Научная статья на тему 'ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ СТРЕЛЬЧАТОЙ ЛАПЫ УСТРОЙСТВА ДЛЯ РАВНОМЕРНОГО РАЗБРАСЫВАНИЯ УДОБРЕНИЙ В ГРЯДКИ'

ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ СТРЕЛЬЧАТОЙ ЛАПЫ УСТРОЙСТВА ДЛЯ РАВНОМЕРНОГО РАЗБРАСЫВАНИЯ УДОБРЕНИЙ В ГРЯДКИ Текст научной статьи по специальности «Механика и машиностроение»

CC BY
31
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ФОРМИРОВАТЕЛЬ-УДОБРИТЕЛЬ ГРЯДОК / СТРЕЛЬЧАТАЯ ЛАПА / ТУКОПРОВОД / НАПРАВЛЯЮЩАЯ ПЛАСТИНА / УГОЛ СКОЛЬЖЕНИЯ / УГОЛ ВХОЖДЕНИЯ ЛАПЫ В ПОЧВУ / ШИРИНА ЗАХВАТА / ДЛИНА КРЫЛА / ВНЕШНИЙ УГОЛ ТРЕНИЯ ПОЧВЫ / FORMER-FERTILIZER OF BEDS / LANCET SHARE / FERTILIZER PIPE / GUIDE PLATE / SLIDING ANGLE / ANGLE OF ENTRY OF THE PAW INTO THE SOIL / COVERAGE WIDTH / WING LENGTH / EXTERNAL ANGLE OF SOIL FRICTION / ПУШТА ОЛГИЧ-ўғИТЛАГИЧ / ўқ ЁЙЛИ ПАНЖА / ўғИТ ўТКАЗГИЧ / ЙўНАЛТИРУВЧИ ПЛАСТИНА / СИРПАНИШ БУРЧАГИ / ПАНЖАНИ ТУПРОққА КИРИШ БУРЧАГИ / қАМРОВ КЕНГЛИГИ / қАНОТНИНГ УЗУНЛИГИ / ТУПРОқНИНГ ТАШқИ ИШқАЛАНИШ БУРЧАГИ

Аннотация научной статьи по механике и машиностроению, автор научной работы — Худойбердиев Толиб Солиевич, Болтабоев Баходир Рўзиевич, Абдуллаев Дилмурод Асадуллаевич, Раззақов Баходир Абдурахмонович, Адхамов М.А.

Мақолада кузги пушта олиш билан бирга ўғит солувчи ўқ ёйли панжанинг ишлаб чиқилган конструкцияси хамда унинг самарали ишлашини таъминловчи параметрларини асослаш бўйича бажарилган назарий тадқиқотларнинг натижалари келтирилган. Бунда, ўғитни пушта қатламига кенгайтирилган тасма шаклида ўғит солиш учун мўлжалланган ўқ ёйли панжанинг сирпаниш бурчаги 2γ=58o…62o, қамров кенглиги В=20 см, тумшуғини тупроққа кириш бурчаги α=36o…37o чегарасида бўлишлиги асосланди.В статье приведены результаты теоретических исследований по обоснованию параметров, обеспечивающих эффективную работу разработанной конструкции стрельчатой дугообразной лапы для осеннего формирования грядок при внесении удобрений в почву. Установлены следующие оптимальные параметры стрельчатой дугообразной лапы для послойного, по всей ширине грядок, внесения удобрений: угол скольжения лапы - 2γ=58o…62o; ширина захвата - В=20 см и угол вхождения острия лапы в почву - α=36o…37о .The article presents the results of theoretical studies to substantiate the parameters that ensure the effective operation of the developed design of the pointed arched paw for the autumn formation of beds when fertilizing the soil. The following optimal parameters of the lancet arcuate paw have been established for layer-by-layer fertilization over the entire width of the beds: paw sliding angle - 2γ = 58o… 62o; capture width - B = 20 cm and the angle of entry of the paw point into the soil - α = 36o ... 37o.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по механике и машиностроению , автор научной работы — Худойбердиев Толиб Солиевич, Болтабоев Баходир Рўзиевич, Абдуллаев Дилмурод Асадуллаевич, Раззақов Баходир Абдурахмонович, Адхамов М.А.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ СТРЕЛЬЧАТОЙ ЛАПЫ УСТРОЙСТВА ДЛЯ РАВНОМЕРНОГО РАЗБРАСЫВАНИЯ УДОБРЕНИЙ В ГРЯДКИ»

