CC BY
662O'ZBEKISTON IQTISODIYOTIDA TEMIR YO'L TRANSPORTINI
AHAMIYATI
Gulzodaxon Islomjon Ozodaxon
Abdupatto qizi Abdusalom o'g'li Jahongir qizi
Qudbiyeva Abduraimov Ibrohimova
Farg'ona politexnika instituti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada temir yo'l sohasida rivojlanish istiqbollari, temir yo'l transportida sifat nazariyasini rivojlantirish tendensiyalari o'rganildi va ko'rib chiqildi. Tashish jarayonining samaradorligi va sifatining ishlab chiqarish va aholi turmush sharoitiga ta'siri o'rganildi. Temir yo'l transporti tarkibiy bo'linmalarining ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyatining iqtisodiy samaradorligini yaxshilash bo'yicha takliflar berildi.
Kalit so'zlar: transport tizimi, rivojlanish istiqbollari, temir yo'l transporti, mintaqaning raqobatbardoshlig, logistika salohiyati, transport infratuzilmasi.
THE IMPORTANCE OF RAIL TRANSPORT IN THE ECONOMY OF
UZBEKISTAN
ABSTRACT
In this article, the prospects for the development of the railway industry, trends in the development of the theory of quality in railway transport were considered and studied. The influence of the efficiency and quality of the transport process on the production and living conditions of the population has been studied. Proposals have been made to improve the economic efficiency of production and economic activities of structural divisions of railway transport.
Keywords: transport system, development prospects, railway transport, competitiveness of the region, logistics potential, transport infrastructure.
Kirish. Zamonaviy iqtisodiy infratuzilmaning eng muhim vazifasi jamiyatning barcha sohalarining bir maromda ishlashini ta'minlash, ishlab chiqarish va umuman iqtisodiyotni rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Shu bilan birga, transport, ayniqsa, temir yo'l transporti O'zbekiston sanoat va ijtimoiy infratuzilmasining asosiy tarkibiy qismi vazifasini o'taydi. Temir yo'l transport tashkilotlari yuklarni va yo'lovchilarni tashish, ularni yo'lda saqlash, turli yuklarni yuklash va tushirish, kerakli vagonlarni ta'minlash, ularni tozalash va poyezdga qo'shish, umuman transport jarayonini ta'minlaydi. Ushbu jarayonni umumiy
Sarvarbek Rasuljonovich Abduazizov
boshqarish va operativ boshqarish hozirgi kunda "O'zbekiston temir yo'llari" AJ tomonidan amalga oshirilmoqda. [3]
Hozirgi kunda O'zbekiston ulkan transport salohiyatiga ega bo'lib, mavjud yo'nalishlarda transportning barcha turlarida yuklar va yo'lovchilarni tashishda mamlakatning ehtiyojlarini qondirish uchun imkoniyatlarga ega.
2021- yil 1- oktabr holatiga ko'ra, transport sohasida qariyb 18 723 ta korxona va tashkilotlar jalb qilingan. O'tgan yilning shu davriga nisbatan ularning soni 1 947 birlikka ko'paydi, o'sish 11,6 % ni tashkil etdi.
Shu bilan bir qatorda, temir yo'l transporti yuk aylanmasi hajmi 18 702,3 mln. t-km.ni tashkil etib, o'tgan yilning mos davriga nisbatan 958,6 mln. t-km.ga yoki 5,4 % ga o'sish kuzatildi.
Geografik jo'ylashuv mamlakatlarning rivojlanish qobiliyatini belgilaydi. Dunyoda dengiz transportiga to'g'ridan-to'g'ri kirish imkoniga ega bo'lmagan qirqdan ortiq mamlakat mavjud bo'lib, shu bilan eng arzon transport turidan uzib qo'yilmoqda. Ularning savdo aloqalari ko'p jihatdan qo'shni mamlakatlarning rivojlanish darajasi, tranzit imkoniyatlari va ochiqligi, eng muhimi, siyosiy irodaga bog'liqdir. O'zbekistonda bu masalaga alohida ahamiyat berilmoqda.
O'zbekiston Markaziy Osiyo mintaqasidagi dengiz transportiga to'g'ridan-to'g'ri kirish imkoniga ega bo'lmagan davlatlar bilan barcha chegaralarini bo'lishib, dunyodagi nafaqat dengizga chiqish imkoniyatiga ega bo'lmagan, balki dengiz yo'llariga chiqish imkoniyatiga ega bo'lmagan davlatlar bilan chegaradosh ikki davlatdan biridir. [2]
1991-yilga qadar O'zbekistonda na yo'l, na temir yo'l, na havo transporti janubiy, g'arbiy va sharqiy xalqaro transport yo'laklariga chiqish imkoniyatiga ega edi. Faqat shimoliy yo'nalish mavjud edi. Bu nafaqat tashqi dunyo bilan, balki mamlakat ichida ham cheklangan aloqaga sabab bo'ldi.
