CC BY
112
Е.В. ЕПИФАНЦЕВА, Р.О. ТУЛЕУОВ
КММУ, неврология кафедрасы, Караганды ц., Цазацстан
ДЭНЕКЕР Т1Н1Н1Н, ДИФФЕРЕНЦИРЛЕНБЕГЕН ДИСПЛАЗИЯ СИНДРОМЫ ЦЕРЕБРОВАСКУЛЯРЛЫ АУРУЫНЫН,
КЛИНИКАСЫНДА
ТYЙiн: Неврологияльщ практикада дэнекер тшщ дисплазиянын eseKTi мэселеа ДТДДС-мы цереброваскулярлы патологиясына ык;пал етуЫщ дэлелдейтш кептеген зерттеулер пайда болуына байланысты ecin келедi. Кeрнектi TYPДе церебралды тамырлардын патологиялары жэне мидын етюр к;анайналымынын б^зылу синдромнын болуы тэуекелдi жогарлататынын растайтын сощы зерттеулердщ шолуы eткiзiлдi.
ТYЙiндi сездер: дифференцирленбеген дисплазия, дэнекер тЦ цереброваскулярлы патологиясы, мидын eткiр к;анайналымынын б^зылуы, невролгия.
УДК 376-056.26
Б.А. ЕСЕНБАЕВА
«Балбулац» Республикалыц балаларды оцалту орталыгы, Алматы цаласы
ОЦАЛТУ ОРТАЛЫ^ТАРЫНДА М\МК1НД1П ШЕКТЕУЛ1 БАЛАНЫ 0З-0З1НЕ ^ЫЗМЕТ ЕТУ ДАГДЫСЫН ^АЛЫПТАСТЫРУ
Мацалада MYMкiндiгi шектеул'1 баланыц e3-e3iHe цызмет ету дагдысын цалыптастырудыц кейбiр ерекшел'ктерi туралы айтылады. Сонымен цатар «Балбулац» Республикалыц балалар оцалту орталыгындагы элеуметтiк педагогтыц жумысыныц ерекшел'ктерi туралы жазылган. TyOiHdi сездер: оцалту, БЦС, балалар.
Сощы жылдары елiмiзде /^мюндт шектеулi азаматтарымыздыц ;огамныц белсендi /мушеа болуы Yшiн барлы; жагдайлар жасау туралы мэселе жиi айтылып келедк Эсiресе, ^лт кешбасшысы Н.Э.Назарбаевтыц соцы жолдауында «...MYMкiндiri шектеулi азаматтарымызга кебiрек кецт белу керек. Олар Yшiн ^аза;стан кедергiсiз аймакда айналуга тжс. Бiзде аз емес ондай адамдарга ;ам;орлы; керсетiлуге тиiс - б^л езiмiздiц жэне ;огам алдындагы бiздiц парызымыз. БYкiл элем осымен айналысады» - деп айтты [1]. Осы ма;сатта MYмкiндiгi шектеулi балаларды емiрге бейiмдеу, бiлiм беру, ;огамды; емiрге белсендi араластыру ма;сатында к^рылган оцалту орталы;тарында ат;аратын релi орасан зор. Дэл осы оцалту орталыгында бала кшкентайынан эртYPлi медициналы;-педагогикалы; ;ызметпц кемепне ЖYгiне алады.
