Научная статья на тему 'НОТЎЛИҚ ОИЛАДА ВОЯГА ЕТАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ ҲУҚУҚИЙ, ПСИХОЛОГИК ВА МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ҲОЛАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ'

НОТЎЛИҚ ОИЛАДА ВОЯГА ЕТАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ ҲУҚУҚИЙ, ПСИХОЛОГИК ВА МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ҲОЛАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
79
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Оила мустаҳкамлиги / нотўлиқ оила / ажрашув / фарзанд тарбияси / ижтимоийлашув / девиант хулқ-атвор / оиладаги соғлом маънавий муҳит / алимент. / Consolidation of the family / defective family / divorce / upbringing of the children / socialization / deviant behavior / spiritual healthy environment in the family / alimony.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — Миракбарова, Дилдора Миралишер Қизи

Ушбу мақолада бугунги кунда нафақат Ўзбекистоннинг, балки бутун дунёнинг глобал муаммоларидан бири бўлмиш – нотўлиқ оилада вояга етаётган болаларнинг ҳуқуқий, психологик, ахлоқий ҳолатлари ўрганилади. Шунингдек, ажрашишдан сўнг фарзанд олидида ота-она бурч ва мажбуриятларининг диний ҳукмлари ҳам таҳлил қилинади. Маълумки, ҳар бир жамият асосини бахтли ва мустаҳкам оила ташкил этади. Оила маънан бахтли бўлгандагина, моддий неъматлар кўзга кўринади, демографик муаммолар ҳал этилиб, ҳар бир инсон ўз соҳаси ривожи учун хотиржам ҳисса қўша олади. Оила мустаҳкамлигига раҳна солувчи муаммолар ва уларнинг оқибатини ўрганиш, таҳлил қилиш ҳамда улардан тўғри хулоса чиқара билиш оила ва жамият келажагини фаровон бўлишига олиб келади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE LEGAL, PSYCHOLOGICAL AND SPIRITUAL-MORAL STATE OF CHILDREN GROWING UP IN A DEFECTIVE FAMILY

The article examines the legal, psychological, moral conditions for raising children in an inferior family, which today are one of the global problems not only in Uzbekistan, but throughout the world. Religious rulings on parental duties and responsibility to the child after a divorce are also analyzed. The basis of any society is a happy and strong family. Only when the family is spiritually happy, material benefits are visible, demographic problems are solved, and everyone calmly works on developing their business. The ability to study, analyze and draw the right conclusions from the problems and their consequences that undermine the strength of the family leads to a prosperous future for the family and society.

Текст научной работы на тему «НОТЎЛИҚ ОИЛАДА ВОЯГА ЕТАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ ҲУҚУҚИЙ, ПСИХОЛОГИК ВА МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ҲОЛАТЛАРИ ТАҲЛИЛИ»

R 0#

НОТУЛЩ ОИЛАДА ВОЯГА ЕТАЁТГАН БОЛАЛАРНИНГ ХУКУЦИЙ, ПСИХОЛОГИК ВА МАЪНАВИЙ-АХЛОКИЙ ДОЛАТЛАРИ ТАДЛИЛИ

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-23-520-528

Миракбарова Дилдора Миралишер кизи

Тошкент давлат ик;тисодиёт университети таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада бугунги кунда нафацат Узбекистоннинг, балки бутун дунёнинг глобал муаммоларидан бири булмиш - нотулиц оилада вояга етаётган болаларнинг ууцуций, психологик, ахлоций уолатлари урганилади. Шунингдек, ажрашишдан сунг фарзанд олидида ота-она бурч ва мажбуриятларининг диний уукмлари уам таулил цилинади. Маълумки, уар бир жамият асосини бахтли ва мустаукам оила ташкил этади. Оила маънан бахтли булгандагина, моддий неъматлар кузга куринади, демографик муаммолар уал этилиб, уар бир инсон уз соуаси ривожи учун хотиржам уисса цуша олади. Оила мустаукамлигига рауна солувчи муаммолар ва уларнинг оцибатини урганиш, таулил цилиш уамда улардан тугри хулоса чицара билиш оила ва жамият келажагини фаровон булишига олиб келади.

