Научная статья на тему 'НУРАЛИ ҚОБУЛНИНГ БАДИИЙЛИК СИРЛАРИ'

НУРАЛИ ҚОБУЛНИНГ БАДИИЙЛИК СИРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ёзувчи / ҳикоя / образ / бадиийлик / памфлет / роман / қиёсий адабиётшунослик / тарихий роман / Нурали Қобул.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Толипова Аида Муратовна

Мақолада ёзувчи Нурали Қобул ижодининг ўрганилиши тарихи, ёзувчи бадиий маҳоратининг баъзи жиҳатлари ҳақида сўз юритилади. Муаллиф Нурали Қобулнинг “Суд” ҳикояси таҳлили орқали муаллифнинг бадиий жасорати, асар структураси, сюжет ва композиция ҳақидаги фикрларини баён этади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НУРАЛИ ҚОБУЛНИНГ БАДИИЙЛИК СИРЛАРИ»

I Eurasian journal ok entrepreneurship

And Pedagogy

ffiSSi^i

gW«i «g*!

НУРАЛИ ЦОБУЛНИНГ БАДИИИЛИК СИРЛАРИ

Толипова Аида Муратовна ТТЕСИ докторанти

https://doi.org/10.5281/zenodo.10927443

ABSTRACT

Мацолада ёзувчи Нурали К,обул ижодининг урганилиши тарихи, ёзувчи бадиий мауоратининг баъзи жщатлари уацида суз юритилади. Муаллиф Нурали К,обулнинг "Суд" щкояси таулили орцали муаллифнинг бадиий жасорати, асар структураси, сюжет ва композиция уацидаги фикрларини баён этади.

Истеъдодли ёзувчи Нурали Кобул х,озирги узбек насрида алохдда уринга эга. Унинг уттиздан зиёд х,икоялари, ундан ортик киссалари, эссе ва шеърлари аллакачон уз укувчиларини топган. Сунгги йилларда эса Туркистон тарихининг бадиий ифодаси саналган ва жами 24 жилддан иборат "Темурийлар эпопеяси" х,амда 5 та китобдан иборат роман-памфлети адабиётимизда катта вокеа булди, дейиш мумкин. Бу х,акда адабиётшунос К.Йулчиев шундай ёзган: "Ёзувчи узбек адабиётида эпопея жанри тамойилларини кенгайтирибгина колмай, памфлетнинг романик шаклини х,ам куллади. Нурали Кобул ёзган эпопея ва памфлет адабиётимиз учун катта хддисага айланди"[5, 243]. Чунки узбек давлат ва жамият курилиши тарихининг бадиий ифодаси сифатида унинчи-ун олтинчи асрлар тарихи яхлит тизим сифатида яратилмаган эди. Бундан ташкари, узбек адабиётида роман-памфлет шу пайтгача мавжуд булмаган эди. Бунинг устига у бешта романдан иборат. Аслида Нурали Кобулнинг "Сенинг болалик осмонинг" киссаси 1981 йилда соби; мамлакатда "Юность" журналида босилган ва "йилнинг энг яхши ;иссаси"номинациясини олган эди. Бу уша даврда узига хос эътибор эди. Шунингдек, 1981 йилда "Юность" журналининг 12-сонида "Ой;ор" киссаси чоп этилади ва 1982 йилда бу киссасига собик иттифок ёзувчилар уюшмасининг Максим Горький номидаги мукофоти берилади. Унинг ижодига Чингиз Айтматов, Борис Полевой, Андрей Вознесенский, Одил Ёкубов каби машхур ижодкорлар ижобий бах,о беришган. Демак, Нурали Кобул истеъдодли ёзувчи ва улкан адиб сифатида олиниши ва унинг асарлари киёсий адабиётшунослик объекти булиши керак.

