Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА ҚЎЛЛАШ УЧУН ЎЗБЕК ЖАНГ САНЪАТИ СПОРТ ТУРИНИНГ КОМПЛЕКС МАШҚЛАРИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ ВА ТАСНИФЛАШ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА ҚЎЛЛАШ УЧУН ЎЗБЕК ЖАНГ САНЪАТИ СПОРТ ТУРИНИНГ КОМПЛЕКС МАШҚЛАРИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ ВА ТАСНИФЛАШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
44
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ВЫСШЕЕ ОБРАЗОВАНИЕ / СТУДЕНТКИ / ФИЗИЧЕСКАЯ ПОДГОТОВЛЕННОСТЬ / ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА / ОЗДОРОВИТЕЛЬНАЯ ГИМНАСТИКА / НАЦИОНАЛЬНЫЙ СПОРТ / УЗБЕКСКОЕ БОЕВЫЕ ИСКУССТВО / КОМПЛЕКСНЫЕ УПРАЖНЕНИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Махмудова М.М.

Ўзбек жанг санъати спорт турининг ҳаракатларини ўзига хос белгилари бўйича таснифланган ва олий таълим муассасалари талаба қизларининг жисмоний тарбия бўйича билимлари назарий ва амалий мазмунини такомиллаштириш мақсадида ўзбек жанг санъати спорт турининг комплекс машқлари ва жанговор ҳолатларини, хусусиятларига кўра гуруҳларга ажратилиб таснифланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА ҚЎЛЛАШ УЧУН ЎЗБЕК ЖАНГ САНЪАТИ СПОРТ ТУРИНИНГ КОМПЛЕКС МАШҚЛАРИНИ ТАБАҚАЛАШТИРИШ ВА ТАСНИФЛАШ»

Подготовка педагогических кадров

УУК(УДК, UDC):! 796.011

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) М.М. МАХМУДОВА1

'Узбекистон Давлат жисмоний тарбия спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун: mussimax@mail.ru

ОЛИИ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИНГ ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ ДАРСЛАРИДА ЦУЛЛАШ УЧУН УЗБЕК ЖАНГ САНЪАТИ СПОРТ ТУРИНИНГ КОМПЛЕКС МАШКДАРИНИ ТАБАКДЛАШТИРИШ ВА ТАСНИФЛАШ

Аннотация

Annotation

В данном исследовании классифицированы комплексы спортивно-ориентированного вида спорта в узбексом боевом искусстве. На оснавании полученных результатов исследований разработана методика применение спортивно-оздоровительных комплексов в системе физического воспитания студенток в высших образовательных учреждениях.

Ключевые слова: высшее образование, студентки, физическая подготовленность, физическая культура, оздоровительная гимнастика, национальный спорт, узбекское боевые искусство, комплексные упражнения.

Долзарблиги. Юртимизда маънавий кадрият-ларни урганиш, ёшларни тарбиялашда маънавий кадриятлардан фойдаланиш, уларни ривожланти-ришда олий таълим муассасалари оркали талабалар билимининг назарий ва амалий мазмунини такомил-лаштириш, касбий фаолиятда зарур буладиган касбий билим, куникма ва малакаларни шакллантириш масалалари тадкик этилган.

Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сен-тябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт тугрисида'ги УР^-394-сонли ^онунида Узбекистоннинг миллий спорт турлари ва халк уйинларини ривожлантириш хамда оммалаштириш учун шарт-шароитлар яратиш - жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги давлат сиёса-тининг асосий йуналишларидан бири этиб белгилаб берилган [1].

Илм-фан сохаларида катта ёки кичик даражада таснифлаш ишлари бажарилади. Бу эса, маълум бир соха ютуклари ва эришган даражасини экс эттиради.