Калит сузлар: Оила мустаукамлиги, нотулиц оила, ажрашув, фарзанд тарбияси, ижтимоийлашув, девиант хулц-атвор, оиладаги соглом маънавий мууит, алимент.

ANALYSIS OF THE LEGAL, PSYCHOLOGICAL AND SPIRITUALMORAL STATE OF CHILDREN GROWING UP IN A DEFECTIVE FAMILY

The article examines the legal, psychological, moral conditions for raising children in an inferior family, which today are one of the global problems not only in Uzbekistan, but throughout the world. Religious rulings on parental duties and responsibility to the child after a divorce are also analyzed. The basis of any society is a happy and strong family. Only when the family is spiritually happy, material benefits are visible, demographic problems are solved, and everyone calmly works on developing their business. The ability to study, analyze and draw the right conclusions from the problems and their consequences that undermine the strength of the family leads to a prosperous future for the family and society.

Mirakbarova Dildora Miralisher qizi

Researcher PhD of Tashkent state university of economics

ABSTRACT

Keywords: Consolidation of the family, defective family, divorce, upbringing of the children, socialization, deviant behavior, spiritual healthy environment in the family, alimony.

АНАЛИЗ ПРАВОВОГО, ПСИХОЛОГИЧЕСКОГО И ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО СОСТОЯНИЯ ДЕТЕЙ, ВОСПИТЫВАЮЩЕГОСЯ В

НЕПОЛНОЦЕННОЙ СЕМЬЕ

Миракбарова Дилдора Миралишер кизи

Докторант Тошкентского государственного экономического унверситета

АННОТАЦИЯ

В статье исследуются правовые, психологические, нравственные условия воспитания детей в неполноценной семье, которые сегодня являются одной из глобальных проблем не только в Узбекистане, но и во всем мире. Также анализируются религиозные постановление о родительских обязанностях и ответственности перед ребенком после развода. Основа любого общества - это счастливая и крепкая семья. Только когда семья духовно счастлива, материальные блага видны, демографические проблемы решены, и каждый спокойно работает над развитием своего дела. Способность изучать, анализировать и делать правильные выводы из проблем и их последствие, подрывающих прочность семьи, ведет к благополучному будущему для семьи и общества.

Ключевые слова: Укрепление семьи, неполноценная семья, развод, воспитание детей, социализация, девиантное поведение, здоровая духовная среда в семье, алименты.

Халкимиз кадим-кадимдан бола тарбияси, таълими, келажагига катта эътибор билан караган. Бола тарбиясида умуминсоний, миллий ва диний тажрибаларни уйгунликда олиб бориб, давлатимиз, жамиятимиз, колаверса, дунё тараккиётига катта хдсса кушган олимлар, алломаларни етиштириб чикарган ва етиштирмокда. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев нуткида "Таълим ва тарбия сохдсидаги туб ислохртларни юксак боскичга кутариш, мамлакатимизнинг такдири ва келажаги учун масъулиятни уз зиммасига олишга кодир булган янги авлод кадрларини вояга етказишга каратилган ишларни изчил давом эттириш хаммамизнинг нафакат вазифамиз, балки мукаддас бурчимиз"[1,19] деб, боланинг ёркин келажаги нафакат ота-она, таълим муассасаси ходимлари, фукароларни узини-узи бошкариш органлари

КИРИШ

вакиллари, балки бутун жамиятнинг бурчи эканлигини таъкидлаб утган. Афсуски, оила аталмиш кургон дарз кетганда эса маънавий курбонлар куп булади. Шулар орасида энг каттик маънавий зарбага учраган инсонлар - бу норасида фарзанлардир. Нотулик оилада вояга етаётганларнинг сони эса йилдан йилга ошиб бормокда.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Илмий тадкикот иши изчил, аник максадга йуналтирилган, самарали натижага эришилиши учун илмий методларга мурожаат килинади. Нотулик оилада вояга етаётган болаларнинг хукукий, психологик хамда маънавий-ахлокий холатлари тахлил этилган ушбу илмий маколада назарий методлардан киёсий тахлил, таккослаш, тизимлиликдан фойдаланилди. Илмий маколанинг амалий кисмини ёритишда дала тадкикотлари, яъни суровнома ва интервью методларидан фойдаланилди.