O'tgan davr mobaynida zamonaviy yo'l-transport infratuzilmasini shakllantirish, jahon bozorlariga yangi yo'nalishlar ochish, mamlakatimizni dunyoning boshqa mintaqalari bilan bog'lovchi zamonaviy transport kommunikatsiyalarini yaratish borasida ulkan ishlar amalga oshirildi. O'zbekistonda temir yo'llar qurish va yagona temir yo'l tarmog'ini yaratishga katta e'tibor berildi. Birinchi qadam uzunligi 700 km bo'lgan Navoiy-Uchquduq - Sultonuvaystog-Nukus temir yo'l liniyasi hamda Amudaryo bo'ylab uzunligi 681 m bo'lgan Markaziy Osiyodagi yagona zamonaviy Birlashgan temir yo'l va avtomobil ko'prigi qurilishi bo'ldi. So'ngra Toshguzar — Boysun-Qumqo'rg'on temir yo'l liniyasi uzunligi 223 km bo'lgan holda qurildi, bu esa yuk va yo'lovchi tashish masofasini 170 km ga qisqartirish imkonini berdi va tranzit uchun to'lovlardan ozod qildi.
So'nggi yillarda O'zbekistonda umumiy uzunligi 1200 km dan ortiq bo'lgan yangi temir yo'l tarmog'i kengaytirildi, 3800 km dan ortiq yo'llar modernizatsiya va rekonstruksiya qilindi, qariyb 1100 km temir yo'l liniyalari elektrlashtirildi. Natijada
mamlakatimizning barcha hududlarini qamrab olgan temir yo'llarning umumiy uzunligi 6500 km. ni tashkil etdi.
Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili.
Ko'plab taniqli mahalliy va xorijiy olimlar turli yo'nalishlarda oqilona yuk tashish tizimlarini tashkil etish va vazifalarni shakllantirish bilan shug'ullanishgan.
Ablyalimov O. S., Raximjonov X. A., Minovarov R. M., Axmedov M. Yu. transport jarayonlarini boshqarishning milliy nazariyasini yaratishda va Sodiqov I. S., Odilxo'jayev A. E., Amirov S. F., Jumaboyev S. X., Badretdinov T. N. va boshqalar katta hissa qo'shdilar. Masharipov M. N., Rasulov M. X., Rasulmuxammedov M. M., Suyunboyev Sh. Xudoyberganov S. K., Svetashev A. A., Jumayev Sh.B., Mixayeva D. B., Olimov A. R. va boshqalar asarlarida transport va yuk tizimlari nazariyasini shakllantirishda, transport markazlarini joylashtirish va texnik jihozlashni loyihalashda muhim rol o'ynaydi.
Tahlil va natijalar. Global iqtisodiy jarayonlarning beqarorligi, mamlakatni iqtisodiy rivojlantirish muammolari sharoitida iqtisodiy munosabatlar subyektlarining samaradorligini oshirish masalasi dolzarb bo'lib qolmoqda.
Mintaqaviy integratsiya, izchil va muvofiqlashtirilgan mintaqaviy siyosat O'zbekistonga tranzit tashish sohasidagi aloqalarni mustahkamlash va mintaqa doirasida savdo-sotiqni kengaytirish, umumiy tartibga solish siyosatini muvofiqlashtirish, chegara organlarining hamkorligi va bojxona tartib-taomillarini muvofiqlashtirish imkoniyatlarini ochib beradi [6-20].
Savdo faoliyatini kengaytirish uchun rag'bat-yaxlit, sifatli mintaqaviy infratuzilmani bosqichma-bosqich rivojlantirishdir. Hozirgi kunda O'zbekiston, masalan, ishlab chiqarishning ko'proq texnologik darajasiga tayanadi va tashqi savdoga resurs qaramligidan qochadi.[4] Shunday qilib, qayta ishlanayotgan paxta ipi va tayyor to'qimachilik mahsulotlarini eksport qilishni yo'lga qo'yish vazifasi qo'yildi. Ichki resurslarni sotish, bu ko'proq rivojlantirish yo'naltirilgan usul mamlakat tovar savdo ko'proq foyda keltiradi.
