CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© A.A. G'aybullayev1^_
1Buxoro davlat pedagogika instituti, Buxoro, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: maqolada yoshlarda milliy qadriyat shakllanishining ijtimoiy-psixologik talablari, oila milliy qadriyatning ijtimoiy psixologik omili, shaxsning oila va oilaviy munosabatlar negizida kamol topishi,yoshlarni, xususan, oliy ta'lim muassasalari talabalarini oilaviy hayotga tayyorlashning mazmuni va pedagogik-psixologik jihatlari tahlil qilinib, oilaviy qadriyatlarning metodologik asoslari bo'yicha psixometrik va ijtimoiy-psixologik so'rovnomalarning empirik natijalari va ular asosida ishlab chiqilgan ilmiy xulosalar borasida tavsiyalar berilgan.
MAQSAD: oilaviy va milliy qadriyatlarning ijtimoiy psixologik xususiyatlari bo'yicha amaliy tavsiyalar berish.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot jarayonida suhbat, ijtimoiy-psixologik so'rovnoma, kuzatish kabi metodlaridan foydalanildi va olingan natijalarning statistik ishonchlilik darajasi faktorli tahlil orqali tasdiqlandi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: yoshlar oilaviy hayotga ma'naviy tayyorgarligi diagnostikasi natijasida «halollik», «o'zaro ishonch», «burchlilik», «g'amxo'rlik», «ahillik» oilada milliy qadriyatni saqlanib kelajak avlodlarga yetkazilishi, ijtimoiy muhiti negizida milliy qadriyatning yanada Oilaviy munosabatlarning universalligi bajarilgan ko'plab funktsiyalarda ifodalanishi, reproduktiv, tarbiyaviy, maishiy, hissiy, ma'naviy muloqot, boshlang'ich sotsializatsiya, intim munosabatlar«o'zaro bir biriga nisbatan mas'uliyat», «maqsadga erishishga intilish» ustuvor omil sifatida namoyon bo'lishi dalillanganligi va yoshlarda milliy qadriyat shakllanishining ijtimoiy-psixologik omili sifatida, yoshlarning oilaviy hayotga moslashuvi, boshqalarni qabul qila olishi, sub'ektiv nazorat darajasi, oila va oilaviy munosabatlar negizida o'z-o'zini anglash, hissiy emotsional qulaylik, yigitlarda esa hukmronlik istagining mavjudligi, shaxsga korrektsion-adaptiv ta'sir etishning kommunikativ, persepsiv, interaktiv, didaktik bosqichlarida getereostereotip va avtostereotip qarashlarning o'zaro integrativ rivojlanishi muhimligi tufayli motivatsion baholash, xulq-atvorni nazorat qilish, hissiy, kognitiv, sog'lom sotsializatsiya mezonlarini kiritish asosida rivojlantirishga doir taklif va tavsiyalar ishlab chiqilganligi bilan belgilanadi.
XULOSA: yoshlarni oilaviy hayotga psixologik tayyorlash, oila milliy qadriyat shakllanishing ijtimoiy-psixologik omillaridan biri sifatida hamda vositalarini tahlil qilish
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ta'lim tizimida yoshlarni barkamol shaxs etib tarbiyalash bilan bog'liq jarayonlarni rivojlanishiga xizmat qiladi.
Kalit so'zlar: reproduktiv, tarbiyaviy, maishiy, hissiy, ma'naviy muloqot, boshlang'ich sotsializatsiya, intim munosabatlar «o'zaro bir biriga nisbatan mas'uliyat», « maqsadga erishishga intilish», burchlilik, milliy tarbiya, milliy xarakter, «halollik», «o'zaro ishonch», «burchlilik», «g'amxo'rlik, oilaviy moslashuvchanlik.
Iqtibos uchun: G'aybullayev A.A. Oilaviy va milliy qadriyatlarning ijtimoiy psixologik xususiyatlari. // Inter education & global study. 2024. №4(1). B. 412-421.
