CC BY
42O'RTA MASOFAGA YUGURUVCHILARNI MAXSUS JISMONIY TAYYORGARLIGINI OSHIRISH METODIKASI (800m masofaga yuguruvchilar misolida)
B. O. Aqmonov
O'zDJTSU, katta o'qituvchisi
A.M. Baratov
O'zDJTSU, katta o'qituvchisi
B.Sh. Xaydarov
O'zDJTSU, katta o'qituvchisi
I.I. Mirzatillayev
O'zDJTSU, katta o'qituvchisi
Z. V. Saydqulov
O'zDJTSU, o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Jismoniy tarbiya va sport bugungi kunga kelib yurtimizda shiddat bilan rivojlanayotgan sohaga aylanib kelmoqda. Sport sohasiga Prezidentimiz va hukumatimiz tamonidan e'tibor qaratilayotgani taqsinga loyiq. Shu jumladan 2018 yil 5 martdagi PF-5368 farmoni, 2021 yil 5 noyabrdagi PQ-5279, PQ-5280, PQ-5282, qarorlarida sport turlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risidagi farmon va qarorlari ko'p yillik tayyorgarlik bosqichiga iqtidorli yosh sportchilarni izlab toppish va maqsadli yo'naltirish masalalariga e'tibor qaratilgan. Ushbu farmon va qarorlarni ijrosinni ta'minlash hamda amalga oshirish bo'yicha ilmiy maqsadlarga yo'naltirilgan ijobiy ishlar amalga oshirilmoqda.
Kalit so'zlar: jismoniy yetuklik, yugurish, chaqqonlik, jismoniy tayyorgarlik, uzunlikka sakrash, uzoq masofaga yugurish, qisqa masofaga yugurish.
KIRISH
Yengil atletikaning o'rta mosofaga yugurish turlari bugungi kunda dunyo mamlakatlarida rivojlanayotgan tur sifatida qaraydigan bo'klsak raqobatning keskinlashuvini ko'rishimiz mumkin. Shu jumladan Norvegiya, Kenya, Angliya, va AQSH davlatlari sportchilarining peshqadamlik qilib kelayotganligini
o'tkazilayotgan yirik musobaqalardagi natijalardan bilish mumkin. Xususan yurtimizda ham yengil atletikaning o'rta masofaga yugurish turi rivojlanib kelmoqda. Ammo shunday bo'lsada xalqaro musobaqalarda bizning sportchilarimiz ko'rinmayotganligi sportchilar tayyorlash tizimi hamda sportchilarning mashg'ulot jarayonlarini maqsadli rejalashtirish va musobaqalarga tayyorlash yoki mashg'ulotlarda o'ziga hos kamchiliklar borligida deb bilamiz.
Ushbu kamchiliklar esa to'g'ridan to'g'ri sport natjalariga ta'sir ko'rsatmasdan qolmaydi. Sportchilarning mashg'ulot jarayonlarini boshqarish, musobaqalarga tayyorlash, mashg'ulotlarini yangi stratigik rejasini ishlab chiqish va sportchilar tayorlash tizimini takominlashtirishni taqoza etadi.
Qolaversa, bu masala sportchilar tayyorlash tizimida o'z yechimini kutayorgan dolzarb masalalardan sanaladi.
Ishning maqsadi. 800 m masofaga yuguruvchilarni jismoniy tayorgarligini samarador vositalar asosida takomillashtirish.
Ishning vazifalari: Tadqiqot oldiga qo'yilgan maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalarni belgilab oldi.
- 800m masofaga yuguruvchilarni jismoniy tayorgarligini rivojlantirish bo'yicha ilmiy uslubiy adabiyotlarni tahlil qilish
- 800m masofaga yuguruvchilarni mashg'ulotlar jarayonini yangi tuzulmasini ishlab chiqish va pedagogik tajribada samaradorligini aniqlash.