Mamlakatimiz tashqi savdodagi mavjud cheklovlarga qaramay, iqtisodiy rivojlanish va o'sishni ta'minlash bo'yicha samarali chora-tadbirlarni amalga oshirmoqda. Ketma-ket o'n yildan ortiq vaqt davomida iqtisodiyotning o'sish sur'ati sakkiz foiz atrofida barqaror bo'ldi. Eksport hajmini oshirish uchun barcha mavjud imkoniyatlardan foydalanilmoqda. Mintaqaviy hamkorlik va o'zaro savdoni rivojlantirishga katta ahamiyat berilmoqda [21-30].
O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Turkmaniston Prezidenti Gurbanguli Berdimuhamedov 6-7-mart kunlari Turkmanistonga Davlat tashrifi chog'ida 2017—yil Qo'shma bayonotni imzoladilar, unda davlat rahbarlari Turkmanobod-Farab yo'li va temir yo'l ko'priklarining ochilishiga yuksak baho berdilar. Ulardan foydalanish ikki mamlakatning tranzit salohiyatini oshiradi va Turkmaniston orqali
yuklarni tranzit qilish hajmini, shuningdek, Janubiy va Markaziy Yevropa, yaqin Sharq, Janubiy va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlariga Trans-Kavkaz Transport yo'lagini ko'paytirishga qulay sharoit yaratadi.
Barcha ishtirokchi davlatlarning iqtisodiy manfaatlariga teng javob beradigan O'zbekiston—Turkmaniston—Yeron—Ummon xalqaro transport yo'lagini rivojlantirish bo'yicha kelishuvlarning amalda bajarilishi muhimligi ta'kidlandi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev 2017-yil mart oyida Davlat tashrifi bilan Qozog'istonga bordi va muzokaralar chog'ida O'zbekiston Respublikasi bilan Qozog'iston Respublikasi o'rtasida strategik sheriklikni yanada chuqurlashtirish va yaxshi qo'shnichilikni mustahkamlash to'g'risidagi qo'shma deklaratsiya imzolandi. Unda transport sohasidagi ikki tomonlama hamkorlikning ustuvorligi va tashqi bozorga yeng qisqa va samarali chiqishni ta'minlaydigan tranzit yo'laklarini rivojlantirish alohida ta'kidlanadi.
Tomonlar ikki mamlakat temir yo'l ma'muriyatlari tomonidan tashqi savdo tovarlarini o'z hududlari orqali tranzit tashishda o'zaro imtiyozlar va qo'shimcha chegirmalar o'rnatilishi bu boradagi hamkorlikni tubdan kengaytirish va tranzit yuklarning katta hajmini jalb etish imkonini berishini ta'kidladilar. Beyneu—Akjigit— O'zbekiston chegara avtomobil yo'lini rekonstruksiya qilish loyihasini, shuningdek, xalqaro dengiz kommunikatsiyalariga muqobil kirish va mintaqa mamlakatlari uchun istiqbolli bozorlarni ta'minlovchi boshqa qo'shma loyihalarni tezkor amalga oshirishga qiziqish katta.
O'zbekiston harakatlarining belgilangan strategiyasi barqaror iqtisodiy o'sishni ta'minlash uchun davlat va mintaqaviy platformalarni yaratish va rivojlantirishni izchil davom ettirish niyatini tasdiqlaydi. Dengizga chiqmasdan turib, integratsiyaning muqobil yo'llarini ishlab chiqish mamlakatimiz uchun O'zbekistonning kelajagini belgilab beruvchi eng muhim vazifadir.
Ma'lumki, O'zbekiston qadimdan G'arb va Sharqni bog'lovchi Buyuk Ipak yo'lida joylashgan davlat sifatida mashhur bo'lgan.[1] Bugungi kunga kelib, bu qadimiy yo'l xalqlarni bir-biriga bog'lab, yangi shaklda mavjud bo'lib kelmoqda. Hozirgi kunda mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya qilish va yangilash, sifat jihatidan yangi tuzilmalarni shakllantirish, hududlarni kompleks rivojlantirish transport-kommunikatsiya tizimini takomillashtirish bilan bog'liq.
Temir yo'l transportining ishlab chiqarish va iqtisodiy faoliyati samaradorligini baholash usullarini ishlab chiqish fan va texnika yutuqlariga asoslanadi, ishlab chiqarishni tashkil etishning yangi usullarini joriy etish, temir yo'l transportining ichki jarayonlarini tashqi subyektlar bilan hamkorlikda tartibga solishning iqtisodiy mexanizmlarini takomillashtirishdan iborat bo'ladi.