СОЦИАЛЬНО-ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ ХАРАКТЕРИСТИКА СЕМЬИ И НАЦИОНАЛЬНЫХ ЦЕННОСТЕЙ_
© А.А. Гайбуллаев1И_
1 Бухарский государственный педагогический институт, Бухара, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в статье анализируются социально-психологические требования формирования национальных ценностей у молодежи, семья как социально-психологический фактор национальных ценностей, взросление личности на основе семьи и семейных отношений, содержание и педагогические -психологические аспекты подготовки молодых людей, особенно студентов высших учебных заведений, к семейной жизни и анализу семейных ценностей. Приводятся эмпирические результаты психометрических и социально-психологических опросников и научные выводы, разработанные на основе методологических основ.
ЦЕЛЬ: предоставление практических рекомендаций по социально-психологическим характеристикам семейных и национальных ценностей.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: В процессе исследования использовались такие методы, как интервью, социально-психологическое анкетирование, наблюдение, а уровень статистической достоверности полученных результатов подтверждался факторным анализом.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: В результате диагностики духовной готовности молодых людей к семейной жизни, «честности», «взаимного доверия», «долга», «заботы», «гармонии» в семье, сохранения национальной ценности и передачи ее будущим поколениям. Семейная универсальность отношений выражается во многих выполняемых функциях: репродуктивной, воспитательной, бытовой, эмоциональной, духовной коммуникации, первичной социализации, интимных отношениях, «ответственности друг перед другом», стремление к достижению цели» проявляется как приоритетный фактор как социально-психологический фактор формирования национальных ценностей у молодежи, адаптации молодежи к семейной жизни, способности принимать других, уровень субъективного контроля, самооценки. осведомленности, основанной на семейных и семейных отношениях, эмоциональном комфорте у юношей и в связи с важностью
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
взаимного интегративного развития гетеростереотипных и автостереотипных взглядов на коммуникативном, перцептивном, интерактивном, дидактическом этапах наличия стремления к доминированию, значимости взаимное интегративное развитие гетеростереотипных и автостереотипных взглядов на коммуникативном, перцептивном, интерактивном, дидактическом этапах коррекционно-приспособительного воздействия на личность, мотивационной оценки, контроля поведения, эмоциональных, познавательных, здоровых критериев социализации. Определяется развитием предложений и рекомендации, основанные на входных данных.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: психологическая подготовка молодежи к семейной жизни, семья как один из социально-психологических факторов формирования национальной ценности и анализ ее средств служат развитию процессов, связанных с воспитанием молодежи как всесторонне развитой личности в системе образования.
Ключевые слова: репродуктивное, образовательное, бытовое, эмоциональное, духовное общение, первичная социализация, интимные отношения «ответственность друг за друга», «стремление к достижению цели», долг, национальное воспитание, национальный характер, «честность», «взаимное доверие», «долг» забота, семейная гибкость.
Для цитаты: Гайбуллаев А.А. Социально-психологическая характеристика семьи и национальных ценностей. // Inter education & global study. 2024. №4(1). B. 412-421.
SOCIO-PSYCHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THE FAMILY AND NATIONAL VALUES_
© Azam G. Ahadovich1^_
1Bukhara State Pedagogical Institute, Bukhara, Uzbekistan
Annotation
INTRODUCTION: the article analyzes the socio-psychological requirements for the formation of national values among young people, the family as a socio-psychological factor of national values, the maturation of the individual based on the family and family relationships, the content and pedagogical and psychological aspects of preparing young people, especially students of higher educational institutions, for family life and analysis of family values. Empirical results of psychometric and socio-psychological questionnaires and scientific conclusions developed on the basis of methodological foundations are presented.
AIM: providing practical recommendations on the socio-psychological characteristics of family and national values.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
MATERIALS AND METHODS: during the research, methods such as interviews, socio-psychological questionnaires, and observation were used, and the level of statistical reliability of the results obtained was confirmed by factor analysis.