DOI: 10.24411/2181- 0761/2021-10018 УДК 631.312.6, 631.333.5 ОБОСНОВАНИЕ ПАРАМЕТРОВ СТРЕЛЬЧАТОЙ ЛАПЫ УСТРОЙСТВА ДЛЯ РАВНОМЕРНОГО РАЗБРАСЫВАНИЯ УДОБРЕНИЙ В ГРЯДКИ

Худойбердиев Толиб Солиевич Болтабоев Баходир Рузиевич Абдуллаев Дилмурод Асадуллаевич Раззацов Баходир Абдурахмонович Адхамов М.А.

Андижанский сельскохозяйственный и агротехнологический институт

В статье приведены результаты теоретических исследований по обоснованию параметров, обеспечивающих эффективную работу разработанной конструкции стрельчатой дугообразной лапы для осеннего формирования грядок при внесении удобрений в почву.

Установлены следующие оптимальные параметры стрельчатой дугообразной лапы для послойного, по всей ширине грядок, внесения удобрений: угол скольжения лапы - 2у=58°...62°; ширина захвата - В=20 см и угол вхождения острия лапы в почву - а=36°...37° .

Ключевые слова. Формирователь-удобритель грядок, стрельчатая лапа, тукопровод, направляющая пластина, угол скольжения, угол вхождения лапы в почву, ширина захвата, длина крыла, внешний угол трения почвы.

ПУШТАГА УГИТЛАРНИ ЁЙИБ ТАШЛОВЧИ ЦУРИЛМАНИНГ УЦ ЁЙЛИ ПАНЖАСИНИНГ

ПАРАМЕТРЛАРИНИ АСОСЛАШ

Маколада кузги пушта олиш билан бирга угит солувчи ук ёйли панжанинг ишлаб чикилган конструкцияси хамда унинг самарали ишлашини таъминловчи параметрларини асослаш буйича бажарилган назарий тад;и;отларнинг натижалари келтирилган.

Бунда, угитни пушта катламига кенгайтирилган тасма шаклида угит солиш учун мулжалланган у; ёйли панжанинг сирпаниш бурчаги 2у=58°...62°, камров кенглиги В=20 см, тумшугини тупрокка кириш бурчаги а=36°...37° чегарасида булишлиги асосланди.

Калитли сузлар. Пушта олгич-угитлагич, у; ёйли панжа, угит утказгич, йуналтирувчи пластина, сирпаниш бурчаги, панжани тупрокка кириш бурчаги, камров кенглиги, канотнинг узунлиги, тупрокнинг ташки ишкаланиш бурчаги.

SUBSTANTIATION OF THE PARAMETERS OF THE DEVICE'S SHAWF FOR UNIFORM SPREADING OF FERTILIZERS INTO THE BEDS

The article presents the results of theoretical studies to substantiate the parameters that ensure the effective operation of the developed design of the pointed arched paw for the autumn formation of beds when fertilizing the soil.

The following optimal parameters of the lancet arcuate paw have been established for layer-by-layer fertilization over the entire width of the beds: paw sliding angle - 2y = 58o... 62o; capture width -B = 20 cm and the angle of entry of the paw point into the soil - а = 36o ... 37o.

Keywords. Former-fertilizer of beds, lancet share, fertilizer pipe, guide plate, sliding angle, angle of entry of the paw into the soil, coverage width, wing length, external angle of soil friction.

