O’QUV MASHG’ULOT GURUHIDA NAYZA ULOQTIRUVCHILARNI JISMONIY TAYYORGARLIGINI TAKOMILLASHTIRISH

Ismailova Dilnoza Tolibovna; Оdina Кaxxarovna Хоmidova; Кadriya Рushanovna Davidova; Dilnoza Nazarqosimovna Xolbekova; Aziz Ergashbayevech Abduraximov

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

O'QUV MASHG'ULOT GURUHIDA NAYZA ULOQTIRUVCHILARNI JISMONIY TAYYORGARLIGINI TAKOMILLASHTIRISH

Ismailova Dilnoza Tolibovna, Оdina Raxxarovna Хоmidoya, Kadriya Pushanovna Davidova, Dilnoza Nazarqosimovna Xolbekova, Aziz Ergashbayevech Abduraximov

O'zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti o'qituvchisi E-mail: dilnoza. ismailova.tolibovna@mail.ru

ANNOTATSIYA

Ushbu maqolada o'quv mashg'ulot guruhuda nayza uloqtiruvchilarni jismoniy tayyorgarligi haqida fikr yuritilgan. O'quv mashg'ulot guruhida nayza uloqtiruvchilarni jismoniy tayyorgarligini takomillashtirish uchun maxsus kuch tayyorgarligini rivojlantirish dasturi ishlab chiqilgan va amaliyotda tadbiq etilgan

Kalit so'zlar Yengil atletika, nayza vosita, mashg'ulot, natija, musoboqa jismoniy tayyorgarlik

АННОТАЦИЯ

В данной статье рассматривается физическая подготовленность метателей копья в тренировочной группе. В учебной группе была разработана и внедрена специальная программа силовой подготовки для улучшения физической подготовленности метателей копья.

Ключевые слова легкая атлетика, копье мотор, тренировка, результат, соревнования физическая подготовка

ABSTRACT

This article discusses the physical training of javelin throwers in the training group. To improve the physical training of javelin throwers in the training group, a program for the development of special strength training was developed and put into practice.

Keywords athletics, javelin motor, training, result, competitions physical training

KIRISH

Mavzuning dolzarbligi. Yengil а^ейкаш^ nayza uloqtirish Шг!ап jаhоn

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

sportida juda katta o'rin olgan bo'lib, u nafaqat Olimpiya o'yinlari balki jahon chempionatida ham katta qiziqish uyg'otib kelgan. Bugungi kunda dunyo sport hamjamiyatida yengil atletika bo'yicha raqobatning kuchayib borayotganligi, musobaqalarda ko'rsatilayotgan natijalar kun sayin o'sib borish barobarida sportchilar tayyorlash tizimini takomillashtirishni taqozo etmoqda. Nayza uloqtiruvchi sportchilarni tayyorlash ko'p yillik pedagogik jarayon bo'lib, sport mashg'ulotlarini bosqichma-bosqich rejalashtirishdan iboratdir. Ushbu tayyorgarlik bosqichlari va davrlarida mashg'ulot olib borish, mashg'ulotlarni tashkil qilish uslubiyati, BO'SM sportchilarni umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarligi nisbatlari, texnik-taktik tayyorgarlik bo'yicha qo'llaniladigan mashg'ulotlar sikli (mikro, mezo va makrosikllar) yuklamalar hajmi bajarilish shiddati, musobaqa oldi tayyorgarligi, musobaqa faoliyati, sport formasini ushlab turish kabi omillarni hal etishni talab qiladi.

MUHOKAMA VA NATIJA

Tadqiqot maqsadi: O'quv mashg'ulot guruhi nayza uloqtiruvchilar samarador vositalar asosida jismoniy tayyorgarligini takomillashtirish.

Tadqiqot vazifalari:

1. O'quv mashg'ulot guruhi nayza uloqtiruvchilarni jismoniy tayyorgarligini takomillashtirish vositalarini aniqlash.

2. O'quv mashg'ulot guruhi nayza uloqtiruvchilarni jismoniy rivojlanishi va jismoniy tayyorgarligini aniqlash.

3. O'quv mashg'ulot guruhi nayza uloqtiruvchilarini jismoniy tayyorgarligini takomillashtirishga qaratilgan mashg'ulot tuzilmasini ishlab chiqish va pedagogik tajribada samaradorligini ilmiy asoslash.