DISCUSSION AND RESULTS: as a result of diagnosing the spiritual readiness of young people for family life, "honesty", "mutual trust", "duty", "care", "harmony" in the family, preserving national values and passing them on to future generations. Family universality of relationships is expressed in many functions performed: reproductive, educational, everyday, emotional, spiritual communication, primary socialization, intimate relationships, "responsibility to each other," the desire to achieve a goal" manifests itself as a priority factor as a socio-psychological factor in the formation of national values in youth, adaptation of youth to family life, ability to accept others, level of subjective control, self-esteem. awareness based on family and family relationships, emotional comfort in young men and in connection with the importance of the mutual integrative development of heterostereotypic and autostereotypic views on the communicative, perceptual, interactive, didactic stages of the presence of a desire for dominance, the significance of the mutual integrative development of heterostereotypic and autostereotypic views on the communicative, perceptual, interactive, didactic stages of corrective and adaptive influence on the individual, motivational assessment, behavior control, emotional, cognitive, healthy criteria for socialization. Determined by the development of proposals and recommendations based on input data.
CONCLUSION: psychological preparation of young people for family life, the family as one of the socio-psychological factors in the formation of national values and the analysis of its means serve the development of processes associated with the education of young people as comprehensively developed individuals in the education system.
KEY WORDS: reproductive, educational, domestic, emotional, spiritual communication, initial socialization, intimate relationships, "responsibility for each other", "striving to achieve the goal", duty, national education, national character , "honesty", "mutual trust", "duty", "care, family flexibility.
Mazkur maqolada O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 27 iyundagi "O'zbekiston Respublikasida oila institutini mustahkamlash kontseptsiyasini tasdiqlash to'g'risida"gi PQ-3808 -son Qaroriga muvofiq Halqaro "Oila kuni"ning nishonlanishi[1] hamda oilaning ijtimoiy salohiyatini mustahkamlash, an'anaviy oilaviy qadriyatlarni saqlash, oilalarda ma'naviy-axloqiy muhitni yaxshilash, oilaviy hayotga tayyorlik mezonlarini uzluksiz ta'lim mazmuniga singdirishga katta e'tibor qaratilishi ayni axborotlashgan zamonda o'ta dolzab ahamiyatga egaligi nazariy va amaliy tahlil orqali yoritib beriladi. Barchamizga ma'lumki, insoniyat jamiyati taraqqiy etib borgan sari
For citation: Azam G. Ahadovich. (2024) 'Socio-psychological characteristics of the family and national values', Inter education & global study, (4(1)), pp. 412-421. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
odamlarning o'zlari ham, ularning bir-birlari bilan bo'ladigan o'zaro munosabatlari ham, ayniqsa, shaxslararo munosabatlar orasida eng samimiy, eng yaqin bo'lgan oilaviy munosabatlar ham takomillashib, o'ziga xos tarzda murakkablashib boradi.
Chunki hozirgi zamon fan-texnika taraqqiyoti, ishlab chiqarish munosabatlari va vositalarining taraqqiyoti, qishloq xo'jaligi, sanoat ishlab chiqarishi, halq xo'jaligining barcha jabhalarida yangi texnologiya, texnik jarayonlarning jadal joriy etilishi bevosita shu jarayonlarning yaratuvchisi, ishtirokchisi bo'lgan inson omiliga, inson shaxsiga ham o'ziga xos yangicha talablar qo'ymoqda. Bu borada yoshlarni oilaviy qadriyatlar ruhida tarbiyalash, shaxslararo munosabatlar tizimini to'g'ri yo'lga qo'ya olish, yoshlar ongida milliy va ummuinsoniy qadriyatlarni shakllantirishga qaratilgan ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish o'z dolzarbligini saqlab kelmoqda.
Oila, onalik va bolalikni muxofazasiga oid asosiy Qonunlar bilan bir qatorda,
Respublikamizda ko'plab qonunosti hujjatlar ishlab chiqilgan va qabul qilingan. Barcha hujjatlarda xalqimizning ming yillik an'analarni va mamlakatning zamonaviy holatini xisobga olgan holda, milliy qonunchiligimizga kiritilgan xalqaro tamoyillarda o'z aksini topgan [2].
