CC BY
4O'ZBEKISTONNING YASHIL IQTISODIYOTGA O'TISHDA FARMASEVTIKA SANOATINING INNOVATSION-INVESTITSION
STRATEGIYASI
1Komolov Sadriddin Xayriddinovich, 2Gaibnazarov Sardorxon Sunnatillayevich
1Fan va texnologiyalar universiteti "Iqtisodiyot" kafedarsi katta o'qituvchisi
2Toshkent tibbiyot akademiyas Davolash ishi yo'nalishi 3-bosqich talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11005230
Annotatsiya. Ush bu maqolada xozirgi kundagi dolzarb bo'lgan O'zbekistonning "Yashil iqtisodiyot" ga o'tish strategiyasi hamda farmasevtika tarmog'ida innovatsion-investitsion strategiyasiga oid ilmiy qarashlar va xulosalar keltirilgan.
Kalit so'zlar: yashil itqisodiyot, yashil taraqqiyot tamoyili, yashil energetika, yashil texnologiya strategiya, innovatsion-investitsiya, farmasevtika.
Аннотация. В данной стате представлены научные взгляды и выводы относително стратегии перехода к «зеленой экономике» Узбекистана и инновационно-инвестиционной стратегии в фармацевтической отрасли.
Ключевые слова: зеленая экономика, принцип зеленого развития, зеленая энергетика, стратегия зеленых технологий, инновации-инвестиции, фармацевтика.
Abstract. This article presents scientific views and conclusions regarding the strategy for the transition to a "green economy " of Uzbekistan and the innovation and investment strategy in the pharmaceutical industry.
Key words: green economy, principle of green development, green energy, green technology strategy, innovation-investment, pharmaceuticals.
Bugungi globallashuv davrida isnoniyatni yangi tahdidlar qamrab olish sir emas. Shunga qaramay dunyo aholisi ko'payishda davom etib kelmoqda, tabiiy resurslar zaxirasi esa tobora keskin ravishda qisqarib bormoqda. Bunday disproporsiya (nomutanosiblik) yer yuzidagi davlatlarni qiyin ahvolga solib kelmoqda. Bu borada global ekologik muammolarning keskinlashuvini ko'rishimiz mumkin. Soha mutahasislarining vaziyatni yaxshilash uchun jahon iqtisodiyotida "Yashil taraqqiyot" tamoyillarini joriy etish zarurligini ta'kidlamoqda. Mazkur yondashuv BMT Barqaror taraqqiyot maqsadlarida ham o'z ifodasini topgan.
2019 yilda O'zbekiston "Yashil iqtisodiyot" ga o'tish strategiyasini qabul qildi. Yaqin o'n yilda mamlakatda uglerod sarfini keskin kamaytirish, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida ekologik toza va resurs tejamkor texnologiyalarni joriy joriy etish, qayta tiklanuvchi, samarali energiya manbalaridan keng foydalanish ko'zda tutilgan.
O'zbekiston 2030 yilgacha "yashil iqtisodiyot"ga o'tishni maqsad qilgan. Bunday qarorning ahamiyati nimada? U iqtisodiy yuksalishimizga yordam beradimi?
"Yashil iqtisodiyot"ga o'tish O'zbekistonga ko'plab bonuslar olib keladi. Shu bois men sohadagi islohotlarni boshlab bergan 2019 yilgi Strategiyani o'z vaqtida qabul qilingan juda to'g'ri qaror bo'ldi. Hukumat pandemiyadan oldingi makroiqtisodiy ko'rsatkichlarni tiklash hamda kelgusi yillarda yanada yuqori o'sish sur'atlariga erishishni maqsad qilgan. O'z navbatida, mamlakatda aholi soni va daromadlari ko'paymoqda.
