Научная статья на тему 'Олий таълим муассасаларини ташкил қилиш ва жойлаштириш омиллари'

Олий таълим муассасаларини ташкил қилиш ва жойлаштириш омиллари Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
423
57
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Хамрақулов Ж.

Ўзбекистонда давлат мустақиллигига эришилганидан кейинги даврда таълимни ривожлантиришга йўналтирилган қатор ҳужжатлар қабул қилиниб, ҳаётга татбиқ этилди ва этилмоқда. Ушбу ҳужжатлар ичида 1997 йилда қабул қилинган “Таълим тўғрисида”ги қонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури алоҳида аҳамият касб этади. Чунки ана шу ҳужжатлар 15 йилга яқин вақт ичида таълим соҳасида дастуриламал вазифасини бажариб келмоқда. Бунинг натижасида мамлакатимиз таълим тизими тубдан қайта қурилди. Бу ўринда айниқса Олий таълим тизимида катта ўзгаришлар юз берганлиги ва бераётганлигининг шоҳиди бўлиб турибмиз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Олий таълим муассасаларини ташкил қилиш ва жойлаштириш омиллари»

Хамракулов Ж.

Узбекистон Миллий университети тадк,ик,отчиси

ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИНИ ТАШКИЛ КИЛИШ ВА ЖОЙЛАШТИРИШ ОМИЛЛАРИ

Узбекистонда давлат мустациллигига эришилга-нидан кейинги даврда таълимни ривожланти-ришга йуналтирилган цатор цужжатлар цабул цилиниб, цаётга татбиц этилди ва этилмоцда. Ушбу цужжатлар ичида 1997 йилда цабул цилинган "Таълим тутрисида"ги цонун ва Кадрлар тайёрлаш миллий дастури алоцида ацамият касб этади. Чун-ки ана шу цужжатлар 15 йилга яцин вацт ичида таълим соцасида дастуриламал вазифасини бажа-риб келмоцда. Бунинг натижасида мамлакатимиз таълим тизими тубдан цайта цурилди. Бу уринда айницса Олий таълим тизимида катта узгаришлар юз берганлиги ва бераётганлигининг шоциди булиб турибмиз.

Олий таълим тизимидаги ислох,отларда Олий таълим муассасаларининг жойла-шувини такомиллаштириш ва бакалаври-атура йуналишлари х,амда магистратура мутахассисликлари режа курсаткичлари-га, катор шарт-шароитлар ва омиллар-ни х,исобга олган х,олда, аниклик кири-тиш масаласига устувор ах,амият берилиб келинмокда. Шунга карамасдан, Олий таълимнинг мазкур сох,асида баъзи бир номутаносибликлар ва муаммолар кузга ташланмокда. Улар куйидагиларда уз ифо-дасини топмокда:

• ОТМ талабаларининг минтакалар буйича таксимотида;

• таълим йуналишлари билан улар жой-лаштирилган минтакалар иктисодиётининг ихтисослашуви уртасидаги номутано-сибликларда;

• таълим йуналишларига оид курсат-кичларни белгилашда минтака ижтимоий-иктисодий ва тарихий-маданий ривож-ланиши хусусиятлари тулик х,исобга олинмаганлиги ва бошкаларда.

Мустакиллик йилларида Узбекистон Республикасида Олий таълим муассасала-ри ва уларда тах,сил олаётган талабалар-

нинг мамлакат минтакалари микёсидаги таксимланишини такомиллаштириш бора-сида салмокли ютукларга эришилди.

Кейинги йилларда талабаларнинг тармоклар х,амда минтакалар буйича таксимотини оптималлаштиришга алох,ида эътибор каратилмокда. Ушбу масалани тах,лил килиш ва шу асосда бирор-бир карор кабул килишда ОТМни жойлашти-риш ва ривожлантиришдаги жах,он тажри-басини х,исобга олиш мух,им ах,амият касб этади. Ривожланган мамлакатларда Олий таълим муассасаларини ташкил килиш ва жойлаштиришда куйидаги омиллар х,исобга олинади: пойтахт омили; тари-хий омил; ихтисослашув омили; кадрлар-га талаб-эх,тиёж омили; географик урин ва экология омили; минтакавий омил; профессор-укитувчилар сифати омили ва бошка омиллар.

