CC BY
4OLIMPUS QALMAQALI NÜMUN9SINDЭ MÜHASIB PEÇ9SI ÛÇÛN ETIKANIN
9H9MIYY9TI
Xulass: olimpus qalmaqali , olimpus idara heyatinin 1.7 milyard dollarliq zarari 1980-ci illarin ortalarindan gizlatmak uçun qurduqlari planla baçlayir . 80-ci illarin ortalarinda yapon yeninin dollar qarçisinda yuksalmasi , yapon çirkatlari uçun problemlar yaradirdi . Bela ki bu çirkatlar bu hadisadan sonra "zaitech" adi verilan maliyya bazarlarina intensiv yatirimlara baçladilar. Olimpus ilk faaliyyatlari 1987- ci ilda manfaatli olsa da, 1991-ci ilda 2.1 milyard yen zarar etmiçdi. 90-ci illarin sonuna qadar isa bu zararlar daha da artmiç va §irkat rahbarliyi zararlari açiqlamaq va yatirimlari dayandirmaq avazina daha da riskli yatirimlar edarak bu qumara davam edirdilar. Va bunu gizlatmak uçun, "tobashi sxemi" adi verilan bir plan qurdular. Bu plana asasan kayman adalarinda yerlaçan kagiz uzarinda ki çirkatlari idaraetma va satinalma haqqlari hesabina satin alib, olimpus çirkatinin balansindan kanarda uçota alacaqdilar. Bu vaziyyat 2011- ci ila kimi davam etdi. 2011-ci ilda maykl vodford ilk dafa olimpusda yaponiya vatandaçi olmayan bir ceo seçildi va içinin icrasi zamani çubhali maqamlari gorub, idara heyatina bildirdi va cami 2 hafta sonra oz yeni postundan qovuldu. Vodford bundan sonra problemlari ictimailaçdirdi va bu, idara heyatinin yalanlarinin boyuk bir qalmaqalla uza çixmasina sabab oldu. Olimpus qalmaqali adi ila dunya gundaminda yer alan bu hadisa naticasinda, çirkatin sahmlarinin qiymati 80% azaldi, tokyo birjasindan çixma tahlukasi ila uzlaçdi va bu qalmaqal, naticasinda yapon idaraçiliyina yeni bir baxi§ tarzinin formalaçmasina gatirib çixardi.
Açar sôzlw. qalmaqal, sahm, Olimpus, idaraetma heyati, çayia
20-ci asrdan etibaran korporativ biznes mühiti, ham9inin "Menecment", "Sosiologiya", "Psixoanalitika" kimi yeni elmlarin formala§masi, i§ yerlarinda i§9inin sadaca olaraq muzdla 9ali§an bir §axs deyilda, ham^nin bir aila muhitinda özünü hiss etmasi anlayi§ini va i§ etikasi terminin yaranmasina töhva verdi. Bunun naticasi olaraq 20-ci asrin ortalarindan etibaran bir 9ox Qarbi Avropa, Amerika va Asiya da olan inki§af etmi§ va inki§afda olan ölkalar, artiq özal biznes anlayi§ini, korporativ biznes modeli ila avaz etmi§dilar. Korporativ biznes anlayi§i, ham i§ yerlarinda ki ierarxiyaya öz tasirini göstarmi§, ham9inin i§ muhitinda psixologiya va i§ etikasi kimi terminlarin yaranmasina sabab olmu§dur. Bu biznes modeli ila getdikca böyüyan §irkatlar, holdinqlara va ya korporasiyalara 9evrilmi§ va 20-ci asrin sonundan etibaran, demak olar ki bütün dünyada aktual olmu§dur.
