Научная статья на тему 'НИШАБЛИ ДАЛАЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН КЕСИК ДИСКЛИ ЧИЗИҚЛИ-ПОҒОНАСИМОН ПЛУГ'

НИШАБЛИ ДАЛАЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН КЕСИК ДИСКЛИ ЧИЗИҚЛИ-ПОҒОНАСИМОН ПЛУГ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
35
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қиялик / шудгор / сув эрозияси / кесилган шарсимон диск / корпус / тикув айланмаси / силлиқ ҳайдаш / интервалгача жўяк / тизма / склон / вспашка / водная эрозия / вырезной сферический диск / корпус / оборот пласта / гладкая вспашка / прерывистая борозда / гребннь.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Рашидов Н.Ш.., Комилов Н.М.., Темирова С.С.

Мақолада ёнбағирларда тупроқни ҳайдаш учун чизиқли поғонали шудгорлашнинг структуравий диаграммаси ва технологик жараёни келтирилган. Босқичли плугнинг энг мақбул конструктив схемаси қатламни 1800 га айлантирувчи, пастки қатламлар ва сферик дискларни кесувчи кетма-кет ўрнатилган корпуслардан ташкил топган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В статье приведены конструктивная схема и технологический процесс работы линейно-ступенчатого плуга для вспашки почв склонов. Наиболее оптимальной конструктивной схемой ступенчатого плуга является схема, состоящая из последовательно установленных корпусов, осуществляющих оборот пластов на 1800, почвоуглубителей и вырезных сферических дисков.

Текст научной работы на тему «НИШАБЛИ ДАЛАЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН КЕСИК ДИСКЛИ ЧИЗИҚЛИ-ПОҒОНАСИМОН ПЛУГ»

УДК: 631.319.06

Рашидов Н.Ш., Комилов Н.М. Темирова С.С.

НИШАБЛИ ДАЛАЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН КЕСИК ДИСКЛИ ЧИЗЩЛИ-ПОГОНАСИМОН ПЛУГ

Рашидов Н.Ш. - докторант (КарМИИ); Комилов Н.М. - докторант (Кишлок хужалигини механизациялаш илмий-тадкикот институти); Темирова С.С. - магистр (ТИКХММИ Карши филиали).

В статье приведены конструктивная схема и технологический процесс работы линейно-ступенчатого плуга для вспашки почв склонов. Наиболее оптимальной конструктивной схемой ступенчатого плуга является схема, состоящая из последовательно установленных корпусов, осуществляющих оборот пластов на 1800, почвоуглубителей и вырезных сферических дисков.

Ключевые слова: склон, вспашка, водная эрозия, вырезной сферический диск, корпус, оборот пласта, гладкая вспашка, прерывистая борозда, гребннь.

The article presents a structural diagram and technological process of work of a linear-step plow for plowing soils on slopes. The most optimal constructive scheme of a step plow is a scheme consisting of sequentially installed bodies that rotate seams at 1800, subsoilers and cut spherical discs.

Keywords: slope, plowing, water erosion, cut spherical disc, body, seam turnover, smooth plowing, intermittent furrow, ridge.

Кириш. Дунё микёсида курукликнинг 31% сув эрозиясига чалинган булиб, х,ар йили 60 млрд.тоннадан купрок тупрокнинг унумдор катлами дунё океанига ювилиб кетади. Шунинг учун тупрокка асосий ишлов беришда уни сув эрозиясидан х,имоя киладиган иш сифати ва унуми юкори хдмда энергия-ресурстежамкор машиналар ва куролларни амалиётга жорий этишни такозо этади. Шу жихдтдан нишабликлар тупрогига ишлов беришда шудгорлаш билан бирга дала юзасида сув эрозиясига карши уркачлар х,осил киладиган плуглардан фойдаланиш мух,им ахдмият касб этади.

Масаланинг куйилиши ва тадкикот усули. Мавжуд нишабли далаларга ишлов бериш технологиялари ва техника воситалари, утказилган илмий-тадкикот ишларининг тах,лили хдмда нишабли далаларга ишлов берадиган плугга куйиладиган агротехника талабларидан келиб чикиб, Россия Федерацияси Интеллектуал мулк хизматининг RU № 190938-2019 й. ракамли фойдали моделга олинган патенти билан х,имояланган [1; 1-4-б.] сув эрозиясига карши нишабли далаларни шудгорлашнинг такомиллашган технологияси ва дала юзасида узлукли ариклар хдмда уркачлар х,осил киладиган кесик дискли чизикли погонасимон плугнинг конструктив схемаси ишлаб чикилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окамаси. Таклиф этилаётган технологияда аввал палахсалар уз эгати чегарасида 180°га агдарилади, шудгор туби йул-йул юмшатилади, сунгра юзасида уркачлар ва узлукли ариклар х,осил килинади, яъни ариклар ичида тусиклар шакллантирилади (1-расм).