Тугри, адабиётшуносликда Нурали Кобул ижоди х,акида бир канча тадкикотлар олиб борилган, фикрлар билдирилган. Хусусан, академик Б. Назаров тарихий х,акикатни бадиий акс эттириш, миллий узликни англашда тарихий вокеанинг ах,амияти ва романдаги сюжет курилиши х,акида йирик макола ёзган[6, 457-477]. Академик А.Саидов эса Амир Темур шахсининг бадиий ифодаси х,акконий эканлигини эътироф этган [8, 14]

ARTICLE INFO

Qabul qilindi: 11-mart 2024 yil Ma'qullandi: 15-mart 2024 yil Nashr qilindi: 17-mart 2024 yil

KEYWORDS

ёзувчи, щкоя, образ, бадиийлик, памфлет, роман, циёсий адабиётшунослик, тарихий роман, Нурали

, Профессор А.Ахмедов бир нечта тарихи романларига ижобий такризлар ёзиб берган ва куйидагиларни таъкидлаган: «миллий адабиётимиз, колаверса, жахон адабиёти тарихида муаллиф романлари каби кенг куламли, эпик хажмдаги яхлит асарлар саноклидир. Назаримда, ёзувчимиз уз камрови ва мехнати билан кечмиш хамкасбларидан узиб кетгандек»[2, 380], туркиялик ёзувчи Собир Сайгон Нурали Кобул романлари Туркияда хам севиб укилиши ва унинг бадиий-эстетик ахамияти хакида ёзган [10, 384-402]. Адабиётшунос Т.Каххоров эса ёзувчи асарларидаги поэтик масалалар, жумладан, композиция, ёзувчининг услуби, асарлари тили тугрисида кичик тадкикотини эълон килган[12, 436-451]. Профессор Й.Солижонов ёзувчининг "Елкадаги юк", "Азоб" каби хикояларини тахлил этган[11]. Профессор И.Ёкубов Нурали Кобул ёзувчининг композиция яратишда халк кушиклари ва шеърий парчалардан фойдаланиш махоратини очиб берган [4, 394-430]. Бошка бир адабиётшунос У.Улжабоев эса ёзувчининг "Бугдой пишигига етмаганлар" киссасидаги бола образи хакида яхши фикрлар билдирган [15]. Шу олим бошка бир асарида эса ёзувчи хикоялари тахлил этган[16]. Гулистонлик ёш адабитшунос А.Туйчиев эса Нурали Кобул насри поэтикасини ёзувчи хикоя ва киссалари мисолида урганган[13]. Ёзувчининг тарихий романи буйича М.Ганиев диссертация химоя килган[ 18]. Бунда тадкикотчи ёзувчининг битта романини тадкик этган ва ундаги поэтик масалалар очиб берилган. Шунингдек, Жовли Хушбоков, У.Улжабоевларнинг яна биттадан илмий рисолалари хам мавжудки, уларда Нурали Кобул ижоди хакида илмий-публицисик рухдаги фикрлар билдирилган[17]. Жовли Хушбоковнинг рисоласи "Темурийлар эпопеяси"нинг "Жон ва шон таласаси" номли VI жилдида хам кисман эълон килинган [3].

Кузатишлар шуни курсатдики, илмий манбалардаги масала ва муаммоларни куйидаги гурухга ажратиш мумкин: 1) ёзувчи асарларидаги сюжет, композиция, образлар тизими хакидаи 1 та монография нашр этилган, 2 та диссертация химоя килинган; 2) ёзувчи асарлари хакида 3 та илмий рисола, уттизга якин илмий маколалар. Аммо ёзувчининг ижодий махоратининг жахон насри намуналари билан якинлиги, умуминсоний масала ва муаммолар бадиий ечимига багишланган асарлари етарлича тадкик этилмаган. Бундан ташкари,ёзувчининг роман-памфлетини рус ва француз роман-памфлетлари билан киёслаб урганиш ёки тарихий эпопеясини хам инглиз тилидаги таржимасини таржимашунослик нуктаи назаридан урганиш долзарблик касб этади. Шу уринда таъкидлаш лозимки, Нурали Кобулнинг бир хикоясидаги бургут образи миллийадабиёт доирасида Шукур Холмирзаев, Хуршид Дустмухаммад хикояларидаги шу типдаги образ билан киёсий аспектда тахлил этилган [5, 45-67]. Куринадики, Нурали Кобул хикоя, кисса ва романлари хакида тадкикотлар олиб борилган. Ёзувчининг узбек адабиётидаги урни бахоланишга харакат килинган. Аммо манбаларда АКШ насри билан киёсий аспектда тахлил этилмагани аникланди. Холбуки, ёзувчи бадиий жихатдан пухта, пишик асарлар ёзган.Унинг асарлари инглиз, рус, турк, киргиз, коракалпок тилларига угирилган. Аммо бу фаолиятига адабиётшунослар томонидан етарлича бахо берилмаган.