Bunday sharoitda, turgan gapki, energetika resurslariga bo'lgan talab ham ortadi. "Yashil iqtisodiyof'ning muhim komponenti qayta tiklanadigan energiya manbalarini yaratish va foydalanish hisoblanadi. Bu jihatdan O'zbekistonning salohiyati ancha yuqori. Xalqaro moliyaviy institutlarning hisob-kitobiga qaraganda, respublikada muqobil energiya (ayniqsa, quyosh energiyasi)ning yillik zaxirasi 270 million tonna shartli yoqilg'i ekvivalentiga teng. Bu real ehtiyojimizdan uch karra ko'p. Boz ustiga, "yashil energetika" sohasidagi loyihalarni amalga oshirish O'zbekistonda yaqin o'n yilda qayta tiklanadigan energiya manbalari ulushini 3 barobardan ziyodga ko'paytirish imkonini beradi. Bu iqtisodiyot uchun mislsiz foydadir.
Tadqiqotlardan ma'lum bo'lishicha, O'zbekiston uglevodorod energiyasi - neft, gaz, ko'mirdan foydalanish hisobiga har yili yalpi ichki mahsulotning kamida 4,5 foizini yo'qotmoqda. Qolaversa, mamlakatdagi energiya ishlab chiqaruvchi quvvatlarning salkam yarmi eskirgan. Ularni tiklash yoki modernizatsiyalash katta mablag'ni talab qiladi. Buning o'rniga ham iqtisodiy, ham ekologik jihatdan samarali hisoblangan "yashil energetika"ga o'tish ming chandon afzal. Axir, butun dunyo shu yo'lni tanlayapti. E'tiborlisi, O'zbekiston Markaziy Osiyo davlatlaridan birinchi bo'lib mazkur harakatga qo'shildi. Mohiyatan olib qaraganda, ikki yil avval qabul qilingan "Yashil iqtisodiyot"ga o'tish strategiyasi" yurtimizning "yashil taraqqiyot" sari yuz burganini anglatadi.
Albatta, "yashil iqtisodiyot" faqat energetika sohasini isloh qilishdan iborat emas. Uning ichiga toza ichimlik suvi muammolari, oziq-ovqat xavfsizligi, qishloq xo'jaligidagi innovatsiyalar, barqaror shaharlar, chiqindilarni oqilona boshqarish, o'rmon hududlarini kengaytirish, cho'llanishni qisqartirish kabi ko'p qirrali va keng tarmoqli chora-tadbirlar kirib ketadi.
Yana bir muhim qayd. "Yashil iqtisodiyot"dan davlat yoki biznes emas, balki, eng avvalo, oddiy odamlar foyda ko'radi. Uning ijtimoiy ahamiyati ham shunda.
Jahon tajribasidan ma'lum bo'lishicha, iqtisodiyotning turli tarmoqlarida "yashil texnologiyalar"ni joriy etish aholining yashash sifatiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Buning natijasida shaharlardagi hayot qulaylashadi, bolalar o'limi qisqaradi, o'rtacha umr ko'rish davomiyligi uzayadi va hokazo. Lotin Amerikasi va Afrikaning ayrim mintaqalarida esa hatto tashqi migratsiya oqimlari qisqarib, inson kapitalining rivojlanishi kuzatilgan.
Unutmaslik kerakki, O'zbekiston BMTning Barqaror taraqqiyot maqsadlari hamda Iqlim bo'yicha Parij bitimiga ham qo'shilgan. Har ikkala hujjat milliy hukumatlar zimmasiga "yashil taraqqiyot" talablarini bajarish majburiyatini yuklaydi. Demak, ertami kechmi "yashil iqtisodiyot"ga baribir o'tishimiz kerak.
"Yashil iqtisodiyot"ga o'tishdan avval milliy qonunchilikni auditdan o'tkazib, jahon talablariga moslashtirish hamda yagona tizimga keltirish zarur.
Ikkinchi muhim masala "yashil iqtisodiyot"ga o'tishda davlat qaysi moliyaviy instrumentlardan foydalanmoqchi ekanini aniqlab olishdan iborat. Chunki dastlabki bosqichda iqtisodiyot tarmoqlariga mo'may investitsiya kiritishga to'g'ri keladi. Bunday yukni davlat budjeti ko'tarolmaydi, ehtimol, xalqaro donor tashkilotlarga murojaat qilinar. U holda tashqi ko'mak qanday shartlarda taqdim etiladi? Muhimi, mahalliy benefitsiarlar - aholi, tadbirkorlik va xo'jalik sub'ektlari uni qay shaklda olishi mumkin? Biznesda "yashil iqtisodiyot" tamoyillari asosida ishlash uchun rag'bat va motivatsiya uyg'otilmasa, davlatning barcha sa'y-harakatlari zoe ketadi.