2017-2021 yillarda O'zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha Harakatlar strategiyasining asosiy yo'nalishlaridan biri ijtimoiy sohani rivojlantirish, shu jumladan, oila institutini xar tomonlama qo'llab-quvvatlash hisoblanadi. Unda oila institutini mustahkamlash va rivojlantirish, uning kelajak avlodni ma'nan yetuk va barkamol qilib tarbiyalash bo'yicha amalga oshiriladigan ishlar aniq belgilab berilgan. Davlat va jamoat tashkilotlarining diqqat markazida oila institutining asoslarini takomillashtirish, aholi salomatligini mustahkamlash, onalik va bolalikni muxofazasi bo'yicha kompleks chora- tabdirlarni amalga oshirish turadi [3].
Oiladagi tinchlik va barqarorlik, shu jumladan yosh oilalar shakllanishini ta'minlash maqsadida "Sog'lom ona - sog'lom bola", "Yosh oilalarga is'temol kreditlari" kab maqsadli dasturlarda amalga oshirilib kelinmoqda. Bu sohada, shuningdek, "Oila" ilmiy-amaliy markazi, "Sog'lom avlod uchun" jamg'armasi va boshqa ko'plab jamoat tashkilotlari faoliyat yuritmoqda. "Inson huquqlariga oid asosiy g'oya va qoidalarini o'ziga singdirgan xalqaro huquqiy hujjatlar - Birlashgan Millatlar Tashkilotining "Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi" qoidalariga mos ravishda oilani mustahkamlash, uning har bir a'zosi haq-huquqlarini himoya qilish, oilaviy munosabatlarda o'z huquq va erkinliklaridan to'laqonli foydalanishlari uchun imkoniyatlar yaratishga yo'naltirilgan milliy qonunchilik bazasi yaratildi"[4]
Oila eng muhim milliy qadriyat hisoblanadai, chunki aynan shu oila muhitida inson hulqining shakllanishidagi barcha tarbiya mezonlari, ichki dunyosini boyitadigan madaniy rivojlanishga asos solinadi. Oila shaxsni har tomonlama rivojlanishiga yordam beradi, shaxsni ijtimoiy va ijodiy faolligini oshiradi[20].
Turkiy xalqlarga xos urf-odatlarga ko'ra, nikoh marosimlari qat'iy qonun-qoidalar asosida tashkil etilgan, marosim davomida oila, qarindosh- urug', oqsoqollar ,keksa chol-kampirlar maslahati va yo'l-yo'riqlariga rioya etilgan. Zardo'shtiylik tartib-qoidalariga
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ko'ra,o'z hayotini uylanmay yoki turmushga chiqmasdan o'tkazish qoralangan. «Avesto»da zardo'shtiylikning oltin qoidalaridan biri - oila muqaddas sanalgani bois, boshqa ayrim sabablarga ko'ra, masalan, ig'vo, tuhmat, er-xotinning o'zaro kelishmovchiligi, ota-ona bilan murosa-madora qila olmaslik kabi bahonalar bilan nikohning bekor qilinishiga yo'l qo'yilmagan.[8]
Alloh erkakni erlarga xos, ayolni esa, ayollarga xos xususiyatlar bilan yaratdi.Binobarin,ularo'ztabiiyxususiyatlarihamda ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda, o'z jinsini ulug'lab, boshqa jinsni mensimaslikka haqqi yo'q. Aksincha, bu ikki jinsning o'zaro bir-biriga hurmati, mehr-muhabbati Yaratganning o'zi tomonidan buyurilgan amallardan bo'lib, ahil va inoqlikda yashash, bir-birini sevishga da'vat etilgan.[9] Bu haqda Qur'onning bir qator suralarida oyatlar keltiriladi: «Er o'zlari va oilasiga taalluqli barcha narsalar to'g'risida doimo xotini bilan bamaslahat ish qilishi lozim, chunki ular so'zsiz ravishda teng sherikdirlar» (3-sura, 159-oyat)[10].