Жисмоний тарбия ва спорт сохасида жисмоний машкларни таснифлаш, уларни хусусиятларига кура гурухларга ажратилади. Амалиётда жисмоний машкларни жисмоний сифатларга булган асосий талабларга мувофик кучни, тезкор-кучни, чидам-лиликни, координацион кобилиятларни, эгилувчан-ликни ва чакконликни ривожлантирувчи машкларни таснифлаш кенг таркалган. Талаба кизлар жисмоний тарбиясида спортга йуналтирирлган миллий спорт

Узбек жанг санъати спорт турининг харакатларини узига хос белгилари буйича таснифланган ва олий таълим муассасалари талаба кизларининг жисмоний тарбия буйича билимлари назарий ва амалий мазмунини такомиллаштириш максадида узбек жанг санъати спорт турининг комплекс машклари ва жанговор холатларини, хусусиятларига кура гурухларга ажратилиб таснифланган.

Калит сузлар: олий таълим, талаба цизлар, жисмоний тайёргарлик, жисмоний тарбия, согломлаштирувчи гимнастика, миллий спорт, узбек жанг санъати, комплекс машцлар.

In this study, the complexes of the sports-oriented kind of sport, the Uzbek martial arts, are classified and differentiated. On the basis of the obtained research results, a method was developed for the use of sports and recreation complexes in the system of physical education of female students of higher educational institutions.

Key words: higher education, female students, physical fitness, physical culture, health-improving gymnastics, national sports, Uzbek martial arts, complex exercises.

турлари билан шугулланиш, танланган спорт тури буйича спорт техникасини шакллантириш учун зарур булган жисмоний сифатларни истикболда шакллантиришга харакатлар асосини яратиш имко-нини беради. Мунтазам укув-машгулотлари туфайли талаба кизларда муайян харакатлар захирасини хосил килиш мумкин булади. Бундай пойдеворга таяниб куникма ва малакаларни шакллантириш осонрок, улар факатгина баркарор мустахкам булиб колмай, мослашувчан хамда вариантларга бой хам булади.

Ёшларни жисмоний жихатдан тарбиялашда айрим мажбурий машклар урнига миллий халк уйинлари, ракслари, жисмоний машклар ва миллий спорт тур-ларини саралаб олиш, уларнинг хажми, йуналиши ва таъсирчанлигини белгилашда А.Навоийнинг "Махбуб ул-кулуб", "Хамса", УХайёмнинг "Навруз-нома", Ибн Синонинг "Тиб конунлари", Кайковус-нинг " Крбуснома", Махмуд Кошгарийнинг " Девон-у лугатит турк" ва Захириддин Мухаммад Бобурнинг асарлари мухим манба булиб хизмат килади.

Узбек спорт турлари, машк мажмуаларини, уйин-ларини урганиш, тадбик килиш ва уни ёшларни тар-биялаш амалиётига жорий килиш, миллий кадриятла-римиз ва маънавий бойликларимизнинг юксакликка кутаришда асосий воситалардан хисобланади.

Илмий услубий ва махсус адабий манбаларнинг тасдиклашича, аждодларимизнинг маданий та-раккиёти ижтимоий-иктисодий, сиёсий ва маиший

о см о

CID

го га t О CL (Л

№6-2020

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

63

Подготовка педагогических кадров

ривожланиши билан чамбарчас боглик булган. Бу эса уйинларни, спорт турларини, халкимизнинг маданий турмуш тарзи, жисмоний маданияти билан уйгун-ликда тараккий этиб келганлигидан далолат беради.

Лекин аждодларимиз жисмоний маданият ва уйинларининг тарихий тараккиётини турли ижти-моий тузум даврларидаги маданияти, маърифати, тарихий вокеалари хамда анъаналаридан алохида ажратиб урганиб булмайди.

Спорт турлари машк ва харакатли уйинлар фао-лиятнинг мустакил тури сифатида муайян даражада хамма вакт жамиятнинг хаёт тарзини белгиланган десак, муболага булмайди. Купгина мамлакатлар-нинг олимлари ва педагоглари уйинлар мохиятини, унинг келиб чикиши, тараккиёти ва ахамиятини урганмокда.