Дамуында жогары жеткттке жеткен MYмкiндiгi шектеулi балалардыц (кезi кермейтiн, к^агыныц естiмейтiн) емiрiндегi тарихи факттар дэлел. Лора Бриджмен жэне Элен Келлердщ о;игасына Yцiлейiк. Олар дэл отбасында о;у жэне тэрбиелеудщ алгашщы баспалдагын еткерген. Лора Бриджмен 2-жасында керу жэне есту ;абтетЫен айрылган. 8-жас;а дейiн ;ыз ез отбасында тэрбиеленген. Оныц анасы ;олындагы шаруага ;ызыныц ;ызыгушылы; бiлдiрiп, талпыныс бiлдiруiне ;уанып, оныц эрекеттерiн эрдайым жетелеуге ;олдау керсеткен. Нэтижесiнде Лора Бостон ;аласындагы Перкинсон (А^Ш-та) мектебЫде о;ыган. Оныц педагогы америкалы; дэр^ер Самуил Тридли Хоув о;ыту барысында оныц ;оршаган орта заттары мен оныц ;ызмет ету жолдары жайлы бiлiмiн о;ыту барысында пайдаланган. Осылайша, Лора Бриджмен ез ойы мен шшрш баяндап жазуды, ;ол ж^мыстарын (тiгу мен то;уды) жасауды Yйренген. Нэтижесiнде езi KYн керу жолын тап;ан.
«Американские заметки»-де Лора Бриджменнщ о;у iсiндегi сэттiлiктерiн аса Yлкен тебiренiспен жазган Ч.Диккенстiц эцгiмесiн бас;а ;ыз Элен Келлердiц анасы о;ыган. Б^л 6 жастагы толыгымен со;ыр, естiмейтiн, мыл;ау ;ыз болган. Диккенстщ Хоув доктордыц эдiсi жайлы эцпмеа оныц анасыныц ЖYрегiне Yлкен Yмiт сыйлады. Ол Перкинс институтына хабарлас;ан. Нэтижесiнде сол Перкинс мектебiнiц TYлегi Анна Сулливан педагог ретiнде ж^мыс;а келген. О;ыту балага жагымды эсер етп. Бiра;, ;ыз б^рын ;оршаган ортадан шеттетiлмеген. Ауырганнан айыкдан кейш ол анасыныц етегiне жабысып, ЖYPУДi Yйренген. Yй шаруасымен айналыс;анда эрдайым езiмен бiрге iлестiрiп ЖYPген. Осылайша, Элен YЙ шаруасыныц заттарымен таныс;ан. Эрбiреуiнiц атын танып, пайдалану жолын YЙренген. Уа;ыт ете келе ;ыздыц алгаш;ы ым-ишаралары (басын ию - келку, ;олымен ;агу - кет жэне т.б.) пайда болып, ал, ол ез кезепнде бас;а адамдармен ;арым-;атынас;а тусуге MYмкiндiк берген. Аспазшыныц кiшкентай ;ара ;ызы (нигер) Марта Вашингтон мен ;артайган сеттер Белла оныц ^нделтт досына айналган. Марта Элендi ым-ишара ар;ылы тусiнген. ^ыздар кеп уа;ыттарын асханада жэне аулада етюзген. Олар ;амырдан нан тарт, кофе ;айнат;ан, тауы;тарга жем берт, ;орадагы аттардыц ;асында ЖYрген. Осыныц барлыгы Эленнiц сэттi болашагына ез сепшш тигiзген. Элен Келлердiц еамЫ бYкiл ел таныды. Ол 2-жасынан бастап со;ыр, мыл;ау болганына ;арамастан жазушы, Yлкен ;огам ;айраткерi атанган. Оныц тагдыры ДYHиежYзiне Yлгi боларлы; жагдай [2].
Зерттеу максаты: «Балб^ла;» Республикалы; балаларды оцалту орталыгында элеуметпк педагогтыц MYMкiндiгi шектеулi балалармен жасаган ж^мысын талдай отырып, оныц балаларды ез-езше ;ызмет ету дагдысын ;алыптастыруга багытталган ;ызметiнiц мацызын атап ету.
73
Материалдар мен эд^ерк
Оцалту орталыгында ;ызмет а;аратын элеуметпк педагогтыц негiзгi ма;саты /мумкшдт шектеулi баланы KYнделiктi тдомыста ез-езше ;ызмет ету дагдысын ;алыптастыру жэне ;оршаган ортага бежмделуш ;амтамасыз ету болып табылады. «Балб^ла;» Республикалы; балаларды оцалту орталыгы элеуметпк педагогтан 2013 жылда орта есеппен балалар церебральд сал ауруына шалдыедан 3 жас пен 15 жас аралыгында 302 бала саба; алган. Саба; баланыц MYMкшшiлiriне ;арай жеке жэне топты; TYPДе ЖYPгiзiледi. Эр саба; уа;ыты 20 минут. Сабавда алуга болатын критерийлер: а;ыл-ой дамуы ез жасына сай, психикалы; дамуы тежелген (жецт жэне 1,2,3 дэрежеде) балалар.