Ishning ob'yekti. O'zDJTSU 3-4 kurs yengil atletika talabalari
Ishning predmenti: O'zDJTSU 3-4 kurs talabalari bilan yengil atletka bo'yicha SPMO dars mashg'uloti jarayonida 800m masofaga yuguruvchilarni jismoniy tayorgarlikini takominlashtirish mashg'ulotlari.
Tadqiqot usullari: pedagogik kuzatuv, pedagogik testlash, pedagogik tajriba, matematik statistik usullari va instrumental usullardan foydalanildi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Bizning 800m yuguruvchilarni jismoniy tayorgatlik darajasini aniqlash uchun quyidagi testlar olib borildi.
- 100 m,
- 150 m,
- 400 m,
- 800 m yugurish
joyidan turib uzunlikka sakrash, shu testlar asosida ularni tezligini, chidamligini va portlovchi kuchlarni aniqladi.
1-jadval
Tajriba va nazorat guruhi 800m yuguruvchilarda tadqiqotdan oldin jismoniy
tayorgarlik darasi (n=16)
Guruhlar 100 m (s) 150 m (s) 400 m (s) 800 m (s) Turgan joyda uzunlikka sakrash (sm
Tajriba 12,64 18,86 54,06 2,03 2,41
Nazorat 12,82 18,92 54,26 2,06 2,31
Tadqiqotda dastlabki sport natijalar olish uchun ishtirokchilarning umumiy jismoniy tayyorgarlik davrlarida ya'ni asosiy musobaqalar yakunida 1 hafta davomida ketmaketlikda musobaqa usulida qabul qilindi.
Buning uchun ilmiy uslubiy adabiyotlardan ma'lum hisoblangan, aynan yengil atletika mashqlarini klassifikatsiyasi bo'yicha birinchi kuni 100 m.ga yugurish va uzunlikka sakrash, ikkinchi kuni esa 150 m. va 400 m.ga yugurish. Uchunchi kuni 800 m.ga yugurish mashqlarini tadqiqotdagi barcha ishtirokchilar bialn birgalikda o'tkazildi.
Bunga ko'ra barcha ishtirokchilarni guruhga ajratmasdan oldin sport darajalari va sport natijalariga qarab ularni 2 guruhga bo'lib oldik. Ya'ni sportchilarning barchasini 1 dan 16 gacha tartiblab "zig-zak" tarzda bo'ldik.
Yuqorida ko'rsatilgan jadvalga muvofiq ularning har bir mashqlar bo'yicha ko'rsatkichlarida deyarli katta farq yoqligi kuzatildi.
Olingan natijalar asosida 800m masofaga yuguruvchilar bilan mashg'ulot tuzulmasini ishlab chiqildi va mashg'ulot jarayonida amalda ishlab chiqilgan bo'yicha qo'lladik.ishlab chiqilgan mikrosikl quyidagi 2-jadvalda ifoda etilgan
2-jadval
Tadqiqot guruhi uchun ishlab chiqilgan mezosikl dasturining mazmuni
Mikro sikl turlari Dushanba Seshanba Chorshanba Paysh anba Juma Shanba
Tortuvchi Mashg'ulotg Kross Kross Ham Mashg'ulotg Kross 6 km
a tayorgalik yurugurish 8 yugurish 12 mom a tayorgalik yengil
20 min km km 25 min yugurish
yugurish Sakrash chidamliyki yugurish URM, MYM
URM, MYM mashqlari 30 rivojlantirish URM, MYM To'ldirma top
1x1000 min, oyoq uchun 1x2000, bilan ishlash
6x400 mushaklarni 6x300 20 min qorin
Yengil mustahkamlas Yengil va oyoq
yugrish 10 h uchun yugrish 10 mushaklarini
min min ruvojlantirish
uchun
Hajimli Mashg'ulotg Kross Kross suzish Mashg'ulotg Kross 8 km
