CC BY
19
22
AZ9RBAYCAN KIMYA JURNALI № 3 2012
UOT 620.197.3
NlTRON TURSULARININ MONO-, Dl- V3 TRlETANOLAMlN DUZLARININ SlNTEZI V3 ONLARIN H2S H3LL OLMUS MÜHlTLÖRDÖ POLADIN KORROZlYASINA
t3S1R1N!N T3DQ1Q!
V.M.Abbasov, S.Y.Haciyeva, R-S.Maharramov, RA.Cafarova, E.E.Qasimov
Azsrbaycan Milli EA Y.H.Msmmsdsliyev adina Neft-Kimya Proseslsri institutu
shaciyeva@mail. ru
Redaksiyaya daxil olmu§dur 30.11.2011
Etilenin oliqomerbijmasindan alinan okten-1, dodesen-1, tetradesen-1, C16-18 a-olefinfer va propilenin trimeri vs tetrameri asasinda nitrotöramalar alinmi§dir. Alinmi§ nitrobirla§malarin mono-, di-, trietanol-amin duzlan sintez olunmu§, spirt va su qan§iginda 20%-li mahlullan hazirlanmi§dir. Bu mahlullann H2S hall olmu§ mühitlarda poladin korroziyasina tasiri tadqiq edilmi§dir. Müdafia effektinin radikalin uzunlugundan, radikalin qurulu§undan va kationun növündan asili oldugu a§kar edilmi§dir.
Agar sözlzr: hidrogen sulfid korroziyasi, nitrola§ma, tautomerlik, korroziyadan müdafis effekti.
Müasir dünyada metallarin korroziyasi va onlarin korroziyadan müdafiasi an mühüm elmi-texniki va iqtisadi problemlardan biridir. Sanayenin bir ?ox sahalarinda bu problemin hall olunmamasi saba-bindan texniki proqres langiyir. Geni§ metalofonda malik olan inki§af etmi§ sanaye ölkalarinda, son za-manlar yüksak davamliliga malik metallardan, xüsusi aqressivliya malik mühitlardan, yüksak temperatur va tazyiqdan istifada olunmasi ila alaqadar olaraq bu problem öz aktualligini qoruyub saxlayir [1].
Malumdur ki, neft sanayesinda avadanliqlarin hidrogen sulfid korroziyasina qar§i mübariza bir ne?a istiqamatda aparilir. Bunlardan an asasi korroziya inhibitorlarinin istifadasi, metalin sathina lak-boya va davamli örtüklarin ?akilmasi, metal avadanliqlarin qeyri metal (polimer) materiallarla avaz olunmasi va xüsusi aqressiv mühitlar ü?ün davamli metallik arintilarin (paslanmaz polad) se^ilmasi ta§kil edir. Bunlarla yana§i malumdur ki, neft mahsullarinin saxlanmasi va naql olunmasi zamani avadanliqlarin korroziyadan mübariza sahasinda, qeyri-üzvi inhibitorlar olan nitritlar, natrium va kalium xromatlar va bixromatlar, Na2CO3 va NaHCO3, ammonyak kimi neytralla§diricilar geni§ tatbiq olunur. Qaz sanayesinda isa bu tip inhibitorlar ?ox az tatbiq olunur [2].
9dabiyyatdan malumdur ki, tur§ hidrogensulfid mühitinda metallarin korroziyadan mühafizasi sahasinda aromatik aldehidlar [3], fenollarin etilen oksidla kondensasiya mahsullari [4], imidazolin töramalari [5-7], elaca da piridin töramalari yüksak effektli müdafia göstarir.
Müxtalif tacrübi §araitlarda hidrogen sulfid damirin korroziya prosesini tormozlaya va ya süratlandira bilar. Hidrogen sulfidli mühitda anodda damirin hall olmasi, katodda isa hidrogenin ayrilmasi ba§ verir. Tur§ mühitda hidrogen sulfid korroziya prosesini daha da süratlandirir. Lakin bazi xüsusi §araitlarda hidrogen sulfid damirin korroziya prosesini yava§ida bilar. Bela ki, mühitin pH-i 3-5 arasinda va hidrogen sulfidin miqdari 0.04 mmol olduqda amala galan sulfidlar inhibitor xarakteri da§iyir. Bu zaman damir sulfid (FeS) amala galir ki, bu da elektrodun sathinda qoruyucu tabaqa yaradaraq damirin korroziyasini yava§idir. Bundan alava, qoruyucu tabaqanin qurulu§u va tarkibi hidrogen sulfidin qati-ligindan, mahlulun pH-dan va damirin mühitda qalma müddatindan asilidir [8].