Аслида ёзувчининг илк хикоя ва киссалари утган асрнинг 70-йиллари иккинчи ярмида эълон килина бошланди. Уларда лирик-субъектив баён, услубий узига хослик, ва албатта,чорвадор халк турмушининг акс этиши билан ажралиб турган. Хар бир ёзувчи уз хаётий кузатишлари, билими, малакаси ва тажрибасидан келиб чикиб,оламни узига

хос тарзда куради, англайди ва бадиий ифодалайди. Шу маънода истеъдодли ёзувчи Нурали Кобул замонавий узбек-туркий адабиётга кушган хиссаси ва урнини жахон адабиётшунослиги хамда киёсий адабиётшунослик объекти килиб олишга эхтиёж тугилади. Боиси, ёзувчи хикоя ва киссаларидаги образларнинг табиатга якинлиги, инсон ва табиат уртасидаги муносабат, хаётда урнини топиш, бахт ва умр мазмунини белгилаш, инсон кадри каби катор ижтимоий муаммолар ёзувчи асарларида уз ифодасини топган. Масалан, ёзувчининг "Суд" хикоясини олиш мумкин[7]. Хикоянинг номига диккат килинса, ассоциатив тарзда укувчи хаёлига жиноят, хукукбузарлик ёки конунбузарлик жараёни тушунилади. Аммо бу ерда инсон кадри ва уни жамиятни бошкарувчи катлам томонидан бузилганига ишора бор.

Хикояда вокеа ровий-кахрамон тилидан баён килинади. Аммо у деярли гапирмайди, балки вокеада иштирок этади ва сюжетни баён килади. Хикоя шундай бошланади: "Ун йиллар чамаси бурун бу вокеа хакида когоз коралаб, ташлаб куйган эдим. Сабаби чоп этиш хакида уйлаш хам мумкин эмас эди у вактда. Бирок уша кораламани топа олмадим.Бир хисобда бу яхшидир. Уша галати вокеага бугун кун назари билан янада чукуррок карша имкони тугилар.Эслаганим сари уз-узимдан хижолат чекиб,хонадан у бошидан бу бошига бориб келавераман. Уша одам хозир экан, деб уйлай бошлайман. Бу вокеани у пайтда хеч кимга айтиб хам булмас эди"[7,186]. Парчага диккат килинса, ровий-кахрамоннинг виждони кийналгани, аллакандай «айтиб булмас" ишга гувох булганини англаш мумкин. Лекин матн тагидаги "нимкоса" айнан кандай? деган саволни уртага чикаради ва ровий нуткидаги тугунни кучайтиради,укувчида вокеага кизикиш уйготади. Бу аслида вокеани типиклаштириш усули булиб, умумижтимоий вокеа-ходисалардан, айнан, биттасини бошкалардан характерли жихатига ишора килинади. Зеро, "типикликда ходисанинг конуний хусусиятлари руёбга чикади, унинг энг мухим, хал этувчи ва доимий аломатлари уз аксини топади" [1,82]. Типикликнинг бундай аломатлар билан юзага чикиши вокеани алохида образ ва образли ифодалашни талаб этади.Натижада ровий сюжет вокеаларига нисбатан аникрок,конкретрок вазият тасвирини олиб киради. Унда албатта маълум персонажни ифодалайди. Масалан, Нурали Кобул юкоридаги парчадан кейин вокеанинг нисбатан аникрок ифодаси утади. Натижада, ходиса ва у юз берадиган макон, ундаги образлар аник тасвирланади: "Карагайлар кийгос гуллаган, аста-секин кизиётган заминдан ут-улан охиста бош кутариб, куёшга талпинаётган куклам кунларининг бири эди. Бахор кечикканидан апрелнинг охирларигача соярок жойларда кор туриб колган, тоглар бахори эса астойдил кечикаётган эди"[7,186]. Ровий-персонаж шу уринда пейзаж усули оркали конкрет макон образини яратган. Унда бахорнинг уртаси, майсалар асталик билан усаётгани хам тилга олинади. Натижада аник жой тасвири юзага келади. Кенг планда бу аслида вокеа кечадиган жой, макон образи булиб,вокеанинг умумий эпик кечинмасига таъсир килади. Яъни ровий-персонаж бахорнинг кечикаётганини тасвирлаш оркали хикоянинг мазмунидаги муаммолар тизимига сингдирилган асосий муаммони хам юзага келишида нисбатан тараккиётдан ортда колган одамлар сабабчи эканлигига ишора килади. Лекин хозирча сюжет тизимида бу одамлар фаоллашмайди. Балки асосий персонажлар тасвирланади: «Газета чикариш учун кечки навбатчиликка колган уч киши - мен, мусаххих,, партия турмуши булимининг мудири, бош навбатчи Хайиткул Норматов, унинг ёрдамчиси, катпа мухбир Шокир Шерматов нашриёт рупарасидаги ресторанда