Uzun illardir ki, yenilanan va son illarda istar ölkamizda istarsa da dünyada an böyük mübahisa mövzularindan birina 9evrilan i§ etikasi va ya i§ muhitinda i§9i ila i§a götüran arasinda ki münasibat, hala da öz hallini tam tapmami§dir. Bela ki i§ etikasi va an asasi mühasib pe§asinda i§ etikasi, son illarda bir 9ox ölkalarda, §irkatlarda va asasan da böyük holdinqlarda mübahisa mövzusuna 9evrilib. Bela ki 21-ci asrin an böyük korporativ qalmaqallari, Avropa, Amerika, Avstraliya va Asiyanin inki§af etmi§ ölkalarinda böyük xaos yaratmi§dir. Bunlardan bazilari bütün dünyada ma§hur olmu§, Enron, Worldcom, Olympus, Adelphia, OneTel, Kanebo kimi qalmaqallardir ki, bu qalmaqallarin har birinda mühasib pe§asinda etik 9ati§mazligin va ya daha daqiq desak, öz pe§asindan sui-istifada hallarini göra bilarik. Bu qalmaqallarin har birinda illarla olan bir prossesin if§a olunmasini göra bilarik. Bu isa ümumilikda korporativ dayarlarda 9ati§mazliq va ya öz i§ina yana§ma tarzinda ki, masuliyyatsizlikdan xabar verir. Bu problemla bagli son illarda
ZIYA ISG9ND9ROV
Baki mühandislik universiteti Iqtisadiyyat va idaraetma Baki, azarbaycan
Giriç
bir 90X yeniliklar, ham^nin i§?il3rin istar sosial istarsa da psixoloji hazirliqlarina diqqat ayrilsa da, illar ke9dikca yeni bir skandal dunya mediyasinin gundaminda oz yerini alir.
Bu qalmaqallardan biri da yuxarida adi 9akilan Olimpus qalmaqalidir, Bu qalmaqalin if§asi, 2011-ci ilda olsa da, gunumuza qadar bu qalmaqalla bagli yeni farziyalar ortaya atilir, ham9inin qalmaqal i§tirak9ilarinin mahkama i§lari hala da davam edir. Yuxarida yazilanlari nazara alsaq tadqiqat i§i aktual bir masalaya- Olimpus qalmaqali numunasinda muhasib pe§asi u9un etikanin ahamiyyati masalasina hasr edilmi§dir.
Tadqiqatin asas maqsadi, etika anlayi§ini ara§dirmaq, i§ muhitinda va asasan da muhasibat u9otunda etikanin ahamiyyatini oxuculara bildirmak, etik qaydalarin pozulma hallarini numunalarla gostarmak va bunlarin camiyyata tasirindan bahs etmakdir. Bu tadqiqat i§inda, asasan Olimpus korporasiyasinda ba§ veran hadisalar ara§dirilsa da, ba§qa korporasiyalarda da ba§ veran skandallar va bu skandallarin hallari oyranilir. l.Etika nadir
insanin yaradili§indan etibaran, aqli inki§afin iralilamasi naticasinda, etika anlayi§i yaranmi§ va tarix arzinda muxtalif manalar ifada etmi§dir. Etikanin harfi manasi, axlaq, axlaqi davrani§ olaraq bilinsa da, etika elm olaraq insan axlaqini va onun davrani§larini ara§diran, analiz edan bir falsafi elm olaraq bilinir. Etika insanlar va camiyyat u9un nayin daha yax§i oldugunu va eyni zamanda axlaq falsafasi olaraq da taninan bir elmdir. Qisaca etika, axlaq falsafasidir. Etika, insanin butun davrani§larini va etdiklarinin manbayini oyranan elmdir. Yeni dovrda etika daha 9ox i§ hayatinda davrani§ novlarini incalayan, va insanlarin i§larina yana§ma tarzini, sosial va psixoloji faktarlarin i§ hayatina tasirina oyranan bir elm kimi taninir. Bunun naticasi olaraq, etik problemlarin, insanlar i§ hayatinda daha yax§i insan olsaydilar, daha masuliyyatli va ya adalatli davransaydilar kimi fikirlar formala§mi§dir. Bu umumi fikirlar axlaqi keyfiyyati zaif olan insanlarin, problemlarin qaynagi oldugunu va maslanin hallini, "duzgun olani etmak" u9un motivasiyaya sahib, adalatli insanlarin lazim oldugunu qeyd edir.(Boyce,2008;266)
Etika ba§qa bir deyi§la axlaqi prinsiplar sistemi va insanlarin neca qarar qabul etmalari kimi izah olunur. Bu insanlarin hayatlarinin neca yonlandirildiyina tasir edir va camiyyat u9un yax§i olan §eylardan bahs edir va axlaq falsafasi kimi da taninir. 9dabiyyatda etikaya 9ox vaxt §axsi se9im masalasi kimi baxilir. Gaudete gora etika, axlaqi davrani§ masalasinda sistemli olaraq du§unmakdir.(CNFPT,2009)
Tarixda etika elmi, insanlarin umumila§dirdiklari qaydalari sadaca izlamakla deyil, bu qaydalarda mantiqli arqumentlar axtardigi zaman ba§layib. Etdiyi harakatlarda mantiqli sabablar axtaran "etik insan" adlandirilib. Etika yax§i i§ gormaya 9ali§an insanin, bu i§i gormazdan avval onu tahlil etmasina vadar edir va bunun naticasi olaraq, du§unan insan modelinin yaranmasina sabab olur.