Tadqiqot muhokamasi. Bugungi kunda shiddat bilan rivojlanayotgan olamda sportchilar tayyorlash tizimi ham o'zgarib bormoqda. Ayniqsa sportchilar tayyorlash tizimida sportchilardan tayyorlash samaradorligi sport mashg'ulotlarini takomillashtirish, amaliyot jarayoniga yangi texnalogiyalarni joriy etish bilan bog'liqdir

Biz tomonimizdan nayza uloqtirish bo'yicha mashg'ulot tuzilmasi ishlab chiqildi. Bunda ishlatilga texnalogiyalar nomi BTS FREEEMGI 1000 dunyodagi eng zamonaviy moslama bu real vaqt rejimida mushaklarni faooligini dinamik taxlil qilish uchun simsiz tizim bo'lib, keng ko'lamli dasturlar uchun xarakatlanish erkinligini taminlaydi.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

Biz tomonimizdan mashg'ulot tuzilmasi ishlab chiqildi ushbu mashg'ulot tuzilmasi o'quv mashg'ulot guruhi Il-bosqich nayza uloqtiruvchilari uchun ishlab chiqildi. Ishlab chiqilgan yillik tayyorgarlik dasturi quyidagi jadvallarda berildi.

1-jadval

O'quv mashg'ulot guruhiga nayza uloqtiruvchilari uchun ishlab chiqilgan.

Tezkor kuch sifatlarni tarbiyalash vosita usullarini tuzilishi.

№ Xajmli Vosita yuklama O'tkaz

Vazi mikros ni Bajari Dam ish joyi

fa ikl Tayyorgarl ik davri Vosita bajaris h usullar i sh shidd ati % olish orali g'i Xajm takrorlan ishi Umu miy vaqti

1. Uloqtirishda ko'nikma malakalarini shakllantiris h Yordam chi intervall ar Ketma ket takrorla sh 60-80 6-10 40-80 40-80 Uloqtir ish sektori

2. Sakrash qobiliyatini va portlash kuchini Sakrash mashqla ri Ketma ket takrorla 70-90 6-10 50-140 30-55 Yuguri sh yolagi sakrash yamasi

rivojlantiris h sh

3. Tezlik sifatlarini takomillasht irish Yuguris h va to'siqlar dan oshib o'tish Takrorl ash 70100 1015 5-10 30-60 Yuguri sh yo'lagi

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

4. Og'irlik va kichik va Ketma

Tezlik quvvat sifatlarini og'irlikd agi shtanga ket takrorla sh 50-70 80100 5-10 5-8 mashq 50-110 30-45 30-40 Sportza l Sportza

yaxshilash bilan mashq bajarish Sport o'yinlari aylanm a o'yin takrorlash l

2-jadval

O'quv mashg'ulot guruhiga mansub nayza uloqtiruvchilarni maxsus texnik

tayyorgarligini rivojlantirish

№ Maxsus Vosita Vosita Bajar Dam yuklama O'tkaz

Vazi jismoniy ni ish olish Xajm Umu ish

fa texnik bajaris shidd orali takrorla miy joyi'

tayyorgarli h ati % g'i nishi vaqti

k usullar

mikrosikli i

1. Uloqtirish Yordam Takrorl 50-70 9-12 50-100 60- Uloqtir

texnikasi chi va ash 120 ish

elementlari yengil sektori

ni o'rgatish vazifalar

2. Xarakat Yengil Takrorl 50-80 9-10 50-120 60- Uloqtir

kardinatsiy va ash 120 ish

asini asosiy seriyad sektori

takomillash og'irlikd a

tirish agi snaryadl arni uloqtiris h

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

3. Tezkorlik sifatini rivojlantiris h Yengil snaryadl arni uloqtiris h. Takrorl ash 80-90 10 30-40 60120 Uloqtir ish sektori

4. Tezkor kuch sifatlarini rivojlantiris h Yordam chi asosiy snaryadl ar Takrorl ash seriyad a 60-70 1215 50-80 60120 Uloqtir ish sektori

5. Kuch sifatlarini rivojlantiris h Og'irligi bo'lgan snaryad da ishlash Takrorl ash seriyad a 50-70 1215 50-100 60120 Uloqtir ish sektori

6. Erishilgan texnik tayyorgarli kni amalga oshirish Asosiy snaryad Takrorl ash 100 8-10 6-10 40 Uloqtir ish sektori

3-jadval

O'quv mashg'ulot guruhiga mansub nayza uloqtiruvchilarini maxsus tezkor

kuch tayyorgarligini rivojlantirish

Maxsus Vosit ani bajari sh usulla ri Da m olis h oral ig'i yuklama

№ Vazifa jismoniy texnik tayyorga rlik mikrosikl i Vosita Baja rish shid dati % Xajm takrorl anishi Umu miy vaqti O'tka zish joyi'