Пойтахт омили. Жах,ондаги купчилик мамлакатларда кадрлар тайёрлаш маса-ласида пойтахтлар алох,ида урин эгаллай-ди. Буни Франция, Нидерландия, Австрия, Шаркий Европа давлатлари, Россия Фе-дерацияси ва бошка катор мамлакатлар мисолида яккол куришимиз мумкин. Шу

вактнинг узида "пойтахт омили" баъзи бир мамлакатларда (АКШ, Буюк Британия, Германия ва бошкаларда) жуда мух,им роль уйнамаслигини х,ам айтиб утиш лозим.

Узбекистонда "пойтахт омили" таълим тизимида жуда мух,им роль уйнайди. Тош-кент шах,ри х,иссасига республикамизда мавжуд ОТМ нинг 47,6 фоизи ва улардаги мавжуд талабаларнинг 40,5%и туFри кела-ди1. Ушбу курсаткичлар ОТМ сонининг х,ам, улардаги мавжуд талабалар микдорининг х,ам Тошкент шах,рида накадар юкори даражада концентрациялашганлигидан далолат беради. Хеч бир ривожланган давлатда бундай х,олат кузатилмайди. Шу билан бирга ривожланаётган мамлакат-ларнинг купчилиги бунга ёркин мисол бу-лиши мумкин.

Тошкент шах,ри ах,олисининг х,ар 1000 тасига салкам 50,3 та ОТМ талабаси туFри келади. Бу них,оятда юкори курсаткич х,исобланади. Шунинг учун хам Тошкент шах,рига туFри келувчи баъзи-бир бака-лавриатура йуналишларини, ёхуд улар-га ажратилган режа курсаткичининг бир кисмини минтакаларга утказиш максадга мувофикдир.

Тарихий омил. Мазкур омил таълим-нинг у ёки бу мамлакатда анча вакт ичида ривожланиб келаётгани билан боFликдир. Бунга мисол тарикасида Буюк Британияда Оксфорд ва Кембридж университетлари-ни келтиришимиз мумкин. Шунингдек, бу руйхатга АКШнинг Гарвард, Франциянинг Сарбонна, Россия Федерациясининг Москва Давлат университети ва бошкаларни киритиш мумкин.

Узбекистонда бир аср мобайнида фао-лият курсатаётган ОТМ мавжуд эмас. Ле-кин, 90 йилдан ортик тарихга эга булган Узбекистон Миллий университети нафакат мамлакатимиз, балки Марказий Осиё минтакаси микёсида кадрлар тайёрлаш ва таълимни ривожлантиришда узок йиллар мобайнида бекиёс роль уйнаб келмокда.

Ихтисослашув омили. Ушбу омил таъсирида таълимнинг у ёки бу йуналиши, мутахассислиги ривожланади ва такомил-лашади. Натижада ушбу бакалавриатура йуналиши ёки магистратура мутахассисли-

1 Узбекистон Республикаси Олий ва урта-махсус таълим вазирлигининг 2011 йил маълумотлари.

гида умумжах,он микёсида катта ютукларга эришиш учун етарли шароит ва замин яратилади. АКШнинг Стенфорд университети замонавий ярим утказгичлар иш-лаб чикариш борасидаги мутахассислар тайёрлашга ихтисослашган, Россиянинг Москва шах,ридаги физика-техника ин-ститути, Бауман номидаги олий техника укув юрти, Япония ва бошка баъзи-бир мамлакатлардаги катор ОТМларни шулар каторига киритиш мумкин.