Umumi olaraq etika da tahlil olunan movzular, etdiyimiz §eylarin manasini, axlaqi ohdaliklarimizi va bunlari ara§diran farqli falsafi sistemlarin birla§masidir.(Pazarli, 1980: 35). Etika asas prinsiplari ara§diraraq ahval-ruhiyyani va harakatlarimizin manbayini va idara edilma §akillarini oyranir.
Etika bu suallara cavab axtarir: Yax§iliq nadir? Niya bazi harakatlar yax§iliq kimi qalama alinir? Niya bazilari pisdir? Bu suallarin cavablari subyektiv olsa da, etika elm olaraq bu suallari ara§dirib, bir dilemma ortaya atir. Bela ki, bu subyektiv fikirlar, insanlarin etikani farqli ba§a du§masina va harakatlatinda ki farqliliklara gatirib 9ixarir. Onda bela bir hipotez ortaya 9ixir ki, bu suallarin har hansisa radikal bir cavabi varmi? Varsa bela etika bir elm olaraq bunu eda bilarmi? Bu suallar ham9inin nazari etikanin asas movzusu olaraq bilinir.(Aydin Usta: 2016)
Etikanin ba§qa bir movzusu da insan munasibatlari va onlarin davrani§larini izah etmakdan ibaratdir. Bela ki axlaq, davrani§larin sosial qaydalarini oyranmak u9un yola 9ixirsa, etika axlaqla bagli maqsad va ger9akliklar haqqinda ara§dirmalar edir. Etika bir harakati axlaqi cahatdan yax§i bir harakata 9eviran keyfiyyat hali olmaqla birlikda axlaq, yax§iliq, vazifa borcu, masuliyyat, zarurat
mahfumu konseptlarini müzakira edir. Bu yolla, etik baximdan öz amallarini tamin etmak istayan insanlarin arqumentlarinin strategiyalari taqdim edilir. Bu strategiyalarla insan amallari ila bagli madani masalalari, ziddiyatlar va problemlar kimi iki kateqoriyaya bölarak, görmayi mümkün edir. Bunun naticasinda bu problemlar va ziddiyyatlarin mümkün hall prossesslarini va takliflarini inki§af etdirmaya çali§ir, bu barada dü§ünüb konkret hall yollari üzra qarar vermayi taklif edir. ( Pieper, 1999: 17)