Инсон якка х,олда х,еч качон асл маънода бахтли булолмайди: «хар бир инсон уз табиати билан шундай тузилганки, у яшаш ва олий даражадаги етукликка эришмок учун куп нарсаларга мух,тож булади; у бир узи бундай нарсаларни кулга кирита олмайди, уларга эга булишучунинсонлар жамоасига эх,тиёжи ту^лади».[11]
Boshqa bir o'rinda Forobiy oila, shaharni inson tanasidagi a'zolarga qiyoslab, bu a'zolarning tabiati, holati va harakatiga ko'ra turlicha bo'lsa ham, lekin yagona maqsad, ya'ni inson tanasi faoliyatini ta'minlash maqsadida o'zining ma'lum ishini bajarishi haqida ma'lumot beradi. Demak, biror mamlakatda o'nlab shaharlar, bu shaharlarning har birida yuzlab va minglab oila va xonadonlar yashashi tabiiy hol bo'lib, garchi bu uy yoki shaharlar har xil, biri ikkinchisini takrorlamaydigan bo'lishiga qaramay, ular o'zaro birikib, shahar yoki mamlakatni tashkil etadilar hamda uni takomillashtiradilar. [12]
Ulug' shoir Yusuf Xos Hojibning «Qutadg'u bilig» asarida Oyto'ldi o'g'li O'gdulmishga bir qator nasihatlar beradi: - Mening yagona tashvishim, - deydi u, - sening keyingi hayotingdir. Otaning ish-amali o'g'liga singsa, uning xulqida jilvagar bo'ladi. Bolani tergab-nazorat qilish ota-ona yuzining yorug'ligini ta'minlaydi. Nazoratdan tashqaridagi bola bebosh va yaramaslik sari og'adi. Erka bo'lib o'sgan o'g'il qizlar xatti-harakati ota-onaga mung va alam keltiradi. [13] Binobarin, ota-onaning burchi, avvalo, farzandga ta'lim- tarbiya bermoqdir.
Sohibqiron Amir Temur bobomiz o'z avlodining taqdiriga juda mas'uliyat bilan yondoshib bu masalani davlat boshqaruvi darajasigacha ko'tarib o'z o'gitlarida «O'g'illarim, nabiralarim va yaqinlarimni uylantirmoqtashvishida kelin izlamoqqa e'tibor berdim. Bu ishni davlat yumushlari bilan teng ko'rdim. Kelin bo'lmishning naslnasabini, yetti pushtini surishtirdim. Xos odamlar orqali sog'lik-salomatligini, jismonan kamolotini aniqladim. Kelin bo'lmish nasli-nasabi, odob-axloqi, sog'lom va baquvvatligi bilan barcha qusurlardan holi bo'lsagina el-yurtga katta to'y-tomosha berib, kelin tushirdim»[14] degan ibratli hayotiy tajribalarini bayon qilganlar.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Buyuk ma'rifatparvar jadidchilarimiz Mahmudxo'ja Behbudiyning «Sag'irlar haqinda»,«Hifzi sihati oila»(«Oila sog'lig'ining himoyasi»), Abdusalom Azimiyning «Ta'lim va tarbiya», Ibratning «Millatni kim isloh etar?», Abdurauf Fitratning «Buxoro hukumatining islohkorona qadamlari», Mirmuhsinning «Ahvoli zorimiz» hamda «Oyina» jurnalida chop etilgan maqolalari[15] oila tarbiyasiga oid muhim muammolarni ko'tarib chiqganini e'tirof etish zarur.