Сабакда алуга болмайтын критерийлер: аутизм, а;ыл-ой дамуы тежелген ауыр дэрежеде, психикалы; ауыт;ушылы;тары бар балалар.
Оцалту орталыгына келген баланы бiрiншi KYнi элеуметпк педагог орталы;тагы бас;а да мамандармен (дэр^ерлер, емдiк дене шыны;тыру ;ызметкерлер^ психолог, логопед жэне т.б.) бiрге алгаш;ы тексеруден еткiзедi. Тексеру кезшде элеуметтiк педагог алдымен баланыц ;оршаган орта туралы TYсiнiгiнiц ;алыптасуына назар аударады. Содан кейiн баланыц орталыкда TYскен кезiндегi ез-езiне ;ызмет ету дагдысын «Бартелла шкаласы» ар;ылы багалайды. Бiздiц орталы;тагы б^л шкаланы Астана ;аласындагы Республикалы; балаларды оцалту орталыгыныц ^сынылуымен баланыц даму картасы к^жатына енгiзiлген. БYгiнгi KYнде адамныц ^нделтт емiрде белсендiлiк танытуды багалаудыц 200-ге жуы; шкалалары бар. Бiрак;, ЖYЙке ЖYЙесi б^зылган адамдарды емдеу орталы;тарында т^рмыста белсендiлiк танытудыц децгежн багалау Yшiн «Бартелла» шкаласы жи пайдаланылады. Аталган шкалага ;арай отырып, педагог баланыц дамуына байланысты ;ажетп дагдыларды ;алыптастыру Yшiн, ж^мыс жоспарын ^райды. Саба; жоспары балалардыц MYмкiншiлiктерi мен жас ерекшелiктерiне ;арай ^растырылады. Ж^мыс жоспары баланыц ез-езiне ;ызмет ету дагдыларын (бетiн, ;олын жуу, ^сш тазалау, сырт;ы киiндерiн кию, шешу, туйме салу, бэтецке бауын байлау, сырма; салу, жары;ты жагу, ешiру, ез киiмдерi мен ойыншы;тарын жинау, тесектi д^рыс жинау т.с.с.) YЙретедi. Эдетте, бiр ауысымда (24 ^нде) мектеп жасына дейiнгi балалармен жеке саба; ^нделтт TYPДе - 18 саба; ЖYPгiзiлсе, мектеп жасындагы балалармен (;имыл-;озгалыс MYMкiндiгiне байланысты) топты; TYPДе аптасына 3 рет ягни - 12 саба; еткiзiледi. Мектеп жасына дейшп балаларга (3-6жас) ;огамды; ортадагы мiнез-к¥лык ережелерiн ;алыптастыру ма;сатында: Т.Бокованыц «Жа;сы эдеттер!» [3] ертеп TYPiнде жазылган арнайы о;у-эд^емелт ;уралмен жумыс ЖYPгiземiз. Онда бала сез басы сэлем, амандасудыц TYрлерiмен танысады. Д^рыс сэлемдесудi педагогпен бiрге ;айталайды, ез бетiмен сэлемдесуге дагдыланады. Сонымен ;атар «^асы; ртаган мысы;» ертепсшде Yстел Yстiнде тама; iшу мэдениет туралы ертегiнi тыцдайды. Ертегiнi тыцдай отырып, бала эрбiр ас YЙ ^ралдарын атайды, дастархан басында отырудыц ережелерiн жаттайды. ^оршаган орта туралы TYсiнiгiн ;алыптастыру ма;сатында Ю.Н.Кислякованыц