2. Maykl Vodford kim idi?
Maykl Vodford 1960-ci ilda Liverpul §aharinda dünyaya galan Britaniyali i§ adami idi. 1981-ci ildan Olimpusda içlamaya baçlayan Vodford, 2004-cü ilda tibbi birliyin sadri va 2008-ci ilda isa Olimpusun Avropada ki sadri oldu. 2011-ci ilda Olimpus §irkatinin CEO- su seçilan Vodford bir neça haftadan sonra, bu vazifadan qovulur va bu qalmaqalin asas içtirakçisi kimi bütün dünyada ma§hur olur. Onun sayasinda Olimpus idara heyatinin uzun illardir davam edan saxtakarliginin üstü açilir va 2012-ci ilda içtirakçisi oldugu mahkamani qazanir. Onun bu qalmaqali if§a etmakla atdigi casaratli atdim, bir çox kütlavi informasiya vasitalari tarafindan taqdiralayiq harakat olaraq qar§ilanir . Bunun qar§iliginda o, bir çox qarbi kütlavi informasiya manbalari tarafinfan (The Sunday Times, The independent, The Sun) 2011-ci ilca "ilin biznesmeni seçilir". 2015-ci ilda isa Yaponiya xarici müxabirlar birliyi (The Foreign Correspondent's club of Japan ) tarafindan "azad mediyanin dostu" mükafatini qazanir. Bu qadar ugur qazanmasina baxmayaraq, Vodford özünün markazinda oldugu bu hadisalar naticasinda yaranan reformlara, Yaponiya hökümatinin dirnaqarasi baxdigini dü§ünürdü va 2014-cü ilda Yaponiyada, ingilis Ticarat palatsina (The British Chamber of Commerce in Japan ) bir müsahibasinda demiçdir ki, "bu reformlar Yaponiya da çaliçan va bela hallarla qar§ila§an kiçik vazifalarda ki, iççilari casaratlandirmadi" va asl maqsadinin aslinda bu illar arzinda takca Olimpusda deyil digar korporasiyalarda da bela firildaqçiligin ifçalanmasi oldugunu qeyd edirdi. Bu müsahibanin sonunda, bu qazanilan qalabani "Pirin qalabasi" adlandiraraq aslinda qazandiqlarinin heç bir §eyi dayiçmadiyini bildirmak istayirdi.
3. Qalmaqalin xronologiyasi
1980-ci ilda Yo§iro Çimoyama Olimpus korporasiyanin CEO-su va prezidenti idi. 80-ci illarin ortalarinda §irkatin galirlari birdan bira azaldi . Bunun asas sababi yapon yeninin dollara qar§i qiymatinin artmasi idi. Bela ki, 1985-ci ilda Yaponiya, Almaniya va Britaniya hökümatlar arasi raziliga galarak, öz valyutalarini Ab§ dollarina qar§i güclandirmak qararina galdilar. Onlar dü§ünürdülar ki, bunun naticasinda xarici yatirimlari artira va birdan bira digar valyutalarin dayarinin artmasi naticasinda ixrac mahsullarina daha az pul veracakdilar. Buna qarçiliq olaraq Ab§ iqtisadçilari öz valyutalarini dayarini gözlanilandan çox a§agi salmagi taklif etdi . Hökümat tarafindan qabul edilan bu qarar naticasinda, Ab§ dollari, Yaponiya, Almaniya va ingiltara valyutalarina nazaran çox ucuzlaçdi va bu vaziyyat digar 3 ölka ^ün iqtisadi problemlar yaratdi. Ucuzlaçan dollar bazarda alicilar üçün daha calbedici galmaya baçladi va Ab§ bazarina yatirimlar artdi. Eyni zamanda digar 3 ölkada xarici sahmdarlar getdikca bazardan uzaqlaçmaga baçladilar. Eyni zamanda sabit bazarda birdan bira dollarin açagi dü§masi, Yaponiyanin, elaca da digar 2 ölkanin Abçda ki korporasiyalarindan galan qazanci azaltdi. Bela bir böhran vaziyyatinda, Yaponiyada bir çox çirkat kimi Olimpusda çixi§ yollari axtarmaga baçladi. Çimoyama çirkatin maliyya direktoru olan Hideo Yamada ila raziliga galarak aqresiv yatirimlar etmaya qarar verdi. Bu yatirim nözü "zaitech" adlanir va bu yatirimlar aslinda gerçakliyi aks elatdirmirdi. Zaitech yerli çirkatlarin biri-birina yatirim etmasi manasina galirdi. Bela ki, Yaponiya da olan bir çox böyük qruplar biri-birinin sahmlarina yatirim edir va manfaatlarini çiçirdirdilar va sözda çox böyük qazanclar alda edirdilar. 1987-ci ilda Yamada aqressiv yatirimlardan masuliyyatli §axs oldu va özüna kgmakçi kimi Hi§a§i Mori tayin edildi. Zaman keçdikca Yamada va Mori arasinda sövdala§malar onlari çirkatda daha da yuxari vazifalara daçidi. 1987-ci ilda ki manfaatin ardindan Mori icraçi vitse-prezident va idara heyatinin direktoru, Yamada isa daimi korporativ auditor oldu. Ancaq bu yatirimlar böyük zararalara sabab olurdu, i§ birliyinin üzarindan 10 il keçdikdan sonra bu
zararlari baglamaq ûçûn Yamada va Mori 2 qat va 3 qat faiz artimi taklif edan riskli maliyya alatlari , elaca da mürakkab strukla§dirilmi§ istiqrazlara investisiya etmaya ba§ladilar.(McKenna 2012).
