CC BY
4
Hamidov Amirxon Ahmadjonovich,
Jamoat havfsizligi universiteti mustaqil tadqiqodchisi
O'RTA MAKTAB, LITSEY, PROFESSIONAL TA'LIM O QUVCHILARINI HARBIY FAOLIYATGA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIKNI SHAKLLANTIRISH
UOK: 159.9
DOI: 10.34920/SO/VOL_2023_ISSUE_8_7
HAMIDOV A.A. ORTA MAKTAB, LITSEY, PROFESSIONAL TA 'LIM O QUVCHILARINI HARBIY FAOLIYATGA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIKNI SHAKLLANTIRISH
Mustaqillikka erishgandan so'ng harbiy tayyorgarlik O'zbekistondagi kollej va universitetlarda 30 yildan ortiq vaqt davomida rus harbiy tizimidan farqli o'laroq milliylikka asoslangan tartib qoidalar asosida olib borildi. Trening jismoniy kuchni yaxshilash va xulq-atvorni tartibga solishi isbotlangan teorema bo'lsa-da uning ruhiy salomatlik uchun foydalarining aksariyati faqat nazariy asosga ega edi.
Harbiy sohani tanlaydigan talabalarni (jangovarlarni) xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatga kasbiy moslashtirish muammosi, uning yo'nalishi, o'rni hozirgi bosqichda O'zbekiston maktab va kollejlardagi CHQBT fanlarida, Temurbeklar harbiy maktablarida dolzarb amaliyotni talab qiladi.
Tayanch so'z va tushunchalar: kasbiy moslashuv, trayektoriya, texnologik blok, uslubiy blok, sub'ektiv mezonlar, pedagogik blok.
ХАМИДОВ А.А. ФОРМИРОВАНИЕ ПСИХОЛОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ ОБУЧАЮЩИХСЯ СРЕДНЕЙ ШКОЛЫ, ЛИЦЕЯ, ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ К ВОЕННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ
После обретения независимости военная подготовка в колледжах и университетах Узбекистана на протяжении более 30 лет, в отличие от российской военной системы, проводилась на основе правил по национальному признаку. Хотя физические упражнения являются доказанной теоремой улучшения физической силы и регулирования поведения, большая часть их пользы для психического здоровья является лишь теоретической.
Проблема профессиональной адаптации студентов (участников боевых действий), выбравших военную сферу, к эффективной деятельности в сфере службы, ее направления, место на современном этапе требует реальной практики по предметам начальное образование до созыва в школах и колледжах Узбекистана, в военно-учебных заведениях Темурбека. Ключевые слова и понятия: профессиональная адаптация, траектория, технологический блок, методический блок, субъективные критерии, педагогический блок.
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 8 (129)
HAMIDOV A.A. FORMATION OF PSYCHOLOGICAL PREPARATION OF SECONDARY SCHOOL, LYCEUM, PROFESSIONAL EDUCATION STUDENTS FOR MILITARY ACTIVITY
After gaining independence, military training in colleges and universities in Uzbekistan for more than 30 years, unlike the Russian military system, was conducted on the basis of rules based on nationality. Although exercise is a proven theorem for improving physical strength and regulating behavior, most of its benefits for mental health have only been theoretical.
The problem of professional adaptation of students (combatants) who choose the military field to effective activity in the field of service, its direction, place at the current stage requires actual practice in the subjects of primary education up to convocation in schools and colleges of Uzbekistan, in military schools of Temurbeks.
Key words and concepts: professional adaptation, trajectory, technological block, methodological block, subjective criteria, pedagogical block.
Kirish.
Harbiy sohani tanlaydigan talabalarni (jangovarlarni) xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatga kasbiy moslashtirish muammosi, uning yo'nalishi, o'rni hozirgi bosqichda O'zbekistondagi maktablarda va kollej litseylarda dolzarbdir. Shu bilan birga, tadqiqotchilar o'rtasida «kasbiy moslashuv» tushunchalarining mazmuni va ko'lami, jadallashtirish yo'llari va professional moslashuv samaradorligining yagona va aniq formulasi mavjud emas.