Odatda korxona va tashkilotlar, aholining turli qatlamlariga muqobil energiya manbalaridan foydalanish, ishlab chiqarish jarayonida uglerod sarfini kamaytirish, "yashil texnologiyalar"ni qo'llash va tegishli asbob-uskunalar xarid qilish uchun imtiyozli yoki foizsiz
kreditlar, subsidiya hamda grantlar, soliq imtiyozlari taqdim etiladi. O'z nabatida, bunga bank-moliya tizimi ham xayrixohlik ko'rsatishi, banklar BMT Barqaror rivojlanish maqsadlari bilan bog'liq biznes-loyihalarga alohida e'tibor qaratishi juda muhim
"Yashil iqtisodiyot"ga o'tishda asosiy rol o'ynaydigan iqtisodiyot tarmoqlarini belgilab olish ham dolzarb masala. Dastlabki bosqichda farmasevtika va xizmat ko'rsatish sohalariga investitsiya kiritganimiz ayni muddao. Bundan tashqari, turizm, mashinasozlik, avtomobilsozlik sanoatidan ham katta samara kutsa bo'ladi. Bir so'z bilan aytganda, davlat qaysi sohani, qachon va qanday qilib "yashil iqtisodiyot"ga o'tkazishni hozirdan hal qilib olishi zarur.
"Yashil rivojlanish" O'zbekistonning investitsion jozibadorligini oshira oladimi?
Bilasizmi, bugun bu harakat butun dunyoda trendga aylangan. Yirik kompaniyalar, transmilliy korporatsiyalar o'z faoliyatida "yashil rivojlanish" tamoyillarini tatbiq etyapti. Ular korporativ imijini saqlab qolish uchun atayin Barqaror rivojlanish maqsadlariga sodiqligini namoyon etmoqda.
O'z navbatida, "yashil o'sish" yo'lini tanlagan mamlakatlar ham xalqaro tashkilotlar hamda biznes doiralarning e'tiborini tortmoqda. Tashqi kreditor va investorlar ushbu davlatlarga sarmoya kiritishni ma'qul ko'ryapti.
O'zbekistonning "yashil iqtisodiyot"ga o'tayotgani dunyo hamjamiyati uchun muhim signaldir. "Yashil taraqqiyot" borasidagi maqsadlarmiz ro'yobiga qaratilgan muhim sarmoyaviy loyihalarni yirik donor tashkilotlar, xususan, G'arb kompaniyalari moliyalashtirish istagini bildirsa, ajab emas [1].
O'zbekistonning yashil iqtisodiyotga o'tishda farmasevtika tarmog'ida innovatsion-investitsion strategiyasi yangiliklarga asoslangan, innovatsiyalarni qo'llab-quvvatlash, texnologiyalarni yangilash, va mahsulotlarni sifatli va samarali tarzda ishlov chiqarishga yordam beradi. Bundan tashqari, investitsiyalar orqali sanoatni rivojlantirish maqsadga amalga oshiriladi.
Bu strategiyani amalga oshirishda key eng asosiy chegaralar ko'rsatiladi:
1. Ilmiy-tadqiqot va innovatsiyalarga investitsiya qilish: O'zbekiston farmasevtika sanoatida ilmiy-tadqiqotlarni qo'llab-quvvatlash va innovatsiyalarga investitsiya qilish asosli amalga oshiriladi. Davlat va jastaxluslar orqali ko'proq ilmiy-tadqiqotlarni qo'llab-quvvatlash, ishlov chiqarish va tahlillarni o'tkazish ko'rsatiladi.
2. Texnologik ta'minot va ta'minot mahsulotlarini yangilash: Farmasevtika sanoatida yangi texnologiyalarni yoritish va texnik ta'minotni oshirish maqsadga amalga oshiriladi. Ushbu sektorga yangi va sifatli texnologiyalarni yuritish orqali tibbiy mahsulotlarni yangilash mumkin.