90-ci illarin sonunda Olimpusun zarari 100 milyard yeni keçmi§dir. Amma Yamada va Mori hala da riskli investisiyalar etmaya davam edirdilar. öslinda onlara bunu etmaya yardimçi olan §ey, o dövrda Yaponoiya hökümatinin qarari idi. Bela ki 1997-ci ila kimi Yaponiya da mühasibatliq standartina asasan §irkatlar adalatli dayarlari ila yox, tarixi dayarlari ila uçota alinirdi. Yalniz 1997-ci ilda Beynalxlq Maliyya hesabatlarinn standartlarina (iFRS) asasan adalatli dayar metodu hökümat tarafindan qabul edildi (Mintz,2012). Mühasib olaraq Yamada va Mori bilirdilar ki, tezlikla allarinda olan dayarsizla§mi§ aktivlarin adalatli dayarini açiqlamaga macbur olacaqlar.
1998- ci ilda isa prezident §imoyamanin raziligi va tasdiqi asasinda Yamada va Mori yeni bir model hazirladilar. Bazardan bazara mûhasibatligin yaratdigi boçluq sayasinda onlar zararin ayrilmasi mexanizmasini yaratdilar. Bu mexanizmin içlama prinsipina asasan , onlar yeni xasta §irkatlara investisiyalar edacak va o §irkatlari konsolidasiyada Olimpus qrupun bir parçasi olaraq qeyda almayacaqdilar. Bela balansdan kanar §irkatlara mühasibatliqda qabiq çirkatlar deyilir. Bu §irkatlarin dayarsiz aktivlarinin Olimpusun balansinda göstarilmamasi ûçûn avvalca sanadda qurumlar lazim idi. Onlar bunun ûçûn apan Securities va Axes America-nin prezidentindan bu qurumlari qurmagi xahi§ etdi. 1998- ci ilda ilk dafa "qanuledici fond" yaradildi va bu fond "Markazi Me§a" (Central Forest) adlanirdi. Kayman adalarinda yerlaçan bu çirkat zararalari gizlatmak ûçûn idi . Yamada va Mori öz zararlarini gizlatmak va Central Forest-a yatirim ûçûn Lixteyn§teynda ki bir bankdan kredit gôtûrmayi qarara aldilar. 30 milyard yen olan bu kreditin avazinda onlar, Olimpusa maxsus Yaponiya dövlat istiqrazlarini zamin qoydular. Yamada va Mori Lixteynçteynda ki bankdan alava, Sinqapurda ki bankdan da istifada edarak saxta taçkilata 45 milyard yen alava yatirim etdilar. entral Forest qurulduqdan sonra Yamada va Mori Easterside Investments adli ikinci saxta qurum yaratdilar. Yamada va Mori yenidan istiqrazlardan istifada edarak bu çirkata da 60 yen yatirim etdilar. (Bacani,2011).
1998-ci ila qadar Yamada va Mori Markazi Meçada ûmumi balans dayari 64 milyard yen olan bu aktivlari gizlatmaya mûvaffaq oldular. Yamada va Mori son bir saxta varliq alava edarak, 32 milyard yen balans dayarina malik Quick Progress-i qurdular. Yamada va Mori itkilari aradan qaldirmaq ûçûn bir yol tapmali olduqlarini bilirdilar, buna göra da zararin aradan qaldirilmasi sxemi qurmaga baçladilar. Bu plana asasan onlar §i§irdilmi§ qiymatlarla start-up va sahibkarliq mûassisalarinin satin alinmasini va birlaçma va satinalmalar (M&A) sövdala§malari ûçûn bôyûk maslahat haqlarinin ödanilmasini haayata keçirdilar.