Узбекистон Республикасининг комуси булмиш Конституциянинг 64-моддасида "Ота-оналар уз фарзандларини вояга етгунларига кадар бокиш ва тарбиялашга мажбурдирлар"[2, 22] деб, болаларнинг хак-хукуклари конуний тартибда мустахкамлаб куйилган. Шунингдек, давлатимиз ушбу сохага оид куплаб конун ва конуности хужжатлар кабул килган, халкаро хужжатларга кушилган, ратификация килган.

"Оила энциклопедияси" да "Нотулик оила - бу ота-оналардан бири йук булган оила. Бу оила турида ота-оналарнинг ажрашиб кетишидан ташкари, бирор объектив ва субъектив сабаблар натижасида: беморлик, фавкулодда ходисалар, улим, мехнат миграцияси туфайли эр ёки хотиннинг узга юртларда колиб кетиш холатлари хам учрайди" [3, 108] деб "нотулик оила" тушунчасига таъриф берилган.

Психолог Шоумаров Г. "Маълумки, узбек оилаларида ажралишлар микдори бошка миллатлар, масалан рус оилалариникига караганда икки марта кам. Лекин хар бир ажралишган оилага тугри келадиган "тирик етим" болалар сони узбек оилаларида 2-2,5 мартага куп" [4, 188] деган. Таъкидлаш лозимки, ажрашишдан кейин маънавий курбонлар сони, болалар хисобига, узбекларда афсуски купрок.

Чет эл олимларидан Э.А. Аднан, Р.И. Рауф ва бошкаларнинг "Ажрашувни кабул килиш таълими"[5], Д. Мечаник ва С. Хднселлнинг "Ажрашиш, оилавий низолар ва уларнинг усмирлик даври фаровонлигига таъсири"[6], А. П. Бехере, П.Баснет, П. Кампбеллнинг "Оила тузилишининг болалар рухий саломатлигига

Tatcupu: gacraaSKu TagKHKOT"[7] KaSu MaKonanapga ouna MycTaxKannrHHH caKgam, a^pamum caSaSnapuHu ypraHumgaH Kypa, a^pamyBHuHr ounaga Boara eTaeTraH $ap3aHgnapHuHr ^hcmohhh Ba pyxun corauFura SynraH Tatcupura KynpoK эtтнSop KaparnnraH. ConumTupuS ypraHaguraH SyncaK, y3SeK ounanapuga a^pamum W3 SepraHga Ha^aKar $ap3aHg, Sarnu эp-хoтнн, ynapHHHr OTa-OHacu Ba aKHHnapu x,aM ncuxonoruK orup Ba3uaTra TymuS Konagunap. By y3SeK мeнтaпнтeтннннr orpuKgu Sup HyKTacu xucoSnaHagu.

MYXOKAMA

KynuHna ounanap Sy3unraHga Sonanap oHaga Konagu. ByHra ca6a6, oHacu $ap3aHguHu Sapna TanaSnapuHu, нн^нкgнкпapннн axmu Sunumu, Kyn BaKTuHu acocaH $ap3aHgu SunaH yTKasraHugagup. Ammo 6y oTa энgн oTanuK Ba3u$acugaH o3og geraHu эмac. YsSeKucTOH PecnySnuKacu Ouna KogeKcuHuHr 96-Moggacuga "OTa-oHa Boara eTMaraH Sonanapura TatMuHoT Sepumu mapT. Boara eTMaraH Sonanapura TatMuHoT Sepum Ma^SypuaTuHu нхтнepнн paBumga Sa«:apMaraH oTa(oHa)gaH cygHuHr x,an KunyB Kapopura eKu cyg Syftpyrura acocaH anuMeHT yнgнpнпagн"[8] geftunraH. KpHyH xy^^araapuga SenrunaHraH TapTuS acocuga, Sona MaH^aaraapuHu Ky3naS, oTa-oHaHuHr y3u x,aM anuMeHT Tynam тapтн6ннн KenumuS onumnapu MyMKuH. fflyHuHrgeK, "Arap Boara eTMaraH Sonanapura TatMuHoT Sepum xaKuga oTa-oHa ypTacuga KenumyB SynMaca, ynapHuHr TatMuHoTu ynyH anuMeHT cyg ToMoHugaH oTa-oHaHuHr xap oftgaru um xaKu Ba (eKu) 6omKa gapoMaguHuHr Sup Sona ynyH — TypTgaH Sup kucmu; ukku Sona ynyH — yngaH Sup kucmu; yn Ba yHgaH opTuK Sona ynyH — apMucu MuKgopuga