Пушта олгич-^итлагичнинг иш

жараёнида тупрок юзасидан 15...16 см чукурликка, яъни, олинаётган пуштанинг асосига, унинг кенглиги буйича учта тасмали угит ташловчи махсус ук ёйли панжанинг конструкцияси ишлаб чикилди. Унинг вазифаси нафакат пушта олинадиган кенгликни юмшатиш, балки унинг ости хажмига урнатилган йуналтирувчи пластина ёрдамида угит утказгичдан тушаётган фосфорли угитни маълум кенгликка хам ташлашдир. Махсус тайёрланган ук ёйли панжанинг (1-расм) иши самарали булиши учун унинг параметрлари асосланган булиши керак. Параметрлар курилманинг тупрок билан булган муносабатлардан келиб

чикиб, унинг физик-механик хусусиятларини хисобга олган холда аникланса, баъзи бирлари курилманинг конструкцияси, деталларининг

улчамлари ва уларнинг вазифасидан келиб чикиб аникланиши хам мумкин.

Ук ёйли панжанинг куйидаги параметрлари аникланади ва кабул килинади:

-панжанинг сирпаниш бурчаги - 2у; -ишлов бериш кенглиги - В; -йуналтирувчи пластиналарни панжанинг ичига жойлаштириш имкониятини берувчи баландлиги - Н; -тупрокка кириш бурчаги - а; Бу параметрларни 1-расмда келтирилган шакллардан фойдаланган холда аниклаймиз.

1-расм. Ук; ёйли панжанинг тузилиши (а), параметрлари ва таъсир этаётган кучлар (б) схемаси.

1-уц ёйли панжа, 2-панжанинг отвал цисми, 3-йуналтирувчи

пластина, 4-устун, 5-угит утказгич.

Панжанинг сирпаниш

бурчаги - 2у. Ук ёйли панжа тупрокни юмшатиш билан бирга угит солиш вазифасини хам бажаради. Канотлари четидаги пичок кисмида тупрокка N кучининг таъсири туфайли ишкаланиш кучи Fиш пайдо булади. Унинг киймати шундай топилади:

= Ntgç

бу ерда: ф - тупрокнинг ташки ишкаланиш бурчаги.

Пушта олиш пайтида ишчи орган билан бегона утлар колдиклари ва тупрокнинг ишкаланиши руй беради. Бундай холатда уларни ишкаланиш бурчакларини хисобга олсак, ф куйидаги куринишда булади. ф=тах(ф1,ф2)

бу ерда: ф1,ф2 - мос равишда бегона утлар колдиклари ва тупрокни пулат юзасига ишкаланиш бурчаги.

Буни хисобга олсак

¥иш =

Харакат пайтида уваланиш бурчаги ß>0 булганда, хосил булган Р кучи остида тупрок заррачалари ва бегона утларнинг колдиклари билан таъсирланиши руй беради. Бу холатда куйидаги шарт амал килиши керак [1].

еки

ж

у + ф = — 2

ж

7

27<~-{çuç2)

Бегона ут ;олди;ларини пулат юза билан ишкаланиш бурчаги, тупрокнинг пулат юзаси билан ишкаланиш бурчагидан доимо кичик булади. Буни уларнинг кийматларидан билса булади, яъни ф1=20°...36° ва ф2=29о...33о. [2,3]. К^аршилик бурчагини каттаси, яъни ф2=30о ни хисобга олсак у=30о ни ташкил этади. Лекин бу холат бир томонлама булиб, сирпаниш бурчаги у билан ишкаланиш бурчагини ма;бул муносабатларини билдирмайди. Ма;бул кийматни бахолаш учун панжа канотининг бир бирлик кенглигида пичоги ;анча бегона утлар билан муносабатда булишлигини кабул килса булади. Пичок тигида бегона утларнинг сони ;анча оз булса, тигида бегона утларнинг тупланиш эхтимоли шунча кам булади. Шундан келиб чи;;ан холда, сирпаниш бурчаги у нинг ма;бул кийматини шундан танлаш керакки, унинг тигида хар бир вактда энг кам булган бегона утларнинг колдиги булиши керак. Бу эса панжанинг ишлашидаги технологик жараеннинг ишончли ишлашини максимал холатда булишини таъминлайди.

Бу жараенни урганиш максадида, панжанинг пичок кисми V тезлик билан харакат килмокда, деб кабул киламиз, 2-расм. Бунда панжа пичогининг тиги L масофани босиб утишида, бегона утнинг танаси R кучи йуналиши буйича А нуктадан сирпаниб харакат килади. Агар сирпаниш давомида киркилиб кетмаса, В нуктага бориб тушиб колади.

