Научная статья на тему 'Қоғамда психикалық сырқаттарға деген дұрыс көзқарасты қалыптастыру'

Қоғамда психикалық сырқаттарға деген дұрыс көзқарасты қалыптастыру Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
101
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Н. Шідерхан, Г. Д. Бұланбаева, А. Б. Көлдібаева, Ж. Б. Мұхажанова

Authors’ reflections and views concerning problems of formation in society of humane relations to mentally diseased people and their actuality in our modern world are given in this article.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION OF HUMANE RELATION TO MENTALLY DISEASED PEOPLE IN SOCIETY

В статье приводятся размышления и взгляды авторов, касающиеся проблем формирования в обществе гуманных отношений к психически больным, и их актуальность в современном мире.

Текст научной работы на тему «Қоғамда психикалық сырқаттарға деген дұрыс көзқарасты қалыптастыру»

А.Т. Такирова

КАЙТА КАЛПЫНА КЕЛТ1РУ ПРОЦЕС1НДЕ 1 ТИПТЕГ1 КАНТ ДИАБЕТ1МЕН АУЫРАТЫН МУГЕДЕК БАЛАЛАР Ж6НЕ ЖАС0СП1Р1МДЕР 0М1Р1НЩ САПАЛЫ БАРАСЫ

Балалар популяциясындары 1 типтегi кант диабе™ен ауырудыч всуi мен тез тараушылыры, ауыр, кеп кездесе бермейтш аурулардыч тууына байланысты ерте мYгедектiктiч дамуы казiргi кездегi взектi мэселе. 1 типтегi кант диабетiмен ауыратын мYгедек балалар жэне жасвспiрiмдер ем1р1нщ сапалы барасы тэжiрибе жYЗiнде зерттелмеген. Аурудыч эртYрлi фазасындары сапалы емiрдi курайтын барасы ауруды бакылаудыч тиiмдi эдiсi наукаска аурудыч эртYрлi кезечдершде медициналык квмек кврсетудi енгiзу мен кайта калпына келтiру бардарламасын тYзетудiч негiзi болып кызмет аткарады. 1 типтеп кант диабетiмен ауыратын мYгедек балалар жэне жасвспiрiмдер вмiрiнiк сапалы барасыныч кврсеткiштерiн талкылау аурудыч алдын-алу жэне емдеу уйымдарыныч жумысын жаксартып, сонымен катар наукастыч вмiрге деген куштарлырын калыпка келтiре отырып, сочында емдеуден жорары канараттандырарлык нэтиже алура жардай жасайды.

Н. Шiдерхан, Г. Д. Буланбаева, А. Б. Квлдiбаева, Ж. Б. Мухажанова

КОРАМДА ПСИХИКАЛЬЩ СЫРКАТТАРРА ДЕГЕН Д¥РЫС К9ЗКАРАСТЫ КАЛЫПТАСТЫРУ

КИМУ психология, психиатрия жэне наркология кафедрасы, ОПНД ММ (Караганды), Психоневро-логиялык диспансерi ММ (Жезказран)

Психикалык бузылыстардыч казiргi кезде кеч врк алуы тачкаларлык жардай емес. Оран мы-сал, ауруханада жумыс жасаран соч кабылдаура келген адам саныныч жыл санап артуынанак бай-каура болады. Психикалык сыркаттарра, психиат-риялык ауруханара деген квзкарас казiргi кезде бiртектi емес. Шырыс жазбалары бойынша, ежел-ден психикалык сыркаттарра бойында касиетi бар деп сыйлай караран, ал Еуропада оларды бойында жындары бар деп ауыр шара колданып, тiптi вртеуге де барран. Ал кейiннен психикалык сыркаттарра ауру ретшде карап, оны арнайы емдеу шаралары колра алынды. баресе психофармоко-препараттар шыкканан бастап бул салада психикалык квмек кврсету сапасы жаксара тYCтi. К,азiрп кездеп психикалык сыркаттарра заманауи талап-ка сай квмек кврсету тэсiлiне психотерапияны жаткызура болады. Жалпы журт Yшiн психикалык сыркаттар бiр жабайы ач немесе нэпсiге куштар-лыры арткан жан иесi ретiнде кабылдануы мYмкiн. Тiптi медициналык жорарры оку орынында окитын студенттердiч арасында-ак психикалык ауруларра деген квзка-растыч баскаша екендiгiн байкаура болады: ол немен кврiнедi? Жи психикалык сыр-каттарды шолура студенттердi алып барран кезде олар бiрiншiден бвлiмшеге кiруге коркады, кiре салысымен жан-жарына кауiппен карап, катер ^п турады.

