CC BY
31OLIY TA'LIM HAMDA O'RTA MAXSUS TA'LIMDA FIZIKA FANINI O'QITISHDA INTERFAOL METODLARDAN FOYDALANISHNI
TAKOMILLASHTIRISH
Mehrinoz O'tkirovna Istamova
Buxoro davlat universiteti fizika ta'lim yo'nalishi 4- bosqich talabasi
ANNOTATSIYA
Mazkur maqolada fanning bugungi kunda ta'lim jarayonida zamonaviy texnalogiyalarni o'rganishning ahamiyati davlat darajasida qayd etilgan. Shuning uchun "Zamonaviy maktabning asosiy vazifasi har bir o'quvchining qobiliyatini ochib berish va yuqori texnologiyali, raqobatbardosh dunyoda hayotga tayyor insonni tarbiyalash"dan iborat bo'ladi.
Kalit so'zlar: Axborot texnalogiyalari, interfaol metodlar, kompyuter, noana'naviy metod, zamonaviy axborot texnalogiyalari, metod, usul, yondashuv, ilg'or pedagogik texnalogiyalar
Bugungi kunda fan, madaniyat, axborot texnologiyalari jadallik bilan rivojlanib borayotgan mamlakatimizda ta'limni rivojlantirish eng asosiy masalaga aylanib bormoqda.
Darsni qanday tashkil etish, unda qanday metodlardan va usullardan foydalanish o'qituvchining ixtiyoriy yondashuviga bog'liq, bunda unga aniq qolip berilmaydi. Demak, ko'zlangan maqsadga erishmoqchi bo'lgan pedagog darsni shunday tashkil etsinki, toki o'quvchilar mavzuni qiynalmasdan tushunib olsin, fanga bo'lgan qiziqishi yanada kuchaysin. Bu esa o'z navbatida, o'qituvchining mahoratiga bog'liq, uning qo'llagan innovatsion texnologiyalariga bog'liq.
Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda o'quvchilarning o'quv va ijodiy faolliklarini oshiruvchi hamda ta'lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi pedagogik texnologiyalarni qo'llash borasida katta tajriba to'plangan bo'lib, ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritiladi.
Fizikani o'qitishning samarali vositasi sifatida kompyuterni ishlatish pedagogik texnologiyalarning imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi: shaxsiy kompyuter entsiklopediyalari, interfaol kurslar, turli xil dasturlar, virtual eksperimentlar va laboratoriya ishlari talabalarning fizikani o'rganishga bo'lgan qiziqishini oshirishi mumkin. Fizikani o'qitish fanning o'ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish uchun yaxshi zamin hisoblanadi. Fizika darslarida axborot texnologiyalarini qo'llashning asosiy yo'nalishlaridan biri, menimcha, kompyuterda fizik laboratoriya tajribasini o'tkazishdir.
Fizika darslarida namoyish eksperimentisiz buni amalga oshirish mumkin emas, ammo ofisning moddiy bazasi har doim ham zamonaviy fizika kabinetining talablariga javob bermaydi. Va shuning uchun bu yerda kompyuter tajribasi yordamga keladi. Kompyuter nafaqat talabaning, balki o'qituvchining ham yordamchisiga aylanadi. Kompyuter modellari yangi materialni tushuntirishda proektor orqali , dasturni kompyuter sinfiga o'rnatish orqali yoki televizor orqali talabalarning individual qobiliyatini shakllantirish uchun namoyish qilinishi mumkin. Kompyuter modellari o'quvchilarning mustaqil ishlashini tashkil qilish uchun qulay bo'lgan modelning maqsadini nazariy tavsifi bilan birga keladi. Hamda bu jarayonda talaba yoki o'quvchi mustaqil ravishda fizika fanni o'rganish bilan birga axborot texnalogiyalari bilan ishlashni xam o'rganadi.
Interfaol virtual laboratoriyalardan foydalanganda, siz o'zgaruvchan parametrlar bilan qayta-qayta sinab ko'rishingiz, natijalarni saqlashingiz va o'zingizning tadqiqotlaringizga qulay vaqtda qaytishingiz mumkin. Bundan tashqari, kompyuter versiyasida siz ancha katta miqdordagi tajribalarni o'tkazishingiz mumkin. Ushbu turdagi tajriba qonun, hodisa, jarayon va hokazolarning kompyuter modeli yordamida amalga oshiriladi.