Oila haqida turlicha ta'rif va sharxlar keltirib o'tilgan. "Oila - shaxs ijtimoiylashuvining muhim omilidir. Qator manbalarda oila "birgalikda yashovchi va nikoh, qarindoshlik, farzandlikka olish va boshqa munosabatlardan kelib chiquvchi o'zaro huquq va majburiyatlarga ega bo'lgan" [5] shuningdek, mas'uliyat, o'zaro hurmat, tushunish va mehr-muhabbat umumiyligi bilan bog'langan kichik ijtimoiy guruh"[6] sifatida qayd etiladi. Bugungi kunda "oilada o'g'il va qiz bolalarni mustaqil oilaviy hayotga tayyorlashda tarbiya izchilligi va birligini ta'minlash, oilalarni mustahkamlash, sog'lom turmush
tarzini shakllantirishga e'tibor kuchaytirish, oila a'zolarining tibbiy, huquqiy madaniyatini, iqtisodiy savodxonligini oshirish eng dolzarb masala" sifatida e'tirof etilmoqda[7]
Keltirilgan ma'lumotlardan shuni xulosa qilish mumkinki, azaldan o'zbek xalqining oila va oilaviy munosabarlarga katta e'tibor berilganligi, shaxsning kamol topishi oiladagi ijtimoiy psixologik muhitga bevosita bog'liqligi, davlatni taraqqiy qilishi bevosita har bir oilaning tibbiy, huquqiy madaniyatini, iqtisodiy savodxonligi, ma'naviy kamolotiga qolaversa milliy va umuminsoniy qadriyatlarning nechog'lik qadrlanishiga, milliy urf odat va an'analarimizga sadoqat ruhida tarbiyalashga, milliy ma'naviy va madaniy merosimizga qadriyatli yondashuvni shakllanshiga bevosita bog'liqligini ko'rish mumkin.
Shu munosabat bilan bugungi globalashuvning shiddatli va axboriy sharoitida milliy tarbiyaning ijtimoiy-psixologik omillari tadqiq qilish orqali oiladada farzand
tarbiyasi uchun tayanch fazilatlarni shakllantirish, mazkur fazilatlarga ularni odatlantirish, tarbiyada tushuntirish/ko'rsatish/o'rgatish/namuna bo'lish kabi ta'sirchan usullarni isloh qilish va shu orqali ma'naviy tarbiya tizimini yanada rivojlantirish alohida ahamiyat kasb yetadi.[16]
Hozirgi kunda oilalarda ajralishga olib kelayotgan eng ko'p sabablar bu yoshlarning oilaviy hayotga tayyor emasligi, ota-bobolarimizdan bizga meros bo'lib kelgan milliy qadriyatlar ruhida tarbiya topmayotganligi, uzluksiz ta'lim tizimlarida oila va oilaviy munosabatlar haqida yetarlicha bilim berilmayotganligi natijasida nazariy bilimlarning sayozligi, hayotiy tajribaning yetishmasligi, ommaviy axborot ta'siri ostida avtoritarlik, shavqatsizlik, xudbinlik, murosaga kelishni xoxlamaslik, hissiy irodaviy zaiflik, yoshlarning o'zaro fe'l atvorlariga moslashuvchanlikning yo'qligi va shu kabi salbiy holatlarni kelib chiqishiga sabab bo'lmoqda[19].
Kuzatishlar shuni ko'rsatayapdiki, jadal rivojlanishlar kechayotgan, axbarotlar integratsiyalashayotgan bir davrda oilaviy qadriyatlarni yoshlar ongiga singdirish, faqat oila ichidagi tarbiyalanish mexanizmigina yetarli emas. Shuning uchun bu jarayonga ta'lim muassasalari, maxalla, keng jamoatchilik, huquqiy va pedagogik-psixologik hizmatlar
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №4 (1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
qo'shilib bormoqda. Jahonda fuqarolik jamiyati masalalarining zamonaviy yondashuvlar asosida tadqiq etilishida insonlarning hayot farovonligini oshirish, har bir insonning huquqiy siyosiy savodxonligining yuksalishiga erishish, jamiyatda gender tenglik tamoyillari asosida ijtimoiy faollik muhiti hamda oilada ijtimoiy iqtisodiy qulay turmush sharoitini yaratishga butun dunyo demokratik davlatlari alohida ahamiyat berib kelmoqda. Chunki oilaning mustahkamligi - bu davlatning har tomonlama va muvaffaqiyatli rivojlanish omilidir[18]. Bu esa, yoshlarni, xususan, oliy ta'lim muassasalari talabalarini oilaviy hayotga tayyorlashning mazmuni va pedagogik- psixologik jihatlarini tahlil qilish, oilaviy muammolarni aniqlash va oldini olishga yo'naltirilgan ijtimoiy psixologik-pedagogik mexanizmlarni rivojlantirishni taqozo etadi
Biz tadqiqotimiz davomida respondentlarni oilaviy va milliy qadriyatlarga nisbatan e'tiborsizlik tahdidi o'zimiz tomonimizdan ishlab chiqilgan ijtimoiy-psixologik so'rovnoma orqali o'rgandik va ilmiy asosga ega bo'lgan empirik natijalarni qo'lga kiritdik.