yHgupunagu. X,ap Sup Sona ynyH yHgupunaguraH anuMeHT MuKgopu KoHyHnunuK SunaH SenrunaHraH MexpaTra xaK Tynam энr KaM MuKgopuHuHr 26,5 ^orougaH KaM SynMacnuru KepaK"[8], ge6 Boara eTMaraH Sona (Sonanap) ynyH anuMeHT Tynam TapTuSu Ba MuKgopu SenrunaHraH.

HcnoM guHu Tapuxuga xaM a^pamum xonaraapu SynraH. ByHgaft BaKTga, atHu aen эpн SunaH ouna SynuS amaS KeTonMacnuru aHuK SynraH, Mypoca nynura yranraH. ^tHu aen Ba yHuHr $ap3aHgnapu ynyH anoxuga yn a^paTunraH Ba oTa эpпнк Basu^anapuHu Sa^apMaca xaM, oTanuK SypnuHu ago Ku^uS, SonanapuHu Moggun Ba MatHaBun TatMuHnaraH. "fflapuaT ucTunoxuga oTa Ba oHa a^pamraHugaH KefiuH rygaK SonaHu y3 KapaMorura onum Ba TapSua Kunum -^'xu3oHa" ("Kynorura onum") gefiunagu. OTa-oHaHuHr HuMa caSaSgaH Ba KaHgaft xonaTga a^pamraHnapugaH KaTtu Ha3ap, oHacu ucTaS Typca, Sona oHara Sepunagu. Arap aen onumHu ucTaMaca, y Ma^SypnaHMafigu" [9, 332]. ^eKuH uno^u Sopuna oHara, oHa TOMoHugaH aen KapuHgomra Sepunagu. CaxoSa Anu po3uannoxy

анхудан ривоят килинган хадисга кура, "Расулуллох соллаллоху алайхи васаллам "Хола она билан баробардир", дедилар"[10, 548], дейилган. Ёш болани карамогига олиш каби масъулиятнинг маънавий томонини эркакларга нисбатан аёллар яхши бажара олишлари хаммага маълум. Аммо хадиси шарифларга кура, болани ва бола тарбияси билан банд булган онани моддий таъминлаш отанинг бурчи булиб колаверган ва бундай мажбуриятдан буйин тувлаш оталар учун хам ор хисобланган.

Бугунги кунда, асосан, ажрашишдан сунг болаларнинг таъминоти тулик онасининг зиммасига утади. Ота учун эса нафакат аёли, балки фарзандлари хам "собик"лик макомини эгаллайди. Энди улар ундан узокда, "ёмон" онасининг кулида, демак уша она бокиб олсин, деган тушунча билан уялмай, бошка янги хаёт куришни кузлаб юрган одамлар орамизда оз эмас. Боланинг маънавий холати у ёкда турсин, моддий эхтиёжлари хам таъминланмайди. Суд томонидан ундириладиган алимент хам мутасадди ташкилотларнинг мажбурловлари билан, жавобгарликка тортилмаслик учун туланади. Шундай оталар хам борки, уз фарзандига алимент туловини кискартириш учун, бегона инсонлардан ёрдам сураб, "рози килиш"ларини айтиб юрадилар. Уз фарзандига шу пулни бериш эса "увол"дек туюлади. Гуёки бу билан улар фарзандларини эмас, собик рафикаларини "ёмонлиги", "бесабрлиги" учун жазолаётгандек. Лекин аслида ким кийналмокда? Кимнинг болалик йиллари узининг болалик орзуларини чегаралаш билан утмокда? Аёли собиклик макомини олгани билан фарзандлар шу инсон наслининг давомчиси хисобланади. Инсонийлик, мардлик туйгуларини унутмаган одам болаларини на моддий, на маънавий кийнокларда колишига йул куймайди.