O'quvchilar uchun makrokosmik va mikroto'lqinli ba'zi hodisalarni tasavvur qilish qiyin, chunki o'rta maktab fizikasi kursida o'rganilgan individual hodisalar real hayotda kuzatilmaydi va bundan tashqari, fizik laboratoriyada eksperimental ravishda takrorlanishi mumkin, masalan, atom va yadro fizikasi hodisalari va boshqalar. Ko'pgina interfaol modellar boshlang'ich parametrlar va eksperimental sharoitlarning vaqt doirasiga qarab o'zgarishi, shuningdek haqiqiy eksperimentlarda mavjud bo'lmagan vaziyatlarni modellashtirish imkoniyatlarini taqdim etadi.
Shuni ta'kidlash kerakki, fizikada odatiy laboratoriya ishlari ham olib boriladi, shuningdek, o'quv ma'lumotlarini olishning an'anaviy usullari samarasiz yoki imkonsiz bo'lgan hollarda kompyuter ishlatiladi.
Fizika darsida kompyuterni tizimli ravishda qo'llasa, talaba kompyuter bilimlaridan real ob'ektlar va hodisalarni o'rganish uchun foydalanishi mumkin. Kompyuter yangi ma'lumotlarni olishning tanish vositasiga - dars mavzusidagi bilimlarga, shuningdek o'lchash va tadqiq qilish vositasiga aylanmoqda.
O'quv jarayonida axborot texnologiyalaridan foydalanish rejalashtirilgan o'quv natijalarining ikkita guruhini ajratishga imkon beradi:
Talabalar uchun: talabalarga kompyuter modellari bilan individual tadqiqotlar olib borish imkoniyati beriladi, ular davomida mustaqil ravishda tajriba o'tkazish, gipotezalarini tezda sinab ko'rish, jismoniy hodisalar va jarayonlar qonuniyatlarini belgilash;
-har bir o'quvchi uchun individual o'quv sur'ati belgilanadi, shu bilan tajribani
noaniq vaqtlarda takrorlash mumkin bo'ladi;
-maktab laboratoriyasida bajarib bo'lmaydigan kompyuter laboratoriya ishlarini bajarish uchun haqiqiy imkoniyat mavjud;
-talabalar shaxsiy kompyuterdan o'quv vositasi sifatida maqbul foydalanish ko'nikmalariga ega bo'ladilar;
-talabalar elektron ko'nikmalarni o'rganadilar.
O'qituvchiga kelsak:
-o'qituvchi talabalar bilan ishlash uchun bo'sh vaqtni bo'shatadi (ayniqsa orqada qolganlar);
-o'quv jarayoni natijalarining tezkor individual diagnostikasini o'tkazish mumkin.
Ammo shuni ta'kidlash kerakki, o'qitish jarayonida kompyuter o'qituvchini almashtirmaydi, bu haqda ba'zan aytiladi va bu ta'limni kompyuterlashtirishga salbiy munosabatda bo'lishga olib keladi, ammo uning yordamchisi hisoblanadi. Xuddi shunday, kompyuter darsligi an'anaviy, an'anaviy darslikning o'rnini bosmaydi, balki uni to'ldiradi.
O'quvchi tomonidan o'quv versiyasida ilmiy bilimlar uslubini tatbiq etish va ilmiy bilimlarga ega bo'lish tuyg'usini shakllantirish uchun kompyuter modelidan foydalanish uchun o'qituvchi kompyuter modelini didaktik qayta ishlashni amalga oshirishi va laboratoriya ishining tavsifi shaklida topshiriq berishi kerak. Ta'kidlash joizki, zamonaviy maktab o'quvchilarining kompyuterlari bilan aloqa qilish qulayligiga qaramasdan, ma'lum bir aloqa to'siqlari mavjud bo'lib, ular faqat akademik ishlarni bajarish paytida manbani didaktik qayta ishlash orqali bartaraf etiladi.