«Путишествие в мир окружающих предметов» атты о;у эдiстемелiк ^ралымен ж^мыс ЖYPгiземiз. Онда бала жемiстердiц TYPлерiмен танысады, кекеыстердщ суреттерiн арнайы контурмен салуды YЙренедi [4]. Баланыц саба;ты терец мецгеруi Yшiн жемiстердiц муляжын да пайдаланамыз. Сонымен ;атар ;асы; рт"ай алмайтын балалардыц ез бетiмен тама;тануын ;амтамасыздандыру ма;сатында «Асхана» релдк сюжетлк ойынын ойнатамыз. Онда б^з баламен ойын ойнау ар;ылы ;асы; рт"ап тама; iшудi YЙретiп, ас YЙ мэдениетi туралы а;парат беремiз. ^асы; ^стап тама; iшудi бастамас б^рын алдымен балага езiнiц тама; ше алатынын рындыру керек. Ол Yшiн балага нан, то;аш тэрiздi ;олга ^стаута ыцгайлы тагамдарды аузына апарудан бастаймыз. Сонан кейiн гана балага жаца дагдыларды ;алыптастыра бастаймыз [5]. Сондай-а; кiшi топтагы балаларга жолда ЖYPУДiц ережесiмен таныстыру ма;сатында «Юшкентай жаяу ЖYPгiншiлер элiппесi» атты жол ЖYPУ ережесiн YЙрететiн магниттi жабыстыргыш ойынын ойнатамыз. Онда педагог бейнелисуреттерге алдын-ала машинаныц, багдаршамныц, автобустардыц аялдамалардыц суретiн ;ойып, ойнап жат;ан балага бiр о;иганы баяндайды. Кейiпкерлердi Yйдiц ;асына орналастырады. Эрбiр кейiпкердiц ;асына себеттiц (семке, билет немесе иттщ) суретiн жабыстырады. Б^л сол кейткерге орманга (дYкенге, циркке, итпен бiрге т.с.с.) бару керек деген магынаны бiлдiредi. Ал, б^л кейiпкердiц баратын орнына ;ажетп заттарды да жабыстыру керек (сацыраущ¥ла;тар, азы;-тулттер т.с.с.). Осы ойынды ЖYPгiзу ар;ылы бiз баланыц ;оршаган орта туралы TYсiнiгiн кецейтт, ;иялын дамытамыз, сездiк ;орын кебейтуге MYMкiндiк аламыз [6]. Ал, орта мектеп жасындагы (7-10 жас) балалар Yшiн ез-езше ;ызмет ету дагдысын жетiлдiру ма;сатында жол ЖYPУ, мiнез-к¥лык ережелерiн YЙретедi. Дэлiрек айт;анда, З.Мейiрханованыц «^ыздыц жолы жiцiшке» атты о;у ^ралынан балаларга терi, шаш гигиенасы, тiс KYтiмi тэрiздi а;параттар беремiз [7]. Сондай-а; Х.Досм^хамедовтыц «9з денсаулыгынды са;тай бiл» атты о;у ^ралынан KYн тэрт^б^, адам денсаулыгына зиянды заттар туралы маг^лматтар беремiз [8]. Сонымен бiрге уа;ытты багдарлау Yшiн «Уа;ытты бас;ара б^л!» та;ырыбында балаларга (механикалы;) сагатты YЙретемiз. Ал, ^са; ;ол моторикасы Yшiн «Жэндiктердi жапыравда т^к!» арнайы бауы бар та;тамен ж^мыс ЖYPгiземiз. Балалардыц ецбекке ^бтет-тЫнн арттыру ма;сатында «^айыц жапыра;тары», «^ыс кереметтерi» сия;ты еркш та;ырыптарга сурет салдырып, ермексазбен ;агаз, ;айшы, желiммен ж^мыс ЖYPгiземiз. Сондай-а; эрбiр баланыц жеке белмесiне барып тесек-орны мен ез заттарын д^рыс жинауды керсетiп, оган баланыц дагдылануын ;адагалаймыз.