Temir yo'l transporti zamonaviy iqtisodiyotning asosidir. Shu ma'noda u bozor munosabatlarining obyekti bo'lib xizmat qiladi, iqtisodiyotning barcha tarmoqlari,
korxonalari, ularning birlashmalari va majmualarining faoliyat ko'rsatishi va rivojlanishi ularning samarali faoliyatiga bog'liq. Mamlakat iqtisodiyotiga salmoqli hissa qo'shganiga qaramay, temir yo'l transporti muayyan qiyinchiliklarni boshdan kechirmoqda: bugungi kunga kelib, asosiy vositalarning ma'naviy va jismoniy eskirishi muammosi o'z ahamiyatini yo'qotmadi.[5]
Temir yo'l transportining asosiy vositalarini texnik rivojlantirish sur'atlarining pasayishi ularning ishonchliligini pasaytiradi va yuk tashish sifati parametrlari o'rtasidagi nomuvofiqlik va transport bozorida temir yo'l transportining raqobatbardoshligini pasaytiradi.
Mijozlar transport xizmatlarining samaradorligi, sifati va shunga muvofiq raqobatbardoshlik ko'p jihatdan transport jarayonlarining sifati va texnik vositalarning ishonchliligi bilan belgilanadi.
Texnik vositalarning eng muhim operatsion ko'rsatkichlarga ta'sirini baholash temir yo'l transporti xarajatlarini optimallashtirishning istiqbolli yo'nalishi bo'lib, yuk va yo'lovchi tashishni amalga oshirishda samarasiz xarajatlarni kamaytirish bo'yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish va qabul qilish imkonini beradi.
Transport ishlab chiqarishi bozor iqtisodiyotining asosi hisoblanadi. Shu ma'noda, u bozor munosabatlarining obyekti bo'lib, uning samarali ishlashi transport, korxonalar, ularning birlashmalari va komplekslari xizmat qilgan iqtisodiyotning barcha tarmoqlarining normal ishlashi va rivojlanishiga bog'liq. Transport ishlab chiqarish tartibga solinadigan bozor munosabatlarining bir mavzu sifatida harakat, ayniqsa, transport uchun talab shakllantirish va transport o'zaro usullari o'rtasida ularning taqsimlashda, transport va yuk egalari o'rtasidagi o'zaro manfaatli iqtisodiy va huquqiy munosabatlarni tashkil etishdan iborat.
K. Marks transportning ijtimoiy takror ishlab chiqarishdagi rolini quyidagicha ta'rifladi: "bir tomondan, transport sanoati ishlab chiqarishning mustaqil sohasi va shuning uchun ishlab chiqarish kapitalini investitsiyalashning maxsus sohasi. Ammo boshqa tomondan, u ishlab chiqarish jarayonining aylanish jarayonida va aylanish jarayonida davom etishi bilan farq qiladi." Uning ta'kidlashicha, moddiy ishlab chiqarish sohasida bo'lgani kabi transportda ham tovar ishlab chiqarish qonuni amal qiladi, uning mohiyati shundaki, mehnat kuchi u yaratgan qiymatga teskari munosabatda bo'ladi.
Temir yo'l transporti ishlab chiqarish tizimining asosiy elementi, shuningdek, biznes-jarayonlarning tarkibiy qismi ishlab chiqarish jarayonidir.
Transportai amalga oshiruvchi kompaniyaning ishlab chiqarish jarayoni-transport mahsulotlarini ishlab chiqarish uchun odamlar, asboblar va mehnat obyektlarining iqtisodiyot va aholining transportdagi ehtiyojlarini qondirish va ijobiy moliyaviy natijaga erishish uchun mavjud resurslardan oqilona foydalanish bilan o'zaro ta'sirining uyushgan va o'zaro bog'liq jarayoni.
Transportning asosiy vositalarini erta yangilashga to'sqinlik qiluvchi asosiy omil -bu moliyaviy resurslarning etishmasligi. So'nggi yillarda prokatlash sifat ko'rsatkichlarining yomonlashuviga sabab temir yo'l liniyalarining optimal quvvat darajasining deyarli toliqishi va buning oqibatida temir yo'llarning normal maromining buzilishidir. Texnik vositalarning noto'g'ri yoki irratsional ishlashi unumsiz harajatlarning ko'payishi tufayli mahsulot tannarxining oshishiga sabab bo'ladi, uning sifati esa yomonlashadi.