Узбекистонда ихтисослашган ОТМ ёки уларнинг филиаллари Навоий, Чирчик, Зарафшон, Олмалик шах,арларида мавжуд булиб, улар кон-металлургия саноати билан боFланган. Бизнинг назаримизда, КоракалпоFистон Республикасининг пой-тахти Нукус шах,рида ва бошка шах,арларида нефть ва газни кидириш, казиш, транспортировка килиш ва кайта ишлаш билан алокадор бакалавриатура йуналишлари ва магистратура мутахассисликларини ТДТУ х,исобидан ташкил этиш, х,еч булмаганда мазкур университет кабул режасининг бир кисмини КоракалпоFистон Республикасига ажратиш максадга мувофикдир. Бу маса-лани тез фурсатда х,ал килиш лозим, чун-ки кон-кидирув ишлари К1оракалпоFистон Республикаси ёкилFи турлари булмиш нефть ва газга бойлигини тасдикламокда.

Минтацавий омил. Маълумки х,ар бир минтака мамлакат иктисодиётининг таркибий бир кисми х,исобланади. Шу билан бирга, минтакалар ихтисослашуви ва иктисодининг мажмуали ривожланган-лик даражаси буйича бир-биридан фарк килади. Ана шу хусусиятларни х,исобга олган х,олда маълум бир минтакалар до-ирасида иктисодий ривожланиш суръат-ларини тезлатиш, х,иссаларини кутариш вазифалари куйилади. Ушбу вазифаларни х,ал этишда кадрларнинг, энг аввало олий тоифали кадрларнинг урни бекиёсдир.

Узбекистонда олий таълим муассаса-лари ва уларда мавжуд талабалар сони минтакалар доирасида жуда нотекис таксимланган. Юкорида таъкидлаб ути-лганидек, ОТМ ва талабаларнинг асосий кисми Тошкент шах,рига (40,3%) туFри келади. ОТМ да тах,сил олаётган талабалар сони жих,атидан Самарканд (жами-га нисбатан 8,4%), ФарFона (7,2%) х,амда

КоракалпоFистон Республикаси (6,2%) минтакалари ажралиб туради. Колган минтакаларда талабалар улуши 3 фоиздан 5,6 фоиз орасида. Талабалар сонининг энг камлиги билан Сурхондарё (2,6%) х,амда Сирдарё (1,5%) вилоятлари ажралиб туради1.

Географик урин ва экология омили.

Мазкур омил таълим тизимини х,удудий жойлаштиришда, унга хос йуналишлар ва мутахассисликларни ташкил этишда мухим роль уйнаши лозим. Бу, айникса укитувчилар тайёрлашда, экология ва атроф-мухитни мухофаза килиш, фой-дали казилмалар геологияси ва кидирув ишлари, ишлаб чикариш ва кайта ишлаш тармоклари, кончилик ва нефть-газ иши йуналишларида айникса кул келади. Уз-бекистонда ушбу омил укитувчи кадрлар тайёрлашда бирмунча хисобга олинади (Кукон Давлат педагогика институт, Тош-кент вилояти Давлат педагогика институ-ти ва Нукус Давлат педагогика институт-лари укитувчи кадрлар тайёрлаш буйича минтака ва минтакалараро муаммоларни хал этишда бевосита иштирок этмокда). Шу билан бирга географик урин ва экология омили мамлакатимизда тулаконли тарзда хисобга олинмаяпти.

Кадрлар сифати омили. Мазкур омил Олий таълим муассасаларини ташкил этиш ва ривожлантиришда, уларни минтакалар буйича жойлаштиришда, таъ-лимнинг сифат курсаткичларини белгила-шда хал килувчи ахамият касб этади. 2011 йилда Узбекистонда фаолият курсатган 65 та олий таълим муассасаларининг асосий штатдаги ходимлари сони 22394 кишига тенг булиб, уларнинг 38,7 фоизини ил-мий даражага эга профессор-укитувчилар ташкил этди.