Son zamanlar CO2 va H2S i§tiraki ila yaranan korroziya prosesinin öyranilmasi aktualla§mi§dir [9, 10]. Tadqiqatlar naticasinda aqressiv mühitlarda CO2-nin tasiri ila karbonlu poladda ba§ veran karbon qazi korroziyasina H2S va O2-nin tasiri tadqiq olunmu§dur. Karbonlu poladlarin karbon qazi korroziyasi proseslarini 3 tipa ayirmaq taklif olunmu§dur. Korroziyanin 3 tipi amala galan korroziya mahsullarinin növüna göra müayyanla§dirilmi§dir ki, bu da H2S, O2 va temperaturun karbon qazi korroziyasinin xarakterina kompleks tasirinin effektinin qiymatlandirilmasina imkan verir. Karbonlu poladlarin sathinda CO2 va H2S saxlayan qan§iqlarin tasiri naticasinda alinan korroziya mahsullarinin FeS va FeCO3 termodinamiki amalagalma potensiali hesablanmi§dir. Metastabil FeS-in amala galmasinin va onun asas korroziya mahsulunda FeCO3 hall olmasinin tarazliq §araiti müayyanla§dirilmi§dir. Göstarilmi§dir ki, CO2 korroziyasinin ba§verma prosesina H2S va O2-nin birga tasiri naticasinda H+ ionlarinin katod reaksiyasinda reduksiyasi güclanir [11].
ödabiyyat malumatlarina asaslanaraq demak olar ki, neft qazlarini hidrogen sulfiddan tamizlamak üfün tarkibinda kompleks amalagatirici, katalizator, antifriz va korroziya inhibitoru olan ügvalentli damir
duzlarindan yüksak effektivliya malik, a§agi temperaturda donan uducu mahlullar hazirlanmi§dir. Bunlar -10-dan +500C-ya qadar temperaturda i§lamak va 98% qazi tamizlamak qabiliyyatina malikdir [12].
Müxtalif metallik ortüklarin müdafia xassalarinin müqayisasina asaslanaraq bela naticaya galinmi§dir ki, kimyavi-termiki i§lama, xüsusila da diffuziyali xromla§dirma, hidrogensulfid saxlayan mühitlarda istismari on dafalarla artirmaga va avadanligin i§lama resursunu (ehtiyatini) müayyan edir. Poladin diffuziyali xromla§dirilmasi texnologiyasi i§lanib hazirlanmi§dir [13].
Malumdur ki, üzvi nitrobirla§malar 2 müxtalif tautomer formada movcud olurlar va bunlardan biri da nitron tur§usudur. Yani sarbast halda üzvi nitrobirla§malar ham nitrobirla§ma, ham da nitron tur§usu formasinda olurlar. Odur ki, nitrobirla§malari qalavilarla i§ladikda tadrican nitrobirla§malarin hamisi nitron tur§usunun uygun duzuna fevrilirlar [14, 15].
TecRüBi Hisse
Biz Nijnekamsk neftüzvisintez istehsalat birliyinda etilenin oliqomerla§masindan alinan okten-1, dodesen-1, tetradesen-1, Ci6_i8 normal qurulu§lu a-olefinlar, propilenin trimer va tetrameri asasinda nitrotoramalari sintez etmi§ik. Bundan sonra alinmi§ nitron tur§usunun mono-, di- va trietanolamin duzlarini aldiq. Alinan duzlarin 80 %-li izopropil spirti-su qari§iginda 20%-li mahlullarini hazirladiq. Hazirlanmi§ 20%-li mahlullarin bazi fiziki-kimyavi xassalari cadval 2-da verilmi§dir.