Bizning fikrimizcha, harbiy talabalar (jangchilar) ning kasbiy moslashuvini yaxshilashning muhim omillaridan biri xizmat ko'rsatish sohasidagi ishlab chiqarish faoliyati - yangi mutaxassislik olish maqsadida yoshlarni o'qitish va ularni harbiy soha talablariga yarasha tayyorlash. Kasbiy moslashuv samaradorligini oshirish va jadallashtirishga ta'lim va tarbiyaning interfaol usullarini, psixologik treninglarni, zamonaviy kompyuter texnologiyalarini ta'lim jarayoniga joriy etish orqali erishish mumkin. Xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatning zamonaviy sharoitlari harbiylarning kasbiy moslashuviga talablarni oshiradi.
Mavzuning dolzarbligi.
Harbiy sohani tanlaydigan talabalarni (jangovarlarni) xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatga kasbiy moslashtirish muammosi, uning yo'nalishi, o'rni hozirgi bosqichda O'zbekistondagi maktablarda va kollej litseylarda dolzarbdir. Shu bilan birga, tadqiqotchilar o'rtasida «kasbiy moslashuv» tushunchalarining mazmuni va ko'lami, jadallashtirish yo'llari va professional moslashuv samaradorligining yagona va aniq formulasi mavjud emas. Bu holat esa bu sohada hali qilinishi kerak bo'lgan ishlar ko'p ekanligini anglatadi.
Mavzu bo'yicha ilmiy izlanishlarning qisqacha tahlili.
Harbiy sohaga yoshlarni tayyorlash moslashuvi murakkab marshrut bo'ylab uzoq masofalarga harakatlanishga o'xshaydi. Har bir tayyorlovdagi yoshlar uchun sharoitga moslashish va olg'a harakat qilish uchun ma'lum individual ichki dastur (trayektoriya) tuzish so'raladi. Shaxsiy dasturni (trayektoriyani) tuzish uchun asos qilib, ta'lim, ishlab chiqarish, ilmiy faoliyatni tavsiflovchi ko'rsatkichlarning mavjudligi,guruh hayotida ishtirok etish, psixologik holat, xulq-atvor, tanlangan kasbga muhabbat kabilar olinadi. Harbiy moslashish traektoriyasi - bu oliy o'quv yurtida o'qish davrida harbiy xizmatchi bo'ladigan rejalashtirish vositasidir.
Olimlar M.I. Dyachenko va L.O. Kandybovich1 ishlarini tahlil qilib, ular muhitga moslashuv bosqichlarini ajratib ko'rsatishadi: kognitiv, yangi harakatlarni o'rganish, psixologik qayta yo'naltirish, mahoratni shakllantirish, yangi vazifalar va faoliyat sharoitlarini ichki qabul qilish, lekin ular diagnostika bosqichiga e'tibor bermaydilar.
Shunday qilib, L.G. Yegorova2 moslashuv bosqichlarini faqat asos qilib olgan holda kirish, umumiy ilmiy va maxsus munosabatni aniqladi. Bizning tadqiqotimiz harbiy talabalarning (jang ishtirokchilari) harbiy moslashuvi olti bosqichda rejalashtirilgan va amalga oshiriladi: 1) kasbga yo'naltirish: tayyorgarlik kurslarida qo'shimcha
1 D'jachenko, M.I. (1966). Psikhologicheskaja podgotovka sovetskih voinov k boevym dejstvijam v uslovijah sovremennoj vojny [Psychological preparation of the Soviet soldiers for combat in modern warfare]. Moscow.