Ижтимоий сиёсатни амалга ошириш-да таълим тизими уч асосий сабабга кура мухим ахамият касб этади. Булар:

• кишиларнинг конунга амал килиши ва демократик жамиятга асосланган жа-миятни куришда иштирок этиш хукукидан фойдаланишларида таълим асосий омил-лардан бири булиб хисобланади;

1 Узбекистон Республикаси Олий ва урта-махсус таълим вазирлигининг 2011 йил маълумотлари асо-сида муаллиф томонидан хисоблаб чикарилган.

• таълим иктисодий усишни таъмин-лайди ва кишиларга иктисодиётга моддий хисса кушиш учун зарур булган куникма-ларни беради;

• таълим ижтимоий бойликнинг мухим кисми хисобланиб, у узбек халкининг бой тафаккури ва миллий меросини тиклашда асосий вазифани утайди.

Кадрлар тайёрлаш миллий моделининг бош максади комил инсон ва етук малака-ли мутахассисларни тайёрлашдан иборат. Умуман, кадрлар тайёрлаш миллий моделининг бутун мох,ияти бозор иктисодиёти талабларига жавоб бера оладиган кадр-ларни етиштириш билан боFланиб кетган. Узлуксиз таълим - миллий моделнинг асосий таркибий кисмларидан биридир. Миллий моделимиз давлат сиёсати даражасида боскичма-боскич амалга оширилмокда.

Кадрлар тайёрлаш миллий дастури-нинг вазифаларидан бири сифатида кад-рларни тайёрлашда ракобатбардошликка асосланиш, яъни ракобат мух,итини шакл-лантириш кераклиги кайд этилган. Бозор иктисодиёти шароитида ракобат жамият тараккиётини белгилайдиган омил булиб х,исобланади. Шунинг учун х,ам юртбо-шимиз демократик узгаришларни янада чукурлаштиришнинг энг му^им устувор йуналишлари сифатида "Демократик бо-зор ислох,отларини ва иктисодиётни ли-бераллаштиришни янада чукурлаштириш" вазифасини белгилаб берди ва унда "Ракобат туFрисида"ги янги конунни ишлаб чикишимиз ва кабул килишимиз зарур" деб таъкидлади2.

Узбекистонда кадрлар тайёрлаш буйича давлат сиёсати ракобатбардош мутахас-сислар тайёрлаш, ишлаб чикариш ва халк хужалигига юксак сало^иятли кадрлар ет-казиб беришга мулжалланган ягона тизим-га йуналтирилган. Таълим тизимини тако-миллаштиришнинг ижтимоий-иктисодий мо^ияти бир тарафдан ах,олининг интеллектуал салох,ияти даражасининг ошишига замин яратиш, иккинчи тарафдан эса уни иктисодиётнинг ривожланиши, иктисодий усишга эришишида намоён булади.

2 Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислох,отларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. -Т.:"Узбекистон", 2011. 17 б.

Маълумки, ах,олининг маълумот оли-ши умумтаълим мактабларидан бошла-нади. 2011 йилда Узбекистонда умумтаълим мактаблари сони 9792 тани, улардаги укувчилар сони эса 5141,1 мингтани таш-кил этди. Кейинги ун йилда умумтаълим мактабларида укувчилар сони 896,3 минг-тага кискарди1. Бунинг сабаби эса туликсиз урта маълумотни эгаллаган ёшларнинг катта кисми урта-махсус касб таълими му-ассасаларида, х,ам х,унар таълимини, х,ам умум таълимни давом эттираётганларида-дир.

Хозирги бозор иктисодиёти шароитида умумтаълим мактабларининг олдида тур-ган асосий вазифалардан бири - мактаб-нинг моддий-техник базасини яхшилаш, укувчиларга чукур ва мустах,кам билим бериш х,амда уларда мех,натга, касб-х,унар танлашга кизикиш уЙFотишни кучайти-ришдан иборат.

Мамлакатимизда узлуксиз таълим ти-зимида урта-махсус касб-х,унар таъли-мининг урни узига хосдир, чунки бу ти-зим аввало юртимизда янги ижтимоий мух,итни шакллантиришга хизмат килса, иккинчи томондан, бу тизим республика-миз мех,нат бозорига малакали мутахас-сисларни етиштириб бермокда. Шунинг учун х,ам Узбекистонда урта-махсус касб-х,унар таълими узлуксиз таълим тизимида-ги мух,им ва узига хос таълим турларидан бири саналади.