Tayyor garlik Tanani ishlashini oshirish Yugurish umumrivojla ntiruvchi mashqlar Bir xil Takro rlash 1015 1012 300-400 6-8 20 Stadio n manej

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

10-

15

Asosiy Uloqtirisn ing asosiy turini takomillas htirish Yordamchi snaryadlar. Asosiy snaryadlar O'ng va chap tomondan Takro rlash seriya da 80240 seriy alar orasi da 6090 1012 6-7 6-8 seriya 4060 2030 Uloqti rish sektor i

Yakunl ovchi Qayta tiklanish Yugurish Bir xil - 8-10 - 6-8 Yugur ish yo'lag i

4-jadval

O'quv mashg'ulot guruhiga mansub nayza uloqtiruvchilarini maxsus kuch

tayyorgarligini rivojlantirish dasturi

Maxsus Vosita ni bajaris h usulla ri yuklama

№ Vazifa jismoniy texnik tayyorg arlik mikrosi kli Vosita Bajar ish shidd ati % Dam olish orali g'i Xajm takrorla nishi Umu miy vaqti O'tka zish joyi'

Tayyorg arlik Tanani ishlashin i oshirish Kichik og'irlikd agi rezina Takrorl ash 130140 1015 6-8 seriyada 8-10 takrorlas 20-25 Trenaj or zali

h doimiy

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

Turli xil

umumiy

Yelka tayyorgar 6-8

Asosiy kamar va qo'l kuchini oshirish lik shtangad a jim o'tirish tik turib ishlash Takrorl ash 5070% 5-7 seriya2 marta 6-8 takrorlas h 40-60 Trenaj or zali

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6-8

Egiluvch seriya 2 Manej, sport zal, manej

Yakunlo vchi Qayta tiklanish anlik va cho'zilis h, Yugurish Takrorl ash Bir xil 50% 120130 5 1215 marta 810 takrorlas h 20 6-12

5-jadval

Tajriba guruhi sportchilarini tajribadan keying jismoniy ko'rsatkichlari

№ F.I.O. 30 M start oldidan yugurish (sm) Joyida n turib uzunlik ka sakras h (sm) Joyida n turib uch xatlab sakras h (sm) Yadro sharini ikki qo'llab oldinga uloqtiri sh (5-kg) Shtang a jim holatda ko'tari sh 30-sekund da (8-marta) shtanga bilan otirib turish 30-sekundd a (8-marta ) To'liq yuguri b kelib nayza uloqtiri sh (sm)

X2 X2 X2 X2 X2 X2 X2

1 X.S 3,9 218 668 8,98 9 9 41,54

2 B.M 4 219 669 9,87 9 8 43,12

3 T.T 4,1 221 659 8,78 9 8 42,4

4 X.M 3,9 222 662 8,95 9 9 44,80

5 S.A 3,9 218 656 8,76 8 8 42,45

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

6 P.A 4,2 219 667 8,79 8 8 42,63

7 U.S 3,7 216 659 8,76 8 8 43,89

8 I.S 4 217 665 9,69 9 9 43,98

9 M.F 3,7 225 664 8,78 9 8 42,51

10 B.M 4 220 668 8,81 9 9 42,92

11 A.A 3,7 219 678 9,77 8 8 43,43

12 S.F 4 218 679 8,84 8 9 43,15

X o'rtacha ko'rsatkich 4 219,33 666,17 9,07 8,58 8,42 41,85

6-jadval

Nazorat guruhi sportchilarini tajribadan keying jismoniy ko'rsatkichlari

№ F.I.O. 30 m start oldidan yugurish (sm) Joyidan turib uzunlikk a sakrash (sm) Joyida n turib uch xatlab sakras h (sm) Yadro sharini ikki qo'llab oldinga uloqtiri sh (5-kg) Shtang a jim holatda ko'tari sh 30-sekund da (8-marta) shtan ga bilan otirib turish 30-sekun dda (8-marta ) To'liq yuguri b kelib nayza uloqtiri sh (sm)