3. Tibbiy mahsulotlarni eksportlash va chiqarishni yoritish: O'zbekiston farmasevtika sanoatida yangi tibbiy mahsulotlarni eksportlash va chiqarishni yoritish maqsadida investitsiyalar qilish muhim amalga oshiriladi. Eksport potensialini oshirish uchun chet etik yondashuvlarni qo'llab-quvvatlash va mahsulotlar sifatini yoritish muhimdir.
4. Kadrlarni mahoratlantirish va o'quvlarni yoritish: Ilmiy-texnik kadrlarni mahoratlantirish va mahsulotlarni ishlov chiqarishda zarur ta'limlarni organizatsiyalash muhim amalga oshiriladi. Texnika va innovatsiyalarni keng moliyalashtirish uchun mamlakatda yo'nalishlarni tashkil qilish, qo'llab-quvvatlash, va kadrlarni mahoratlantirish ko'rsatiladi.
5. Ko'ptarish va tarqaltirish: O'zbekiston farmasevtika sanoatida ko'ptarish va tarqaltirish ham muhim amalga oshiriladi. Shuningdek, tibbiy mahsulotlarni qo'llab-quvvatlash, marketing va distribyusiyaning yaxshilashtirilishi, va texnologik infrastruktura qo'llab-quvvatlash muhim amalga oshiriladi.
Ushbu chegaralarning bajarilishi farmasevtika sanoatini o'zbek iqtisodiyotidagi rivojlanishda katta rol o'ynatadi.
Yashil iqtisodiyotni farmasevtika tarmog'ida tutgan o'rni tahlil qilish uchun bir necha muhim nuqtalarni ko'rsatish mumkin:
1. Farmakognoziya (yun.pharmakon-dori va gnosis - o'rganish) va Farmakognozika amaliyoti: Yashil iqtisodiyotning asosiy tarmog'ida o'tkazilayotgan ishlardan biri farmakognoziya va farmakognozika amaliyotidir. Bu ishlarda organik shifobaxsh mahsulotlarni mavjudligi aniqlash hamda ishlab chiqarishni ta'minlash ko'rsatiladi.
2. Tibbiy ta'minot mavzusi: Yashil iqtisodiyotda farmasevtika sanoatida tibbiy ta'minotni yanada yaxshilash, ularning sifatini ko'tarish, ta'minotni boshqarishda yangi va innovatsion texnologiyalardan foydalanish uchun kuchaytiriladi.
3. Yashil kimyoviy protsesslar: Farmasevtika sanoatida yashil kimyoviy protsesslarni ishlab chiqarishga va energiya hisobiga tajribalar olish ko'zda tutiladi. Bu jarayon xavfsiz, tabiiy materiallardan ishlab chiqarishga yo'l qo'yish, kimyoviy tashqi muvofiqiyatni oshirishga qiziqtirish yuzasidan ham muhim.
4. Yashil tarmoqlar va ustunliklar: Yashil iqtisodiyotni farmasevtika tarmog'ida o'rganishda o'rtacha energiya ishtirokini kamaytirish, qayta ishlov chiqarish mavsumlarini kamaytirish ham muhimdir. Texnologiyalarning tarmoqlar bo'yicha yangilashtirish, resurslarni sifatli foydalanish, yaroqsiz materiallardan faydalanish va utilizatsiyani yaxshilash yangi ishlab chiqarishda muhim jarayon hisoblanadi.
5. Yashilsaqlash va tahlil: Farmasevtika mahsulotlar ishlab chiqarish va sotishda saqlashni ta'minlash, tahlil qilish jarayonida yangi energiya-saqlash texnologiyalarini yanada yaxshilash, mahsulot sifatini saqlashda tabiiy va organik texnologiyalardan foydalanish muhimdir.