2 Yegorova, L.G., Shiryaeva, I.V. (1983). Metodologicheskie ukazaniya po sotsialnoy I professionalnoy adaptatsii studentov v tehnicheskom vuze. [Methodological instructionsof social and professional adaptation of the students in the technical HEE]. Kazan: KHTI.
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 8 (129)
o'quv mashg'ulotlari, test sinovlari, anketalar, ochiq eshiklari kuni, korxonalarning yetakchi mutaxassislari bilan uchrashuvlar va boshqalar; 2) diagnostik: o'quv va ishlab chiqarishda bilim, ko'nikma va malakalar darajasini aniqlash, harbiy xizmatchilarning mehnat, ijtimoiy-psixologik va oilaviy ahvoli; 3) amaliy: harbiy moslashish uchun murakkab vazifalarni shakllantirish; fundamental fanlarni bazaviy tayyorlash, an'anaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda yangi bilimlarni ishlab chiqish, mustaqil ishlarni, ijtimoiy va tarbiyaviy faoliyatni uslubiy ta'minlash; 4) asosiy: birinchi daraja: interaktiv texnologiyalarning an'anaviy usullari, zamonaviy kompyuter dasturlari (o'tkazish) bilan bir qatorda integratsiyalashgan dasturga ham e'tibor qaratgan. Harbiy talabalarni (jangovar harakatlar ishtirokchilari) kasbiy va ijtimoiy moslashtirish maqsadida loyihalar, qo'shimcha ta'lim dasturlari (chet tili, maxsus kompyuter tayyorgarligi va boshqalar), ilmiy-tadqiqot ishlarida xalqaro miqyosda ishtirok etishi. 5) tuzatish: chuqur mutaxassislik va harbiy moslashuvni kelajakdagi samarali faoliyatga moslashtirish; 6) yakuniy: ishga joylashish, ishda kasbiy moslashish. Bizning fikrimizcha, harbiy talabalarni (jangovar harakatlar ishtirokchilarini) ishlab chiqarish faoliyatiga moslashtirish tayyorgarlik davrida amalga oshiriladi va ularni kelajakda individual dasturga moslashtirish kerak. O'quv jarayoni muammolarini hal qilish muvaffaqiyatli bo'lganda, harbiy talabalar moslashuvining maqbul darajasiga erishish mumkin.
Yoshlarning e'tiqodlari, qadriyatlari va qarashlari doimo inobatga olinadi. Ular boshqalar bilan o'zaro munosabatda shakllanadi va o'zgarishi mumkin. Bunda qaysi e'tiqodlar, qadriyatlar va qarashlar yoshlarning xizmatga kirishish moyilligiga ta'sir qiladi, ularning moyilligiga kim ta'sir qiladi va bu ta'sirlarni yoshlar o'zlarining martaba rejalari va qarorlariga qanday kiritishadi. Ro'yxatga olish moyilligiga ko'plab potentsial ta'sirlar mavjud bo'lsa-da, eng kuchlisi insonning ijtimoiy muhitidan, xususan, oila va do'stlardan (Striklend, 2000)1.
1 D Strickland. Emotional intelligence: The most potent factor in the success equation. April 2000. JONA The Journal of Nursing Administration 30(3):112-7.
Maqolaning ilmiy yangiligi.
Tadqiqotda harbiy talabalarning ishlab chiqarish faoliyatiga kasbiy moslashish jarayonini optimallashtirish va tezlashtirishning nazariy modelini ishlab chiqdi, bu butun o'quv va ishlab chiqarish jarayonini optimallashtirishda juda muhim nuqtadir. Nazariy model uchta blokdan iborat: uslubiy, pedagogik va kasbiy.
Tadqiqodning maqsadi.