Cadval 1. Nitrobirlosmolorin duzlarinin 20%-li mohlullarinin bo/i fi/iki-kiinyovi xassolori
Mohlulda olan aktiv maddonin adi Sixliq, 200C, q/sm3 §üasindirma omsali, 20 n D Donma temperatura, 0C
okten-1 osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8774 1.3920 monfi 60
dodesen-1 osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8758 1.3930 monfi 55
tetradesen-1 osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8709 1.3930 monfi 37
C16-18 osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8758 1.3940 monfi 12
propilenin trimeri osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8853 1.3940 monfi 60
propilenin tetrameri osasinda alinmis monoetanolamin nitronat 0.8796 1.3960 monfi 60
okten-1 osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.8800 1.3930 monfi 58
dodesen-1 osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.8853 1.3850 monfi 45
tetradesen-1 osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.8816 1.3960 monfi 38
C16-18 osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.8750 1.3900 monfi 12
propilenin trimeri osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.9021 1.3970 monfi 50
propilenin tetrameri osasinda alinmis dietanolamin nitronat 0.8897 1.3970 monfi 50
okten-1 osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8840 1.3920 monfi 60
dodesen-1 osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8814 1.3920 monfi 30
tetradesen-1 osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8840 1.3970 monfi 40
C16-18 osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8750 1.3940 monfi 20
propilenin trimeri osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8850 1.3960 monfi 60
propilenin tetrameri osasinda alinmis trietanolamin nitronat 0.8470 1.3960 monfi 60
C8-Ci8 a-olefinlarin 20%-li mono-, di-, trietanolamin duzlarinin inhibitor xassalari 9:1 hacm nisbatinda gotürülmü? su-kerosin mühitinda H2S-in miqdari 500 mq/l olmaqla 200C temperaturda oyra-nilmi§dir.
Hidrogen sulfidli mühitlarda metallarin korroziyasi a§agidaki üsulla tadqiq olunmu§dur. Ct-3 markali poladdan hazirlanmi§ 2x4x0.4 sm olfüda lovhalar §liflayici dazgahda §liflanir. Üzari aseton va spirtla tamizlandikdan sonra analitik tarazida fakilir. Har tacrüba üfün 3 adad lovha gotürülür. Hidrogen sulfidli suyun kerosinla 9:1 hacm nisbatindaki qari§igi bir litrlik agzi kip baglanan qablara doldurulur. Suda hidrogen sulfidin miqdari titrlama yolu ila müayyan olunmu§ va 500 mq/1 ta§kil etmi§dir. §liflanmi§ üf adad polad lovha tacrüba aparilacaq bir litrlik qabdan qarmaqlar vasitasila asilir. Hidrogen sulfidli su ila kerosinin qari§igi maqnit qari§diricinin komayi ila eyni cinsli mühit amala gatirmak §arti ila qari§dirilir. Tacrübalar ham inhibitorsuz (bo§), ham da inhibitorla müqayisa üfün paralel olaraq eyni §araitda aparilir. Tadqiq olunan maddalarin inhibitorluq xassasi otaq temperaturunda 6 saat müddatinda aparilir.
Tacrüba ba§a fatdiqdan sonra lovhalar mühitdan fixarilir va üzarindaki korroziya mahsullarindan tamizlanir. Bunun üfün lovhalar 10%-li HCl va 40%-li formalindan hazirlanmi§ mahlulda pambiqla tamizlanir, axar suda yuyulur va asetonda qurudulur. Ham tacrübadan avval, ham da tacrübadan sonra
24
V.M.ABBASOV уэ b.