Farmasevtika sanoatida yashil iqtisodiyotning rivojlanishi uchun bir necha muhim chora-tadbirlarni amalga oshirish mumkin:
1. Energiya tejamkorligini yangilash: Farmasevtikalbiq zavodlarda energiyani tejash va ishlab chiqarishda kamroq energiya sarf qilish maqsadida yangi texnologiyalarni qo'llab-quvvatlash kerak. Energiyani yaxshi ishlab chiqarish uchun elektr energiyasini qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanish mumkin.
2. Suvdan foydalanish samaradorligini oshirish: Suvdan foydalanishni saqlash va yaxshi ishlab chiqarish uchun suvdan foydalanish samaradorligini oshirish kerak. Suvdan foydalanishda sug'orish texnologiyasini joriy etish va suvdan foydalanishni kengaytirish maqsadida maydonlarni suzish va suvdan foydalanishni yaxshilash kerak.
3. Iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida resurslarni tejash: Farmasevtika sanoatda quyidagi resurslarni tejash maqsadida:
- issiqxona gazlarining yalpi ichki mahsulot birligiga nisbatan solishtirma ajratmalarini kamaytirish.
- qayta tiklanuvchi energiya manbalarining ishlab chiqarish quvvatini oshirish.
- sanoat sohasida energiya samaradorligini kamida 20 foizga oshirish.
4. Dorilarni qayta ishlash: Qattiq maishiy chiqindilarni qayta ishlash darajasini oshirish
kerak.
Ushbu chora-tadbirlar bilan farmasevtika sanoatida yashil iqtisodiyotni rivojlantirish mumkin.
REFERENCES
1. Nargiza Umarova. O'zbekistonning "Yashil iqtisodiy strategiyasi" qanday amalga oshiriladi? 24.06.2021. https://www.uzanalytics.com/iqtisodi%D0%B5t/9449/
2. Гаибназарова З.Т., Фарходов Б. Priority directions and trends of the mechanism of sustainable development of the activities of small business entities in industrial sectors of Uzbekistan. Направления развития благоприятной бизнес-среды в условиях цифровизации экономики. 2022;1(01):54-8.
3. Гаибназарова З.Т., Фарходов Б. Experience of foreign countries in improving the mechanism of sustainable development of small entrepreneurship. Направления развития благоприятной бизнес-среды в условиях цифровизации экономики. 2022;1(01):50-3.
4. Gaibnazarova Z.T., Gaibnazarov S.S. The relationship of human capital with intellectual capital. Взаимосвязь человеческого капитала с интеллектуальным капиталом. Непрерывная система образования «Школа - университет». Инновации и перспективы: сборник статей VI Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2022. - С. 105-109.
5. Гаибназарова З.Т., Юсупхожаева Ф.Д. Формирование механизма взаимодействия и интеграции национальных инновационных систем республики узбекистан и зарубежных стран мира. Научно-аналитический журнал наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2022;13(4):83-93.
6. Гаибназарова З.Т., Юсупходжаева Ф.Д. Современные формы дистанционного обучения: проблемы, решения и трансфер технологии. Modern forms of distance learning: problems, solutions and technology transfer. Непрерывная система образования «Школа -университет». Инновации и перспективы: сборник статей V Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2021. - С. 54-57.
7. Гаибназарова З.Т. Анализ инвестиционной деятельности железнодорожной системы республики Узбекистан. Научно-аналитический журнал наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2021;13(3):79-91.
8. Гаибназарова З.Т., Тешабаев А.Э. Пандемия COVID-19 и проблемы развития высшего образования в Узбекистане. COVID-19 pandemic and problems of higher education development in Uzbekistan. Непрерывная система образования «Школа - университет». Инновации и перспективы: сборник статей V Международной научно-практической конференции. - Минск: БНТУ, 2021. - С. 50-53.
9. Gaibnazarova Z.T. Improving the national education system using international experience of investing in human capital. International Relations: Politics, Economics, Law. 2021;2020(1):97-109.
10. Гаибназарова З.Т. Повышение качества человеческого капитала как императив развития промышленных компаний. Экономика и образование. 2020 Jun 26;1(3):15-21.
11. Saitkamolov M.S., Gaibnazarova Z.T., Cowie J. Modern model for assessing the efficiency of investments attracted in railway transport. Technical science and innovation. 2020;2020(1):34-42.