Bizning fikrimizcha, harbiy talabalar (jangchilar)ning kasbiy moslashuvini yaxshilashning muhim omillaridan biri xizmat ko'rsatish sohasidagi ishlab chiqarish faoliyati -yangi mutaxassislik olish maqsadida yoshlarni o'qitish va ularni harbiy soha talablariga yarasha tayyorlash. Kasbiy moslashuv samaradorligini oshirish va jadallashtirishga ta'lim va tarbiyaning interfaol usullarini, psixologik treninglarni, zamonaviy kompyuter texnologiyalarini ta'lim jarayoniga joriy etish orqali erishish mumkin. Xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatning zamonaviy sharoitlari harbiylarning kasbiy moslashuviga talablarni oshiradi. Shuning uchun yoshlarning tayyorgarlik davrida bu masalani har tomonlama (pedagogik, psixologik, ijtimoiy, ta'lim, kasbiy va boshqalar) ko'rib chiqish tadqiqotimiz maqsadidir.
Tadqiqotning ob'yekti.
Tadqiqotning eksperimental bazasi: Tadqiqod uchun Toshkent jamoat xavfsizligi universiteti, Xorazm Temurbeklar harbiy maktabi, Nizomiy nomidagi davlat pedagogika universiteti (pedagogika va psixologiya metodikasi kafedrasi) talabalari tanlandi. Tadqiqot 2022 yildan 2023 yilgacha bo'lgan davrda o'tkazildi. Qatnashuvchilar soni: 450 nafar o'quvchi va 50 nafar talabalar.
Tadqiqotning predmeti.
Temurbeklar harbiy maktablarida, CHQBT fani o'qitiladigan o'rta maktab, litsey o'quvchilarinining harbiy faoliyatga psixologik tayyorgarligi.
Tadqiqotda qiyosiy tahlil va so'rovnomadan foydalanildi.
Tadqiqotning empirik manbaini anketa so'rovnomalari va to'plangan ma'lumot natijalari tashkil etadi.
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 8 (129)
Asosiy qism.
Harbiy talabalarni (jangovar harakatlar ishtirokchilari) xizmat ko'rsatish sohasidagi samarali faoliyatga professional tayyorlash ko'p tarmoqli hisoblanadi. Ko'pincha «kasbiy moslashuv» tushunchasi pedagogika, psixologiya va sotsiologiyada qo'llaniladi. Ammo, moslashish harbiy sohadagi eng muhim faoliyat tushunchalaridan biridir. «Moslashish» - bu shaxs yoki ijtimoiy guruhning ijtimoiy muhitdagi o'zgarishlarga faol moslashish jarayoni1.
«Moslashuv va tayyorgarlik» hodisasi muammosi ilmiy tadqiqotlarda yangilik emas va olimlarning ishlarida yoritilgan, masalan: xodimning yangi kasbiy, ijtimoiy sharoitlarga bosqichma-bosqich moslashishiga asoslangan xodim va tashkilotning o'zaro moslashuvi , tashkiliy-iqtisodiy mehnat sharoitlari; shaxsning kasbiy o'zini o'zi belgilash jarayonining eng muhim bosqichi ; shaxsning kasbga kirishi, egallashi va erishishini ta'minlovchi ilmiy asoslangan chora-tadbirlar tizimi, ma'lum bir ish joyidagi kasbiy faoliyatning ma'lum bir turi bo'yicha ko'nikmalar; talabalarning oliy o'quv yurtlarida kelajakdagi kasbiga ularning kasbiy mehnat sharoitlariga moslashish jarayoni kelajakdagi faoliyati uchun zarur bo'lgan kasbiy bilim, ko'nikmalarda ifodalangan shaxsni kasbga jalb qilish jarayoni shular jumlasidandir. Bu tegishli darajadagi mutaxassislar tayyorlash tuzilmasini, o'quv jarayonining umumiy mazmuni va alohida tarkibiy qismlarini o'rganish va o'zlashtirish bilan bog'liq orttirilgan kasbiy tajriba va xulq-atvor uslubini faoliyatga moslashtirish, noodatiy ekologik omillarga tezda ko'nikish qobiliyati, kasbiy hamkorlik va sheriklikka qo'shilish, raqobatbardoshlikni bosqichma-bosqich rivojlantirish; shaxsni ma'lum bir kasb doirasida ishlashga, shu jumladan ishlab chiqarish faoliyatiga jalb qilish, mehnat unumdorligi shartlarini o'zlashtirish va me'yorlariga erishish jarayoni; kasbiga qarab, kasbiy bilim, ko'nikmalarni ixtisoslashtirilgan takomillashtirish yoki keyinchalik muvaffaqiyatli ishga joylashish bilan yangilarini o'zlashtirish; yangi mehnat sharoitlariga, yangi ijtimoiy
1 Jo' rayeva S.N. O'qituvchi imidji mas'uliyati bilan o'zaro aloqadorlik uyg'unligi // «Psixologiya». 2021. № 2. B. 34-49.
