11Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
NO'XAT NAVLARIDA BIOMETRIK O'LCHAM NATIJALARI VA HOSIL
ELEMENTLARINI SHAKILLANISHI
Abdulaziz Baxodirjon o'g'li Xusanboev
Toshkent davlat agrar unversiteti Samarqand filiali talabasi
ANNOTATSIYA
No'xat ildizlarida va rizosferada faoliyat ko'rsatadigan tuganak bakteriyalar (Rizobium) yordamida atmosferadagi erkin azotni biologik yo'l bilan o'zlashtirib, tuproqni azot bilan boyitadi, dehqonchilikdagi azot muvozanatini yaxshilaydi, qator oralari ishlanadigan ekin sifatida dalani begona o'tlardan tozalaydi.
Kalit so'zlar: Rizobium, sug'oriladigan yerlar, azot, no'xat, navlar, ODEB
АННОТАЦИЯ
С помощью бактерий Rhizobium, работающих в корнях и ризосфере гороха, он биологически усваивает свободный азот из атмосферы, обогащает почву азотом, улучшает баланс азота в сельском хозяйстве, очищает поля от сорняков в междурядьях обрезать.
Ключевые слова: Ризобиум, орошаемые земли, азот, горох, сорта, ОДЭБ
ABSTRACT
With the help of Rhizobium bacteria, which work in the roots and rhizosphere of peas, it biologically assimilates free nitrogen from the atmosphere, enriches the soil with nitrogen, improves the nitrogen balance in agriculture, and cleans the field from weeds as a inter-row crop.
Keywords: Rhizobium, irrigated lands, nitrogen, peas, varieties, ODEB
Qishloq xo'jaligi ekinlaridan yuqori hosil olishda, tuproq mexanik tarkibini hamda undagi mineral elementlar miqdorini yaxshilashda mahalliy (chorva mollari chiqindilari) o'g'itlaridan keng foydalanilsa maqsadga muvofiq bo'lar edi. Ammo, mamlakatimizning barcha sug'oriladigan yerlarini mahalliy o'g'itlar bilan taminlashning hozircha iloji yo'q, chunki, birinchidan chorva mollari tuyoqlari soni keskin kamayib ketgan bo'lsa, ikkinchidan, mahalliy o'gitlarni dalaga tashib chiqarishda transport muammolari ham bosh masalalaridan biri hisoblanadi. No'xat ildizlarida va rizosferada faoliyat
May 12-13
420
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xo'jaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
ko'rsatadigan tuganak bakteriyalar (Rizobium) yordamida atmosferadagi erkin azotni biologik yo'l bilan o'zlashtirib, tuproqni azot bilan boyitadi, dehqonchilikdagi azot muvozanatini yaxshilaydi, qator oralari ishlanadigan ekin sifatida dalani begona o'tlardan tozalaydi. Ko'plab o'tkazilgan tajribalarning natijalariga ko'ra no'xat o'zidan keyin gektariga 40 kg sof azot qoldiradi. No'xatdan bo'shagan dalalarga ekilgan g'o'za, kartoshka, makkajo'xori , boshoqli don ekinlari hosildorligi ortib, sifati yaxshilanadi. Ayniqsa, fermer dehqon xo'jaliklarini tashkil qilinishi natijasida dehqonchilik mahsulotlari turi va miqdori yil sayin ko'paytirilmoqda. Zero bu turdagi xo'jalik yuritishda dehqonchilikning o'ziga xos xususiyatlari, xususan almashlab ekishda no'xat navlarini ham kiritish bilan nafaqat mahsulot turi, balki tuproq unumdorligi ortishi, madaniylashishi , shuningdek umumfizik xossalari ham yaxshilanishiga qaratilgan tadbirlarni o'rganish va ilmiy asoslash shu kunning dolzarb vazifalaridan hisoblanadi.