Жогары топ (11-15жас) балаларына келер болса;, онда элеуметтiк педагог жасеспiрiмнiц ез-езiне багалауын кетеру багытында эртYрлi элеуметтiк-психологиялык тренингтер ЖYPгiзедi. Мэселен, «Еажайып доп» психологиялы; тренингiнде жеткiншектердi шецбер TYPiнде отыргызамыз, бiр-бiрiне допты берiп, мада;тау сездерiн айт;ызамыз. Бiрiнiц сезiн бiрi ;айталамауын ;адагалаймыз. Мыс: Эсем...эдем^ Багдат ... батыр т.с.с. Тренингтщ басты ма;саты - жетюншектщ езiне деген багасын арттыру болып табылады. Ал, «Туган KYн!»
74
тренинпнде эрбiр бала «туган KYн иеа» атанып, ^агазга 2 фамилияны жазып, калган балаларды ез туган KYнiне крнакда ша;ырады. ^она;тар «туган KYн иеане» сыйлы; ойластырады. Кештi ет^зудн жолдарын ;арастырады. Ойын эмоциялы; ;арым-;атынасты аны;тауга багытталган. Онын басты ма;саты - баланын ужымга Yйренуiне ы;пал ету. «Менщ пiкiрiмше...» деп аталатын ккерлт ойынында жасеспiрiмдер кино, TYрлi ойын-сауы; TYрлерiн ;алай тандауга болады? Жалпы демалысты ;алай ^йымдастырган дурыс деп ойласыз? т.с.с. сура;тарды тал;ылап, ез ойларын тез эрi на;ты бiрiн-бiрi ;айталамай ЖYЙелi айтуга Yйренедi [9]. Сонымен бiрге жасеспiрiмдермен бiрге «Маманды; тандау - манызды iс!» тестш ЖYPгiземiз. Бул тесттiн кемегiмен жеткшшек (табигат-адам, техника-адам, адам-адам, танба-адам, керкем бейне-адам) езшщ ;абтет мен ;ызыгушылыгына ;арай ;ай мамандыкда жа;ын екендтн бiлуге MYмкiндiгi бар. Тесттi ЖYPгiзген сон маманды;тын адам емiрiндегi рел^ болаша; кэсiптi дурыс тандаудын маныздылыгы туралы TYсiндiрiлiп, енбек, ба;ыт, байлы; угымдарынын мэнiн ашамыз. Сондай-а; MYMкiндiгi шектеулi баланы элеуметтiк бейiмдеу жумысында ашы; тэрбие сагаттарын ЖYPгiзу ете манызды. Аталган саба;ты элеуметтiк педагог орталы;та эрбiр ауысым сайын етмзедГ Мундай ашы; саба;тардын негiзгi формасы - бул ЖYЙелi интеграцияланган к-шаралар жэне негiзгi ;атысушылары балалар болатын мейрамдар. Ашы; саба;тар багдарлама бойынша эртYPлi iс-эрекеттер ар;ылы
1 кесте - Саба;тардын нэтижесi._
ЖYPгiзiледi: энгiмелер, сурет салу, гажайып ертегiлердi о;у, рухани музыкаларды тындау, адамгершЫк-эстетикалы; та;ырыптарды ;озгайтын негiзгi мерекелт iс-шараларды еткiзу. Мерекелiк iс-шаралар бiрнеше топпен (15-20 бала эртYрлi жастагы) бiрге ЖYPгiзiледi. Себебi топты; жумыстар дамуында ауыт;ушылыгы бар балалардын бас;а адамдармен ;арым-;атынас;а TYсуiне ы;палынын Yлкен екенi тэжiрибие ЖYзiнде дэлелденген. Ескеретш жэйт, аталган категориядагы балаларга мерекелт iс-шараларFа дайынды; барысында берiлетiн а;парат материалынын мазмуны ;арапайым, TYсiнiктi турде, аны;, ай;ын, бейнелi жэне эдемi турде жеткiзiлуi тиiс. Бунын барль^ы дамуында ауыткушылыгы бар балалардын тура;сыз зейiнiн менгеруге, онын ;ызыFушылыFын оятуга MYMкiндiк бередi. ТYзету-дамыт■у жумысынын сэтт болуы кеп жаFдайда ата-аналардын педагогикалы; Yрдiске белсендi ;атысуына тiкелей байланысты. МYMкiндiгi шектеулi баланын ез-езiне ;ызмет ету даFдысынын барлы; ерекшелiктерiн бту Yшiн орталы;та ата-аналарFа арнайы дэрктер о;ылады. Онда баламен YЙде жэне ойын аландарында тузету-дамыт■у жумысын ЖYргiзудiн ерекшелiктерi туралы айтылады. Сонымен бiрге «БЦС-ымен емiр» журналы таратылады [10]. Нотежиеск
Элеуметтiк педагогтын жеке сабаFы мен топты; сабаFынын нэтижесшде балаларда темендегiдей бiр;атар iлгерiлеу езгерiстерi бай;алFан. Солардын бiрнешеуiне то;талып етейт (кесте 1).