muhitga va uning xulq-atvor normalariga, o'quv va mehnat faoliyatining yangi mavzu mazmuniga moslashishni anglatadi. Shaxsning adaptiv jarayonlariga xosligi ikki vektorli jarayon bo'lib, unda faol va passiv, ishlab chiqaruvchi va reproduktiv va o'zgaruvchan birligi ko'rib chiqiladi.
Empirik o'tkazish natijalari.
O'tkazilgan eksperimentga ko'ra nazariy model uchta blokdan iborat bo'lib ular: uslubiy, pedagogik va kasbiy. Uslubiy blok maqsadlarni, dastlabki nazariy shartlarni va tezlashtirishga ta'sir qiluvchi omillarni belgilaydi. Pedagogik blok kasbiy moslashuv jarayonini tezlashtirishning asosiy tamoyillari, tabiati va yo'nalishini belgilaydi. Texnologik blokda nazariy modelni o'quv va ishlab chiqarish jarayoniga bosqichma-bosqich joriy etish texnologiyasi ochib berilgan.
Bizning fikrimizcha, harbiy talabalarning moslashuv ko'rsatkichlariga quyidagilar kiradi: o'ziga ishonch, qabul qilingan qaror uchun mas'uliyatni o'z zimmasiga olish qobiliyati va kasbiy qiyinchiliklarni yengish qobiliyati. Harbiy talabalarni (jangovar harakatlar ishtirokchilari) ishlab chiqarish faoliyatiga kasbiy moslashtirish jarayonini tezlashtirish va optimallashtirishning tadqiqotda ishlab chiqilgan chora-tadbirlar majmuini amalga oshirishga bog'liqligini ko'rsatish.
Bizning tadqiqotlarimizga ko'ra, harbiy moslashuv harbiy talabalarning imkoniyatlari va qobiliyatlarini zamonaviy ishlab chiqarish talablariga moslashtirishning ikki tomonlama jarayonidir. Shuning uchun ham harbiy moslashuv natijalari oliy o'quv yurtlari, armiya va ishlab chiqarish o'rtasidagi o'zaro munosabatlarning samaradorligiga bog'liq.
Biz tadqiqot davomida harbiy talabalarining ma'lum kompetensiyalari (ishlab chiqarish faoliyati) mavjudligi yoki yo'qligini bilish uchun 6 ta faoliyatga e'tiborimizni qaratdik. Bu faoliyatlar o'z o'rnida bir necha kichik ichki yo'nalishlardan iborat bo'lsa ham 12 balli shkala 6 ta umumiy bo'lgan faoliyatni inobatga olgan holda, nisbatan chiqarilgan.
