Научная статья на тему 'НИШАБ ЕРЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА КОРПУСИНИНГ ТАЖРИБАВИЙ ТАДҚИҚОТЛАРИ НАТИЖАЛАРИ'

НИШАБ ЕРЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА КОРПУСИНИНГ ТАЖРИБАВИЙ ТАДҚИҚОТЛАРИ НАТИЖАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Энергетика и рациональное природопользование»

CC BY
21
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
нишаб ерлар / тупроқ / эрозия / ариқ очкич / корпус / тензобармоқ / тензобалка / тортишга қаршилик. / slopes / soil / erosion / ditcher / housing / tension pin / tension beam / tensile strength.

Аннотация научной статьи по энергетике и рациональному природопользованию, автор научной работы — R. Tovashov

Мақолада нишаб ерларга ишлов беришга мўлжалланган комбинациялашган машина ариқ очкич корпусининг тажрибавий тадқиқот натижалари келтирилган. Экспериментал тадқиқотларда корпуснинг ҳаракат йўналишига нисбатан ўрнатиш бурчаги, эгрилик радиуси, қамраш кенглиги ва агрегат ҳаракат тезлигини унинг тортишга қаршилигига таъсири ўрганилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE RESULTS OF EXPERIMENTAL STUDIES OF THE BODY OF THE MACHINE WORKING ON SLOPING LAND

The article presents the results of experimental studies of the body of a combined ditching machine designed to work on sloping lands. In experimental studies, the influence of the installation angle, radius of curvature, coverage width and speed of the unit on its resistance to frontal resistance, depending on the direction of movement of the hull, was studied.

Текст научной работы на тему «НИШАБ ЕРЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА КОРПУСИНИНГ ТАЖРИБАВИЙ ТАДҚИҚОТЛАРИ НАТИЖАЛАРИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УДК: 631.311

НИШАБ ЕРЛАРГА ИШЛОВ БЕРАДИГАН МАШИНА КОРПУСИНИНГ ТАЖРИБАВИЙ ТАДЦЩОТЛАРИ НАТИЖАЛАРИ Товашов Рустам Хужахмат уFли

^арши мухдндислик-иктисодиёт институти, "Умумтехника фанлари" кафедраси доценти,

T^^^.(PhD) https://doi.org/10.5281/zenodo.7178372

Аннотация. Мацолада нишаб ерларга ишлов беришга мулжалланган комбинациялашган машина ариц очкич корпусининг тажрибавий тадцицот натижалари келтирилган. Экспериментал тадцицотларда корпуснинг %аракат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги, эгрилик радиуси, цамраш кенглиги ва агрегат %аракат тезлигини унинг тортишга царшилигига таъсири урганилди.

Калит сузлар: нишаб ерлар, тупроц, эрозия,ариц очкич, корпус, тензобармоц, тензобалка, тортишга царшилик.

РЕЗУЛЬТАТЫ ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ КОРПУСА МАШИНЫ, РАБОТАЮЩЕЙ НА НАКЛОННОМ УЧАСТКЕ

Аннотация. В статье представлены результаты экспериментальных исследований корпуса комбинированной машины для обработки рвов, предназначенной для работы на наклонных землях. В экспериментальных исследованиях изучалось влияние угла установки, радиуса кривизны, ширины охвата и скорости движения агрегата на его сопротивление лобовому сопротивлению в зависимости от направления движения корпуса.

Ключевые слова: откосы, грунт, эрозия, канавоотбойник, корпус, натяжной палец, натяжная балка, предел прочности.

THE RESULTS OF EXPERIMENTAL STUDIES OF THE BODY OF THE MACHINE

WORKING ON SLOPING LAND

Abstract. The article presents the results of experimental studies of the body of a combined ditching machine designed to work on sloping lands. In experimental studies, the influence of the installation angle, radius of curvature, coverage width and speed of the unit on its resistance to frontal resistance, depending on the direction of movement of the hull, was studied.

Keywords: slopes, soil, erosion, ditcher, housing, tension pin, tension beam, tensile strength.

КИРИШ

Республикамизда кишлок хужалиги ишлаб чикаришида энергия ва мех,нат сарфини камайтириш, ресурсларни тежаш максадида кишлок хужалиги экинларини етиштиришда илгор технологияларни куллаш хдмда юкори унумли кишлок хужалик машиналарини ишлаб чикиш ишлари кенг куламда амалга оширилмокда [1-3,8]. Жумладан, тупрокка асосий ишлов беришнинг шамол ва сув эрозиясидан х,имоя килишнинг ресурстежамкор технологиялари ва уларни амалга оширадиган техника воситаларининг янги илмий-техникавий асосларини ишлаб чикишга каратилган илмий-тадкикот ишлари олиб борилмокда [9-15].