lövholor stabil ?okiyo gэlmэk ü?ün eksikatorda 10-12 saat saxlanilir. Daha sonra lövhэlэr yenidэn tэrэzidэ ^okilir. Metal itkisi a§agidaki düstur ilэ hesablanir:
Am = m2 - m. (1)
Burada m1 уэ m2 Ct-3 lövhэlэrin uygun olaraq tэcrübэdэn эyyэlki уэ sonraki ^okiloridir. Metal itkisi 3 эdэd lövhэyэ göre hesablanir vэ orta ?oki tapilir. Нэт bo§ tэcrübэnin (inhibitorsuz), hom dэ inhibitorla aparilan tэcrübэnin korroziya süreti a§agidaki düsturla müэyyэn edilir:
Am
Pinh = ~ , (2)
S t Am
pbo5 = JJ '
(3)
burada S - ü? эdэd lövhэ ü?ün hesablanmi§ orta sahэ, t - tэcrübэ müddэti, pbo5 - inhibitorsuz tэcrübэnin, pinh - inhibitorla aparilan tэcrübэnin korroziya sürэti olub qm2saat-1-la öl?ülür. Tэdqiq edilэn maddэlэrin mühafizэ effektivliyi a§agidaki düstur ilэ müэyyэn edilir:
Z = PbOL^ • 100%.
P boj
Lэngimэ эmsall isэ a§agidaki düstur ilэ tapilir:
P boj
Y = -
P mh
(4)
(5)
NeTiceLeRiN MüzAKiResi
Tэdqiqatlar ba§a ?atdiqdan sonra alinmi§ noticolor a§agidaki cэdyэllэrdэ göstorilmi§dir. C8-C18 a-olefinlэrin 20%-li monoetanolamin duzlari 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifadэ olunduqda H2S korroziyasi prosesindэn alinan nэticэlэr cэdyэl 2-dэ göstorilmi§dir. Qeyd edэk ki, inhibitorsuz mühitdэ korroziyanin sürэti 2.6 q m"2saat_1-dir.
Cadval 2. C8-C18 a-olefinlorin 20%-li monoetanolamin duzlari 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifado olunduqda H2S korroziyasi proscsindon alinan noticolor
Nitronatlar Maddonin qatiligi, C, mq/l Korroziya süroti, p, 2 1 q m-2saat-1 Mühafizo effekti, Z, % Longitmo omsali, Y
okten-1 osasinda ahnmi§ monoetanolamin nitronat 25 - - -
50 2.39 8.1 1.08
100 2.15 17.3 1.2
150 1.44 44.6 1.8
dodesen-1 osasinda ahnmi§ monoetanolamin nitronat 25 0.3 88.4 8.6
50 0.25 90.3 10.4
100 0.15 94.2 17.3
150 0.10 96.1 26
tetradesen-1 osasinda ahnmi§ monoetanolamin nitronat 25 0.28 89.2 9.28
50 0.17 93.4 15.2
100 0.10 96.2 26
150 0.07 97.3 37.1
C16-18 osasinda ahnmi§ monoetanolamin nitronat 25 0.26 90 10
50 0.13 95 20
100 0.09 96.5 28.8
150 0.02 99.2 130
propilenin trimeri osasinda alinmi§ monoetanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
propilenin tetrameri osasinda alinmi§ monoetanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
Cadvaldan göründüyü kimi, okten-1 asasinda sintez olunmu§ monoetanolamin duzlari har dörd qatiliqda ?ox zaif müdafia effekti göstarmi§dir. Eyni zamanda propilenin trimeri va tetrameri asasinda sintez olunmu§ monoetanolamin duzlari isa korroziyadan müdafia effekti göstarmayarak, aksina prosesa stimul vermi§lar. Lakin dodesen-1, tetradesen-1 va C8-C18 a-olefinlar asasinda sintez olunmu§ monoetanolamin duzlari isa 25 mq/l qatiliqda 88.4-90%, 50 mq/l qatiliqda 90-95%, 100 mq/l qatiliqda 94.296.5%, 150 mq/l qatiliqda isa 96.1-99.2% müdafia effekti göstarmi§lar.
C8-C18 a-olefinlarin 20%-li dietanolamin duzlari 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifada olun-duqda H2S korroziyasi prosesindan alinan naticalar cadval 3-da göstarilmi§dir. Onu da qeyd edak ki, inhibitorsuz muhitda hesablanmi§ korroziya sürati 4.2 q m"2saat_1 ta§kil etmi§dir.