Академик лицей ва касб-х,унар кол-лежларида таълим олиш укувчиларга уз билимларини чукурлаштириш ва танла-ган ихтисосликларига эга булишни таъ-минлайди. Академик лицей ва касб-х,унар коллежларининг битирувчилари таълим-нинг кейинги боскичларида укишни давом эттириш ёки эгалланган ихтисос ва касб-х,унар буйича мех,нат фаолияти би-лан шуFулланиш х,укукини беради.

2011 йилда Узбекистонда урта-махсус касб таълими муассаларининг сони 1536 тага етди. Улардан 142 таси академик ли-цейлар ва 1394 таси касб-х,унар коллеж-ларига туFри келади. Урта-махсус касб

таълим муассасаларида 1672,1 минг тала-ба таълим олди2.

Кейинги 10 йилда урта-махсус касб таълим муассасаларида тах,сил олаётган укувчилар сони 5 мартага ортди ёки 10 минг кишига туFри келадиган урта-мах-сус касб таълим муассасаларида таълим олаётган укувчилар сони 132 тадан 557 тага етди. Хамма таълим муассасалари замонавий дарсликлар ва лабаратория анжомлари билан таъминланган. Шуни таъкидлаш зарурки, Узбекистонда янги курилган ва реконсрукция килинган академик лицей ва касб-таълим коллежларининг моддий-техник асослари жах,он стандартларига жавоб беради.

2000-2011 йиллар мобайнида урта-махсус касб таълим муассасаларини би-тирувчилар сони 79.3 мингтадан 396,4 мингтага етди. Агар 10 минг кишига туFри келадиган битирувчилар сони 2000 йилда 21 тани ташкил этган булса, бу курсаткич 2011 йилга келиб 150 тага етди. Уз нав-батида урта-махсус касб таълим муасса-саларига кабул килинувчилар сони х,ам мунтазам ошиб бормокда. 2000/2001 укув йилида урта-махсус касб таълими муас-сасаларига 103,6 мингта укувчи кабул килинган булса, 2010/2011 укув йилида бу курсаткич 560,7 мингтани ташкил этди3.

Урта-махсус касб-х,унар таълими билим асосларини чукур урганишни, танланган касб-х,унар буйича кичик мутахассис си-фатида мустакил амалий ишлаш учун кад-рлар тайёрлашни таъминлайди. Улар ичи-да саноат, кишлок хужалиги, иктисодиёт, соFликни саклаш, маориф х,амда хизмат курсатиш сох,алари алох,ида урин тутади. Кейинги йилларда ушбу таълим тизими-да хизмат курсатиш сох,аси учун кичик мутахассислар тайёрлашга катта эътибор каратилмокда.

Таълим тизими самарадорлигини оши-ришнинг энг мух,им йуналишларидан бири - бу урта-махсус касб таълимининг сифати ва имкониятларини оширишдан иборатдир. Жах,он тажрибасига кура,

1 Узбекистан в цифрах 2011. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2012. с. 45, Образование Узбекистана 2004. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2005. с. 32.

2 Узбекистан в цифрах 2011. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2012. с. 47.

3 Образование Узбекистана 2004. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2005. с. 37, Узбекистан в цифрах 2011. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2012. с. 50

ишлаб чикаришда энг асосий ишчи кучи хисобланган ва мамлакатнинг иннова-цион ривожланишида энг мухим ресурс хисобланган урта-махсус таълим мутахас-сисларини тайёрлаш оркали жамиятнинг ижтимоий фаровонлиги ва мамлакатнинг иктисодий усишига эришиш мумкин.

