hnapnu Hara^anapHH öepMoKga; HKKHHHHgaH, MaMnaKaraMH3 ohhh TatnHM th3hmhhh ucnox KunumHHHr ycTyBop HyHanumnapuHH aHaga puBo^naHTupum, öyHga ohhh yKyB ropraapuga KaMpoB gapa^acHHH KeHraHTHpum xaMga TatnHM cu^aruHH omupum, paKaMnu TexHonoruanap Ba TatnHM nnar^opManapuHH ^opufi этнm, ëmnapHH hhmhh ^aonuaTra Kunum, нннoвaцнoн Ty3HHManapHH maKmaHTHpum, hhmhh

TagKHKoTnap Hara^anapuHH TH^oparaamTHpum, xa^Kapo эtтнpo$гa эpнmнm xaMga ôomrça Kynnaö aHHK fiyHanumnapHH xopu^HH Ta^puôanap acocuga KaHTa

Kypuö HHKHm no3HM. YnuHHugaH, aÔHHKça, TatnHM TH3HMHgaru MaB^yg

HMKoHHaTnapHH caKgaö KonraH xonga, mh^^hh TatnHM-Tapôua TH3HMura acoc

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

cohhhhö TatnuM coxacuga aHrunaHum ^apaëHu SomnaS roSopungu. By эса MaMnaKaraMroga MKppu ManaKanu Munnufi KagpnapHu Tafiëpnam th3hmhhh aHaga TaKOMHnnamTHpnmra xroMaT KunaëTraHugaH ganonar Sepagu.

MypaSSuönap KyHura SarumnaHraH TaHTaHanu MapocuMgaru HyTKu; https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-ituv-30- 09-2020.

2. Y36eKHCTOH PecnySnuKacu npe3ugeHTHHUHr 2016 hhh 8 oKTaSpgaru 0-4724-coH OapMOHHmu.

3. Y36eKHCTOH PecnyönuKacHHHHr "TatnuM Tyrpucuga^ru (YP^-637-coH, 23.09.2020 h.) KpHyHH. ^OHyH xy^^araapu MatnyMoraapu Munnufi 6a3acu,

24.09.2020 h., 03/20/637/1313-coh; ^OHyHnunuK MatnyMoraapu Munnufi 6a3acu,

21.04.2021 h., 03/21/683/0375-coH, 12.10.2021 h., 03/21/721/0952-coh). УзSeкнcтон PecnySnuKacu Пpезнgентннннr "УзSeкнcтон PecnySnuKacu onufi TatnuM тнзнмннн 2030 fiunrana puBo^narnupum кoнцeпцнacннн TacguK^am Typpucuga^ru 08.10.2019 nun nO-5847-coH OapMoHu, ^^Se^crcH PecnySnuKacu Пpезнgентннннr "Onufi Ba ypTa Maxcyc TatnuM TrouMura SomKapyBHuHr aHru TaMonunnapuHu ^opufi этнm nopa-TagSupnapu Typpucuga^ru 11.07.2019 nun n^-4391-coH ^apopu, УзSeкнcтон PecnySnuKacu Пpезнgентннннг "^aBnaT onufi TatnuM MyaccacanapuHuHr aKageMuK Ba тamкнпнн-Somк;apyв MycTaKunnuruHu TatMuHnam Syfiuna KymuMna nopa-TagSupnap Typpucuga^ru 24.12.2021 h. n^-60-coh ^apopu, УзSекнcтoн PecnySnuKacu Пpезнgентннннr "^aBnaT onufi TatnuM Myaccacanapura MonuaBuö MycTa^unnuK Sepum nopa-TagSupnapu Typpucuga^ru 24.12.2021 h. n^-61-coH ^apopu.

REFERENCES

1. УзSeкнcтoн PecnySnuKacu Пpeзнgeнтн fflaBKaT Мнpзнёeвнннr ^K^yB^ Ba

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.