Tadqiqotimizda harbiy talabalarning kasbiy moslashuvi yo'nalishini bilish olti bosqichda amalga oshirildi: 1) kasbga yo'naltirish: tayyorgarlik kurslarida qo'shimcha o'quv
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 8 (129)
mashg'ulotlari, test sinovlari, anketalar, korxonalarning yetakchi mutaxassislari bilan uchrashuvlar va ularning talablarga nisbatan fikrlari inobatga olingan; 2) diagnostik: o'quv va ishlab chiqarish ishlaridagi bilim, ko'nikma va malakalar darajasini, harbiy o'quvchilarning ijtimoiy-psixologik va oilaviy ahvolini o'rgandik; olingan ma'lumotlarni qayta ishladik va tahlil qildik; 3) amaliy: kasbiy moslashish uchun murakkab vazifalarni shakllantirish; fundamental fanlardagi bazaviy tayyorgarlik, an'anaviy ta'lim texnologiyalaridan foydalangan holda yangi bilimlarni ishlab chiqish, mustaqil ishlash ko'nikmasining shakllanganligi, ijtimoiy va tarbiyaviy faoliyatning mavjudligi; 4) asosiy daraja: interaktiv texnologiyalarning an'anaviy usullari, zamonaviy kompyuter dasturlari bilan bir qatorda integratsiyalashgan dasturlardan foydalana olish darajasi. Harbiy talabalarni kasbiy va ijtimoiy moslashtirish maqsadida loyihalar, qo'shimcha ta'lim dasturlari (chet tili, maxsus kompyuter tayyorgarligi va boshqalar), ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshirishga bo'lgan intilish; 5) tuzatish, o'z-o'zini shakllantirish: chuqur mutaxassislik va kasbiy moslashuvni kelajakdagi samarali faoliyatga bog'lay olish darajasi; 6) yakuniy: ishga joylashish, ishga kasbiy moslashish.
Yuqorida sanab o'tilgan kompetensiyalar bo'yicha nafaqat talabalarning o'zidan, balki ularning ustozlari, oila a'zolaridan olingan ma'lumotlar va jamoatchilik fikriga asoslangan holda biz harbiy talabalarni ishlab chiqarish faoliyatiga kasbiy moslashtirishni tezlashtirish va samaradorligini oshirishdagi asosiy muammolarga e'tibor qaratdik hamda talabalarning kompetensiyaviy holatidagi kamchiliklarni 12 balli shkala bo'yicha baholab chiqdik. Ball qancha yuqori bo'lsa kompetensiyaning shunchalik pastligini anglatadi. Kompetensiyalarni aniqlashda faqatgina talabalar bilan o'tkazilgan so'rovnomaga tayanib qolmasdan ularning erishgan yutuqlari, fan o'qituvchilari fikrlari, ish beruvchilarning taklif va talablari ham inobatga olindi. Izlanish obyekti juda katta bo'lganligi sababli quyida biz tadqiqotimizdan olingan natijalarini keltirish bilan cheklanamiz.
l-rasm. Eksperiment natijasida ko'rsatilgan kamchiliklar.
□ Kasbgayo naltirisli □Diagnostik OAmaliy OAsosiydaraja OTiizatish □ Yakuniy
Eksperiment natijasida ko'rsatilgan kamchiliklar (1-rasm):
1) Kasbga yo'naltirish. Mutaxassislik asoslari bo'yicha nazariy bilimlarning yetarli emasligi (yuzaki darajada) - 5.5 b
2) Diagnostik. Muloqot va jamoada ishlash ko'nikmalarining yetarli emasligi - 6.5 b.
3) Amaliy. Amaliy tayyorgarlikning yetarli darajada emasligi - 2 b.
4) Asosiy daraja. Texnologiyalarni takomillashtirish bo'yicha yangi g'oyalar va takliflarni ishlab chiqish qobiliyatining zaifligi -4.5 b.
5) Tuzatish. O'z o'zini shakllantirish. O'zini takomillashtirish bo'yicha tashabbusning past darajasi - 7 b.
6) Yakuniy. Ishga joylashish va uni muvaffaqiyatli davom ettirish - 1 b.
Tadqiqot 12 balli shkala bo'yicha harbiylarning professional moslashuvining tezlashishi va samaradorligini baholash usulini ishlab chiqdi. Ko'rsatilgan natijalarga asoslanib yoshlarni kasbiy faoliyatga tayyorlashda ular bilan qaysi yo'nalishlarda ko'proq ish olib borish kerakligi ma'lum bo'ldi.