Шын мэнiсiнде бвлiмшедегi наукастардыч басым квпшiлiгi тиесiлi дэрiлерi тарайындалып, тынышталран соч бакылау палатасынан шырары-лып, калыпты тыныш бвлмеге ауыстырылады, ал олардыч арасынан эдеттен тыс ерекше кимыл кврсететiн, адамра накты кауiп твндiретiндерi болмайды. Оларра такалып, ауру тарихын сурас-тырранда ештечеден жасканбай наукасты вз аяча алып, бейiмдей бту керек. Егер наукас свйлесу-

ден бас тартып жатса немесе ештечеге жауап бере алмайтын жардайда болса онда оны ^штеу-дiч кажет жок, оны ретi келiп жардайы очал-ранда, немесе жакын-жуыктарын шакыртып, ауру тарихын жинаура болады. Психикалык ауыткуы бар наукастарра тек психоз жардайында болса, ярни есiн толык игере алмайтын жардайда болса рана сактыкпен карау керек, негiзiнен соматика-лык жардайы бiркалыпты болса психоз Yстiнде наукасты артык мазалаудыч кажет жок. Ал кал-ран уакытта баска терапиялык профильдiч сала-сындарыдай наукаска такалып, оныч адамдык ка-сиетi мен ерекшелiгiн ескере отырып дурыс тiл табысса, взiче кажетт акпаратты жинау ешкан-дай киындык турызбайды. Бул аталрандарды баска профильдерде жумыс iстейтiн бiздiч дэр^ер интерндерiмiз де каперлерiне алраны жвн, себебi олар психиклык ауыткуы бар наукасты байкаран бетте, жасканып, свйлеспестен бiрден психиатр-ларды кеческе шакырады, ал кейбiр жардайларда ол непзаз болып жатады. Жолдамамен келген наукастыч жолдаушы каразында кажеттi акпар квлемi мен диагноздыч дурыс барыты квнт канараттанарлыктай дечгейде болмай жатады. Психикалык наукастардыч арасында психоз жардайында болмаса ^пеген iс-эрекетке баратын-дар вте сирек кездеседг Жалпы статистикалык мэлiметтер бойынша психикалык ауыткуы бар наукастар мен сау болып саналатын туррындар-дыч арасындары кылмыстык te жасарандар ара катынасында аса квп айырмашылык жок. Сон-дыктан кейде мынандай сурактар туындап жатады: «Неге аздер психикалык ауруы барларды ауруханадан шырарасыздар?». Бул да бiр психикалык ауруларра деген терк квзкарастыч бел-гiсi. Психикалык сыркаттардыч да тYр-тYрi болады, олардыч арасында вмiрi адамра зияны жок жандар жеталк"п, сондыктан оларды психикалык аурумен ауырды екен деп камап коюра ешкандай кукымыз жок. Бул туралы арнайы зачдар кабыл-данып, онда психиатриялык ауруханара тYCкен наукастардыч кукыктары мен мiндеттерi, ауруханара жаткызудыч негiздерiнен бастап толык кврсеттген [1.2].