X2 X2 X2 X2 X2 X2 X2

1 X.S 4,0 214 663 8,98 8 8 41,44

2 B.M 4,0 216 668 8,95 8 8 42,32

3 T.T 4,1 220 659 8,89 9 8 42,43

4 X.M 3,9 221 662 8,99 7 9 44,00

5 S.A 4.0 219 657 8,76 9 8 41,55

6 P.A 4,4 218 669 8,78 8 8 41,33

7 U.S 3,9 214 661 8,83 8 8 42,43

8 I.S 3,9 211 661 8,91 9 8 42,92

9 M.F 3,8 223 659 8,92 8 8 41,91

10 B.M 4,0 220 667 8,84 9 8 41,95

11 A.A 3,8 217 678 8,77 9 8 41,83

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

12 S.F 4,0 219 678 8,97 8 8 41,15

X o'rtacha ko'rsatkich 3,98 217,67 665,17 8,88 8,33 8,08 42,10

Tajriba guruhida 30 m start oldidan yugurish bo'yicha olingan test bo'yicha o'rtacha natija 3,93±0,1 soniyani tashkil etdi. Oyoq portlovchi kuchini aniqlashda joyidan turib uzunlikka sakrash testi esa 219,33±0,1 uzunlikni tashkil qildi. Joyidan turib uch xatlab sakrashda 666,17±7,1 natijani ko'rsatdi. Qo'lni portlovchi kuchini aniqlashda yadro sharini ikki qo'llab uloqtirildi unda 9.07±0,4 natija ko'rsatdi. Shtangani jim holatda 30 sekund vaqt davomida 8 marta ko'tarishda 8,58±0,5 ni ko'rsatdi. Shtanga o'tirib turishda ham 30 soniyada 8marta o'tirib turish mumkinligi aniqlashda 8,42±0,5 natija aniqlandi. To'liq yugurib kelib nayza uloqtiruvchilarni natija ko'rsatkichi 43,02±0,7 sm ni tashkil etdi.

Nazorat guruhi sportchilarida esa 30 metr masofaga start oldidan yugurish testida 3,98±0,1 natija ko'rsatdi. Oyoq portlovchi kuchini aniqlashda joydan turib uzunlikka sakrash testi 217,6±3,42 sm ga natijani tashkil etdi.joyidan turib uch xatlab sakrash testida 665,17±6,6 natijani qayt etishdi. Qo'lni portlash kuchini rivojlantirishga yadro sharini ikki qo'llab oldinga uloqtirish testida 8,88±0,1 natijani tashkil etdi. Shtangani jim holatda ko'tarishni 30 sekunda 8marta ko'tarish testida 8,33±0,6 natija ko'rsatdi. Shtanga bilan o'tirib turish testida ham 30 sekund vaqt belgilanib shu vaqt ichida 8 marta o'tirib turish normativi qo'yildi unda 8,08±0,2 natijani tashkil etdi. To'liq yugurib kelib nayza uloqtirish natija ko'rsatkichi 42,10±0,7 metrni tashkil etdi.

XULOSA

1. Yengil atletika mashg'ulotlari samaradorligining ko'rsatkichlaridan biri jismoniy rivojlanish katta ilmiy ahamiyatga ega, ularning antropometrik ko'rsatkichlari sportga tanlash va oldindan ko'rsatishda jismoniy yuklamalarning xajmi va shiddati me'yorlashda zarur bo'ladi. O'quvchilarning jismoniy rivojlanish dinamikasi, bo'yining o'sishi, tana xarakat apparati va tana tuzilishi jismoniy mashqlar ta'sirida namoyon bo'ladi

2. Muskullar massasini oshirish uchun, mashqlar harakat to'g'riligi buziladigan darajada muskullar charchaguncha to'xtovsiz bajariladi. Bunday mashqlar struktura jihatidan, odatda sportchi nayza uloqtirish turning elementlariga o'xshaydi. Bunda kuch kelish o'rtacha yoki katta (maksimaldan 50—70%) bo'lishi kerak.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

3. Har tomonlama uloqtiruvchilarning jismoniy rivojlanishida albatta eng avvalo jismoniy sifatlarni rivojlantirish orqali erishiladi. shug'ullanuvchilarni jismoniy rivojlantirishda mashg'ulotlarni shug'ullanuvchi yoshiga jismoniy tayyorgarligiga qarab yuklamalarni rejalashtiriladi.

4. Nayzachi qancha og'ir yuk ko'tarib mashq bajarayotganda, ba'zan nafas ritmini buzadi yoki butunlay nafas olmay qoladi. To'g'ri nafas olishga juda katta e'tibor berish, maksimal og'irlik bilan qilinadigan mashtslarni bir martagina bajarib, keyiigisini boshlash oldidan 2—5 minut vaqt o'tkazmoq kerak.

5.Nayzachi qancha og'ir yuk ko'tarib mashq bajarayotganda, ba'zan nafas ritmini buzadi yoki butunlay nafas olmay qoladi. To'g'ri nafas olishga juda katta e'tibor berish, maksimal og'irlik bilan qilinadigan mashqlarni bir martagina bajarib, keyingisini boshlash oldidan 2—5 minut vaqt o'tkazmoq kerak.