2-расм. Ук ёйли панжанинг сирпаниш бурчагини аниклашга доир схема.

Демак АВВ1 учбурчакда жойлашган бегона утларнинг сони канча булишидан катъий назар, улар сирпаниб бориб тигдан тушиб колади. АА1В1 учбурчакдаги бегона утлар хам панжанинг тиги билан муносабатда булади. АВВ1 ва АА1В1 учбурчаклар эса узаро тенг. Агар пушта олгич-угитлагич

ишлаетган дала юзасида бегона утларнинг сони бир хил десак, панжанинг тиги билан таъсирда буладиган бегона утларнинг сони

NY=S-n

Бу ерда S=ААlВl=АВВl-

учбурчакларнинг юзаси, м2;

n-майдон бирлигидаги бегона утларнинг сони, дона/м2.

Юкоридаги 2-расмда курсатилган шаклдан S=L•в/2; l=/i+/2; /i=e^ctgy; /2=в^^+ф) катталикларни кабул килсак, панжа тигидаги бегона утларнинг сони куйидагига тенг

N,

в2 • n

2

[tg (y + ç) + ctgy]

Шартга кура ny/y) функция минимал кийматга эга булиши керак. ишкаланиш бурчаги ç канча катта булса, панжанинг тигида бегона утларнинг минимал сони шунча куп булади. Функциянинг минимал кийматини аниклаш учун ундан хосила олиб, нолга тенглаймиз.

dN,,

в2 • n

1

1

dy 2 cos (y + ç) sin y

Тенгламадаги иккинчи купайтма нолга интилади. Агар cos(Y+ç)=sinY ёки cos(Y+ç)=cos(90-Y) ёки (y+ç)=tc/2-y эканлигини [1], хамда тупрокнинг таъсирини хам хисобга олсак, куйидагига эга буламиз.

) =

-панжанинг остига тушаётган угитни белгиланган кенгликка йуналтирувчи пластинани

жойлаштириш имконияти;

-пуштанинг асосига тасмасимон шаклда угитни солувчи учта ук ёйли панжани жойлаштириш имконияти.

Бунинг учун панжанинг конструктив улчамларини танлашда юкоридаги шартларни бажариш имкониятини берувчи куйидаги улчамлар кабул килинди: панжа тумшугининг узунлиги панжа учидан устунигача ёки пластинанинг пастки чеккасигача булган масофа -/=11,5 см ;

Опластинани урнатиш учун панжанинг отвал кисмини баландлиги - Н=8,5 см; пушта асосининг кенглиги буйича панжаларни сигдириш учун камров кенглиги - В=20 см.

Панжани тупроцца кириш бурчаги а ни аниклаш учун 3-расмдаги схемадан фойдаланамиз.

Л

y

[- - max(Çi,Ç2)] 2

Ишкаланиш бурчакларини

юкорида келтирилган кийматларини, яъни çi=20°...30°; Ç2=29o...33o, хисобга олсак, панжанинг сирпаниш

бурчагининг уртача киймати Y=29o...31o чегарасида булишлигини аниклаймиз. Демак 2y=58o.62o чегарасида белгилаш мумкин.

Уц ёйли панжанинг цолган параметрларини аницлаш.

Аникланиши керак булган

параметрларига таъсир этувчи куйидаги шартлар кабул килинди:

3-расм. Панжа тумшуFини тупроцца ботишида таъсир этувчи кучлар схемаси.

Панжанинг киррасини тупрок билан муносабатида бурчакнинг таъсири бор. Панжанинг V тезликдаги харакатида киррасидаги m нуктага N нормал кучи таъсир этади. Тупрокнинг ишкаланиш бурчагининг борлиги N

кучининг йуналишини ç бурчакка узгартиради. Шу туфайли харакатга карама-карши булган ишкаланиш кучи F хосил булади. Унинг киймати эса F=Ntgç. Нормал куч N ни иккита таъсир этувчига ажратамиз, яъни кирраси буйиерда: йуналган P кучига ва харакат йуналиши буйича йуналган Qv кучига. Киррадаги m нуктанинг харакати руй беради, качонки P>F тенгсизлик шарти бажарилса. Бу ерда P=Ntg(n/2-a).