Ишнинг максади. "Узбек жанг санъати'нинг таснифланган комплекс машкларидан фойдаланган холда талаба кизлар жисмоний тайёргарлиги жараё-нини оптималлаштириш.

Тадкикот вазфалари:

1. Узбек жанг санъати харакатларини узига хос белгилари буйича таснифлаш.

2. Узбек жанг санъати комплексларини жисмо-ний сифатларининг устувор ривожланиши буйича табакалаштириш.

Тадкикот усуллари. Илмий-услубий адабиётлар тахлили, педогогик кузатув, педогогик тестлаш, математик-статистик усуллар.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Узбек жанг санъати комплекс машкларининг таснифланиши ёш, жинс, саломатлик холатини хисобга олган холда харакат вазифаларини хал этиш учун муайян мала-кавий белгиларга мувофик тарзда олиб борилади.

Хозирги вактда жисмоний машкларнинг 300 дан ортик таснифи маълум булиб куйидаги белгилар буйича амалга оширилган таснифлар энг катта аха-миятга эга [2] (1-жадвал).

- машклардан фойдаланишнинг максадли йуна-лишига кура улар умумривожлантирувчи, касбий-амалий, спортга хос, даволовчи, реакцион ва бошка турларга таксимланади.

"Узбек жанг санъати" комплекс машкларининг узига хос белгилари

Жисмоний машкларнинг узига хос белгилари Жисмоний машкларнинг турлари

Улардан фойдаланишнинг максадли йуналишига кура Умумривожланти-рувчи Касбий-амалий Спортга хос (мусобака, махсус-тайёрлов, умумтайёргарлик машклари) Даволовчи Рекреацион ва бошк.

2 Алохида жисмоний сифатларнинг ривожига таъсири буйича Тезликни ривожлантирувчи машклар Куч кобилиятини ривожлантирувчи машклар Координацион кобилиятларни ривожлантирувчи машклар Чидамлиликни ривожлантирувчи машклар Эгилувчанликни ривожлантирувчи машклар

3 Анатомик белгиларга кура Кул мушаклари учун машклар елка камари учун машклар Гавда мушаклари учун машклар Буйин мушаклари учун машклар оёк мушаклари учун машклар

4 Тизимли биомеханик белгиларга кура Циклик машклар Ациклик машклар Комбинацияланган машклар

5 Бажариладиган ишнинг кувватига кура Муътадил кувватли машклар Катта кувватли машклар Субмаксимал кувватли машклар Максимал кувватли машклар

6 Мушак фаолиятининг кувват билан таъминланиш механизмларига кура Аэроб машклар Анаэроб машклар Аэроб-анаэроб машклар

Масалан, спорт машклари мусобака, махсус-тай-ёрлов ва умумтайёргарлик машкларига булинади.

Мусобаца машцлари - бу спорт ихтисослиги предмети хисобланган харакат фаолиятлари булиб, шу спорт тури буйича мусобака коидаларига мувофик бажарилади.

Махсус тайёрлов машцлари - мусобака машкларининг у ёки бу вариантларидан иборат булган машклардир.

Бундай машкларнинг зарурий белгиси мусобака машкларига хам шакли, хам мазмуни жихатидан жуда ухшаш хисобланади.

Махсус тайёрлов машкларига мисол тарикасида гимнастикачининг мусобака комбинациясидаги алохида элементлар ва богламларни бажаришни келтиришимиз мумкин.

Умумтайёргарликмашцлари - спортчининг уму-мий тайёргарлигининг асосий амалий воситаларидан иборат булган машклар;

- Алохида жисмоний сифатларнинг ривожига курсатадиган таъсириятлар, чидамлилик ва эгилув-чанликни ривожлантирувчи машклар фаркланади.

- Анатомик белгисига кура. Бу таснифда машклар

алохида мушак гурухларига таъсир курсатиш бел-гисига караб таксимланади: кул, елка камари, гавда, буйин, оёк мушаклари ва бошкалар.