Onlar yeni yatirimlar ûçûn ayrilan pulun bir hissasini, saxta çirkatlar ûçûn aldiqlari kreditlari ödamak ûçûn istifada etdilar. Onlar ela banklardan kredit almiçdilar ki , hamin banklar saxta mûassisalari maliyyalaçdirir, sonra isa investisiya fondlarina daxil olan pulu geri qaytarirdilar. Bu qara pullari yuma amaliyyati ûçûn istifada edilan kreditlar geri qaytarildiqdan sonra, Yamada va Mori bu aliçlari va onlara xarclanan pullari balansda qudvil kimi qeyda almaq qararina galdilar. Yamada va Mori bu ideyalarinin ba§ tutacaqlarindan amin idilar va dûçûnûrdûlar ki, qudvil zamanla sifira enacak va onlarin töratdiyi çirkli pullarin yuyulmasi amaliyyatindan heç kimin xabari olmayacaq (McKenna, 2012).
illar sonra Olympus-un xarici auditoru olan KPMG, satinalmalara aid edilan haddan artiq qiymatlandirilmiç qudvilla razilaçmadi. Bunun naticasi olaraq Olimpus avvalca 2009-cu ilin martinda 55.7 milyard yen, ardindan 2010-cu ilin martinda 1.3 milyard yen sahmlarda dayar dûçûklûyû ila ûzlaçdi. Bu Olimpus ûçûn artiq böhran vaziyyati idi, amma Yamada va Mori ûçûn bu saxta çirkatlarda ki gizlatdiklari yatirimlari aldan çixarmaq ûçûn bir fûrsat idi va onlar Gyrus adinda yeni saxta taçkilat yartdilar. Gyrus maqsadi KPMG tarafindam qudvil kimi taninmayan hissani investisiya xarci ila baglamaq idi va onlar Gyrus-a 62 milyard yen yatirim etdilar.
Bu hadisalardan sonra 2011- ci ilda Vodford CEO tayin olundu va galdiyi gûndan etibaran qudvili va asasanda startup va satinalmalara xarclanan pullari sorgulamaga baçladi. Vodford bu
araçdirmalardan sonra idara heyatina yeni kitab yazmaq istadiyini va kitabda bu saxtakarligi qeyd edacayini bildirdi va CEO kimi 2- ci haftasinin sonunda içindan qovuldu.
2011- ci ilda Olimpus aparilan araçdirmalardan sonra müstaqil komita quraraq ümumi araçdirma etmaya macbur oldu. Bu komita keçmiç ali mahkama hakiminin rahbarlik etdiyi 6 nafardan ibarat idi va 12 haftalik araçdirmadan sonra, naticalari 6 dekabr 2011-ci ictimaiyyata açiqladi. Olimpus bu açiqlamaradan sonra dünyanin 2-ci an böyük birjasi olan Tokio fond birjasindan (TSE) uzaqlaçdirilma tahlükasi ila üzla§di amma komitenin qarari ila birjada qalmasi üçün son 5 ilda ki hesabatlarinda düzali§lar edib, çaffaf hesabatlar taqdim etmasi ^ün son tarix qoyuldu va yalniz bu hesabatlardan sonra birjada qala bilacayi bildirildi.