a tayorgalik yurugurish 4 yugurish 12 a tayorgalik yengil
20 min km shiddatli km 25 min yugurish
yugurish yugurish chidamliyki yugurish URM, MYM
URM, MYM Sakrash rivojlantirish URM, MYM To'ldirma top
3x1000 mashqlari 30 uchun 8x600Yengil bilan ishlash
1x400 4х200 min, oyoq yugrish 10 20 min qorin
Yengil mushaklarni min va oyoq
yugrish 10 mustahkamlas mushaklarini
min h uchun ruvojlantirish uchun
Shiddatli Mashg'ulotg Kross Kross Ham Mashg'ulotg Kross 6 km
a tayorgalik yurugurish yugurish 8 mom a tayorgalik yengil
20 min 6km yugurish km 25 min yugurish
yugurish 6x100 chidamliyki yugurish URM, MYM
URM, MYM shiddaatli rivojlantirish URM, MYM To'ldirma top
2x600, yugurish uchun 4x400 4x200 bilan ishlash
2x300, 8x150 Yengil yugrish Yengil 20 min qorin
Yengil 10 min yugrish 10 va oyoq
yugrish 10 min mushaklarini
min ruvojlantirish uchun
Musobaq Mashg'ulotg Kross Mashg'ulotg Dam Mashg'ulotg Kross 4 km
a a tayorgalik yurugurish a tayorgalik a tayorgalik yengil
20 min 6km yugurish 20 min 25 min yugurish
yugurish URM, MYM yugurish yugurish URM, MYM
URM, MYM Yengil yugrish URM, MYM URM, MYM
1x300 4x150 10 min 4x100, 6x60 4x120 4x80,
2x100 4x40 4x40 Yengil yugrish 10 min
Tadqiqotni oxirgi olingan sport natijalari va me'yoriy normativlardan so'ng haftasiga 5 marta 2 soatdan tashkil etdik. Tajriba guruhiga biz tomonimizdan ishlab chqilgan maxsus dastur asosida mashg'ulotar olib borilgan bo'lsa nazorat guruhi sportchilariga amaldagi dastur bo'yicha haftasiga 5 marta 2 soatdan olib borildi.
3-jadval
Tajriba va Nazorat guruhi BGGm masofaga yuguruvchilarda tadqiqotdan keyin
jismoniy tayorgarlik dinamikasi
Guruhlar 100 m (s) 150 m (s) 400 m (s) 800 m (s) Turgan joyda uzunlikka sakrash (sm
Tajriba guruhi
TO 12,64 18,86 54,G6 123 241
TK 12,16 17,42 52,96 118 265
farqi G,48 1,44 1,1 5,G 24,G
O'sish %da 3,8G 7,64 2,G3 4,G7 9,96
Nazorat guruhi
TO 12,82 18,92 54,26 126 231
TK 12,56 18,24 53,96 122 245
farqi G,26 G,68 G,3 4 14
O'sish %da 2,G3 3,59 G,55 3,17 6,G6
XULOSA
O'tkazilgan tadqiqot natijalari shuni ko'rsatdiki, tadqiqotda ishtirok etgan barcha sportchilar tadqiqot yakunida belgilangan testlarda o'sish kuzatildi. Shuni alohida ta'kidlash kerakki 6 oy mobaynida biz tomonimizdan ishlab chiqilgan dastur asosida tayyorlangan sportchilarning masofalarni bosib o'tishda va bevosita sport natijalarida nisbatan yuqori o'sish kuzatildi.
Ayniqsa, 150 m.ga yugurish testida juda yuqori ko'rsatkich kuzatildi. Bu 800 m. masofaga yuguruvchi sportchilar uchun kerakli hisiblangan tezkor-chidamlilik sifatini beradi va musobaqada yaxshi natija ko'rsatish uchun zamin yaratadi.
REFERENCES
1. Abdukhamidov, R. N. (2021). IMPROVING PSYCHOPHYSIOLOGICAL TRAINING OF TEENAGE BOXERS WITH THE HELP OF IMPROVISED MEANS OF GAMES. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 7(1.5 Pedagogical sciences).