Iqtisodiy zararning sabablari haqida O. M. Gorelik quyidagilarni aytadi: "korxonaning asosiy vositalariga bevosita bog'liq iqtisodiy zararning sabablari ishlab chiqarish salohiyatining quyidagi xususiyatlari bo'lishi mumkin: sifat va foydalanish tartibi. Ishlab chiqarish potensiali sifatining xususiyatlari:
- asosiy vositalarning, shu jumladan asbob-uskunalarning yosh tarkibi, ko'rsatkichlaridan biri ularning jismoniy yeskirganlik darajasi;
- asosiy vositalar va uskunalarning mavjudligi va yeskirganlik darajasi.
Temir yo'l transportining joriy aktivlari inventarizatsiya buyumlari, transport mahsulotlari, debitorlik qarzlari va naqd pullardir. Ushbu resurslarni vakolatli boshqarish kompaniyaning raqobatbardosh maqomini oshirish imkonini beradi.
Xulosa va takliflar. Zamonaviy transport bozorida temir yo'l transporti tashish hajmi va geografiyasi jihatidan etakchi o'rinni egallaydi. Biroq, bu haqiqat moliyaviy va iqtisodiy ko'rsatkichlar yuqori darajada kafolat bermaydi. Narx turkum boshqarish tarif indeksleme darajadagi doirasida bo'lishi mumkin. Transportning ayrim turlarining ijtimoiy ahamiyatidan kelib chiqib, tijorat samarasizligiga qaramay, ularni ijroga olish zarur bo'lib qoladi.
Eng yirik xolding kompaniyalarining xorijiy va mahalliy biznes tajribasini to'plash, sifat menejmenti, ishlab chiqarish tamoyillari, biznes jarayonlarini qayta tiklash mexanizmlari asosida yuqori samarali, mijozlarga yo'naltirilgan, ijtimoiy mas'uliyatli biznes yo'nalishi tanlashadi.
Rivojlantirish, yangi bosqichida maqsadli transport ishlab chiqarish samaradorligini oshirish va uzoq muddatda raqobatbardoshligini saqlab haqida o'ylash, kompaniyaning ish jarayonlarini uzluksiz va har tomonlama optimallashtirish, boshqaruv tamoyillari takomillashtirish hisoblanadi.
Transport ishlab chiqarishining talab darajasida sifatini ta'minlash uchun me'yoriy-huquqiy bazani shakllantirish biznes-jarayonlar samaradorligini oshirish yo'lidagi birinchi qadamdir. Kompaniyaning strategik maqsadlari, uning vazifasi, sifatni boshqarish, resurslar, ishlab chiqarish texnologiyalarini joriy etish, iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishni korporativ boshqarish sohasidagi faoliyati samaradorligini oshirishning asosiy maqsad va vositalarini belgilovchi hujjatlardan biri "2017-2021-yillarda O'zbekistonni rivojlantirishning beshta ustuvor yo'nalishi bo'yicha harakat strategiyasi"dir.
"O'zbekiston Temir yo'llari" OAJ 7-noyabr 1994-yilda tashkil topganiga 20 yildan ortiq vaqt mobaynida O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining shakllanishi va rivojlanishida eng muhim tarkibiy bo'g'in bo'lib keldi. Barqaror rivojlanish, barqarorlik, innovatsion texnologiyalarni joriy etish, O'zbekiston korxonalarining iqtisodiy va sanoat o'sishi sur'atlarining dinamik o'sishi Temir yo'llari OAJ transport sanoati va umuman O'zbekiston Respublikasining butun iqtisodiyotini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratadi.
Temir yo'l transportining mavjudligi va faoliyati davomida O'zbekiston Respublikasi xalq xo'jaligining boshqa tarmoqlari bilan yaqin aloqada ishlaydi. Uning asosiy vazifalaridan biri yuk va yo'lovchi tashishni o'z vaqtida ta'minlashda iqtisodiyotning ehtiyojlarini qondirishdir. Ushbu yo'nalishdagi ishlar turli yo'nalishlarda amalga oshirilib, O'zbekiston Respublikasi temir yo'l tarmog'ining xavfsiz maksimal o'tkazuvchanlik va o'tkazish qobiliyatini ta'minlashga qaratilgan.
Yuk va yo'lovchi oqimlarini shakllantirish, temir yo'llardan foydalanish xarajatlarini optimallashtirish, poyezdlar harakati xavfsizligini ta'minlash xorijiy sheriklar bilan yaqin hamkorlikda, xalqaro shartnomalar doirasida amalga oshirilmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Markaziy Osiyoda strategik geografik mavqega ega bo'lib, mintaqaning geosiyosiy rivojlanish markazi ekanligini hisobga olib, qit'aning Shimoli va Janubi, Sharqi va G'arbini bog'lovchi asosiy tranzit yo'laklari O'zbekiston Respublikasi hududidan o'tadi. Bu rivojlantirishni rejalashtirishda va qo'shimcha ishlab chiqish va optimallashtirishga muhtoj bo'lgan masalalarni aniqlashda hal qiluvchi omillardan biridir.