Respondentlarning oilaviy qadriyatlarga e'tiborsizlik tahdididan habardorlik darajasi o'rganilda va quydagicha empirik ko'rsatkichlar qayd qlindi.
55 22 23
Past O'rtach Yaxsh
1-rasm. Respondentlarning oilaviy qadriyatlarga e'tiborsizlik tahdididan
habardorlik darajasi
Oilaviy qadriyatlar tahdidi aholi orasida boshqa tahdidlarga nisbatan xabardorligi pastligi bo'yicha 55% ya'ni salbiy ko'rsatkichga ega. Bu aholining oilada yoshlar tarbiyasi bilan bog'liq ishlarda sustkashliklar ko'p ekanligini, yoki tarbiya masalasiga past munosabatda ekanligini ko'rsatadi. Bu illatning salbiy oqibatlaridan ko'pchilik behabar[16].
Tavsiya - Mahallada mazkur tahdidning salbiy oqibatlarini yorituvchi xususiyatga ega bo'lgan ma'naviy-ma'rifiy tadbirlarni tashkil qilish va uni o'tkazishda maxsus ishchi guruxlari tuzilib unga asosan shu mahallaning o'zidan chiqqan ko'pni ko'rgan va oilaviy ishlarda ibrat bo'la oladigan obro'li insonlarni jalb qilish maqsadga muvofiqdir.
Respondentlarning milliy qadriyatlarga e'tiborsizlik tahdididan habardorlik darajasi bo'yicha quyidagicha empirik ko'rosatkichlar qo'lga kiritildi.
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №4 (1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
[47%]
[з!%|
[22%]
Past ■ O'rtacha ■ Yahshi
2- rasm. Respondentlarning milliy qadriyatlarga e'tiborsizlik tahdididan habardorlik
darajasi
Respondentlar bilan suxbatda yosh ota-onalar o'z farzandlariga milliy qadriyatlarni o'rgatmayapti, shu sababli yoshlarimiz milliy qadriyatlarni hurmat qilmayapti, aksincha, "ommaviy madaniyat"ga zamonaviy madaniyat deb taqlid qilish kuchayib bormoqda[17].
Mahallada milliy qadriyatlarga bag'ishlangan maqsadli va manzilli ma'rifiy ishlarni kuchaytirish lozim. Oilaviy va milliy qadriyatlarga nisbatan e'tiborni kuchaytirish, yoshlar orasida oiladagi urf- odatlar, an'analar, ustuvor yo'nalishlar hamda ichki munosbatlar natijasida ishlab chiqilgan ahloqiy va estetik talablarga nisbatan hurmatni shakllantirish. Ijtimoiy xulqda "ishonch", "yaxshilik", "muhabbat", "vafodorlik", "kattalarga xurmat", "o'zaro tushunishga intilish", "marosim va an'analarga amal qilish", "javobgarlik", "kechirimlilik", "rostgo'ylik", "sahiylik" va "yaqinlarni qadrlash" kabi milliy qadriyatlarga aylangan milliy fazilatlarni shakllantirish bo'yicha maqsadli va manzilli profilaktik tadbirlarni muntazam o'tkazib borish maqsadga muvofiq.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambliyasining Rezolyutsiya 217 A(III) bilan 1948 yil 10 dekabrda qabul va e'lon qilingan.