Pedagogik texnologiyalardan majburan foydalanish mumkin emas. Aksincha, tajribali pedagoglar tomonidan asoslangan yoki ular tomonidan qo'llanilayotgan ilg'or texnologiyalardan maqsadga muvofiq foydalanish bilan birga, ularni ijodiy rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. Bugungi kunda bir qator rivojlangan mamlakatlarda o'quvchilarning o'quv va ijodiy faolliklarini oshiruvchi hamda ta'lim-tarbiya jarayonining samaradorligini kafolatlovchi pedagogik texnologiyalarni qo'llash borasida katta tajriba to'plangan bo'lib, ushbu tajriba asoslarini tashkil etuvchi metodlar interfaol metodlar nomi bilan yuritiladi. Quyida amaliyotida foydalaniladigan interfaol metodlardan bir nechtasining mohiyati va ulardan foydalanish borasida so'z yuritamiz. "Atamalar janggi" metodi
Bunda o'quvchilar 3 guruhga bo'linadi.Har bir guruhdan bittadan vakil chiqadi.Ular fanga oid atamalarni ketma-ketlikda aytishadi. Ayta olmay qolgan o'quvchi o'yinni tark etadi.O'yin shu tariqa davom etadi. Bu metodni hamma darsda qo'llash mumkin.
"Teskari usul" metodi.
Bunda o'quvchilarga chizmalar ko'rsatiladi. Ular shu chizmalar asosida qoida aytishlari kerak bo'ladi. O'quvchilar juftlikda yoki guruh bilan ishlashsa yanada qiziqarli bo'ladi. 1-chizma:
2-chizma:
3-chizma:
Har qanday metod yoki ushbu metodni qo'llash usullari avvalo o'quvchining mavzuni to'liq o'zlashtirishi uchun xizmat qilishi lozim. Bugungi kun pedagogining asosiy vazifasi metodlarni to'g'ri tanlay olishi, kutilgan natijaga qiyinchilik bilan oson usulda erishishidir.
"Sherigini top" metodi.
Bunda o'quvchilar juftlikda ishlashlari kerak bo'ladi. Birinchi o'quvchi berilgan savol yoki atamani o'qiydi, ikkinchi o'quvchi esa unga javob beradi. Quyida berilgan misolni 6-sinf o'quvchilari uchun mustahkamlash darslarida foydalanish mumkin.
Massa
H a] m
Zichlik
Kuch
Yuza
M 1st ill3
1112
Kg
m 3
Xulosa: Har
qanday metodni qo'llash usullari awalo
o'quvchining mavzuni to'liq o'zlashtirishi uchun xizmat qilishi lozim. Bugungi kun pedagogining asosiy vazifasi metodlarni to'g'ri tanlay olishi, kutilgan natijaga qiyinchilik bilan oson usulda erishishidir .Hamda axborot texnalogiyalari asrida o'sib unayotgan yoshlarimizni axborot texnalogiyalaridan unumli va kerakli foydalanishiga erishish ,axborot texnalogiyalaridan foydalanish madaniyatini shakillantirish.
REFERENCES
1. Karimov I.A. Barkamol avlod - O'zbekiston taraqqiyotining poydevori. - Toshkent: Sharq nashriyot-matbaa kontserni. 1997.
2. Karimov I.A. O'zbekiston XXI asrga intilmoqda. - Toshkent: O'zbekiston. 1999.
3. 9-sinf Adabiyot darsligi. Qozoqboy Yo'ldoshev, Valijon Qodirov, Jalolbek Yo'ldoshev. O'zbekiston NMIU Toshkent 2019.
4. 6-sinf. Ona tili darsligi N. Mahmudov, A. Nurmonov A. Sobirov, D. Nabiyeva. «Tasvir» nashriyot uyi Toshkent 2017
5. 6-sinf. Adabiyot darsligi. I qism (S. Ahmedov, R. Qochqorov, Sh. Rizayev, I qism. Toshkent «Manaviyat» 2017
6. K.Hoshimov, S. Nishonova, M. Inomova, R. Hasanov. Pedagogika tarixi. T.,DO'qituvchiD 1996
7. www.ziyonet.uz
8. www.aim.uz