May 12-13
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
Navlar o'simlik bo'yi , sm ODEB, sm Bir o'simlikdagi dukkaklar soni,dona Bir o'simlikdagi don soni,dona
Lazzat
2009 yil 60,1 25,3 49,1 68,2
2010 yil 59,8 25,7 52,4 72,6
2011 yil 56,6 22,1 49,6 69.2
O'rtacha 58,8 24,2 49,6 69,2
O'zbekistan-32
2009 yil 62,3 28.0 53,2 60,4
2010 yil 63.0 29,2 53,8 61,7
2011 yil 60,2 27,3 52,8 58,9
O'rtacha 61,8 28,2 53,3 60,3
Yulduz
2009 yil 61,9 23,8 51,8 65.0
2010 yil 62,5 24,7 52,6 67,5
2011 yil 60,5 22.0 51,4 62,1
O'rtacha 61,6 23,5 51,9 64,9
Umid
2009 yil 86,7 37.0 56,9 67,4
2010 yil 88,8 35,9 44,9 52,7
2011 yil 86,6 33,1 48,5 59,1
O'rtacha 87,3 35,3 50,1 59,7
K-295
2009 yil 61,6 26,2 55,8 59,9
2010 yil 64,1 28,5 57,5 62,7
2011 yil 59,8 26,3 49,2 56,5
O'rtacha 61,8 27.0 54,2 59,7
K-296
2009 yil 83,6 39,2 55,3 73.0
2010 yil 87,8 41,2 60,5 76,3
2011 yil 80,2 36,1 51,3 70,1
O'rtacha 83,7 38,8 55,7 73,1
® © ® ¿a® \ © ® © 1 a /st m
422 May 12-13 f
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
Ana shunday muammolami hal qilish uchun qator yillardan buyon ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdamiz. Natijalar 1-jadvalda aks ettirilgan. Dala tajribalarida no'xot ekini pishib yetilganida hosilni yig'ishtirib olish bilan birga unda biometrik o'lchash (o'simlikning bo'yi, va ostki dukkagining yerdan balandligi) va hisoblashlar hamda hosil elementlari (bir o'simlikdagi dukkak va don soni)ni hisoblaganimizda navlar orasida farqlar sezlarli bo'ladi.
Malumki,o'simlik bo'yi va ostki dukkagining yerdan balandligi ekinni texnika yordamida o'rib-yig'ib olishdagi asosiy ko'rsatkichlaridan hisoblansa, bir o'simlikdagi dukkaklar va don soni hosildorlikning asosiy ko'rsatkichlari sanaladi.
No'xat o'simligining bo'yi qancha baland bo'lsa, shuncha mos ravishda ostki dukkagining balandligi ham yuqori bo'ladi. Bu esa no'xot ekini hosilini kombayin yordamida ortiqcha yo'qotishlarsiz o'rib olish imkonini beradi. No'xat ekini bo'yini balandligi va ostki dukkakning yerdan balandligini kuzatganimizda, bu borada navlar bo'ycha sezlarli farqlar borligi kuzatildi.
Chunonchi, bu sohada olingan 3-yillik malumotlarni tahlil qilganimizda o'rtacha Lazzat navida o'simlik bo'yi 58,8 santimetr va ODEB 24,2 santimetrni tashkil etgan bo'lsa, shunga mos ravishda bu ko'rsatkich O'zbekistan-32 navida 61,8; 28,2 sm Yulduz navida 61,6; 23,5 sm, Umid nav namunasida 87,3; 35,3 sm K-295 nav namunasida 61,8; 27,0 sm, K-296 nav namunasida 83,7; 38,8 santimetrni tashkil etdi.Bunda eng yuqori ko'rsatkich Umid va K-296 nav namunalarida va eng past ko'rsatkich Lazzat va Yulduz navlarida kuzatildi. O'simlik bo'yi va ODEB tajriba olib borilgan yillarda eng yuqori ko'rsatkich 2010 yilda kuzatlib, kolgan tajriba olib borilgan yillarga nisbatan barcha navlarda 1-5 santimetr yuqori bo'lishi namoyon
No'xot ekinini hosildorligni aniqlashda bir o'simlikdagi dukkaklar va donlar sonini tahlil qilganimizda bu sohada ham tajriba yo'llar va no'xat ekini navlari bo'ycha farqlanishlar borligi aniqlandi (5-jadval). Chunonchi Lazzat navida bir o'simlikdagi dukkaklar soni 49,6 va bir o'simlikdagi don soni 69,2 donaga teng bo'lgan bo'lsa, bu ko'rsatkich, O'zbekistan-32 navida 5,3; 60,3 dona, Yulduz navida 51,9; 64,9 dona, Umid nav namunasida 50,1; 59,7 dona K-295 nav namunasida 54,2; 59,7 dona, K-296 nav namunasida (53,3-55,7 dona) kuzatilgan bo'lsa, bir o'simlikdagi don soni bo'yicha eng yuqori ko'rsatkich Lazzat navi va K-296 nav
Biometrik o'lcham natijalari va hosil elementlari
bo'ldi.
May 12-13
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
namunasida (69,2;-71,3 dona) kuzatildi. Boshqa navlarda bir o'simlikdagi don soni bir-biriga yaqin (59,7;-64,9 dona) ko'rsatkichga ega bo'ldi.