Шу масалалар юзасидан, "2017 йил май ойида Узбекистон Республикаси Суд департаменти, хозирги Мажбурий ижро бюроси Наманган вилояти бюро суд ижрочилари томонидан бир катор ишлар амалга оширилди. Маълум булишича, бюрога келиб тушаётган ижро хужжатларининг 60%и алиментни туламаслик билан боглик масалаларга оид. Оталик бурчини унутган инсонларга масъулиятларини ёдига солиш, маънан таъсир курсатиш максадида "Фарзандларнинг хам собики буладими?", "Дадажон бизни эсингиздан чикарманг!" шиорлари остида баннерлар ишлаб чикарилиб, вилоятнинг туман марказларига жойлаштириб чикилди" [11].

Маълумотларга кура, 2021 йилнинг 1 июль холатига кура, Мажбурий ижро бюросида иш юритувидаги 992 мингдан ортик ижро хужжатларининг 245 мингдан ортигини(24%и) алимент туловларига оид ишлар ташкил килади. 126

"Yangi O'zbekiston: barqaror J> VOLUME 2 | SPECIAL ISSUE 23

rivojlanishning ijtimoiy-falsafiy, Q ISSN 2181-1784

iqtisodiy-siyosiy va huquqiy masalalari" SJIF 2022: 5.947 | ASI Factor = 1.7

710га якин алимент карздорлари туловларни уз вактида тулаб келаётган булсалар, 58 190га якинининг алимент пуллари давлат ижрочилари томонидан карздорларга мажбурий ижро этиш чораларини куллаш оркали ундириб берилмокда. Демак, 58 190га якин алимент туловчи алимент пулини уз хохиши билан туламайди. Бюро органлари ижрочилари томонидан алимент туловлари буйича карздор ва ундирувчилар билан утказилган таргибот тадбирлари натижасида 2021 йил 1 июлга кадар 1463та ижро хужжати юзасидан тарафлар узаро яраштиришга эришилган[12].

НАТИЖАЛАР

Маколанинг амалий кисми дала тадкикотлари, яъни суровнома ва интервью методлари оркали урганилди. Суровнома ва интервьюда сифат курсаткичлари мухим асос килиб олинди.

1. Оила ишлари билан шугулланувчи мутахассислардан интервью олинди. Интервьюда 7та мутахассис уз фикр, мулохазалари билан иштирок этдилар.

2. Ажрашган эркак ва аёллар учун суровнома тузилди. Суровномада асосий эътибор респондентларнинг уз бошларидан кечирган холатни тулик ёритиб бера олишларига каратилди. Умумий олганда суровномада 23та респондент иштирок этди.

Мавзуимизга доир бир канча саволларга респондентлардан жавоб олинди. Мисол учун, ажрашган ёшларга "Ажрашишингиз фарзанд(лар)ингизга кандай таъсир килди?" деб берилган саволга суровномада вариантлар белгиланмаган булиб, иштирокчилардан уз фикрларини билдиришлари суралган эди. Куйида фикрлардан намуналар: "Ёмон"; "Тушкунлик"; "Буни вакт курсатади"; "У дадасини билмайди"; "Албатта ёмон. Аммо тинч, уруш -жанжалларсиз оилада вояга етгани яхши булди"; "Бошка болаларга нисбатан камгап, кузлари мунгли"; "Агрессив булиб колишди"; "Рухиятига таьсир килди"; "Тугриси билмайман. Фарзандларим билан дадаси тугрисида умуман гаплашмаймиз"; "Салбий томони: одамларга нисбатан ишончсизлик, ижтимоийлашишда кийналиш кузатилди. Лекин вакти билан узилигини тутиб олишди. Эркин яшаб, уз фикрига эга ва фикрини эркин баён кила оладилар. Х,аёт муаммолари, кийинчиликларини вактинчалик синов, деб кабул килиб, хаётга позитив ёндашадилар. Муаммодан кочмай уни ечимини топишга харакат киладилар. Х,амма етимликда катта булган болаларда агрессия, тарбиясизлик холатлари кузатилмас экан. Одамлар бурттириб юборадилар. Бу фарзанд катта булаётган оилага боглик экан".