Davlat va iste'molchilarning ehtiyojlarini hisobga olgan holda ishlab chiqilgan, temir yo'l transporti sohasida ilgari imzolangan xalqaro shartnomalarga muvofiq, ushbu sohaga va shunga muvofiq davlat iqtisodiyotiga investitsiyalarni jalb etishga qaratilgan maqbul shakllangan va amalga oshirilayotgan transport siyosati, shuningdek, rivojlanish strategiyasi davlatning kelajak uchun barqaror ijtimoiy-iqtisodiy siyosatini ta'minlashda bevosita asosiy rol o'ynaydi.
Mamlakat va sanoatni yanada ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish uchun asosiy nuqtalarini aniqlandi ular quydagilar:
temir yo'l transportining asosiy vositalarini yangilash zaruriyati; temir yo'l jihozlarining texnik va texnologik darajasini oshirish; temir yo'l transport infratuzilmasini bir xilda rivojlantirish, temir yo'l liniyalarining quvvati va o'tkazish qobiliyatini oshirish zarurati;
temir yo'l transportiga investitsiyalarni jalb qilish va tranzit yuk tashishning o'sishi uchun sharoit yaratish zarurati;
temir yo'l transporti xavfsizligini oshirish zarurati; elektrlashtirilgan liniyalar uzunligini oshirish zaruriyati;
tayyor mahsulot, xom ashyo va materiallarni o'z vaqtida etkazib berishda mamlakat iqtisodiyotining ehtiyojlarini qondirish uchun temir yo'l liniyalarining yangi bo'limlarini qurish zaruriyati;
temir yo'l transportining jozibadorligi va qulayligini oshirish hamda turizm xizmatlarini rivojlantirish uchun respublika quruqliklarida belgilangan harakat tezliklarini oshirish zarurati;
yangi transport koridorlarini ishlab chiqish va yaratish bo'yicha loyihalarni amalga oshirish uchun investitsiyalarni jalb qilish bilan mamlakat temir yo'llarining jozibadorligini oshirish zarurati;
yuqori tezlikda va yuqori tezlikda yo'lovchi xizmatlarini rivojlantirish; texnik jihatdan tartibga solish, yo'l harakati xavfsizligi va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida muvofiqlashtirilgan siyosatni shakllantirish;
transport koridorlari tizimini rivojlantirish uchun multimodal transport va logistika markazlari tizimini ishlab chiqish;
davlatlararo temir yo'l chegara punktlarini rivojlantirish, ularning texnik jihozlanishini takomillashtirish va ekspluatatsion ishlarni bajarish texnologiyasini takomillashtirish;
normativ-huquqiy bazani takomillashtirish, davlatlararo standartlarni uyg'unlashtirish va temir yo'l transporti, infratuzilma obektlari sohasida muvofiqlikni baholash tizimi bo'yicha ishlarni davom ettirish zarurati;
mehnat unumdorligini oshirish, amalga oshirilayotgan ishlarni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish darajasi.
Rivojlanish strategiyasining maqsadi-O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining ajralmas qismi sifatida temir yo'l sanoatini shakllantirish va rivojlantirishni davom yettirish, mamlakatning transport va tranzit salohiyatini oshirish, yangi ish o'rinlarini yaratish, mahsulotlarni mahalliylashtirish darajasini oshirish, transport va texnik jihatdan tartibga solish sohasida muvofiqlashtirilgan siyosat olib borish, shuningdek, poyezdlar harakati xavfsizligi va qulaylik darajasini oshirish, temir yo'l transportining investitsion jozibadorligini oshirish.
Sanoatini kompleks rivojlantirish asosiy tamoyillari quyidagi jihatlari bor: temir yo'l transporti O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotining ajralmas qismidir; temir yo'l transportini rivojlantirishni rejalashtirish iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarini rivojlantirish bilan birgalikda amalga oshirilishi kerak;
temir yo'l sanoatining jadal rivojlanishi mamlakat iqtisodiyotining ushbu sektori kelajagi uchun barqarorlikning kalitidir;
investitsiyalarni jalb yetish va mahsulotlarni mahalliylashtirish darajasini oshirish davlat tomonidan tartibga solish orqali qo'llab-quvvatlanishi va ta'minlanishi lozim;
temir yo'l qonunchiligini va texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi siyosatni uyg'unlashtirish bo'yicha keyingi ishlar jalb qilingan vazirlik va idoralar bilan birgalikda, davlatning qo'llab-quvvatlashi asosida amalga oshirilishi lozim.