- тизимли биомеханик белгиларга кура. Бу холат-да машклар куйидаги турларга булинади: а) циклик машклар - уларга конуний изчиллик, такрорийлик ва харакат циклларининг богланиши хос (югуриш, юриш, сузиш ва бошк.); б) ациклик машклар - так-рорланмайдиган харакатлардан иборат (улоктириш, сакраш ва бошк.); в) комбинацияланган - узида хам циклик, хам ациклик хусусиятли харакатларни бир-лаштиради (зарб билан югуриб келиб сакраш ёки улоктириш);

- бажариладиган ишнинг кувватига кура. Бу холатда муътадил, катта субмаксимал ва максимал кувват сарфланадиган машклар ажратилади;

- мушак фаолиятининг кувват билан таъминла-ниш механизмларига кура. Аэроб, анаэроб хамда аэроб-анаэроб машклар фаркланади, яъни мушак фаолиятининг кувват билан таъминланиши кислород иштирокида оксидланиш хисобига кислородсиз ша-роитда юз берадиган ва аралаш хусусиятла булиши мумкин.

64

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Подготовка педагогических кадров

Талаба ёшларнинг жисмоний тарбияси - бу улар-ни мутаносиб ривожлантиришдан иборат мураккаб хамда машаккатли жараёндир. Талабаларнинг сало-матлигини мустахкамлаш ва жисмонан ривожланти-ришда танланган спорт тури техникасини эгаллаш ва уни харакат куникама ва малакаларида мустахкамлаш биринчи даражали ахамият касб этади.

Таснифлаш билан биргаликда харакат усулла-рининг гурухлари уртасида узаро алока урнатилади ва уларни кийинчилик даражасига, тузилишининг мураккаблигига ва бошка маълум бир кетма-кетлик-да таксимланади. Бу укувчиларда техникани тугри тушуниш, уни узлаштириш боскичлари кетма-кетли-гини ва укув жараёнини самарали шакллантиришга ёрдам беради.

ч .................................................I УРНШ1Ш < г:г 11 II ■ 11ПРИ II I ■ 11-1. ' I II'.!'

гасэифи

I,1 .1.1 '.I ' VII-!. 11 || .VII' И |Л I [ Г-. :11:. !■ :■

8- | 8 1 па Кужирд. - Огхлдрдл | 1 | - л»ри ЦГцт»? билан ирб^шрг. ЬЗДШШ фШОвияр Чшм^нт

д ( К-р. иуо. 1 г. Бшдк ои.1£н пэата Бкллх онлан урига

Яриайлшмамуш*

I 1 1 ■г 1 1 | г:™;™ Тот пирлор 'Й 1 1 И 1 9 < 1 Би~ил С1ШН 1 - -| И 1 - Жуфт билак оастга Жгфт бтак уртага

ш«» Бшак сшан Х^тааркул „„„™

'[. 1 Ъшшан пастга ыушт Члд. шердар Хэпжзр к?л •пап ют;ор]тта

-

_ 1 1 1 § £ „„ 1 ? -а 1 Е Оллшпа х;з!ссар «тл цянчи, ю^ригл Ханхае к»л б клан жмЬг

1 1 Оради К1" л кафш 5илан юковша К?л сафгт билли ичкарпга

1 Ол,а тлрсак ситам .... К,уя сафттг билан талпэдитэ

Ея ев.™ Ё»

Р"""" . - Жуфгкафт билан уртага

1-расм. Узбек жанг санъати" миллий спорт тури техник усулларининг таснифланиши

Техник харакатларини ургатиш шу кетма-кет-ликда амалга оширилади. Иккала гурух техникаси йуналиши буйича фарк килади. Хужум техникаси жангавор холатлардан (тик шердор, урта шердор, чукур шердор), оёк харакатларидан (кадамлар ва сапчишлар), хамда зарбалардан (кулларда, оёкларда) иборат. Химоя техникаси жангавор холатлардан (тик шердор, урта шердор, чукур шердор), оёк харакатла-ридан (кадамлар ва сапчишлар) хамда кулларда зар-баларга карши химоялардан ташкил топган. Химоя вактида оёклар билан химояланиш таъкикланади.