ТYЙме ;адау жэне сырма; салу Бау байлау Ермексазбен жумыс Лениж |Мэ±хэУиж-э|1/чэж ¥са; ;ол моторикасы Yшiн жатты^у Жеке бас гигиенасы
О;ытылды 173 215 253 190 164 302
вз бетЫше жасауды YЙрендi абс % абс % абс % абс % абс % абс %
141 81,5 181 84,1 211 83,3 167 87,8 139 84,7 257 85,0
Кемек ар;ылы жасайды 32 19,5 37 17,2 42 16,6 23 12,1 25 15,2 45 14,9
ЖоFары керсетiлген кесте бойынша ЖYргiзiлген саба;тардын нэтижесiнде балалардын ез-езше ;ызмет керсету даFдысыайтарлы;тай жеттгеы бай;алFан. БалаларFа ЖYргiзiлетiн ойындар, тренингтер баланын сол ортаFа бейiмделуiне ез сепшш тигiзген. Сонымен ;атар олардын коммуникативтi даFдылары дамып, сездiк ;орлары кебейген.
Сонымен бiрге баланын ез-езЫе ;ызмет ету даFдысын ;алыптастыру мэселеане ;атысты ата-аналардын кез;арасында езгерiстер болFаны бай;алFан. Олар ;имыз-;озFалыс даFдылары мен сейлеу ;абтетш зор.
арттыру сия;ты оналту шараларына деген
;ызыFушылыFы пайда болFан.
Корытынды:
Шетелде элеуметпк-педагогикалы; жумыс жолFа ;ойылFан. Ал, бул жумысты елiмiзде б^з «Балбула;» оналту орталыFында жалFастырып одан эрi дамытып жатырмыз. Дорыта келгенде, элеуметтiк педагогтын оналту орталы^ында MYMкiншiлiгi шектеулi баланы емiрге бежмдеу ма;сатындаFы жетекшi мамандардын бiрi жэне онын оналту iсiндегi ат;аратын релi орасан
75
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Назарбаев Н. Халывда жолдауы // Егемен ^аза;стан, 2014.- № 11 (28235).
2 Жигорева М.В. «Дети с комплексными нарушениями в развитии: педагогическая помощь» 2-е издание. - М.: 2008.- С. 32-35.
3 Бокова Т. «Хорошие манеры» // - М.: 2010. - 10 с.
4 Кислякова Формирование навыков социально-бытовой ориентировки у детей с нарушениями развития «Путешествие в мир окружающих предметов» // - М.: 2004.- 15 с.
5 Нэнси М. Джонсон-Мартин, Сюзен М.Арттермиер, Кеннент Г.Джонс, Бонни Дж.Хаккер. «Программа Каролина для младенцев и детей младшего возраста с особыми потребностями». Санкт-Петербургский институт раннего вмешательства, второе изд., 2005.- 500 с.
6 «Азбука маленьких пешеходов». - М.: «Росмэн-пресс», 2004.