525

Мутахассислардан "Ажримнинг ажрашган инсонларнинг якинларига таъсири" хакида суралганда хаммалари аввало ажрим ажрашганларнинг фарзандларига салбий таъсир курсатишини айтиб утганлар. Масалан, ота-онаси ажрашган болаларда психологик узгаришлар, узини агрессив тутиш, тарбия бузилиши, девиант хулк-атворга мойиллик, хавотир, узига ва одамларга ишонмаслик, келажакка нисбатан ишончнинг йуклиги, айникса балогатга етган кизларнинг турмушга чикишга куркиши, гийбат, гап-сузларга нишон булиш, айбсиз айбдордек узини хис килиш, бола бобо-бувисининг уйида хам узини эркин хис кила олмаслиги, болаликнинг эрта тугаши кабилар кузатилишини айтдилар. Камдан-кам ярим етим болалар жамиятда узларини тулик шахс сифатида хис килиб, намоён кила оладилар, деган фикрларни билдирдилар. Албатта, хар бир болажон учун бу катъий хукм эмас. Маълумотларга караганда, узини тутиб олган бундай тоифа болалар узининг мустакил фикрига эга булиб, бошкалар бирор муаммосини хал килиб беришини кутмасдан узи мустакил карор кабул кила олади, уз хаётий позицияси, каттияти булади. Шунингдек, психологнинг фикрига кура, "Ажрим ажрашган инсоннинг ака-укаси, опа-синглисининг оила куришига хам салбий таъсир курсатади. Ижтимоий фикр, менталитет сабабли инсонлар ажрашган одами бор оилага киз бериш ва киз олишдан куркишадилар". Юрист эса "Ёшларнинг ота-оналари орзу-хавас максадида тезрок фарзандларининг оилали булишларини хохлашади, набираларини катта килишни орзу килишади. Лекин шошма-шошарлик туфайли купинча узлари ва жондан азиз фарзандлари жабр куради. Ота-она учун фарзанди келажаги олдидаги маънавий жавобгарликдан хам огиррок жазо йук. Шунингдек, агар кариндошлар куда булган булса,ажрашиш туфайли кариндошлар уртасида низолар келиб чикиб, юз курмас булиб кетадилар", деди.

ХУЛОСА

Давлатимиз томонидан олиб борилаётган ислохотлар, илмий тадкикотларга карамасдан, афсуски, оилалар бузилиши холати йилдан йилга купайиб бормокда. Энг ачинарлиси, оилалар ажрашишидан нафакат икки инсон, балки уларнинг якинлари, фарзандлари хам моддий, хам маънавий зарар куради. Ажрашган одамлар ва уларнинг оила аъзоларида рухий тушкунлик, депрессия холатлари, инсонларга, келажакка булган ишончсизлик кузатилади. Бу уларнинг хозирги куни ва келажагига, иш фаолиятидаги унумдорликка, фарзанд тарбиясидаги хотиржамлик ва сабр-токатига салбий таъсир утказади. Атроф-мухитдаги одамлар, якинларининг мухокама ва гийбатлари уларнинг

ижтимоийлашишига халакит беради. Шунингдек, нотулик оилада вояга етаётган болаларнинг хулк-атворида агрессия, конунбузарликка булган мойиллик хакида узбек ва чет эл тадкикотчилари куп бор тухталиб утганлар. Ажрашган ёшлар билан утказилган суровномадан олинган натижаларга кура, фарзанд тарбиясидаги салбий ёки ижобий узгаришлар бола тули; ёки нотули; оилада вояга етаётганига эмас, балки бола атрофидаги одамларнинг у ва унинг якинлари хакидаги фикрлари, вояга етаётган оиласида хукм сураётган мухитга боглик эканлиги аникланди. Маълумки, эзгу фикр одамни яхши амалларга бошлайди. Шу сабаб, ажрашган инсонлар ва уларнинг якинларига психологик ёрдам бериш билан бир каторда гап-сузлардан куркиб, уялиб, ижтимоийлашишдан узоклашишига йул куймаслик лозим. Бунинг учун менталитетимиздаги айрим камчиликлар, жумладан, билиб-билмай бировларни хаётини, ажримини мухокама килиш каби маънавий иллатлар билан дунёвий ва диний билимлар таргиботи асосида курашиш керак.