Xulosa.
Sinov natijalarini tahlil qilish va ish beruvchilarning harbiy talabalarning samarali faoliyati va sifati bo'yicha fikr-mulohazalari va talablariga muvofiq ta'lim standartlarini inobatga olgan holda kasbiy moslashish trayektoriyasini tuzatishning umumiy uslubiy tamoyillarini shakllantirishga imkon beradi.
Ular: 1) muddatli harbiy xizmatchilarni sinovdan o'tkazish, fundamental fanlarning tayyorgarlik darajasini (yakuniy bilimlar darajasini) aniqlash va tegishli fanlarni o'qitishda test natijalarini hisobga olish 2) mustaqil ishlarni uslubiy ta'minlash; 3) harbiy talabalarning ishlab
ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 8 (129)
chiqarish faoliyati to'g'risida ish beruvchining fikr-mulohazalarini tizimli yig'ish, tahlil qilish va kasbiy moslashuv mazmuniga tuzatishlar kiritish; 4) zamonaviy texnologiyalardan foydalangan holda ish beruvchining yordami bilan o'quv materiallarini tayyorlash; 5) harbiy talabalarning jihozlarni takomillashtirish bo'yicha ilmiy-tadqiqot ishlarida ishtirok etishi va texnologik jarayonlar: 6) haqiqiy diplom loyihalari mavzularini muvofiqlashtirish, harbiy talabalarni o'quv va ishlab chiqarish ishlari natijalarini yaxshilashga rag'batlantirish.
Harbiy o'quvchilarni ishlab chiqarish faoliyatiga kasbiy moslashtirishni jadallashtirish va samaradorligi tizimi bizning e'tiborimizda ish beruvchilarning zamonaviy talablariga muvofiq
raqobatbardosh mutaxassislar-harbiy kadrlar (jangovar harakatlar ishtirokchilari) tayyorlash bo'yicha ishlab chiqilgan metodologiya va modelning kelajakdagi istiqboli yuqorida berib o'tilgan takliflarning qanchalik darajada amalda qo'llanilishiga bog'liq.
Qisqa qilib aytganda, biz duch kelayotgan eng dolzarb muammolardan biri bu zamonaviy hayotning yangi voqeligiga moslasha oladigan moslashuvchan va harakatchan shaxsni rivojlantirish zaruratidir. Shu zaruratdan kelib chiqqan holda aytishimiz mumkinki harbiy talabalarning samarali faoliyati va sifati bo'yicha fikr-mulohazalarini tuzatish bizga umumiy uslubiy tamoyillarni shakllantirishga imkon beradi.
Adabiyotlar ro'yxati:
1. D'jachenko, M.I. (1966). Psikhologicheskaja podgotovka sovetskih voinov k boevym dejstvijam v uslovijah sovremennoj vojny [Psychological preparation of the Soviet soldiers for combat in modern warfare]. Moscow.
2. Yegorova, L.G., Shiryaeva, I.V. (1983). Metodologicheskie ukazaniya po sotsialnoy I professionalnoy adaptatsii studentov v tehnicheskom vuze. [Methodological instructionsof social and professional adaptation of the students in the technical HEE]. Kazan: KHTI.
3. D. Strickland. Emotional intelligence: The most potent factor in the success equation. April 2000. JONA The Journal of Nursing Administration 30(3):112-7
4. Jo'rayeva S.N. O'qituvchi imidji mas'uliyati bilan o'zaro aloqadorlik uyg'unligi // «Psixologiya». 2021. № 2. B. 34-49.
5. http://innosci.org/index.php/jarsp/article/view/262.
3AM0HABMM TAMMM / COBPEMEHHOE OEPA3OBAHME 2023, 8 (129)