2. Абдухамидов, Р. Н. (2021). САМАРАЛИ ВОСИТА ВА УСУЛЛАР ЁРДАМИДА УСМИР БОКСЧИЛАРНИНГ ПСИХОФИЗИОЛОГИК ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
3. Халмухамедов, Р. Д., Абдухамидов, Р. Н., Каримов, Ш. К,., & Усмонхужаев, С. Т. (2021). СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ СУДЕЙСТВА В БОКСЕ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
4. Ражабов, Г. К. (2021). ПОКАЗАТЕЛИ ТАКТИКО-ТЕХНИЧЕСКИХ ДЕЙСТВИЙ ВЫСОКОКВАЛИФИЦИРОВАННЫХ БОКСЕРОВ В СОРЕВНОВАТЕЛЬНЫХ БОЯХ В УСЛОВИЯХ ОТСУТСТВИЯ И ВОЗНИКНОВЕНИЯ СТРЕССОВЫХ ФАКТОРОВ (ПОМЕХ). Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
5. Ражабов, F. К (2021). МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАРНИНГ ТУРЛИ ЭКСТРЕМАЛ ШАРОИТЛАРИДА МУСОБА^А ФАОЛИЯТИ НАТИЖАДОРЛИГИ. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2(1), 161-169.
6. Халмухамедов, Р. Д., Каландаров, Д. Ш., Умаров, К. А., & Маткаримов, F. Р. (2021). ТАЙЁРЛОВ МАШКЛАР ЁРДАМИДА МАЛАКАЛИ БОКСЧИЛАРНИНГ ТЕХНИК-ТАКТИК МА^ОРАТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
7. Халмухамедов, Р. Д., Махмудова, М. М., Рахматов, Б. Ш., Маъмурова, Л. К., & Эркинова, Н. М. (2021). Методика физической подготовки студенток высших образовательных учреждений на основе использования комплексов «Узбек жанг санъати». Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
8. Тажибаев, С., & Махкамов, И. (2021). МАКТАБ УКУВЧИЛАРИНИНГ СПОРТ УЙИНЛАРИ ТЕХНИКАСИНИ УЗЛАШТИРИШ КУРСАТКИЧЛАРИ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).
9. СЕРЕБРЯКОВ, Ю. (2020). ОFИР ВАЗН ТОИФАСИДАГИ БОКСЧИЛАРНИ ТАЙЁРЛАШНИНГ АЙРИМ ХУСУСИЯТЛАРИ. Фан^портга, (6), 36-39.
10. Зиядуллаев, К. Ш., Абдиев, Н. А., & Курбанбаев, И. Р. (2017). Обеспечение адекватности финансового механизма в управлении физической культурой и спортом. Актуальные проблемы гуманитарных и социально-экономических наук, 77(5), 82-84.
11. Ulugbekovich, R. A. Formation of Styles of Managerial Thinking as a Factor in the Preparation of a Future Specialist for Managerial Activities in the Field of Physical Culture and Sports. JournalNX, 7(03), 172-176.
12. Болтабаев, М. Р., Султонов, Ш. Ф., & Зиядуллаев, К. Ш. (2020). Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохдси бош^аруви тизимини такомиллаштиришда спорт менежментини ривожлантириш моделини яратиш. Фан^портга, (5), 2-6.
13. МАХМУДОВ, Б., ЗИЯДУЛЛАЕВ, К., НАРЗИЕВ, Ж., ИБРАГИМОВ, А., & НАРИМОНОВ, Н. (2020). ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ РЫНКА
СПОРТИВНЫХ УСЛУГ ПРИ СТАНОВЛЕНИИ СПОРТИВНОЙ ИНДУСТРИИ В УЗБЕКИСТАНЕ. Фан^портга, (1), 69-V4.
14. Тилляходжaев, А. А. (2020). Узбекистондa спорт турлaрини ривожлaнтиришдa мaркетинг коммуникaциялaрининг ax,aM^ra. Фан^портга, (5), B-1G.
15. БАБАЖАНОВ, Р. (2020). ЖИСMОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СО^АСИ КАДРЛАРИНИНГ ИНСОН КАПИТАЛИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИMНИНГ АXАMИЯТИ. Фан^портга, (1), 25-3G.