6. Katta kuchlanish va zo'r kelish talab qiladigan, kuch rivojlantirishga mo'ljallangan mashqlarning asosiylari trenirovka mashg'ulotlariga haftada 3 marga, ozroq zo'r keladigan mashqlar esa har mashg'ulotga qo'shiladi. Bundan tashqari, kuch o'stiradigan ayrim mashqlarni har kuni (uyda) bajarish kerak. Lekin shuni esda tutish kerakki, qaysi mashqda muskul gruppalari oz qatnashsa, shu mashqni shuncha ko'p takrorlash kerak.

REFERENCES

1. Матвеев Л.П. Общая теория спорта и ее прикладные аспекты. - М.: ФиС, 2001. - 250 с.

2. Матвеев Л.П. Основы общей теории спорта и системы подготовки спортсменов: Учеб. пособие. - К., 1999. - 317 с.

3. Маткаримов Р.М. Тяжелая атлетика. - Т.: Издательско-полиграфический отдел УзГИФК, 2005. - 384 с.

4. Суслов Ф.П. Гиппенрейтер Е.Б. Подготовка спортсменов в горных условиях. - М.: Терра-спорт, 2000. - 186 с.

5. Tolipovna I. D. YENGIL ATLETIKA MASHG 'ULOTLARI JAROYONIDA YOSH YENGIL ATLETIKACHI QIZLARNI MASHG 'ULOT MOTIVATSIYASINI SHAKLLANTIRISH //BARQARORLIK VA YETAKCHI TADQIQOTLAR ONLAYN ILMIY JURNALI. - 2022. - С. 352-356.

6. Давидова, К. Р., Абдурахимов, А. Э., Хомидова, О. К., Холбекова, Д. Н., & Исмаилова, Д. Т. (2022). Легкая атлетика в системе физического воспитания студентов. Science and Education, 3(10), 601-606.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-11-321-331

7. Yusupov I. A. et al. O 'ZBEKISTON YENGIL ATLETIKACHILARINING CHET EL MUSOBAQALARIDA 2018-2021 -YILLLARDAGI ISHTIROKI TAHLILI //Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). -2021. - Т. 1. - №. 3. - С. 304-312.

8. Хомидова О. К. и др. СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ ТЕХНИЧЕСКОГО МАСТЕРСТВА БЕГУНОВ НА ВЫНОСЛИВОСТЬ НА ЭТАПЕ МАКСИМАЛЬНОЙ РЕАЛИЗАЦИИ ИНДИВИДУАЛЬНЫХ ВОЗМОЖНОСТЕЙ.

9. Adilov S. Q. et al. ERKIN KURASHCHILARINI MASHG 'ULOT JARAYONLARIDA MODELLASHTIRISHNI ASOSIY TARKIBIY QISMLARINI O 'RGANISH //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. 4. -С. 1717-1722.

10. Anarbayev M. A., Kurganov O. N., Berdiyev F. O. FO 15-16 YOSHLI ERKIN KURASHCHILARNING UMUMIY JISMONIY TAYYORGARLIK DARAJASINI RIVOJLASHTIRISH //Academic research in educational sciences. - 2022. - Т. 3. -№. 5. - С. 614-619.

11. Berdiyev F. O. ERKIN KURASHCHILARNING MUSOBAQA OLDI TAYYORGARLIK BOSQICHIDA TEZKOR-KUCH SIFATLARINI TAKOMILLASHTIRISH //Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 61-67.

12. Ochilovich B. F. BELDAN OSHIRIB TASHLASH USULINI BAJARISHDA ERKIN KURASHCHILARNING TEZLIK SIFATINI RIVOJLANTIRISH USLUBIYATI //TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI. - 2022. - Т. 2. - №. 6. - С. 161-165.

13. Yusupova M. Y. Sport takomillashuv guruhlarida dzyudochilarning kuch va tezkor kuch qobiliyatlarini rivojlantirish //Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS). - 2022. - Т. 2. - №. 3. - С. 78-82.

14. Бердиев Ф. О. СВЯЗЬ ЭМОЦИЙ С ПСИХИЧЕСКИМ СОСТОЯНИЕМ БОРЦОВ ВЫСОКОЙ КВАЛИФИКАЦИИ //ИННОВАЦИИ В ПЕДАГОГИКЕ И ПСИХОЛОГИИ. - 2020. - №. SI-3.

O’QUV MASHG’ULOT GURUHIDA NAYZA ULOQTIRUVCHILARNI JISMONIY TAYYORGARLIGINI TAKOMILLASHTIRISH Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

Текст научной работы на тему «O’QUV MASHG’ULOT GURUHIDA NAYZA ULOQTIRUVCHILARNI JISMONIY TAYYORGARLIGINI TAKOMILLASHTIRISH»