Çimoyama 2011-ci ilin noyabrinda istefa verdikdan sonra, Çuiçi Takayama Olimpus-un prezidenti va ba§ direktoru vazifasini icra etmaya baçladi Ümumilikda, Takayama panelin naticalarini araçdirmaq üçün ^ komita yaratdi: idaraetma islahati komitasi, hüquq§ünaslardan ibarat komita va onlarin masuliyyatini araçdiracaq idara heyatinin direktorlari va qeyri-direktorlarin va korporativ auditorlarin masuliyyatini öyranacak kanar hüquq§ünaslardan ibarat baçqa bir komita.Takayamanin rahbarliyinda Olimpus, direktorlara qarçi mahkamaya 8 yanvar 2012-ci il, audit firmalari da daxil olmaqla digar çaxslara qarçi mahkama hesabati üçün 17 yanvar 2012- ci ila qadar hazir olmali idi. Bundan sonra isa Olimpus keçmiç prezidentini va 18 iççisini mahkamaya verir va mühasibat daladuzluguna göra 3.6 milyard yen talab edir . Sonda isa çox cuzi mablag olan 10 milyon yen ( 130 min Ab§ dollari) müqabilinda yenidan Tokyo birjasinda aktiv üzvlardan birina çevrildi.(Japan Times,2012).
2012-ci ilin fevralinda Yaponiya prokurorlari Olimpus-un keçmiç sadri Tsuyoshi Kikukawa, digar iki keçmiç icraçi, Hisaçi Mori va Hideo Yamada va qalmaqalda amakdaçliq etdiyi iddia edilan konsaltinq çirkatlarindan üç nafari habs edarak rasmi ittiham irali sürdülar. Bu alti nafari 10 ila qadar habs va 125.000 AB§ dollari mablaginda carima gözlayirdi. "Nikkei" qazeti, Olympus-un saxta mühasibatliga göra 1,2 milyon dollar carima olundugunu da bildirdi. (Gallagher, 2012). Bu qalmaqal naticasinda 22 iyul 2011-ci ilda 2769 yen olan Olimpusun bir sahmi 11 noyabr 2011- ci ilda 460 yena kimi dü§dü.( Tokyo Fond Birjasi,2012). Qalmaqalin üzarindan 12 il keçmasina baxmayaraq, Yaponiya, Ab§ va Britaniya rasmilari hala da araçdirmalari davam etdirir.
Tadqiqat metodu
Bu maqalada, Olimpus qalmaqai haqqinda yazilan elmi içlardan, Maykl Vodfordun yazdigi "Exposure: inside of the Olympus scandal" kitabdan va taninmi§ jurnallardan götürülmü§ malumatlar taqdim olunmuçdur
Natica
Olimpus skandali, takca korporativ dünyani deyil, hamçinin Yaponiyanin idaraetma modelina va prinsiplarina ciddi dayiçiklar etmaya vadar etdi. Bu skandal Yaponiya da elaca da dünyada bir çox çirkatin, mühasibatliq va pe§a etikasina olan baxi§ bucaöini dayiçarak, daha sosial masuliyyatli korporativ çirkatlarin qurulmasina takan verdi.
Maliyya bazarlarina tasiri
Olimpus'un maliyya manipulyasiyalari, maliyya bazarlarina olan güvanin azalmasina sabab oldu . Bu da, investorlarin çirkatlara olan etimadini va investisiya strategiyalarini dayiçdirmalarina sabab oldu. Bundan sonra, investorlar daha çox çirkat etikasina önam vermaya baçladi.
Korporativ ictimaiyyat va Çaffaf i§ Praktikalari
Bu skandal, korporativ sosial masuliyyat (CSR) va çaffaf i§ praktikalari mövzusunda yeni bir ka§f etdi . Çirkatlar, tahlükasiz va çaffaf bir i§ mühitina nail olmaq ^ün daha da böyük addimlar atmaga macbur oldu. i§ dünyasinda sosial va ictimai dayarlara hörmat va bu §araitlarin yaradilmasi üçün, eyni zamanda tatbiqi ^ün yeni planlar irali sürüldü.
1.woodford, m. (2012). exposure: inside the olympus scandal: how i went from ceo to whistleblower. new york, ny: penguin group.
2. thomas, c. (2002). the rise and fall of enron. journal of accountancy,194(4), 41-48.
3. bacani, cesar, the olympus scandal: when a foreign ceo rebels,questex, 24 october 2011.
4. choudhury, ambereenand vaughan, liam, diamond quits as pressure mounts on barclays, july 3, 2012
5. gallagher chris, negishi, mayumi, japan prosecutors charge key figures in olympus scandal, reuters, march 7, 2012