REFERENCES
[1] Qudbiyev, N. T., Qudbiyeva, G. A. Q., & Abduraximov, B. U. O. (2022). LOGISTIKADA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI JORIY ETISH VA ULARDAN FOYDALANISHNING DOLZARBLIGI. Scientific progress, 3(1), 133-142.
[2] Tohirovich, Q. N. (2021). XALQARO MOLIYAVIY HISOB STANDARTLARIGA O 'TISH DOLZARBLIGI. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 1(2), 56-64.
[3] O'G'Li, R. U. R., Tohirovich, Q. N., & O'G'Li, Q. N. A. (2021). BILVOSITA SOLIQLARNING SOLIQ TIZIMIDAGI TUTGAN O'RNI VA AHAMIYATI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(10), 719-723.
[4] Shaxrinoz Avazxonovna Kurbonova (2021). MAHSULOT TANNARXI HISOBIGA OLISHDA BOSHQARUV HISOBINI TAKOMILLASHTIRISH MASALALARI. Scientific progress, 2 (8), 603-607.
[5] Ugli, A. B. U., Tohirovich, Q. N., Khatamovna, R. S., & Nigoraxon, M. (2021). Current Assets and Their Role in Company Activity. Journal of Marketing and Emerging Economics, 1(7), 25-30.
[1] Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Имитационная модель оценки качества передачи речи в сетях оперативно-технологической связи на железнодорожном транспорте. Вестник Магнитогорского государственного технического университета им. ГИ Носова, (2 (50)).
[2] Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2014). Модели обслуживания вызовов в интегральной сети ОТС И ОБТС. Автоматика, связь, информатика,
[2], 9-12.
[3] Халиков, А. А., & Мирсагдиев, О. А. (2019). Разработка информационно-измерительных систем на основе волоконно-оптических датчиков. In Проблемы получения, обработки и передачи измерительной информации (pp. 207-212).
[4] Polatjonogli, T. M. A., & Abdulajonovich, S. M. (2022). HUNTING A SUITABLE TYPE OF LEGAL ENTITYFOR CENTRAL ASIAN BUSINESSMEN IN CHINA. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 2(1), 75-77.
[5] Садиков, М. А. (2019). Нормативно-правовые аспекты привлечения иностранных инвестиций в Республику Узбекистан. Молодой ученый, (23), 539541.
[6] Садиков, М. А. (2020). ЗАМОНАВИЙ ЮРИДИК АМАЛИЁТДА "LEGAL TECH" НИНГ УРНИ ВА РОЛИ. ЖУРНАЛ ПРАВОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, 5(6).
[7] Мухамедова, З. Г. (2015). Динамическая модель для исследования продольных колебаний главной рамы электровоза с учетом установки демпфирующего поглощающего аппарата в автосцепке. Известия Транссиба, (2 (22)).
[8] Mukhamedova, Z. (2017). Mathematical Model for Calculation of Oscillations in the Main Bearing Frame of Railcar with Changing Stiffness and Physical Parameters.
[9] Yakubov, M. S., Mukhamedova, Z. G., Isroilov, U. S., & Fayzullaev Zh, S. (2018). Methodological aspect of continuous monitoring of traction electrical equipment diagnostics using spectral analysis methods. International periodical journal "Chemical Technology Control and Management", 3, 67-73.
[10] Хромова, Г. А., Мухамедова, З. Г., & Юткина, И. С. (2016). Оптимизация динамических характеристик аварийно-восстановительных автомотрис. Монография. Научный журнал:«Fan va texnologiya», Ташкент-2016.-253 c.[In.
[11] Mukhamedova, Z. G. (2021). Resource-Saving Maintenance and Repair of Special Self-Propelled Rolling Stock. Psychology and Education Journal, 58(1), 3550-3555.
[12] Мухамедова, З. Г. (2015). Продольные колебания главной рамы электровоза с учетом установки поглощающего аппарата в автосцепке. Бюллетень результатов научных исследований, (3-4 (16-17)).
[13] Mukhamedova, Z. M. (2006, October). Issues and contradictions in bioethics of 21st century: Islamic prospects. In Abstract book, First sub-regional expert meeting on ethics education in science and technology, Iran, Tehran (pp. 28-29).