Шуни инобатга олиш керакки, узбек жанг санъа-тида асосий жанговар холат шердор холати булиб, у учта куринишга эга:

- Тик шердор холат; - Шердор холат; - Чукур шердор холат.

Тик шердор холатида кадамнинг узунлиги бир елка кенглигида (энига) бир елка кенглигида булиб, 70% огирлик орка оёкка 30% олдинги оёкка кучи-рилади. Олдинда турган оёк эркин, кутиб олувчи карши зарба учун тайёр холатда туради. Гавда кисм 45° оралигида, олди кул тугридан келадиган зарба-ларни, орка кул ён тарафдан келаётган зарбалардан химоя килади.

Шердор холат - асосий жанговар холат булиб, огирлик маркази иккала оёкка тенг кучирилади. Гав-

да, куллар ва оёк товонлари узгармаган, холат узун-лиги бир ярим елка ва энига бир елка хисобланади.

Чукур шердор - бу жанговор холат асосан карши хужумда кулланилади. Чукур шердор холатнинг фарки шуки, кадамлар узунлиги икки елка ва орка оёк товони бир оз кутарилган, таянч оёк олди оёк хисобланади.

Узбек жанг санъати харакатларининг бошка якка кураш турлари харакатларидан фарки шундаки, бир харакатнинг узида хам химоя, хам зарба баравар кулланилади. Бу эса спортчининг хавфсизлигини таъминлашда жуда катта ахамият касб этади.

Демак узбек жанг санъатида кулланиладиган асосий учта жанговар холатда кулланиладиган оёк харакатлари оддий, сакраб, бир оёк билан ва икки оёк билан кадамлар ва сапчишларни ташкил килади. Узбек жанг санъатида жанг олиб бориш масофаси олдинга, оркага, ёнга чап бериб силжиб юришлар спортчидан тажриба ва яхши малакани талаб килади.

Узбек жанг санъатида зарбалар унг хамда чап кул ва оёкларда амалга оширилади. ^уллар билан зарбаларни амалга ошириш техникаси узбек жанг санъатининг асосий хужум техникасидан бири хисоб-ланиб, кул зарбалари техникаси бир кул билан зарба килинганда иккинчи кулнинг химояда туриши бошка спорт турларининг кул зарбаларидан фарк килади.

Узбек жанг санъатида химоя техникасида жанговор холатлар, оёк ва кул харакатлари худди хужум техни-касидаги сингари амалга оширилади, аммо зарбаларга карши химоя харакатлари факат кул билан амалга оширилади. кулларда зарбаларга карши химоя усулларининг аксарияти оёк зарбаларига карши ишлатилади. Оёк зарбалари кул зарбаларидан тезлиги пастрок лекин кучи куплигига караб фаркланишини хисобга олган холда, жанговор холатнинг бир томонида туриб химояланиш осонрок, химояланиш вактида шугулланувчининг ха-ракати янаям куп куч талаб килади.

Мазкур таснифга мувофик тарзда маълум сифат турларининг етакчи мутахассислари томонидан " Узбек жанг санъати"га хос наъмунавий усуллар хамда харакатлар техникасининг талаба кизлар томонидан мувафаккиятли узлаштирилиши ва уларда жисмоний сифатларнинг ривожланишини белгиловчи мазкур си-фат туридаги машк мажмуалари табакалаштирилди.

2-жадвалда экспертлар сурови асосида "Узбек жанг санъати"нинг комплекслари жисмоний си-фатларни устувор ривожлантириши буйича табака-лаштирди.

Табакалаштириш барча комплекслар йигиндисини <£> (27) талаба кизлардаги у ёки бу жисмоний сифатларга ^ устувор таъсирига кура, спорт метрологиясида сифат го хусусиятларини бахолашнинг энг самарали метод- "С ларидан бири хисобланган экспертлар бахолаши о-методидан фойдаланган холда таксимлаш асосида I утказилди.