Утказилган тах,лиллар Узбекистон шароитида тупрокка агдаргичсиз ишлов бериш

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

учун технология ва махсус курол ишлаб чикиш зарурлигини курсатади [16, 17]. Бирок лалми нишаб ерларда эрозияга карши тупрокка ишлов бериш билан бир вактнинг узида экишни хам амалга оширадиган тупрокка минимал ишлов беришнинг технологияси ва техник воситасини ишлаб чикиш етарли даражада урганилмаган. Шу сабабли нишаб ерларда эрозияга карши тупрокка агдаргичсиз ишлов берадиган машина юмшаткичининг конструктив параметрларини асослаш буйича тажрибавий тадкикотлар олиб бориш мухим масаладир.

Адабиётлар та^лили. Утказилган экспериментал тадкикотларда минимал энергия сарфланган холда уркач хосил киладиган ишчи органлар талаб даражасидаги иш сифатини таъминлаши учун унинг харакат йуналишига нисбатан бурчаги 28-30° остида урнатилиши керак [4, 5]. Арик очкич корпуснинг баландлиги хосил килинадиган арик билан уркачнинг баландлигига боглик холда аникланади [6]. Очик майдонларга бугдой экищда энг оптимал вариантлардан 60 ва 90 см ли булиб, унда сув арикчасини эни 20 см ни ташкил килади [7].

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Тадкикот объекти сифатида нишаб ерларга агдаргичсиз ишлов беришга мулжалланган комбинациялашган машинанинг арик очкич корпуси олинган. Комбинациялашган машина арик очкич корпусининг технологик иш жараёнларини урганиш адабиётлар ва дала шароитларида текшириш натижалари буйича амалга оширилди.

Назарий тадкикотлар натижаларига кура [4] тажрибаларни утказишда комбинациялашган машина арик очкич корпусини тупрокка ишлов бериш жараёнига таъсирини тадкик этиш максадида эгрилик радиуси хамда камраш кенглиги хар хил булган махсус корпуслар хдмда корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчагини ростловчи мослама тайёрланди. Тадкикотлар учун ясалган корпуснинг асосий параметрлари 1 -жадвалда келтирилган.

Тажрибавий тадкикотлар ^ашкадарё вилоятининг Мейлисой лалми фермер хужалиги хамда ^ишлок хужалигини механизациялаштириш илмий тадкикот институти далаларида утказилди. Экспериментал тадкикотларда корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги, эгрилик радиуси, камраш кенглиги ва агрегат харакат тезлигини унинг тортишга каршилигига таъсири урганилди.

Тупрокнинг уваланиш сифати ва ишлов бериш чукурлиги ТБ1 63.04:2001 "Испытания сельскохозяйственной техники. Машины и орудия для поверхностной обработки почвы. Программа и методы испытаний" буйича аникланди.

1-жадвал

Тадкикотлар учун ясалган корпуснинг асосий параметрлари

Т/р Параметр Ишчи органлар

1 Корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги, градус 20-40

2 Корпуснинг эгрилик радиуси, см 15-25

3 Корпуснинг камраш кенглиги, см 10-25

4 Корпуснинг баландлиги, см 21-25

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

5 Корпуснинг горизантал текисликка нисбатан урнатиш 20-25

бурчаги, градус

Ишчи органларнинг тортишга каршилиги Г-шаклидаги тензобалкадан фойдаланиб TSt 63.03.2001 "Испытания сельскохозяйственной техники. Методы энергетической оценки машины" меъёрий хужжат асосида аникланди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Комбинациялашган машина билан нишаб ерларгаишлов бериш, шу жумладан дала юзасида уркач хосил килишжараёнига корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги, эгрилик радиуси хамдакамраш кенглиги таъсир курсатади.

Бу тажрибаларда арик очкич корпусни унинг тортишга каршилиги, дала юзасидаги уркачларнинг баландлиги урганилди. Унга кура арик очкич корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги 5° ораликда 20° дан 40° гача узгартирилди.Бунда арик очкич корпуснинг камраш кенглиги 200 мм, эгрилик радиуси 200 мм этиб белгиланди. Агрегатнинг харакат тезлиги 6 ва 8 км/соат этиб белгиланди.

0,41

R ,кН

0.34

0,27 0,20 0,13

20 25 30 35 40

а ,градус

1-расм. Арик очкич корпус тортишга каршилигини унинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчагига боFлик равишда узгариши: 1, 2 - агрегат харакат тезлигимос равишда 6 ва 8 км/соат булган

МУ^ОКАМА

1-расмдан куриниб турибдикиарик очкич корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчагини 20° дан 40° гача ортиши арик очкич корпуснинг тортишга каршилиги ортишига олиб келган. Буни арик очкич корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчагининг ортиши корпусолдидаги тупрок уюлишининг ортиши билан изохлаш мумкин. Тезликни 6 км/соат дан 8 км/соат га ошиши арик очкич корпуснинг тортишга каршилигини ортишига олиб келган.