кечки ов;атни ;илиб, юз граммдан «Сурхон» роми билан томо;ларимизни хуллагач, узимизча дам олган киши булиб, х,овлидаги ;ари урик остида гурунглашиб, чой ичиб утардик...Мен булсам беихтиёр бекат томонда овозлари борган сари баландлашаётган оломонни кузатардим. Куп утмай гала-говур авжига чи;ди». [7,187]. Бу ерда ровий-персонаж вазият, пейзаж тасвиридан жой образи ва персонаж томон томон ута бошлайди. Натижада ровий нут;и х,ам каби умумийлик тасвирдан хусусий шахслар тасвирига ва уларнинг ани; х,олатига силжий бошлайди. Яна шу ерда сюжетнинг тугуни х,ам бошланади. Бу узо;даги оломоннинг гала-говури булиб, шу овозигача булган во;еа экспозиция саналади. Келтирилган парчадаги яна бир жих,ат борки у Нурали Кобул х,икоясини гарб насрига я;инлаштиради. Ровий нут;ида биз ром ичиб утирган одамларни курамиз. Ром Европа маданияти кириб борган мамлакатларда, жумладан, АКШда кенг тар;алган спиртли ичимлик саналади. Нурали Кобул ана шу ичимликка ишора ;илади. Кизиги, ром бизда нисбатан кам булган.

Биз бадиий асардаги образ ва унинг бадиий ифодаси х,а;ида фикр юритар эканмиз,Нурали Кобулнинг во;еликни бадиий идрок этиши, оддий во;еага янги бадиий-эстетик вазифа юклаб, уни бадиий образга айлантириши, унда эса ани; персонаж, макон, жой тасвирини бериши ор;али образнинг турли шакл ва куринишларни яхлит тизими сифатида шакллантирганган ишонч х,осил ;илдик. "Бунда ута мураккаб ва ута мукаммал тизим ичига кирилади. Бундай тизим ичидаги х,ар бир унсур бош;алари билан узаро куп хилдаги таъсир ва ало;ада булади, суз эса оддий муло;от куролидан образга, образ эса образлар тизимига, образлар тизими бадиий х,а;ик;атга, бадиий х,а;ик;ат эса асар (ижодкор) концепциясига айланади" [9, 34-35]. Натижада х,икоя умуминсоний булган инсон ;адри, шахс эрки, мустабид тузум ва унинг иллатлари х,а;ида эканлиги бадиий янгилик сифатида тавсия этилади. Замонавий узбек насрида алох,ида уринга эга булган Нурали Кобул яратган бадиий матн(асар)нинг мазмуни реаллик мох,иятига я;ин келади. Х,икоядаги мазмуний яхлитлик турли макон,персонажлар тасвири ор;али ягона бадиий концепция, ани;роги инсон реал мавжудлик сифатида мутло; устунликка эга булиши керак, деган гояга таянади. Буерда персонажларнинг ;атъий ишончи, х,икоядаги бадиий дискурсга киришган суд вакилининг портрети, кийишидан тортиб, ишини уз идорасида эмас, х,еч ким йу; жойда олиб бориши ва, х,атто, асл мох,иятни яшириб, х,аётдан кунгли совиган одамни индамасдан ;амо;;а олиши каби х,олатларни ёзувчи дадиллик билан олиб чи;ади.