6сiресе казакы менталитетке тэн нэрсе, туран-туыстары психикалык аурумен сыркат бол-ран жардайда оны медициналык мекемелерде емдетудi кейiнге калдыра берт, квбiнесе халык

емшшерше барады. Егер наукас тиесiлi емдi дер кезiнде дурыс кабылдаранда оныч элеуметтiк жардайра бешмделу дечгей элдекайда узакка созылар едк Кей жардайда адамныч ез бойын-дары бузылыстарды e3i кере бермеуi мYмкiн, оны айналасындарылар байкап, мына сиякты ескерту-лер: «Сен неге тым ашуланшак болып кеткен-ач», «Кейшп кезде сен бiр тYрлidч» немесе «Ту-рiч тым жYдеу кeрiнедi», тарытары баска да жайттар айтылуы мYмкiн. 6сiресе eз-eзiн толык игерiп, реттей алмайтын адамдар арасында пси-хикалык бузылыстар жиi болып турады. Кейбiр жандар толык бойын жазып, дем алмайды да, бiр кYнi куларанша немесе eз-eзiнен шырып, акылы адаскан жардайра дейiн журе бередi.

Адамдарарасындары тyсiнушiлiк, бiр-бiрiне колдау сезiмiн кeрсету мен кайрысына ортакта-судыч каншалыкты мачызы бар десечшП Егер ол болмаса ше ? брюм eз мэселесiмен eзi калып, eз мэселесiн eзi шешуге тура келедг Адам eмiрiнде кездесетiн тyрлi кyйзелiс, кайрылы жардайлар эркiмнiчак басынан eтiп жатады, одан тек пси-хикасы тым мыкты жандар рана eз бетiмен бас кeтере алуы мyмкiн, ал психикасы элсiз жандар ше? Олар жардайдыч eзгергенiне карамастан сол кyйзелiстiч кушарында калып, кунделкт eмiрге деген тиесiлi кабiлетiн жоралтып алуы мyмкiн. Кyнделiктi eмiрдiч eзi кyрес кой, оны кyйзелiс жардайындары адам калай жечбек? Мiне осын-дайда адамдардыч бойындары адамгершiлiк пен бiреуге деген жанашырлык ауадай кажет.

Жалпы психикалык аурудыч туындауына шю жэне сырткы себептер эсер етедi деген тyсiнiк бар. Iшкi себепке егер ол адамныч тукымында осындай сыркат тyрi болран болса сыркаттану мyмкiндiгi жорарырак болады. Ал сырткы себепке кунделкт тiршiлiкте кездесетiн тyрлi мэселелер (жакынынан айырылу, жумысын жоралту, урыс-керiс, т.б.) жаткызылады.

Дэл казiргi кездегi eзектi мэселенiч бiрi психикалык коррансыз, жакын-жуыры жок адам-дарды, егер олардыч материалдык кундылык-тары, нактырак айтсак, пэтерi болран жардайда, оныч коррансыз екендiгiн байкап калган катiгез адамдар аяусыз, жазды айтпаранда, кыстыч кака-ран аязына карамай далара шырарып тастап, ор-нына орнырып алран жардайларды букаралык-акпарат куралдары мэлiметiнен куэгер болып жYрмiз. Психикалык наукастардыч кукырын кор-раура арналран зач болранымен ол кажетт ^лем-де жумыс жасамайтынын гарсетедг Психикалык наукастардыч кукырын корраура арналран арнайы декларацияда [2], егер, психикалык сыркат белг^ себептермен ауруханара жатып калатын болса оныч мyлкiнiч бупндИне кукык коррау орындары жауап бередi деп келтiрiлген.

Корыта келгенде айта кететш жайт, ал-дычры катарлы елу елдiч iшiне кiрудi максат тут-кан елiмiз yшiн бул жарымсыз нэрсе. Тiптi кeшеде бiреу кулап жатса оран келiп кол ушын беретiн адамдар бiрен-саран, сондыктан дамыран шет елдердегiдей окыс жардайда хабар берт, шурыл