Арик очкич корпуснинг эгрилик радиусини унинг иш курсаткичларига таъсирини урганишда агрегатнинг харакат тезлиги 6 ва 8 км/соат этиб белгиланди хамда арик очкич корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги 30°, камраш кенглиги 200 мм этиб кабул килинди. Арик очкич корпуснинг эгрилик радиуси 50 мм ораликда 150 мм дан 250 мм гача узгартирилди.

2-расмдан куриниб турибдики арик очкич корпуснинг эгрилик радиусини 150 мм дан 250 мм гача ортиши арик очкич корпуснинг тортишга каршилиги камайишига олиб келган. Буни арик очкич корпуснинг эгрилик радиусининг ортиши корпусолдидаги тупрок

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

уюлишининг камайиши билан изохлаш мумкин. Тезликни 6 км/соат дан 8 км/соат га ошиши арик очкич корпуснинг тортишга каршилигини ортишига олиб келган.

0,30

R ,кН

0,25

0,20

0,15

15 20 25

гк, см

2-расм. Арик очкич корпус тортишга каршилигини унинг эгрилик радиусига боFлик равишда узгариши: 1, 2 - агрегат харакат тезлигимос равишда 6 ва 8 км/соат

булган

Арик очкич корпуснинг камраш кенглигини унинг иш курсаткичларига таъсирини урганишда агрегатнинг харакат тезлиги 6 ва 8 км/соат этиб белгиланди хамда арик очкич корпуснинг харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги 30°, эгрилик радиуси 200 мм этиб кабул килинди. Арик очкич корпуснинг камраш кенглиги 50 мм ораликда 100 мм дан 250 ммгача узгартирилди.

0,35

RxW

0,2S

0,21

0 М

10 1,5 20 25

3-расм. Арик очкич корпус тортишга каршилигини унинг камраш кенглигига боFлик равишда узгариши: 1, 2 - агрегат харакат тезлигимос равишда 6 ва 8 км/соат

булган

3-расмдан шуни куриш мумкинкиарик очкич корпуснинг камраш кенглигини 100 мм дан 250 мм гача ортиши билан арик очкич корпуснинг тортишга каршилиги ортган. Арик очкич корпусникамраш кенглигининг ортиши биланунинг тортишга каршилигининг ортишини корпусга таъсирэтадиган тупрок хажмининг ортиши билан изохлаш мумкин. Тезликни 6 км/соат дан 8 км/соат га ошиши арик очкич корпуснинг тортишга каршилигини ортишига олиб келган. ХУЛОСА

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Корпуснинг тортишга каршилиги унингконструктив параметрлари ва тупрокнинг хоссаларига боглик. Кам энергия сарфлаган холда тупрокка талаблар даражасида сифатли ишлов беришни таъминлаш учун корпуснинг горизантал текисликка нисбатан урнатиш бурчаги 20-25°, харакат йуналишига нисбатан урнатиш бурчаги 30-35°, эгрилик радиуси 20 см ва камраш кенглиги 20 см булиши максадга мувофик.

REFERENCES

1. Tovashov R.Kh., Makhamov Kh.T. Analysis of combined machines for minimal tillage of soil // International Journal of Advanced Research in Engineering and Technology - Vol. 11, Issue 8, August 2020. pp. 609-616.

2. Mirzaev B., Mamatov F., Chuyanov D., Ravshanov X., Shodmonov G., Tavashov R. and Fayzullayev X. Combined machine for preparing soil for cropping of melons and gourds XII International Scientific Conference on Agricultural Machinery Industry. doi.org/10.1088/1755-1315/403/1/012158.

3. Tovashov R.Kh., Makhamov Kh.T., Tovashov B.R. Justification of Parameters of the Loosening Working Body // International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology Vol. 7, Issue 7 , July 2020. pp. 14336-14339.

4. Tovashov R.Kh. Theoretical basis of the installation corner in relation to the direction of movement of the furrow opener working body of the combined machine // "Развитие науки и техники: механизм выбора и реализации приоритетов" материалы международной научно-практической конференции - Казань, 2020. - с. 26-27.

5. Maxamov X., Tovashov R., Tovashov B., Jabborov F. Combination machine for soil cultivation and sowing grain //International scientific conference «Construction mechanics, hydraulics and water resources engineering» C0NMECHYDR0-2021. - Tashkent, 2021. -264, 04049 (2021).

6. Товашов Р.Х., Махамов Х.Т., Х,амроев О.Ш. Нишабликларга ишлов бериш ва экиш сеялкаси арик очгичининг тажрибавий тадкикотлари натижалари //Инновацион технологиялар. - ^арМИИ, 2021. - Махсус сон. - Б. 105-108.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.