Бугунги кун укувчиси учун бундай вазият тушунарсиз булиши мумкин. Аммо соби; тузумни курган кишилар бундай ажабланмайди. Ёзувчи уз асарларига инсон ;адрини урган, шапхс сифатида амалдордан бош;асининг гапи утмайдиган, рах,барлар кулида кугирчок; булган суд раиси образини х,ам яратган.

"Нурали Кобул асарларида Бахмал тоглари, шу юртда униб-усган одамларнинг ;иёфаси, уларнинг орзу-умидлари, дарду х,асратлари, кувонч ва изтироблари тасвири бор. Ёзувчи узига хос феъл-атворли, х,аётий образлар тизимини бунёд этди. У узи билган одамларни асарларида куришни истайди. Унинг адабиётда уз мавзуси, уз ;ах,рамонлари бор. Уз ;ах,рамонлари ;иёфаларини ани; гавдалантира олган адиб узига хос образлар галереясини яратган" [13,146]. Демак, мазкур х,икоядаги образларни х,ам шу ;аторга ;ушиш мумкин. Жумладан, давлат рах,бари расмидаги кузини уйиб олган ва тузумдан

норози булган, цамовдан чикдан ва яна тезро; уша жойга ;айтишни истаётган Котельников, учта сохта гувох ва судья "Суд" хикоясидаги асосий образлар ;атори саналади. Бу ерда асосий фожеа Котельниковнинг харакати ва унинг ;амо;;а ;айтиш истаги, ёхуд шахар марказидаги сал;ин жойда дам олиб утирган учта зиёлилар холати эмас, балки суд раиси Рахматовнинг хисобланади. У шу ;адар хавфли, халокатли шахски,буни узи хам ;айсидир маънодаанглашига баъзи белгилар ишора ;илади. Масалан, ранги ;ути учганлиги, телефондаги одам кечирим сураши кабиларни келтириш мумкин. Аслида у суд раиси хукук;бузарлик ёки ;онунбузарликни у белгилаши ва тегишли тартиб,адолатли хукм чи;ариши зарур. Аммо уша пайтдаги ;онунларда судлар дахлсизлиги ёзилган, амалда эса бунинг тескариси эканлиги Рахматов тимсолида очиб берилган. Демак, адиб яратган образ галереяда уз ваколатини бажара олмайдиган, соби; тузум кулига айланган эрксиз судьянинг образи хам бор дейиш мумкин. Ёзувчи унинг портретини шундай чизади: "Соат ундан ун да;и;а утганда о;-сари;дан келган, ранг-кути учган, таро; тегмаган патаксимон сочи тузгиган, буйинбогидаги дог излари анча наридан хам сезилиб турадиган жиккаккина бир киши суд биносидан, узини таништирди. Унинггапириши ;андайдир кунгизнинг гингиллашини эслатар, устидаги ;иммат костюм-шимга анчадан бери дазмол тегмаган эди"[7, 189]. Ёзувчи бу парчада суд раисининг портретини берар экан, уни салбий буё;ларда тасвирлайди. Айнан шундай ёндашув хам суд раисининг жамиятдаги урнини курсатади. Аслида эса ;онун устуворлигини таъминлаши, жазо мукаррарлигини белгиловчи ва карорлари бажарилиши шарт булган одамнинг соби; тузум давридаги даражасини аник; тасвирланган. Бундай фикрни турли образ ва характерлар ор;али укувчига сингдирар экан, хикояни маълум ;исмларга ажратиб ташкиллайди. "Зеро, хамма нарса усиб, узгариб боради, жумладан олам хам улкан макон сифатида борли;ни ;оплаган ва чексиздек туюлса-да, у хам узгариб боради. Шунинг учун ижодий жараён ха;ли равишда турли ;исмларга ажратилади" [19, 247]. Шу маънода хикоянинг оломон шов;ини содир булган ;исми алохида олиниши мумкин. Судга ча;ирув ;огози келган ва судраси билан учрашув алохидабулса, учинчи ;исм бу Котельников билан учрашув пайтини олиш мумкин. Тугри, мазкур ;исмлар сюжетнинг эпилог, экспозиция, тугун,во;еалар ривожи, кульминацион ну;та, ечим каби компонентлари доирасида юзберади. Аммо,макон ва ва;т ну;таи назаридан олган уч ;исмга ажратилиши хам мумкин. Бунда образ ва уларнинг характери яхширо; юзага чи;;ан. Ёзувчи шу тари;а уздавридаги сохта судлар,жамиятни уз билганича бош;арган рахбарлар ва бунинг хал; ижтимоий тара;;иётига салбий таъсирини бадиий ифодалай билган. Хуллас, Нурали Кобул ва унинг бадиий олами ха;идаги илмий тад;и;отлар маълум тизим олиб борилмо;да. Аммо ёзувчининг бадиий-эстетик олами, хикоя, ;исса ва романларининг замонавий узбек адабиёти тара;;иётидаги урни етарли даражада илмий исботини топмаган. Шунинг учун Нурали Кобул асарларини тахлил этиш ва уни жахон адабиёти даражасида туриб урганиш зарурати пайдо булди.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Izzat Sulton. Adabiyot nazariyasi. - Oqituvchi, 2005. - 272 Ь.