Demak, Lazzat navi va K-296 nav namunalarida bir o'simlikda dukkaklar soni kam bo'lishiga qaramay bu ko'rsatkich boshqa navlarga nisbatan ko'p bo'lishi 2 ta donga ega bo'lgan dukkaklar soni ko'pligi bilan ajralib turadi.
REFERENCES
1. Mustanov, S. B., Mustanova, Z. S., & AB, H. (2022, June). THE IMPORTANCE OF WATERING PEAS SEEDS. In Archive of Conferences (pp. 196-198).
2. Mustanov, S., & Shadiyev, M. (2022). NO 'XATNING NIGRITUM NAVINING EKISH USULLARIDA O 'SISHI, RIVOJLANISHI VA HOSILDORLIGIGA TA'SIRI. Zamonaviy dunyoda ilm-fan va texnologiya, 1(6), 227-229.
3. Shadiyev, M., & Mustanov, S. (2022). EKISH SXEMASINING NO 'XATNI NIGRITUM NAV NAMUNASINING HOSILDORLIGIGA TA'SIRI. Zamonaviy dunyoda innovatsion tadqiqotlar: Nazariya va amaliyot, 1(27), 194-196.
4. Rayimov, B., & Mustanov, S. (2022). SUG'ORISHLAR SONINING NO'XAT O'SISHI RIVOJLANISHI VA XOSILDORLIGIGA TASIRI. Zamonaviy dunyoda tabiiy fanlar: Nazariy va amaliy izlanishlar, 1(26), 7-9.
5. Tashpulatov, Y. S., Nurniyozov, A. A., Kabulova, F. D., Umurzakova, Z. I., & Dustov, B. S. (2020). Taxonomic Analysis of the Hydrophilic Flora of the Samarkand Region (Uzbekistan).
6. Mustanova, Z., & Mustanov, S. (2023). NO 'XATNING UMID NAVINING SUG 'ORISHNI ILDIZ TIZIMIDAGI TUGANAK BAKTERIYALAR SHAKLLANISHIGA TA'SIRI. Theoretical aspects in the formation of pedagogical sciences, 2(5), 94-95.
7. Усмонов, И. С., & Ташпулатов, Й. Ш. (2021). Способы выращивания спаржи (Asparagus L.) в условиях слабозасолённых почв Хатирчинского района (Самарканд, Узбекистан). Вестник науки, 3(6-1 (39)), 151-157.
8. Mahammadiyev, J., Yoqubov, M., & Eshonqulova, A. (2022). QISHLOQ XO'JALIGI PESTITSIDLARIDA ISHLATILADIGAN GERBITSID VA INSEKTITSIDLARNI SAQLASHDA KAPSULALASHNING AHAMIYATI. Eurasian Journal of Medical and Natural Sciences, 2(6), 277-279.
9. Khasanov, N., Kodirov, B., Tashpulatov, Y., Khujanov, A., Ismailov, Z., & Ulashyev, D. (2023). Germination and Seed Viability of Helichrysum maracandicum Popov Ex Kirp. Sterilized under in
May 12-13
Samarkand branch of Tashkent State Agrarian University Theoretical and practical foundations of introducing smart agriculture in Uzbekistan
O'zbekistonda aqlli qishloq xojaligini joriy etishning nazariy va amaliy asoslari
г
Vitro Conditions. American Journal of Plant Sciences, 14(2), 118-124.
10. Makhammadiev, Jasur. Mikrokapstilasyonda emulsify damlaciklarin korunmasinda kullanilacak polimerlerin sentezi. MS thesis. Fen Bilimleri Enstitusu, 2020.
11. Bobokandov, N., & Nomozova, Z. (2023). CHANGE IN THE NUMBER OF PLANT BUSHES THROUGH THE GRAZING GRADIENT OF SOUTHERN KYZYLKUM. Science and innovation in the education system, 2(4), 123-129.
12. Исомов, Э. Э. (2021). ОНТОГЕНЕЗ ГЕНЕРАТИВНЫХ ОРГАНОВ CYNARA SCOLYMUS L. В РАЗЛИЧНЫХ УСЛОВИЯХ ОРОШЕНИЯ. Вестник науки, 5(1 (34)), 191-195.
13. Raxmonov, V. N. (2022). AZOLLA (Azolla) VA RYASKA (Lemna) O'SIMLIGIDAN BALIQCHILIKNI RIVOJLANTIRISHDA FOYDALANISH. Academic research in educational sciences, (Conference), 638-
640.
May 12-13