12. Гаибназарова З.Т. Подготовка кадров в Республике Узбекистан: социально-экономические аспекты. Научно-аналитический журнал Наука и практика Российского экономического университета им. Г.В.Плеханова. 2020;12(2):56-64.
13. Gaibnazarova Z.T. Human capital as an intense factor of the development of industry and driver of innovative waves. International Finance and Accounting. 2020;2020(1):24.
14. Gaibnazarova Z.T. Theoretical and methodological development of human capital and determining its effectiveness. Economics and Innovative Technologies. 2019(6):6.
15. Гаибназарова З.Т. Качество образовательных услуг как развития человеческого капитала. Экономика и инновационные технологии. 2016, 12(6):149-56.
16. Гаибназарова З.Т. Оценки стоимости инвестиционных проектов методом реальных опционов. Экономика и инновационные технологии. 2015, 14(6):49-56.
17. Zumrat Talatovna Gaibnazarova. Improving the quality of personnel as an imperative for the development of companies (overview of in-house training). Journal of Management Value & Ethics. July-Sept. 2020, Vol. 10, No.03
18. Sultanov Alisher Sabirjanovich, R.Nurimbetov, N.Nazirov, K.Tashmuhamedova, New challenges in housing management for a better life in Uzbekistan (Q4), International Journal of Psychosocial Rehabilitation. Vol.24, Issue 05, 2020, pp. 4937-4945. D0I:10.37200/IJPR/V24I5/PR2020203,https://www.psychosocial.com/article/PR2020203/2 0554
19. Sultanov Alisher Sabirjanovich, R.Nurimbetov, T.Xasanov. Improvement of the management system of housing and communal services in Uzbekistan, International Scientific Journal, Theoretical & Applied Science. Vol.71, Issue 03, 2019, pp. 66-71. DOI: 10.15863/TAS http://www.t-science.org/arxivD0I/2019/03 -71/PDF/03 -71 -9.pdf
20. Sultanov Alisher Sabirjanovich. Prospective foreign experience out come implementations of housing fund management in Uzbekistan International Scientific Journal, Theoretical & Applied Science. Vol.84, Issue 04, 2020, pp. 201-207. DOI: 10.15863/TAS http://www.t-science.org/arxivD0I/2020/04-84/04-84-36.html
21. Sultanov Alisher Sabirjanovich, Foreign Experience in the Development of the Housing and Communal Services Market on the Basis of Public-Private Partnership, EUROPEAN JOURNAL OF LIFE SAFETY AND STABILITY. Volume 19, July, 2022. http://www.ejlss.indexedresearch.org/index.php/ejlss/article/view/797
22. Sultanov Alisher Sabirjanovich. From the housing fund in the communal economy improving the organization of effective use, WEB OF SCIENTIST: INTERBATIONAL SCIENTIFIC RESEARCH JOURNAL. Volume 3, Issue 7, July, 2022. DOI: https://doi.org/10.17605/OSF.IO/HJ537
https://wos.academiascience.org/index.php/wos/article/view/2204
23. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. The role of foreign investment in the economy of country, INDO - ASIAN JOURNAL OF MULTIDISCIPLINARY RESEARCH(IAJMR). Volume -5; Issue - 2; Year - 2019; Page: 1640 - 1647 DOI: 10.22192/iajmr.2019.5.2 www.jpsscientificpublications.com
24. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. Innovative development of economy: factors, opportunities and experience, International Journal of Scientific & Engineering Research Volume 11, Issue 2, February-2020
25. Ibragimova Gulchexra Toxirovna. Iqtisodiyotni barqaror rivojlanishda yashil iqtisodiyotning o 'mi, Yashil iqtisodiyot va taraqqiyot. Ijtimoiy, Iqtiqsodiy, ilmiy, ommabop jurnal. 2024-yil 29-fevral.