Урта-махсус касб-хунар таълимини ташкил этиш ва ривожлантириш учун минтакаларнинг географик ва демографик шарт-шароитларини ва тегишли сохадаги мутахассисларга булган махаллий эхтиёжларни хисобга олган холда таълим муассасаларининг ташкил этилишини ва уларнинг окилона жойлаштирилишини таъминлаш, укувчиларни имкон кадар ои-ласидан ажратмаган холда камраб олиш максадга мувофикдир.

Маълумки, олий таълим муассасала-ри замон талабларига жавоб берадиган, мамлакатнинг илмий-техник, иктисодий, ижтимоий ва маданий ривожланиши-ни таъминлай оладиган малакали ва ракобатбардош кадрларни етиштиришга мулжалланган.

2011 йилда Узбекистонда олий таълим муассасалари сони 65 тани, талабалар сони эса 253026 тани ташкил этди. Кейин-ги йилларда республикада олий укув юрти талабалари сони ортиб бормокда. 2000/2001 укув йилида талабалар сони 183,6 мингтани ташкил этган булса, бу курсаткич 2011/2012 укув йилида 253 мингтага етиб 69,4 мингтага (37,9%) ку-пайди. Умуман, 2000/2001-2011/2012 укув йиллари мобайнида 10 минг кишига туFри келадиган олий укув юртларида таълим олаётган талабалар сони 75 тадан 87,2 тага етди. 2011/2012 укув йилида ОУЮ ни битирувчилар сони 86,2 минг кишини ташкил этди. Бу курсаткич хар 10 минг кишига хисоблаганда 30 тага туFри келади. Ушбу ракам 2000 йилда 13 тани ташкил этган эди1.

Олий таълим муассасаларининг 32 таси ва талабаларнинг 40,3 фоизи пойтахт Тош-кент шахрида жойлашган. Колган 33 та ОУЮлари ва 59,7 фоиз талаба республика

1 Узбекистон Республикаси Олий ва урта-мах-сус таълим вазирлигининг 2011 йил маълумотлари. "Образование Узбекистана 2004". Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2005. с. 40-50.

минтакаларида жойлашган2. Бу эса купчи-лик мактаб ва урта-махсус касб таълими муассасалари битирувчиларининг олий маълумотли булишига имкон яратади. Уз навбатида олий таълим муассасаларининг 22 таси маориф, 13 таси саноат, 6 таси тиб-биёт, 8 таси иктисодиёт, 4 таси кишлок ху-жалиги, 2 таси транспорт, 5 таси санъат ва кинематография, 2 таси курилиш ва колган 3 таси эса алока, хукук, жисмоний тарбия ва спорт сохаси мутахассисликлари буйича кадрларни тайёрлайди3 .

Олий укув юртларининг тармок мутахассисликлари буйича таксимланишига талабалар ва битирувчилар улуши мос келади, яъни талаба мутахассисларнинг ярмидан ортиFи маориф сохаси учун тайёрланади. Шунингдек, салмокли курсаткич саноат ва иктисодиёт сохаларига туFри келади.

Хулоса килиб айтганда, кейинги ун йилда ахолининг билим даражаси усиши билан бирга олий маълумотга эга булганлар сони хам купайди. Урта-махсус маълумотлилар сони айникса тез купаймокда. Туликсиз урта маълумотли ахоли сони жуда кам, бунинг сабаби эса умумий мажбурий урта таълим туFрисидаги конунга кура, ёшлар тулик маълумот олгунга кадар укишни да-вом эттиришида намоён булади.

Ахоли маълумотлилик даражасининг юкори булиши ижтимоий-иктисодий ри-вожланишнинг асосий омилларидан бири булганлиги сабабли, таълим сохасига жа-мият ва хукумат тарафидан эътибор йил-дан-йилга усиб бормокда. 2011 йилда Узбекистонда 7 млн. 214 минг киши таъ-лимнинг барча турларига жалб этилди ёки республика жами ахолисининг 25,7%и билим олди1. Хозирги шароитда ахоли маълумотлилик даражасининг юкори булиши ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг асосий омилларидан бири хисобланади. Ахоли маълумотлилик даражасининг хар тарафлама тез усишида турли укув юртларида тайёрланаётган малакали ишчи кадр-лар ва битирувчи мутахассисларнинг роли катта. Бозор муносабатлари олий ва урта

2 Узбекистон Республикаси Олий ва урта-мах-сус таълим вазирлигининг 2011 йил маълумотлари асосида муаллиф томонидан хисобланган.