2. Ахмедов А. Шонли тарихимизнинг ёр;ин сахифалари / Нурали Кобул. Кадарнинг гариб жилваси. - Т.: Ijod-press,2017. - 378-380 б.

3. Жовли Хушбо;. Адолатни ай;ириб айт ёхуд Ой;ор ошган орзулар / Нурали Кобул Жон ва шон талвасаси. -Т.: Ijod-press, 2016. - Б.328-408.

4. Ислом Ё. Хозирги узбек романлари поэтик структурасида ;уши; ва лапарларнинг урни. / Кадарнинг гариб жилваси. - Т.: Ijod-press, 2017. - Б.394-430.

5. Йулчиев К. Нурали Кобулнинг прозаик махорати. - Тошкент: Ma'rifat bitiklari, 2021. - 252 б.

6. Назаров Б. Тарихий ха;и;ат ёгдулари ёхуд узликни бадиий англаш. / Нурали Кобул Етти и;лим хо;они ёхуд ахд ва тахт. - Тошкент: Шар;, 2014. - Б. 457- 477.

7. Нурали Кобул. Маймунлар мамлакати ёхуд ёввойилар орасида. - Тошкент: Ijod-press, 2017. - 186-194-бетлар.

8. Саидов А. Амир Темур сиймоси - узбек адабиётида. // Сохиб;ирон юлдузи. 2016. №1, - Б.14;

9. Саримсо;ов Б. Бадиийлик асослари ва мезонлари. - Тошкент, 2004. - 128 б.

10. Собир Сайхон. Истанбулдан мактуб. / Нурали Кобул. Салтанат тулпори. Тарихий роман. - Тошкент: Ijod-press, 2017. - Б.384-402.

11. Солижонов Й. "Елкадаги юк" "Азоби" // Китоб дунёси, 2015, 4 март. №5.

12. Тохир Каххор. Кунгиллардаги Темур хайкали. / Нурали Кобул. Жахон мулкининг султони ёхуд Фотих ва Йилдирим Боязид. - Тошкент: Камалак, 2016. - Б.436-451.

13. Туйчиев А.Х. Нурали Кобул насри поэткаси (хикоя ва ;иссалари мисолида). Фил.фан.б.фалсафа доктори (PhD) диссертацияси: ГулДУ,2022. - 157 б.

14. Улжабоев У. Адабиёт - кунгил кузгуси. -Т.: Турон замин зиё, 2017. - 215 б.

15. Улжабоев У. Хотирада чизилган излар. - Тошкент: Гафур Гулом номидаги нашриёт матбаа бирлашмаси, 1992. - 200 б.

16. Улжабоев У. Хикоячиликда давр нафаси. - Тошкент: Turon zamin ziyo, 2016. - 290 б.

17. Хушбо;ов Ж. Юрагимнинг сурати. - Т: Янги аср авлоди. 2018. - 226 б.

18. Ганиев М. Тарихий романда сюжет ва композиция. (Нурали Кобулнинг "Султоннинг сунгги куни ёхуд Амир Сохиб;ирон ва Тухтамишхон" романи мисолида). Фил.фан.б.фалсафа доктори (PhD) диссертацияси: ФарДУ, 2022. - 142 б.

19. Yulchiyev, Kahhar Vahabovich (2019) " The entirety of subjective and objective", Scientific Bulletin of Namangan State University: Vol. 1: Iss.3, Article 46

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.