шара колданылатын 111 жYЙесiн iске енгiзудiч каншалыкты зор екендИн атап eтпеске болмай-ды. Психикалык сыркаттармен жумыс жасайтын дэрiгер-психиатрларды толрандыратын тары бiр мэселе ол казiргi кездегi енгiзiлiп жаткан емдеу хаттамаларына катысты, онда бiр патологияра тиесiлi препараттарды екiншi бiр нозологияда колданура шектеу салынады. Ол психиатрлардыч емдеу мyмкiндiгiнiч аясын тарылтура алып келедi, онсыз да караз жумысына кeп кететiн уакытка косымша кyштi талап етедi. Аталран емдеу хатта-маларында эр нозологияныч шамамен емдеу узактыры кeрсетiлген, алайда накты тэжiрибе жYЗiнде келетiн болсак диагноздары бiрдей екi наукастыч бiреуiне небэрi 1 ай емделу жеткiлiктi болса, екiншiсiнiч жардайыныч туракталуына 3-4 ай, ттт одан да кeп уакыт кетуi мyмкiн, сондыктан кей жардайларда толык сауыру калыпта-сып yлгермеген наукастарды уакытынан бурын шырару мэжбyрлiгi туындайды. Сондыктан эр профильдiч eз ерекшелiгiн ескере отырып, накты психикалык ауруларра катысты емдеу хаттама-ларын жасаран кyннiч eзiнде, кунделкт тэжiри-беде жумыс жасайтын психиатр мамандардан сауалнама эдiсi сиякты немесе усыныстарды ескере отырып жасаса, ^мек беру тиiмдiлiгi арта тусер едi. Тары бiр токтала кете™ жардай, казiргi кезде амбулаторлык гамек кeрсетудiч ыкпалын арттырура куш салран кезде тары да психикалык сыркаттардыч ерекшелiгiн ескере отырып, тeсек санын бiрден кемiтпеген жeн, себебi ертеч бiздiч психикалык сыркаттар корамдык орындарра жиi бас суратындыктан, олардыч кeбiсiнiч аффективтi реакцияларра, жанжал турызу бешмдН жорары-лыры салдарынан корамда резонанс калыптасуы мyмкiн. Карапайым мысал келаре кететiн болсак, автобуста eзiмен-eзi сeйлесiп бiр наукас кетiп бара жатса, оран елдiч бэрi урке карауы мyмкiн. 6рi ондай наукастарды бiрден ауруханара жаткы-зу туралы усыныстар тyсiп жатады. Ал ондай наукастар саны eте кeп. Наукаста белсендi психо-тикалык eзгерiс жок, тек кана созылмалы психикалык аурудыч калдык iздерi болса ондай наукас жедел госпитализацияны талап етпейдi.

Жалпы психикасы элареп жудеген наукастар катты шу мен дыбыстарды ^тере алмайды, ондай наукастардыч тарапынан кукык коррау орындарына кeршiлерiне деген тyрлi сипаттары арыз-шарымдар тyсiп жатады. Мундай наукастар т^т кeршiлерiне колайсыздык туындатып, олардыч eз кезегiнде психиатриялык ауруханара наукасты жаткызура eтiнiш беруше мэжбур етедi. Бул мэселенi ескеруаз калдырура болмайды, себебi тeсек саны кемитш болса наукастардыч басым гапштН караусыз, eз ерiктерiмен уйлерн де отырура тура келедi. Кейде т^т амбулаторлык ем кабылдаранныч eзiнде, кабылдайтын дэрiсi жеткiлiксiз мeлшерде болса декомпенсация жар-дайы жылдам туындап, катты ашу мен ызара бе-ртсе, кeршiлерiне балта ала жyгiруден тайын-байды. Муны психиатриялык наукастардыч ерек-шелiгiн бiлетiн маман ретiнде айта кетпеске бол-

майды. Аффективт тураксыз мундай наукастар-ды квре тура бул сэтте оларды одан сайын ушык-тырура болмайды, солай ете отыра вз вмiрiчiздi де, оныч вмiрiн де сактап каласыз, эрi жардайы ауыр болса байкатпай, амалын тауып, психиат-риялык бригаданы жэне жергiлiктi полицияны коса шакырткан жвн. Тары бiр квтеретiн мэселе, бiздiч психиатриялык квмек кврсету жYЙесiнде сау адамдардыч психологиялык квмек алу мYм-кiндiктерi шектелген жэне оларра арнайы психологиялык тегiн квмек беретш орталыктар жокка жуык, эрюм вз мэселесiмен калура мэжбYр. Сау адамдардыч психикасымен жумыс жасаудыч ма-чыздылыры, адамдарды ауру алды кезечде, YPДiс элi кайтымды сипатта болран кезде аурура жет-кiзбей алып шыратын мYмкiндiк бар. Сондыктан

дэр^ерлер тарапынан бул мэселенi жиi квтеру аса мачызды, эрi кажеттi.