3 Узбекистон Республикаси Олий ва урта-мах-сус таълим вазирлигининг 2011 йил маълумотлари асосида муаллиф томонидан хисобланган.

махсус касб таълим муассасалари зимма-сига замонавий, илмий-техник даража-га эга булган мутахассисларни тайёрлаш вазифасини куймокда. Уларни назарий билимлар асосида амалий малака билан куроллантириш лозим.

Узбекистонда таълим тизимини ислох, этишга доир бир катор ишлар амалга оши-рилди ва бозор иктисодиёти талабларидан келиб чиккан холда таълим сифатини оши-риш буйича ижобий натижаларга эришил-ди. Жумладан:

- мактабгача тарбия тизимида "болалар боFчаси-мактаб" мажмуалари, шунингдек, болалар санъат, мусика, чет тиллари ва компьютер саводхонлиги асослари билан шуFулланувчи гурухлар яратилди;

- ахолининг катта ёшдаги кисмига кас-бий таълим берувчи ва бизнес сохасида, банк ишлари, солик солиш, тафтиш утка-зиш ва божхоналарни бошкариш учун махсус курсларни уз ичига олувчи урта-махсус укув муассасаларини кайта куриш ишлари бошлаб юборилди.

Уз навбатида таълим сохасининг сама-радорлигини ошириш ва унинг миллий

иктисодиётга таъсирини кучайтириш бо-расида бугунги кунда куйидаги муаммолар мавжуд:

• таълим тизими ва мехнат бозори урта-сидаги алокаларнинг сустлиги;

• "таълим-фан-ишлаб чикариш" уртаси-даги боFликликнинг етарли даражада эмас-лиги;

• таълим муассасалари моддий-техника базасини мустахкамлаш;

• педагогик кадрлар тайёрлашнинг ил-мий педагогик асосларини такомиллашти-риш негизида унинг сифатини ошириш;

• таълим хизматлари бозорининг ху-сусий субъектларини вужудга келтириш билан унинг фаолияти самарадорлигини ошириш.

Таълим кай даражада ривожланган бул-са, миллий иктисодиётда шунга мос касбий тайёргарликка эга булган ходимлар фаоли-ят курсатади ва шунга мос иктисодий усиш-га эришилади, таълим сохаси иктисодий усишга эришишнинг имконияти булиб хисобланади.

Адабиётлар руйхати:

Узбекистон Республикасининг "Таълим туFрисидаги" конуни. Олий таълим меъёрий хужжатлари туплами. - Тошкент: Шарк, 2001. 1т. Б. 3-8.

Узбекистон Республикасининг «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури». Олий таълим меъёрий хужжатлари туплами.-Тошкент: Шарк, 2001. Т.- 1. Б. 9-23.

Каримов И.А. Барча режа ва дастурларимиз ватанимиз тараккиётини юк-салтириш, халкимиз фаровонлигини оширишга хизмат килади // "Туркистон". Тошкент, № 7. 2011, 22 январ.

Каримов И.А. Замонавий кадрлар - тараккиётимизнинг мухим омилидир // "Маърифат". - Тошкент, 1977. - 7 июн.

Каримов И.А. Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори // "Халк сузи". Тошкент, 1997. - 30 август.

Каримов И.А. Мамлакатимизда демократик ислохотларни янада чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. -Т.:"Узбекистон", 2011. 17-б.

Образование Узбекистана 2008. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2008.

Узбекистан в цифрах 2011. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2012.

1 Узбекистан в цифрах 2011. Госкомстат Узбекистана. Ташкент. 2012. с. 35-50.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 12, 2012

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.