[14] Mukhamedova, Z. G. Dinamicheskaya model dlya issledovaniya prodolnykh kolebaniy glavnoy ramy elektrovoza s uchetom ustanovki dempfiruyushchego pogloshchayushchego apparata v avtostsepke [Dynamic model for research of longitudinal oscillations of electric locomotives main frame including installation of actuating draft gear in the coupler]. Izvestiya Transsiba, 18-23.
[15] Мухамедова, З. Г. (2020). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ПРИНЦИПОВ ПРОЕКТИРОВАНИЯ ОБОРУДОВАНИЯ МОНТАЖНОЙ ПЛОЩАДКИ АВТОМОТРИСЫ С УЧЕТОМ НОРМ НАДЕЖНОСТИ И РЕАЛЬНОГО СОСТОЯНИЯ. Известия Транссиба, (1 (41)), 83-91.
[16] Якубов, М. С., & Мухамедова, З. Г. (2018). Анализ и оценка энергетической эффективности специального самоходного подвижного составажелезной дороги. Известия Транссиба, (4 (36)), 60-68.
[17] Ziyoda, M. (2018). Diagnostics of asynchronous electric motors on the basis of spectral analysis of amplitude-modulated stator current. European science review, (7-8).
[18] Mukhamedova, Z. (2016). Numerical model for calculation of fluctuations in the main-bearing frame of railcar with changing stiffness and physical parameters. Journal of KONES, 23.
[19] Mukhamedova, Z. G., & Bakhshilloev, S. K. (2021, December). ANALYSIS OF THE CONDITIONS FOR THE LOADING HEIGHT OF WATERMELONS AND MELONS INTO WAGONS. In Multidiscipline Proceedings of Digital Fashion Conference (Vol. 1, No. 2).
[20] Gafurdjanovna, M. Z., & Gafurdjanovna, M. D. (2021). Assessment of Reliability Indicators of Electromechanical Equipment of Special Self-Propelled Rolling Stock. Design Engineering, 5317-5325.
[21] Мухамедова, З. Г., & Бахшиллоев, С. Х. (2021). СУЩЕСТВУЮЩАЯ ТЕХНОЛОГИЯ ПОГРУЗКИ И РАЗГРУЗКИ СКОРОПОРТЯЩИХСЯ ГРУЗОВ. Журнал Технических исследований, 4(3).
[22] Мухамедова, З. Г., & Эргашева, З. В. (2021). ЭКОНОМИКО-МАТЕМАТИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ КОНТЕЙНЕРНОГО БЛОК-ТРЕЙНА. Журнал Технических исследований, 4(3).
[23] Fayzibayev, S. S. (2021). Methodological System For Organizing Joint Innovation Activities Of The University And Enterprises. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 72(4), 1136-1138.
[24] Мухамедова, З. Г. (2021). МЕТОДИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ПОДГОТОВКИ КАДРОВ НА ОСНОВЕ ПОТРЕБНОСТЕЙ РЕГИОНОВ. ИННОВАЦИИ В ПЕДАГОГИКЕ И ПСИХОЛОГИИ, 4(9).
[25] Mukhamedova, Z. G. (2019). Analysis and Assessment of Power Efficiency of Special Self-Propelled Railway Rolling Stock. Acta of Turin Polytechnic University in Tashkent, 9(3), 104-109.
[26] Mukhamedova, Z. G. (2019). Analysis and Assessment of Power Efficiency of Special Self-Propelled Railway Rolling Stock. Acta of Turin Polytechnic University in Tashkent, 9(3), 104-109.
[27] Рахмангулов, А. Н., & Мирсагдиев, О. А. (2015). Имитационная модель оценки качества передачи речи в сетях оперативно-технологической связи на железнодорожном транспорте. Вестник Магнитогорского государственного технического университета им. ГИ Носова, (2 (50)).
[28] Лебединский, А. К., & Мирсагдиев, О. А. (2014). Модели обслуживания вызовов в интегральной сети ОТС И ОБТС. Автоматика, связь, информатика, (2), 9-12.
[29] Халиков, А. А., & Мирсагдиев, О. А. (2019). Разработка информационно-измерительных систем на основе волоконно-оптических датчиков. In Проблемы получения, обработки и передачи измерительной информации (pp. 207-212).
[30] Polatjonogli, T. M. A., & Abdulajonovich, S. M. (2022). HUNTING A SUITABLE TYPE OF LEGAL ENTITYFOR CENTRAL ASIAN BUSINESSMEN IN CHINA. Ижтимоий Фанларда Инновация онлайн илмий журнали, 2(1), 75-77.