16. ЯРАШЕВ, К., & РАШИДОВ, А. (2020). ТЕОРЕТИЧЕСКОЕ ОБОСНОВАНИЕ ПРОБЛЕMЫ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ К УПРАВЛЕНЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В СФЕРЕ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА. Фан^портга, (6), 61-62.
1V. MАТКАРИMОВА, Н. (2020). ОЦЕНКА ФАКТОРОВ И РИСКА РАЗВИТИЯ СПОРТИВНЫХ ОРГАНИЗАЦИЙ КАК ПРЕДПРИНИMАТЕЛЬСКИХ СТРУКТУР. Фан^портга, (2), VB-BG.
1В. Ahmedov, I. (2G2G). The Impact Of Digital Economy On International Trade. European Journal of Business and Management Research, 5(4). 19. Tillyaxodjayev, A. A. (2G2G). The importance of marketing communications in the development of kind of sports in Uzbekistan. South Asian Journal of Marketing & Management Research, 10(12), 18-29.
2G. БОЛТАБАЕВ, M., & ДЖУMАКУЛОВ, Ш. (2020). УЗБЕКИСТОНДА ЖИСMОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОХДСИДАГИ ИСЛОХ,ОТЛАРНИНГ ТАШКИЛИЙ-ХУКУКИЙ АСОСЛАРИ. Фан^портга, (2), 2-5.
21. БОЛТАБАЕВ, M., АХMАТОВ, M., & СУЛТОНОВ, Ш. (2020). MНОГОУРОВНЕВЫЙ СИСТЕMНЫЙ ПОДХОД К ОРГАНИЗАЦИИ MАССОВОЙ СПОРТИВНО-ОЗДОРОВИТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В УЗБЕКИСТАНЕ. Фан^портга, (4), 2-6.
22. АТАMУРАТОВ, Х. (2020). УMУMТАЪЛИM MАКТАБЛАРИДА ЮКОРИ СИНФ УКУВЧИЛАРИНИНГ ЖИСMОНИЙ СИФАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШ ХУСУСИЯТЛАРИ. Фан^портга, (5), VB-BG.
23. Rakhmatovich, M. F. (2G21). Ways to Increase The Efficiency of Motor Vehicle Services. Asian Journal of Technology & Management Research (AJTMR) ISSN, 2249(GB92).
24. Tukhtabaev, J. S., Tillaeva, B. R., Razakova, B. S., Ismagulova, G. N., & Achilov, I. A. (2G2G). Econometric evaluation of influential factors to increasing labor efficiency in textile enterprises. Advances in Mathematics: Scientific Journal.
25. Muminov, N., Olimjanova, S., Salimov, A., & Kim, T. (2020). Digitalization AS An Important Factor Of Legalization Of The Shadow Economy. International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 2(2), 16-19.
26. Ulugbekovich, R. A. Formation of Styles of Managerial Thinking as a Factor in the Preparation of a Future Specialist for Managerial Activities in the Field of Physical Culture and Sports. JournalNX, 7(03), 172-176.
27. Каримов, И. И. (2021). ВЕЛОСИПЕД СПОРТИДАГИ АЙРИМ МУАММОЛАР ХДКИДА. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 341-347.
28. Холмуродов, О., & Хамраев, С. (2021). ВЕЛОСПОРТДАГИ ЯККАЛИК ТА^ИБ ПОЙГАСИНИНГ ТЕХНИКАСИ. CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS), 1(3), 356-362.
29. Черникова, Е., & Каримов, И. (2021). УЗБЕКИСТОНДА У^ ОТИШ СПОРТИНИ ОММАВИЙЛАШТИРИШ МАСАЛАСИ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 291-297.
30. Niyazova, R. R., & Raximova, Z. D. (2021). ANALYSIS OF PHYSICAL FITNESS OF TRIATHLETES AT THE STAGE OF IMPROVING SPORTS SKILLS. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 148-154.
31. Karimov, I. I., & Memetov, R. U. (2021). QUVVATNI TAYYORLASHNING ASOSIY USULLARI BIATLONCHILARNING CHIDAMLILIGI. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 286-290.