https://scholar.google.com/citations7view op=view citation&hl=ru&user=0U8wZT8AAAA J&citation for view=0U8wZT8AAAAJ:u5HHmVD uO8C
26. Isaeva N.Kh, Eldorbekov Gafurbek Iskandarbek oglu. Use of Experience of Foreign Countries in Investing Investment in the Education System, Spanish Journal of Innovation and Integrity; Vol. 6 (2022): Spanish Journal of Innovation and Integrity; 2023/8/21 https://dspace.umsida.ac.id/handle/123456789/10890
27. Isaeva N.Kh, Use of Experience of Foreign Countries in Investing Investment in the Education System, Scienceweb academic papers collection 01.01.2022 https://scienceweb.uz/publication/4405
28. Исаева Наргиза Хамидовна. Укрепление ресурсной базы коммерческих банков на основе инноваций, Наука и образование сегодня. 2021 3 (62) https://scholar.google.ru/citations7view op=view citation&hl=ru&user=HWckezcAAAAJ& citation for view=HWckezcAAAAJ:UeHWp8X0CEIC
29. Исаева Наргиза Хамидовна, Г.Ибрагимова. Формирование навыков экономической культуры будущих педагогов современной системы образования, Наука и образование сегодня. 2018 4 (27) 65-66. https://scholar.google.ru/citations7view_op=view_citation&hl=ru&user=HWckezcAAAAJ& citation for view=HWckezcAAAAJ:zYLM7Y9cAGgC
30. Isaeva N.Kh. Effective ways to prepare future managers for economic activities, Экономика и социум. 2023 1(104) https://cyberleninka.ru/article/n/effective-ways-to-prepare-future-managers-for-economic-activities
31. Isayeva Nargiza Xamidovna, Omonxonova Muslimaxon Paxlavonxo'ja qizi. Raqamlashtirish sharoitida ta'limni moliyalashtirish va bo'lajak menejerlarni iqtisodiy faoliyatga tayyorlash, E Conference Zone/ 24.12.2022 54-57. http://www.econferencezone.org/index.php/ecz/article/view/1816
32. Наргиза Хамидовна Исаева. ^временное развитие коммерческих банков в узбекистане, Наука и образование сегодня. 2022 2 (71) 62-63. https://cyberleninka.ru/article/n/sovremennoe-razvitie-kommercheskih-bankov-v-uzbekistane
33. Наргиза Хамидовна Исаева. О теоретических и практических аспектах депозитных операций коммерческих банков на основе инноваций, Вестник науки том 2, 1 (22)141-145. https://cyberleninka.ru/article/n/o-teoreticheskih-i-prakticheskih-aspektah-depozitnyh-operatsiy-kommercheskih-bankov-na-osnove-innovatsiy
34. Наргиза Хамидовна Исаева. Формирование финансовой компетентности у будущих специалистов по менеджменту образования, Вестник науки 2022, Том 5(50) https://cyberleninka.ru/article/n/formirovanie-finansovoy-kompetentnosti-u-buduschih-spetsialistov-po-menedzhmentu-obrazovaniya
35. Nargiza Hamidovna Isaeva. Development of ensuring a resource base of joint-stock banks based on innovations, Theoretical & Applied Science, 2019 № 4 https://elibrary.ru/item.asp?id=39211356
36. Komolov Sadiriddin Xayriddinovich. Creating an attractive environment based on innovative investments in pharmaceutical industry, Journal of Management Value & Ethics, April-June 22 Vol. 12 No. 2, https://www.imveindia.com/journal/APRIL-JUNE- 18-6-22.pdf
37. Комолов Садириддин Хайриддинович. Формирование инновационных инвестиций в стратегическую деятельность промышленных предприятий, Научно-аналитический
журнал "Наука и практика", Российского экономического университета имени Г. В. Плеханова, Т. 14. № 3 (47). 2022
https://www.rea.ru/ru/org/managements/izdcentr/SiteAssets/Pages/archivenauka/%D0%B6% D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB%203%20(47).pdf
38. Khamitova Mavluda Sindarovna. Statistical study of population migration processes in Uzbekistan, International bulletin of applied science and technology. https://doi.org/10.5281/zenodo.7969047
39. Tuychiyeva Madina Gaffarovna. For The Research Title "Innovative strategies of foreign banks", International Journal of Management and Economics Fundamental. 2023-12-24. https://doi .org/10.37547/ijmef/V olume03 Issue12-11