Cadval 3. C8-C18 a-olefinlarin 20%-li dietanolamin duzlari 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifada olunduqda H2S korroziyasi prosesindan alinan naticalar_
Nitronatlar Maddanin qatiligi, C, mq/l Korroziya sürati, p, 2 1 q m-2saat-1 Mühafiza effekti, Z, % Langitma amsali, Y
okten-1 asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 - - -
50 3.5 16.6 1.2
100 3.1 26.1 1.48
150 2.5 40.4 1.68
dodesen-1 asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 0.8 80.9 5.25
50 0.7 83.3 6
100 0.41 90.2 10.2
150 0.10 97.6 42
tetradesen-1 asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 0.55 86.9 7.63
50 0.4 90.4 10.5
100 0.36 91.4 11.6
150 0.08 98.1 52.5
C16-18 asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 0.4 90.4 21
50 0.28 93 15
100 0.2 95.2 2.1
150 0.01 99.7 420
propilenin trimeri asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
propilenin tetrameri asasinda alinmi§ dietanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
Cadvaldan göründüyü kimi, okten-1 asasinda sintez olunmu§ dietanolamin duzlari har dörd qatiliqda ?ox zaif, hatta 25 mq/l-da korroziya prosesina stimul, 50 mq/l qatiliqda 16.6%, 100 mq/l-da 26.1%, 150 mq/l-da isa 40.4% müdafia effekti göstarmi§dir. Eyni zamanda propilenin trimeri va tetrameri asasinda sintez olunmu§ dietanolamin duzlari isa korroziyadan müdafia effekti göstarmayarak, aksina prosesa stimul vermi§lar. Lakin dodesen-1, tetradesen-1 va C8-C18 a-olefinlar asasinda sintez olunmu§ dietanolamin duzlari isa 25 mq/l-da 83.3-90.4%, 50 mq/l qatiliqda 83.3-93%, 100 mq/l qatiliqda 90.295.2%, 150 mq/l qatiliqda isa 97.6-99.7% müdafia effekti göstarmi§lar.
C8-Ci8 a-olefinlarin 20%-li trietanolamin duzlari 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifada olunduqda H2S korroziyasi prosesindan alinan naticalar cadval 4-da göstarilmi§dir. Onu da qeyd edak ki, inhibitorsuz muhitda hesablanmi§ korroziya sürati 4.6 q m"2saat_1 ta§kil etmi§dir. Cadvaldan göründüyü kimi, okten-1 asasinda sintez olunmu§ trietanolamin duzlari har dörd qatiliqda ?ox zaif, 25 mq/l-da korroziyaya stimul, 50 mq/l qatiliqda 13%, 100 mq/l-da 23.9%, 150 mq/l-da isa 36.9% müdafia effekti göstarmi§dir. Eyni zamanda propilenin trimeri va tetrameri asasinda sintez olunmu§ trietanolamin duzlari isa korroziyadan müdafia effekti göstarmayarak, aksina prosesa stimul vermi§lar. Lakin dodesen-1, tetradesen-1 va C8-C18 a-olefinlar asasinda sintez olunmu§ trietanolamin duzlari isa 25 mq/l-da 86.789.3%, 50 mq/l qatiliqda 87.1-92.1%, 100 mq/l qatiliqda 92.6-97.2%, 150 mq/l qatiliqda isa 96.7-99.6% müdafia effekti göstarmi§lar.
26
V.M.ABBASOV va b.
Cadval 4.C8-Ci8 a-olefinlarin 20%-li trietanolamin duzlan 25, 50, 100, 150 mq/l qatiliqda istifada olunduqda H2S korroziyasi prosesindon alinan noticolor_
Nitronatlar Maddanin qatiligi, C, mq/l Korroziya sürati, p, 2 1 q m saat Mühafiza effekti, Z, % Langitma amsali, Y
okten-1 asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 - -
50 4 13 1.15
100 3.5 23.9 1.27
150 2.9 36.9 1.58
dodesen-1 asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 0.61 86.7 7.54
50 0.59 87.1 7.79
100 0.34 92.6 13.5
150 0.15 96.7 30.6
tetradesen-1 asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 0.63 86.3 7.3
50 0.49 89.3 9.38
100 0.28 93.9 16.4
150 0.1 97.8 46
C16-18 asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 0.49 89.3 9.38
50 0.36 92.1 12.8
100 0.13 97.2 35.3
150 0.015 99.6 307
propilenin trimeri asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
propilenin tetrameri asasinda alinmiç trietanolamin nitronat 25 - - -
50 - - -
100 - - -
150 - - -
Yuxarida qeyd olunan naticalar göstarir ki, nitrobirlaçmalarin duzlarinin inhibitor kimi tasiri 3 faktordan asilidir: 1) alkil radikalinin uzunlugundan, 2) alkil radikalinin izo- va ya normal quruluçlu olmasindan, 3) kationun növündan.