2. Соблюдение прав ребенка /Конвенция ООН о правах ребенка: Учебное пособие /Ред. сост. М.Д. Масанова. -СПб., 1997.- 67 с.
3. "Yosh oilalarni moddiy va ma'naviy qo'llab-quvvatlashga doir qo'shimcha chora-tadbirlar" to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni PF-3878 19 may 2007 y.
4. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018 yil 5 iyundagi "Oliy ta'lim
5. muassasalarida ta'lim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini ta'minlash bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" PQ-3775-son qarori
6. Ибн Сина. Канон врачебной науки: В 5-и т., 6-и кн. изд. 1-е.- Ташкент: Изд-во АН Уз. ССР, 1954, т.1,-550е.; 1956, т.2,-825 е.; 1958,т.3,кн.1,-793с.;кн.2,- 731 е.; 1960,т.4,-767
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 4 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
е.; 1960, г.5,-331 с.
7. "O'zbekiston Respublikasi oilani mustahkamlash bo'yicha kontseptsiyasi" O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 27.06.2018 qabul qilingan Qarori.
8. Зритнева Е.И. Семьеведение / Е.И. Зритнева, - М.: ВЛАДОС, 2006. - 246 с.
9. Mahmudov T., Avesto haqida. - Toshkent: «Sharq», 2000, 32-b
10. 9. Najmiddinova K., Oila tarbiyasida milliy va umuminsoniy madaniyatning o'rni-T.: "Adolat", 2016. 10-b
11. Qur'oni karim. (Tarjima va izohlar muallifi Alouddin Mansur). - T.:«Cho'lpon». 49-b.
12. Forobiy, Risolalar. - T.: «Fan», 1974, 134-b
13. Forobiy, Risolalar. - T.: «Fan», 1974, 103-b
14. Yusuf Xos Hojib. Qutadg'u bilig. - Toshkent: Fan, 1990. 32-b
15. Amir Temur o'gitlari. - Toshkent: Navro'z, 1992, 58-bet
16. Oyina. - Toshkent: Akademiya, 2001, 41-49-betlar
17. Jabborov X.X. "O'smirda milliy tarbiya shakllanishining psixologik qonuniyatlari". Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences.VOLUME 2 | ISSUE 1 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor. SJIF 2021: 5.423.
18. Жабборов Хазрат Хусенович. Психологические особенности идеологического влияния "массовой культуры" на человеческий разум. СОЦИАЛЬНЫЙ ПСИХОЛОГ журнал для психологов. Основан в 2000 году в Ярославль. 2016 №2 (32). -С. 56-66.
19. Жабборов Хазрат Хусенович. The influence of psychological protective mechanisms in the formation of the ideological immunity in adolescents. European journal of psychological research vol. 4 No.1, 2017 ISSN 2057-4794.
20. Jabborov Kh.Kh.. The study of the problem of national education by eastern thinkers. International Journal of Pedagogics (ISSN - 2771-2281) VOLUME 03 ISSUE 02 Pages: 14-20 SJIF IMPACT FACTOR (2021: 5. 705) OCLC -1121105677/ Online Link:- http://theusaiournals.com/index.php/ijp/article/view/765
21. .X. Jabborov YOSHLARDA MILLIY TARBIYA SHAKLLANTIRISHNING IJTIMOIY-PSIXOLOGIK TALABLARI // Inter education & global study. 2024. №3 (2). URL: https://cyberleninka.ru/article/n/yoshlarda-milliy-tarbiya-shakllantirishning-ijtimoiy-psixologik-talablari (дата обращения: 03.05.2024).
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМATSIЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
HA'zam Ahadovich G'aybullayev, o'qituvchi [Азам Ахадович Гайбуллаев, учитель],
[Azam Ahadovich Gaybullayev, teacher]; manzil: O'zbekiston, Buxoro shahar Piridastgir
ko'chasi 2-uy [адрес: Узбекистан, г. Бухара, улица Пиридастгира, 2-й дом.], [address:
Uzbekistan, Bukhara city, Piridastgir street, 2nd house]; e-mail:
azamgaybullayev21 @gmail.com