Ушбу технологияни амалга оширадиган чизикли-погонасимон плуг осиш курилмаси 2 билан жих,озланган рама 1, дисксимон пичоклар 2, бир-бирига нисбатан буйлама йуналишда силжитиб жойлашган унг томонга агдарадиган винтсимон корпуслар 3, заплужниклар 4, чукурюмшатгичлар 5 ва кесик сферик дисклар 6 дан иборат. Заплужниклар 4 корпуснинг лемехига, чукурюмшатгичлар 5 эса кия туткичли "параплау" турида булиб, улар ток корпусларнинг устунига беркитилган (2-расм).

Плугнинг иш жараёнида дисксимон пичоклар 2 далани 11-12 см чукурликда корпусларнинг дала кирраси тик текислигида кесади ва массадан bn кенгликдаги палахсаларни ажратади. Винтсимон корпус а калинликдаги bn кенгликдаги палахсани эгат тубидан ажратади ва заплужниклар билан узаро таъсир этиб уни уз эгати чегарасида 180° га агдарилади. Палахсани ток корпус билан агдариш билан бир вактда чукурюмшатгич хдйдов остини а, чукурликда юмшатади. Колган корпуслар хдм шу тарикада ишлайди.

п

1-расм. Тупроц палахсаларини уз эгати чегарасида 180° га агдариш билан бирга эгат тубида полосали юмшатилган шудгор туби ва дала юзасида узлукли арицлар ва уркачлар %осил цилиш технологиясининг схемаси: а - чуцурюмшатгичли корпуслар жойлашган дала кундаланг кесимининг куриниши: б - чуцурюмшатгичли корпусларбилан палахсаларни уз эгати чегарасида 180° га агдарилгандан кейин дала кундаланг кесимининг куриниши; в - кесик сферик дисклар билан дала юзасида арицла ва уркачлар %осил цилингандан кейин дала кундаланг кесиминингкуриниши; д - юцоридан узлукли арицлар ва улардаги тусицларнинг куриниши.

Ток корпуслар оркасида урнатилган кесик сферик диск шудгор юзасидан ад чукурликда тупрокни кесиб олади ва уни ён нишаблик томонга агдариб шудгор юзасида уркач ва узлукли арик, яъни ариклар ичида тусикларни х,осил килади. Плуг утгандан кейин шудгор остида погонасимон шудгор туби ва унинг устида сув ушлайдиган узлукли арик х,осил булади. Бу эса уз навбатида сувни тупрокда ушлайди ва жала ёмгирларда тупрокни ювилишдан саклайди.

2-расм. Кесик сферик дискли чизикли-погонасимон плугнинг конструктив схемаси:

I - рама; 2 - осиш курилмаси; 3, 4, 5, 6 -корпуслар; 7, 8, 9, 10 - заплужниклар;

II , 12 - чукурюмшатгичлар; 13, 14 - кесик сферик дисклар

Утказилган назарий ва экспериментал тадкикотлар асосида палахсаларни уз эгати чегарасида 180° га агдариб текис шудгорлаш билан бирга сув эрозиясига карши дала юзасида уркачлар ва узлукли ариклар х,осил киладиган кесик сферик дискли чизикли-погонасимон плугга дастлабки талаблар ва техник топширик ишлаб чикилди ва унинг тажриба нусхаси тайёрланди. Плугнинг дала ва хужалик синовлари ^ашкадарё вилоятининг ^амаши ва Гузор туманлари фермер хужаликларида утказилди. Шу билан биргаликда тадкикотлар натижалари кесик сферик дискли чизик;ли-погонасимон плугнинг саноат нусхасини ишлаб чикариш ва давлат кабул синовларини утказиш учун "BMKB-Agromash"АJ га топширилди.

Утказилган синовлар натижалари ва х,исоблар шуни курсатдики, тавсия этилган кесик сферик дискли чизикли-погонасимон плугдан нишабли далаларни сув эрозиясига карши шудгорлашда фойдаланилганда 1 гектар ерга сарфланадиган фойдаланиш харажатлар 26,8 фоизга камаяди.

Хулоса. Нишабли далаларга ишлов берадиган погонасимон плугнинг энг макбул конструктив схемаси дисксимон пичок, кетма-кет урнатилган палахсаларни уз эгати чегарасида агдарувчи корпуслар, ток корпусларда беркитилган чукурюмшатгичлар ва кесик сферик дисклардан иборат схема х,исобланади.

Утказилган назарий тадкикотлар натижалари буйича талаб даражасида палахсаларни уз эгати чегараси 180°га агдариш билан бирга шудгор юзасида узлукли ариклар ва уркачлар х,осил килиш учун кесик сферик дисклар ток корпуслар оркасидан урнатилган булиши лозим.

АДАБИЕТЛАР

1. Ahmedov B.J., Mirzaev B.S., Mamatov F.M., Khodzhaev D.A., Julliev M.K. Integrating of gis and

gps for ionospheric perturbations in d-and f-layers using vlf receiver // InterCarto, InterGIS/. 2020. - pp.547-560.

2. Uzakov Z., Mamatov F., Begulov O. Implementation of object-oriented Programming technology

in the one-dimensional oil displacement problem // 2019 International Conference on Information Science and Communications Technologies (ICISCT), 2019. - pp.1-5.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.