Юкорида кайд этилган тадкикотлардан олинган натижаларга кура, оила мустахкамлигида эрнинг, отанинг оиладаги урнини ошириш масаласи долзарблиги келиб чикади. Айрим оилаларда ота ва фарзанд уртасида мулокот, дустлик, хамфикрлилик каби жихатлар етишмайди. Бу айникса, нотулик оилаларда яккол кузга ташланади. Шу сабаб, нотулик оилаларда собик эр-хотиннинг фарзанд манфаати учун дустона муносабат урнатиш лозимлиги, ота узининг фарзанди олдидаги нафакат моддий, балки таълим-тарбияга оид маънавий вазифасини унутмаслиги кераклигини кенг тарзда таргиб килиб бориш лозим.

REFERENCES

1. Ёшларга донолар угити. - Т.: Гафур Гулом, 2018. - бет 236. (Advices to youngs from wises. - Т.: Gafur Gulom, 2018. - p 236.)

2. Узбекистон Республикаси Конституцияси. - Т.: Узбекистон, 2019. - бет 80. (Constitution of the Republic of Uzbekistan. - Т.: Uzbekistan, 2019. - p 80.)

3. Акрамова Ф. ва бошкалар. Оила энциклопедияси. - Т.: O'zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2019. - бет 237. (Akramova F. and others. The family encyclopedia. - Т.: O'zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2019. - p. 237.)

4. Шоумаров F. ва бошкалар. Оила психологияси. - Т.: Шарк, 2010. - бет 295. (Shoumarov G. and others. The famiy psychology. - Т.: Sharq, 2010. - p 295.)

5. Adnan, A.A., Rauf, R.I., Argustang A., Ahmad, J. (2020). Agile leadership and divorce education: perception. Humanities and Social Sciences Letters, 8(3), 323330. DOI: 10.18488/journal.73.2020.83.323.330.

6. Mechanic, D. Hansell, S. (1989). Divorce, family conflict and adolescents' well-being. Journal of health and social behavior, 30(1), 105-116. https://doi.org/10.2307/2136916.

7. Behere, A.P., Basnet, P., Campbell, P. (2017). Effect of family structure on mental health of children: a preliminary study. Indian Journal of Psychiatric Medicine, 39(4), 457-463. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.4103/0253-7176.211767.

8. Узбекистан Республикаси Оила кодекси. https://lex.uz/docs/104720. (Family Code of the Republic of Uzbekistan. https://lex.uz/docs/104720.)

9. Шайх Мухаммад Содик; Мухаммад Юсуф. Бахтиёр оила. - Т.: HILOL-NASHR, 2018. - бет 528. (Sheikh Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Happy family. - Т.: HILOL-NASHR, 2018. - p 528.)

10. Шайх Мухаммад Содик; Мухдммад Юсуф. Кифоя. 2-жуз. - Т.: HILOL-NASHR, 2015. - бет 584. (Sheikh Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Kifoya. Volume 2. - Т.: HILOL-NASHR, 2018. - p 584.)

11. Узбекистан Республикаси Бош Прокуратураси хузуридаги мажбурий ижро бюроси расмий сайти. https://mib.uz/news. (Official site of the Bureau of Enforcement under the Prosecutor General's Office of the Republic of Uzbekistan. https: //mib .uz/news.)

12. Kun.uz расмий ахборот сайти. 2017 йил 15 май маълумотлари. https://kun.uz/news/2017/05/15. (Kun.uz official news site. Data for May 15, 2017.)

13. Саифназаров, И., Саифназарова, Ф. (2018). Ёшлар ва оила - ватан таянчи. "Таълим нашриёти", 132 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.