Тенгсизлик шартига кучларнинг ифодаларини куйсак, куйидагига эга буламиз:

Ntg(^-a) > NtgÇ ёки

панжанинг кенглиги S ни куйидагича аниклаш хам мумкин:

S —

B - 2в2 - (n -1) • вх

n

Л

a < — 2

ç

бу ерда: ç-кирра билан тупрокнинг ишкаланиш бурчаги.

Агар тенгсизликка ф=30° ни куйсак а<60о эга буламиз. Бу катталикни ук ёйли панжанинг конструктив улчамлари оркали аникласак а=36о361.

Маълумотларга караганда [4] хар хил тупроклар учун ф=0,14о...42о чегарасида узгариши мумкин. Демак панжанинг конструктив улчамлари ç нинг узгариш чегарасида эканлигини таъминламокда.

Панжанинг остига, яъни ички кенглигига йуналтирувчи пластинани жойлаштириш имкониятидан келиб чикиб, камров кенглигини В=20 см га тенг деб кабул килинди. Агар угит солинадиган катламнинг кенглиги, угитловчи панжалар орасидаги масофа в1 пушта киргогидан угит тасмасигача белгиланган масофа в2 аник булса,

n-пуштанинг кенглигига жойлаштирилиши керак булган панжаларнинг сони.

Айтайлик, пушта асосининг кенглиги В=76 см, пушта четидан угит тасмасигача булган масофа в2=2... 4 см, панжалар орасидаги масофа в1=4...6 см, панжаларнинг сони n=3 та булса, хар бир панжанинг камров кенглиги S куйидагига тенг булади:

76 - 2 • 3 - (3 -1) • 5 _ 76 - 6 -10

о — — — 20

3

3

Пичок тигининг узунлиги L эса куйидагича булади:

г о/2 10

L —-— — — 20 см

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

sin y 0,5

бу ерда: Y=30о га тенг деб олинди.

Панжа олдига куйилган вазифалардан келиб чикиб ва асосланган параметрлар буйича панжанинг конструкцияси яратилди ва синалди. Бирламчи синовлар уни самарали ишлашини курсатди.

Хулосалар

1.Юмшатгич остига тушаётган угитни кенгайтирилган холатга келтирувчи йуналтирувчи пластинани жойлаштиришдан келиб чикиб, ук ёйли панжанинг параметрлари аникланди.

2.Угитни пушта катламига кенгайтирилган тасма шаклида солиш учун мулжалланган ук ёйли панжанинг сирпаниш бурчаги 2y=58o...62o, камров кенглиги В=20 см, тумшугини тупрокка кириш бурчаги a=36o...37o чегарасида булишлиги асосланди.

АДАБИЁТЛАР:

1. М.И.Кленин, В.А.Сакун. Сельскохозяйственные и мелиоративные машины.-М.:Колос, 1980-671 с.

2. Н.С.Бибутов. Исследование и обоснование параметров рабочего органа глубокорыхлителя для зоны хлопкосеяния: Дисс...канд.техн.наук.-Янгиюль, 1983-112 с.

3. Г.М.Рудаков, Технологические основы механизации сева хлопчатника-Т.:"Фан", 1974159-171 с.

4. Е.И.Трубилин, В.А.Абликов, Л.П.Соломатина, А.Н.Лютый. Сельскохозяйственные машины - Кубань -2008-184 с.

5. Т.С.Худойбердиев, Б.Р.Болтабоев, Б.Н.Турсунов, Б.Раззаков. Угитлагичнинг пичокларини танлаш ва асосий параметрларини асослаш.- International Jornal of Psychosocial Rehabilitation, Vol. 24, Issue 09, 2020 Pages: 3700...3707. (Буюк Британия).

6. Т.С.Худойбердиев, Б.Р.Болтабоев, Б.Раззаков, М.М.Холдаров. Угитлагич пичогининг судрашга каршилигини аниклаш.- Asian Journal of Multidimensional Research. Vol 9, Issue 8, Auqust, 2020. Paqes: 65.71. (Хиндистон).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.