Göründüyü kimi, C8-dan C16-18-a qadar radikal böyüdükca effekt kaskin dayiçir. Bu farq xüsusan C8 nitrotöramalarda özünü daha aydin göstarir. Bu bir daha onu tasdiq edir ki, inhibitor yüksak müdafia effekti göstarmasi ^ün an vacib faktorlardan biri ekranlaçdirici effekt yaradan radikalin uzunlugudur. Araçdirmalarin naticasi ham da onu göstarir ki, radikal çaxali quruluçlu olduqda effekt kaskin azalir. Bu onunla alaqadardir ki, radikal çaxali quruluçlu olduqda inhibitor molekullarinin hacmi böyük olur va onlar metal sathinda six tabaqa yarada bilmirlar. Odur ki, inhibitorlar istehsalinda asasan, normal quruluçlu radikallara malik kimyavi maddalardan istifada edilmasi maqsada uygundur. Aldigimiz maraqli naticalardan biri da, kationlarin xarakterindan asililiqla baglidir. Bela ki, eyni radikallara malik nitrotöramalarin duzlarinin korroziyadan müdafia effekti kationdan da asilidir. Bu da maraqlidir ki, dodesen-1, tetradesen-1 va C16-18 nitrotöramalarin mono-, di-, trietanolamin duzlarinin eyni qatiliqda müdafia effektlari bir-birina yaxindir. Görünür, bu onunla alaqadardir ki, bu duzlarin müdafia effektinda radikalin kifayat qadar böyük olmasi va normal quruluçlu olmasi amala galan müdafia tabaqa sinin ekranlaçdirici effektini kaskin artirir. Bütün bu tadqiqatlarimiz ham da onu göstarir ki, bu tip inhibitor-bakterisidlarin yaradilmasi zamani har üç kationdan istifada etmak mümkündür va burada hamin kationlarin daxil olduqlari ilkin xammallarin asan tapilan va ucuz olmasindan asili olaraq daha samarali olanini istifada etmak mümkündür.
Belalikla, C8, C12, C14, C16-18 a-olefinlarin, propilenin trimer va tetramerinin nitrotöramalarinin mono-, di- va trietanolamin duzlari sintez olunmuç, onlarin izopropil spirti-su qariçiginda 20%-li mahlullari hazirlanmiçdir va bu mahlullarin inhibitor kimi H2S korroziyasina qarçi istifada oluna bilma ideyasi irali sürülmü§dür. Aparilmiç tacrübalar naticasinda müayyan olunmuçdur ki, okten-1, dodesen-1, tetradesen-1, C16-18 normal quruluçlu a-olefinlar, propilenin trimer va tetrameri asasinda alinmiç duzlardan an yüksak naticani Ci6_i8 normal quruluçlu a-olefinlarin duzlari göstarmi§dir. Bundan baçga müayyan edilmiçdir ki, inhibitorlarin korroziyadan müdafia effekti radikalin uzunlugundan va §axa-liliyindan çox asili olub, duzamalagatirici etanolaminlardan praktiki olaraq asili deyil.
9D9BiYYAT SiYAHISI
1. Семенова И.В., Флорианович Г.М., Хорошилов А.В. Коррозия и защита от коррозии. М.: Физматлит, 2006. 376 с.
2. Гоник А.А. Сероводородная коррозия и меры ее предупреждения. М.: Недра, 1966. 177 с.
3. Оше Е.К. Новые методы исследования коррозии металлов. М.: Наука, 1973. 220 с.
4. Войнов Б.А. Износостойкие сплавы и покрытия. М.: Машиностроение, 1980. 120 с.