№6-2020 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz 65

Подготовка педагогических кадров

2-жадвал

"Узбек жанг санъати" комплекслари жисмоний сифатларни устувор ривожлантиришга кура таба^алаштирилиши

№ Саломатликни мустахкамлаш ва жисмоний сифатларни риво^антириш учун "Узбек жанг санъатининг" асосий комплекс машклари Керакли харакат сифати

£ 1 еТ Тезлик Эгилув-чанлик к о =т Чидамлилик

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Ватан + + +

2. Калкон + + +

3. Истиклол + + +

4. Баркамол авлод + +

5. Бердок + +

6. Амир Темур + + +

7. Жалолиддин Мангуберди + +

8. Пахлавон Махмуд + +

9. Алпомиш + + +

10. Бобур Мирзо + + +

11. Тумарис + +

12. Широк + +

13. Темур Малик + +

14. Ал-Хоразмий + +

15. Ибн Сино + + +

16. Мирзо Улутбек + +

17. Ал-Фаргоний + + +

18. Абу Наср Фаробий + +

19. Спитамен + +

20. Алишер Навоий + +

21. Мустакил Узбекистон + + +

22. Етти тирсак + + + +

23. Абу Райхон Беруний + +

24. Ат Термизий + +

25. Камолиддин Бехзод + + +

26. Камолот + +

п. Ал-Бухорий + +

28. 29 та "Ассалом тонг" согломлаштирувчи гимнастикаси + +

Изо^: "+" комплексларнинг талаба ^излардаги у ёки бу жисмоний сифатларига устувор таъсири буйича бажарилиши.

Машклар мажмуаси мушакларни киздиради, нафас олиш, кон айланиш, асаб фаолиятини юкла-маларга мувофиклаштиради.

Мажмуани бажаришда куйидаги кетма-кетликда бажарилса максадга мувофик булади: аввал 3-4 та, кейин 5-6 та машклар бажариш керак, аста-секин кейинги хафтага бориб машкларни сони купайтириб борилади. Машкларни аник ва равон, каноат хосил килиб бажарилса уларнинг таъсири шунчалик фой-дали булади.

Хулоса. Узбек жанг санъатининг машкларини таснифлаш ва табакалаштиришда ушбу спорт тури-нинг машклари харакат фаолиятининг узгарувчан тартиби, вазиятлари хамда харакат шаклларининг тинимсиз узгариши, шунингдек, уларнинг мазмуни билан чамбарчас алокадорлиги хисобга олинган.

Узбек жанг санъатининг саломатликни тиклашдаги узига хос хусусиятлари куйидаги-лардир: миллий анъаналар, фалсафий дунёкараш, тананинг харакатланиш тушунчаси, катъий тартиб билан тизим ва коидаларга мувофик харакатланиш,

аклий уз-узини бошкариш усулларини куллаш хисобланади.

Узбек жанг санъати техникасининг афзаллиги шундаки, у нафакат танани машк килдириш ва киздириш техникасини, балки инсон уз кучини бошкаришни хам ургатади.

Кулланадиган асосий воситалар икки гурухга таксимланган: хужум техникаси ва химоя техникаси. Бунда берилган схеманинг хар бир гурух усуллари-нинг амалга оширилиши ва уларнинг элементларидан иборат алохида тизимни дидактик тамойиллардан фойдаланган холда урганилиши, таълим олаётган та-лабаларнинг берилган спорт туридаги асосий харакат фаолиятларини аникрок ва ишончлирок узлаштириб олишлари учун шароит яратади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт т^рисида"ги УР^-394-сонли ^онуни 1_эх.и2.

2. Усмонов П.А, Усманходжаев Т.С, Носиров А.Х. Узбек жанг санъати. - ^улланма 2011 й.

3. Еркомайшвили И.В. Основы теории физической культуры. Курс лекций. Екатеринбург, 2004. - С.43-45.

66 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №6-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.