6ДЕБИЕТТЕР

1. Закон Республики Казахстан от 16 апреля 1997 года. О психиатрической помощи и гарантиях прав граждан при ее оказании.

2. Кодекс Республики Казахстан «О здоровье народа и системе здравоохранения» Внесен на рассмотрение Мажилиса Парламента РК постановлением Правительства РК от 29 декабря 2007 года № 1359.

3. Гавайская декларация (10.07.1983).

4. Протолколы диагностики и лечения -Приказ МЗ РК №303 март 2009.

Поступила 16.06.10

N. Shiderkhan, G. D. Bulanbayeva, A. B. Kuldibayeva, Z. B. Mukhazhanova FORMATION OF HUMANE RELATION TO MENTALLY DISEASED PEOPLE IN SOCIETY

Authors' reflections and views concerning problems of formation in society of humane relations to mentally diseased people and their actuality in our modern world are given in this article.

Н. Шидерхан, Г. Д. Буланбаева, А. Б. Кульдибаева, Ж. Б. Мухажанова ФОРМИРОВАНИЕ ГУМАННОГО ОТНОШЕНИЯ К ПСИХИЧЕСКИМ БОЛЬНЫМ В ОБЩЕСТВЕ

В статье приводятся размышления и взгляды авторов, касающиеся проблем формирования в обществе гуманных отношений к психически больным, и их актуальность в современном мире.

Е. Ю. Салихова

МОЗГОВОЕ КРОВООБРАЩЕНИЕ У ПОДРОСТКОВ С РАЗНЫМ УРОВНЕМ ДВИГАТЕЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ

Кафедра физиологии Карагандинского государственного медицинского университета (Караганда)

Объективным критерием адаптации подростков к различным экстремальным факторам является оценка реактивности мозговых сосудов. Медико-биологические исследования показывают, что обучение в современной школе носит стрессовый характер, критические периоды возрастного развития детей сопровождаются снижением адаптационных возможностей организма и развитием целого ряда нозологических состояний [1, 2, 9]. Именно в подростковом возрасте школьный фактор исключительно сложен по набору одновременно воздействующих на организм раздражителей и стимулов. Внедрение новых форм обучения обрекают учащихся на умственную перегрузку на фоне неуклонного снижения двигательной активности [7, 8]. Специфика организации учебной среды, в условиях которой находится формирующийся организм, в значительной степени сказывается на мозговом кровообращении. Таким образом, реакция мозговых сосудов может служить объективным критерием, позволяющим оценить адаптацию подрастающего поколения к учебной деятельности, умствен-

ной и физической нагрузке [4, 5].

Целью нашего исследования было изучение мозгового кровообращения у подростков с разным уровнем двигательной активности.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ

Обследованы 40 подростков мужского пола I группы здоровья, в возрасте 15-16 лет, разделенных на две группы: I группа - подростки, находившиеся в условиях обычной повседневной двигательной активности; II группа - подростки с высоким уровнем двигательной активности (имеющие ежедневные тренировки).

Изучение мозговой гемодинамики проводили методом биполярной реоэнцефалографии (РЭГ) во фронтомастоидальном ^-М) отведении с помощью реографического комплекса «Мицар-РЕО», что позволяло получить информацию о кровообращении бассейна внутренней сонной артерии. Были использованы визуальный анализ реографической волны, анализ амплитудных и временных показателей реографической волны (А, I, D, Ом), отражающих период полного раскрытия сосуда и информирующих о состоянии сосудистой стенки. Проведена оценка скорости быстрого и медленного кровенаполнения (Ом/с), тонуса артерий головного мозга большого, среднего (а/Т, %) и малого калибра (дикротический индекс), тонуса вен (диастолический индекс) и венозного оттока [3, 6].

РЕЗУЛЬТАТЫ И ОБСУЖДЕНИЕ

Визуальный анализ реоэнцефалограмм подростков с разным уровнем двигательной активности выявил разницу внешней формы рео-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.