5. Шрейдер А.В. Влияние водорода на химическое и нефтяное оборудование. М.: Машиностроение, 1976. 144 с.
6. Глазков В.И. Защита от коррозии протяженных металлических сооружений. М.: Недра, 1969. 310 с.
7. Левин В.М. Эксплуатация автоматических противокоррозионных устройств. М.: Строй-издат, 1972. 152 с.
8. Houyi Ma, Xiaoliang Cheng, Guiqiu Li et al. // Science. V. 42. Issue 10. October 2000. P. 1669.
9. Кузнецов Ю.И., Андреев Н.Н., Ибатуллин К.А. // Защита металлов. 1999. Т. 35. № 6. С. 586.
10. Кузнецов Ю.И., Вагапов Р.К. // Защита металлов. 2000. Т. 36. № 5. С. 520.
11. Макаренко В.Д., Шатило С.П., Кочина Т.Б. // Матер. Всеросс. научно-технич. конф. студентов, аспирантов, молодых ученых и специалистов, посвященной 50-летию с начала подготовки специалистов трубопроводного транспорта в УНИ-УГНТУ, Уфа, 2002. Уфа. Изд-во УГНТУ. 2002. С. 58.
12. Салех А.И.Ш., Юркив Н.И., Диденко В.Г., Остроухов С.Б. "Город. Экология. Строительство". Прогр. докл. и сообщ. междунар. науч.-практ. конф.-семин. Каир, Египет. 10-17 апр. 1999. Волгоград: Изд-во ВолгГАСА. 1999. С. 70.
13. Булгаков В.П., Цапко Л.А. 4-я Всероссийская научно-техническая конференция "Новые химические технологии: производство и применение", Пенза, авг., 2002. Сб. ст. Пенза. Изд-во Приволж. дома знаний. 2002. С. 28.
14. Перекалин В.В, Зонис С.А. Органическая химия. М.: Просвещение, 1972. С. 243, 244.
15. Haciyeva S.Y. // Azarb. ganc kimyafilannm Respublika elmi konfransi. 06 oktyabr 2011. Sumqayit-2011. S. 59.
СИНТЕЗ МОНО-, ДИ-, ТРИЭТАНОЛАМИНОВЫХ СОЛЕЙ НИТРОНОВОЙ КИСЛОТЫ И ИССЛЕДОВАНИЕ ИХ ИНГИБИРУЮЩИХ СВОЙСТВ В СЕРОВОДОРОДНОЙ КОРРОЗИИ СТАЛИ
В.М.Аббасов, С.Я.Гаджиева, Р.С.Магеррамов, Р.А.Джафарова, Е.Е.Касымов
Получены нитропроизводные на основе а-олефинов - октена-1, додецена-1, тетрадецена-1, C16-18 от олиго-меризации этилена, а также на основе тримера и тетрамера пропилена. Приготовлены водные и спиртовые растворы моно-, ди-, триэтаноламиновых солей полученных нитросоединений. Исследовано действие этих растворов на сероводородную коррозию металлов. Установлено, что защитный эффект зависит от длины и строения радикала и вида катиона.
Ключевые слова: сероводородная коррозия, нитрование, таутомерия, защитный эффект от коррозии.
SYNTHESIS OF MONO-, DI-, TRIETHANOLAMINE SALTS OF NITRONIC ACIDS AND INVESTIGATION OF INHIBITING PROPERTIES OF HYDROGEN SULFIDE CORROSION
OF STEEL
V.M.Abbasov, S.Y.Hajiyeva, R.S.Maharramov, R.A.Jafarova, E.E.Gasimov
Nitro derivatives were obtained on the basis of а-olefins - ofoctene-1, dodecene-1, tetradecene-1, C16-18 from the oligomerization of ethylene as well on the basis of trimer and tetramer of propylene. The aqueous and alcoholic solutions of mono-, di-, triethanolamine salts of nitro compounds have been prepared. Investigated is the action of these solutions to H2S corrosion of metals. It is established that the protective effect depends on the length and structure of the radical and the cation species.
Keywords: hydrogen sulfide corrosion, nitration, tautomerism, the protective effect of corrosion.