7 Межрханова З. «^ыздыц жолы жщшке» // - А.: 1994.- 30 с.
8 Х.Досм^хамедов «9з денсаулыгьиды са;тай бт» // - А.: 1994.- 20 с.
9 Никитина Н.И., Глухова М.Ф. «Методика и технология работы социального педагога. - М.:Владос, 2007. - 357 с.
10 «Жизнь с ДЦП» проблемы и решения. Информационно-практический журнал апрель, 2009. - С.23-25.
Б.А. ЕСЕНБАЕВА
Республиканский реабилитационный центр «Балбулак», Алматы
ФОРМИРОВАНИЕ САМООБСЛУЖИВАНИЯ У ДЕТЕЙ С ОГРАНИЧЕННЫМИ ВОЗМОЖНОСТЯМИ
Резюме: В статье рассматривается некоторые особенности формирования самообслуживания у детей с ограниченными возможностями. А так же особенности работы социального педагога в Республиканском реабилитационном центре «Балбулак».
Ключевые слова: реабилитация, ДЦП, дети.
B. ESENBAEVA
Republican rehabilitation centre "Balbulak". Almaty
FORMATION OF SELF-SERVICE FOR CHILDREN WITH DISABILITIES
Resume: This article discusses some features of formation of self-service for children with disabilities. As well as features of the work of a social pedagogue in the Republican rehabilitation centre "Balbulak". Keywords: rehabilitation, cerebral paralysis, children
УДК 616.831-001.31
Ж.С. ЖАНАЙДАРОВ, Н.А. СУЛЕЙМАН^¥ЛОВ, А.Н. ХОВДАШ
С.Ж.Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыц Медицина Университетi №7 Цалалыц Клиникалыц Аурухана Нейрохирургия кафедрасы
БАС-МИ ЖАРА^АТЫ БАР НАУ^АСТАРГА К0МЕК К0РСЕТУД1 ¥ЙЫМДАСТЫРУДЫН, 0ЗЕКТ1 МЭСЕЛЕЛЕР1
Бас-ми жарацаты бар науцастарга квмек кврсетуд'1 уйымдастырудыц взект'1 мэселелерi медико-элеуметт'к жэне медико-цщыцтыц аспект квп факторлы болып табылады жэне эрi царай тэжiрибенi цажет етед'1, атап айтцанда, аймацтыц жэне республикалыц денгейде регламенттi орнату. Ауруханага дейiнгi, ауруханада, мамандандырылган жэне жогары мамандандырылган квмек кврсетуд'1 уйымдастырудыц барлыц кезецдер'шде жаца гылыми iздешстер керек. TyüiHÖiсоздер: медициналыц квмект'1 уйымдастыру, вегетативт'1 статус, коматозды науцастардыц взект'1 мэселелер'1.
Wpicne. Бас-ми жарацаты рак; жылдар бойы к^рп J. F. et al., 1986), А^Ш-та жыл сайын бас ми жаракатын
замангы нейрохирургия жэне неврологиядагы ец езект алган наукастардыц емше кеткен шыгын артуда.
жэне ;иын мэселелердщ бiрi болып табылады. Б^л бас Стационар жагдайдагы бiр ретпк бас ми жаракатыныц
ми жаракатыныц тек ;ана кездесу жжлтнщ ауыр TYPiнiц емше орташа алганда 150000 А^Ш доллары
жогарылыгынан, патогенезЫц ^рделЫпнен, ж^мсалады, сонымен катар келес реабилитация жэне
клиникалы; кер^анен жэне eлiм жтмнщ кеп элеуметпк камтамасыз ету шыгынды екi миллионга
кездесетiндiктен емес, сонымен катар оныц жогары дейiн жогарылатуы MYмкiн. Ресейдеп бас ми
экономикалы; шыгынга ^шыратуымен байласты. жаракатыныц орташа кездесу жиЫп 1000 адамга
Амариканды; авторлардыц мэлiметтерi бойынша (Kraus шакканда 4 жагдай (шамамен жылына 600 000 жагдай)
76
